Bölüm 5.

BÖLÜM 5İMALAT SANAYİİNİN YAPISI VE DÖNÜŞÜMÜartışın en önemli nedenleri, imalat sanayiinde kamu yatırımlarının hemen hemen durması ve1980’lerin sonlarından itibaren gerçekleşen özelleştirmelerdir. Yabancı sermaye payı, yüksekteknoloji sanayilerde yüksektir ve orta teknoloji sanayilerinde hızlı bir şekilde artmıştır.Teknolojik yönelime göre yabancı sermayenin yoğun oduğu sanayiler, bilgi yoğun sanayiler veuzmanlaşmış (makina imalatı) sanayilerdir. Ölçek yoğun sanayilerde da yabancı sermaye oranıhızlı bir artış göstermiştir. Kamunun payı özellikle kaynak yoğun sanayilerde önemli birorandadır. Bu sanayide 1980’lerin ortalarında %50’ye yakın olan kamu payı, 1990’larınsonlarına doğru %30’lara düşmüştür. Özel (yerel) sermayenin en yaygın olduğu sanayiler düşükteknoloji/emek yoğun sanayilerdir.Türkiye imalat sanayiinde teknolojik değişim sürecinin önemli bir kaynağı, patent, lisans veknow how gibi yollarla teknolojinin transfer edilmesidir. Bu nedenle, teknolojik düzey veteknoloji transferi arasındaki ilişkilere bakılması yararlı olacaktır. Bekleneceği gibi teknolojikdüzey ve teknoloji transferi arasında olumlu bir ilişki vardır. Teknoloji yoğun sanayilerde,teknoloji transfer eden işyerlerinin piyasa payı %10-14 düzeyindedir. Bu oran, orta teknolojisanayilerinde %6-12 ve düşük teknoloji sanayilerinde %1-3.4 düzeyindedir. Teknolojikyönelime göre, uzmanlaşmış, ölçek yoğun ve bilgi yoğun sanayilerde teknoloji transfer edenfirmaların payı, imalat sanayii ortalamasının üzerindedir. İmalat sanayii genelinde, teknolojitransfer eden firmaların payı tedrici olarak artmış ve 1987’de %2.5’den 1997’de %5’e çıkmıştır.5.3. İmalat sanayiinin yapısı ve teknoloji politikalarıİhracat ve üretimin teknolojik yapısı, Türkiye’nin 1980-sonrası dönemde sınai ve ekonomikgelişimi açısından iki önemli noktayı ortaya çıkarmaktadır. İlk olarak, 1980’lerin başlarındakiihracat patlaması, ihracat yapısında, yani Türkiye’nin uluslararası işbölümü içerisindeki konumuve uzmanlaşmasında köklü bir dönüşüm sonucu gerçekleşmemiştir. İhracat artışı büyük ölçüdekaynak ve emek yoğun, düşük teknoloji sanayilerinin temelinde gelişmiştir. İkinci olarak, baştaKore olmak üzere, hızla gelişen ülkelerde, yapısal dönüşüm ve üretkenlik artışları ekonomikbüyüme ve ihracat artışında çok önemli bir rol oynamıştır. Türkiye’de ise, yapısal dönüşümgerçekleşmemiş, üretkenlik artışları ise istikrarsız bir gelişme göstermiştir (1980 sonrasıgelişmeler üzerine bkz. Celasun, 1994; Boratav, Türel ve Yeldan, 1995; Yentürk, 1997; Ekinci,1998; Şenses, 1998).76