tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Yöndeþ Teknolojiler: Bireyler, Ýhtiyaçlarý ve Çeliþkiler
önemli ölçüde derinleþen bir toplumsal ayrýma iþaret etmektedir - , yöndeþ teknoloji
ürünleriyle çevrelenmiþ bir teknoyaþamýn varlýðýný mümkün kýlmaktadýr. Bunun yanýnda
nanoteknoloji, biyoteknoloji ve biliþsel bilimin insan doðasýnda temel deðiþikleri
meydana getirme potansiyeli bir toplumda kültürü oluþturan, kiþiler için ortak bir
inancýn oluþumuna hizmet etmektedir (Cameron, 2006: 284). Bainbridge (2007: 207),
sosyolog Sorokin’in görüþlerine dayanarak ütopyan perspektiften, böyle bir tekno-yaþam
tarzýyla birlikte spirütüaliteye dayanan düþünsel kültürün giderek zayýflayacaðýný ifade
etmektedir. Bu bakýþa göre, spiritüellikten kurtulan toplum, gerçekliklerin duyu ve
organlarla hissedilebilenden baþka þeyler olmadýðýna inanýlan, daha duyusal bir kültüre
sahip olacaktýr. Bu perspektiften bakýldýðýnda duyusal kültürle yoðrulan bireylerin yaþam
tarzlarý, ihtiyaçlarý ve seçimlerinin duyulara dayalý olmasý, dolayýsýyla da duyularýn her
birine yönelen multifonksiyonel teknolojik ürünlere yönelmesi muhtemeldir. Þu halde
gelecek ekonomisi için endüstri ve sektör füzyonlarýyla yön verilen bir üretim eðilimi ve
duyusallýk, kiþiselleþtirme, bireysel özgünleþtirme vb. trendlerinin yön verdiði bir
tüketim eðilimi söz konusu olabilir.
Disütopyan perspektif ise insanlýðýn bu potansiyeli kontrol etmeye henüz hazýr
olmadýðýný savunmaktadýr. Yapabilme kapasitesinin insana tanrýsal bir güç yükleyeceði,
spiritüel düþünceden uzaklaþmanýn doða ile insaný ve insanla insaný birbirine baðlayan
inanca dayalý kültürel baðlardan koparacaðý endiþesi aðýrlýk kazanmaktadýr. The
Technosapiens’te bu endiþeler þöyle açýklanmaktadýr: “Artýk internette aradýðýn veya
aramadýðýn her þeyi bulabilirsin. Çocuðuna yüksek IQ verebilirsin. Askerlerini güçlendirebilirsin.
Körlerin görmesini saðlayabilirsin… Yakýn bir zamana kadar dileklerinin listesi için Tanrýya
(dua etmene) gerek kalmayacak. Ancak o zaman insan bile olmayabilirsin”. (Hook, 2004: 37)
Tanrý’nýn ve insanýn kimliðinin sorgulandýðý bu tartýþmalarda yaratýlmasýndan endiþe
edilen cyborg insan ve türevleri, yarý insan yarý makine canlýlar olarak insanlýðý ve
geleceðini açýklayan teknohumanist savlarýn ana konusunu oluþturmaktadýr (Khushf,
2007: 192-3). Tekno yaþamýn insaný insaný yapan temel deðerlerden uzaklaþtýrmasý ise
insanlýðý inanç düzeyi ve yoðunluðu ayrýmýnda uçlara sürüklemektedir. Ütopyan
perspektifi savunsa da Bainbridge de (2007: 198), ayrýþmanýn yaratacaðý muhtemel
sonuçlar arasýnda bu husustan söz etmektedir. Ancak bunun dini açýdan tutucu kesimler
arasýnda uçlara doðru kayma þeklinde gerçekleþeceðini öngörmektedir. Ona göre inanç,
elitleri kontrol etmek amacýyla teknolojinin mevcut ilerleyiþini aksatmak ve kullanmak
üzere bilimsel süreçleri harekete geçirebilir.
Tekno-elitlerin ortaya çýkmasý da toplumsal ayrýþmayý yaratabilecek baþka bir husustur.
Bu elitlerin þuan, yöndeþ teknoloji yatýrýmlarýyla güçlenen toplumlar veya çýkar gruplarý
mý olacaðý yoksa yöndeþ teknoloji ürünleri sayesinde kiþisel özgürlüðünün sýnýrlarýný
97