D - Türkiye Diyanet Vakfı

Prof. Dr. Şerafeddin GÖLCÜK1. ÖNEMİKur’an vahyinin iniş arefesinde enönemli ve dikkati çeken problemlerarasında Haniflik meselesi büyükbir yer işgal eder. Bugüne kadar pekçok İslam bilgini ve batılı oryantalistbu konuda kalem oynattı; amabununla birlikte mesele, güncelliğindenve değerinden hiçbir şeykaybetmeksizin canlılığını korumaktadır.1Zira, temelde Haniflerin Mekkemüşrikleri hakkındaki tavır vetutumları çok anlamlıdır. Kur’an’daHanif kelimesi ve Haniflik, ayrı veözel bir anlam taşımaktadır: “Senyüzünü Hanif olarak dine, yani Allahinsanları hangi fıtrat üzere yaratmışise o fıtrata çevir,” 2 Hanifliğingerçek ve zaman olarak uzaktemsilcisi, Peygamberler babası Hz.İbrahim (a.s.)’dir. Yeni doğmaktaolan İslam, Allah’ın insanlara vahyettiğidinler zincirinin en son hal-kasını oluşturuyordu. Dolayısıyla bu dinin ilk Hanifledoğrudan ilişkisinin olması çok makul ve mantıklı idi.Hele Yahudilik ve Hıristiyanlığı atlayarak Hz. İbrahim(a.s.)’le irtibat kurmak çok daha faydalı bir girişimdi.Bu hususta çok çeşitli görüşler ve yorumlar mevcuttur.Nöldeke, Arnold, Goldziher gibi bir grup oryantalist,İslam Peygamberi (s.a.v.)’nin risaletinin ta başlangıçtanitibaren evrensel olduğu kanaatini taşıyorve onun görevini böyle değerlendiriyorlardı. AncakGrimme, Hurgronje, Lammens ve Buhl gibi bir başkagrup oryantalist ise bu hususta farklı bir kanaat taşıyıpyorumda bulunuyordu. Bunlara göre Hz. Muhammed(s.a.v.)’in öğretisi, nübüvveti, sadece Araplarınsaadetini esas alıyordu. 3Watt için problem şöyle çözülüyor: Kur’an’da Hanifkelimesinin kullanılışı, sağlam bir hareket noktasıoluşturuyor. Hanifler, yeni dinin menşei, kaynağı konusundaideal, örnek kimseleri temsil ediyorlardı. Nebir tarikat, ne de bir halk fraksiyonu söz konusuydu. 4Sünnetten bir takım bilgiler aktaran Watt şunları ilaveediyor: “Hanif olarak isimlenen kişiler, Arap sosyal vedini çevresinde, monoteizmin bir belgesi olarak bilhassatanınıyorlar ve varlıkları bu yönüyle dikkati çekiyordu.”< 42TÜRKİYE DİYANET VAKFI HABER BÜLTENİwww.diyanetvakfi.org.tr