Kasım Tınıstanov'dan kısa hikâyeler - Bizim Kulliye Dergisi

makların zulmü, bir yıl zarfında halkın yaklaşık %30-40’ı öldü. Hayatta kalanlar tekrar vatanlarınadöndüler. Dönenler de suçlandı ve evlerine yerleşmelerineizin verilmedi; dağlara sürüldüler. Çin’de,Kırgızların kızları, gelinleri, çocukları heder oldu,kayboldu. Birçoğu hizmetçi olarak satıldı. Birçoğunundili Kalmakçaya, Uygurcaya döndü; ana dilleriniunuttular. Çocuklar, kızlar hizmetçi oldular.Kasım bütün bu hâdiselerin canlı şahididir. Ben deÇin’den 1921 yılında döndükten sonra Erkin Toogazetesinde “Ne zaman rahata kavuşacaklar, dönecekler,çoğu hizmetçi olarak yaşıyor,” diye küçükbir makale yazdım. Kasım da bu durumdan oldukçamuzdaripti. Çin’e kaçan göçmenlerin vaziyeti onudüşündürüyordu. O yıllarda hükümet girişimlerdebulundu. Ukombez’in [1] (Gizli Güvenlik Teşkilâtı)sekreteri Usubakun Kangeldiyev göçmenleringeri dönüşü için girişimlerde bulundu. O sıralardaKakşaal’dan yazılan sıkıntılarla dolu mektubu ErkinToo gazetesinde yayımladık. “Suraçı dosumsuraçı” (Sorsana Dostum Sorsana) adlı Kasım’ınşiiri de tam bu temayı işliyordu. Kasım’ın ve benimÜrkün hâdisesini işlemediğimizi söylemekkuru laftan, lakırtıdan ibaret. Kasım, milletini sevenbiriydi. Eğri oturup doğru konuşmak gerek. OnunKazakça ve Kırgızca şiirlerinin çoğu vatanperverlikleörülü. O, bunları yazdığında bıyıkları yeni terliyordu.Şimdiki gençliğin, 20 yaşlarındakilerin neyaptıklarını çok iyi biliyoruz. Tek işleri televizyonseyretmek. Kasım’ın şairliğinden ister bahsedeyimisterseniz de bahsetmeyeyim; hepsi gün gibi aşikâr.Şairlik yeteneğini, eleştirmenler daha ayrıntılı biliyorlar,anlatıyorlar.Demin Kasım Tınıstanov’un bazı şiirleriniokuyup genel olarak bu şiirlerdeki poetikaya, fikirleredeğindiniz. O, aynı zamanda nesirde de ustaydı.Bu konu hakkında ne söylemek istersiniz?Genel olarak Kırgızlarda konuşma yeteneği var.Bunu Manas destanından ve halk efsanelerinden anlıyoruz.Ama bunların birçoğu günümüze ulaşmadı;derlenip basılamadı. Edebiyatımıza büyük yol açanbu işleri başlatan Kasım Tınıstanov’dur. Onun şiirlerininbazıları nesre yakındır. Canıl Mırza manzumesinibuna örnek verebiliriz.Men turdum, tışka çıktım, ay arası1. Upravlenie Komitet BezopasnostiBolgondoy tumandangan toonun başıÇetinen ala bulut çubap ötüpAgaydın ubayımdı köz karaşıKıroogo üstü-başı çılk orongon,Kiygendey kümüş kımkap saydın taşı.Koroboy iz tüşürüp tülkü, börü,Ençileş cazılganday şıbagası(Anlamı: “Ay ışığında kalktım dışarı çıktım.Dağın başı sislenmişti, bir ucunda bulut şekil almışkuyruk gibi görünüyordu. Hocanın duruşu hüzünlüydü.Kırağı her tarafı kaplamıştı. Nehrin taşlarıgümüş bir kına girmiş gibiydi. Tilki ve kurt usulca izbırakıp gitmişlerdi. Nasipleri birdi.”)Bu edebî bir tablo… Böyle mısralar şiirlerindeoldukça fazla. Kasım’ın nesri de aynı ustalıktadır.O, edebiyatımızın ilk eseri “Mariyam menen köl boyunda”(Mariyam ile Göl Kıyısında) adlı hikâyeyiyazdı. Bu eserin kahramanını da tanıyorum. Onunlahanımım Ayşa’nın akrabası evlendi. O adam, yakındavefat etti. Onunla Kasım’ın arasında bir alakavardı.Hangi yıllardı?1923 yılıydı. Böylece Kasım nesirde de önemlibir yol açtı. Onun şiir tercümeleri de güçlüydü.Tercümelerinin çoğu yayımlanmadı. ManasDestanı’nda “Almambetin comogu” (Almambet’inHikâyesi) adlı bölüm var. Bu bölümü KırgızcadanRusçaya tercüme etti. Bu tercümeyi daktiloda yazankişinin ağladığını gördüm. Rus edebî dilini, ana diligibi yazabiliyordu. Rusça şiirlerde yazdı; ama bunlaryayımlanmadı. Onunla birlikte çalışan Rus arkadaşları“Şiirlerinin Puşkin’den eksiği yok,” diyeonu övüyorlardı. O, Rusçayı biraz aksanlı konuşsa12eylül-ekim-kasım2012