tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Yöndeþ Teknolojiler: Bireyler, Ýhtiyaçlarý ve Çeliþkiler
toplumsal yaþama dair gerçekliði gözler önüne seren örneklerden sadece birkaçýdýr.
Sýnýrlamalardan uzak anlatýmla gerçekliðin senaryolaþtýrýldýðý bu gibi yapýmlar, ayný
zamanda birer kültür ürünü olarak hayal edilen geleceðin ipuçlarýný sunmaktadýr. Öte
yandan koþullarýndan uzaklaþarak kendi kendini var etmiþ insanýn yöndeþ teknolojilerle
doðumu ve hatta ölümü bile kontrol edebilmesi ve aksine neyin serbest býrakýlacaðýna
dair kontrolünün ortadan kalkmasý paradoksal bir sorun yaratmaktadýr (Khushf, 2007:
192). Nitekim filmlerde kahramanlarýn yaþadýðý ikilemler, mutlu veya hazin sonla
yaþanan bitiþler bu paradoksal sorunun bir yansýmasýdýr. Yine de ikilemler ve çeliþkiler
söz konusu olsa da geleceðine dair özlemleri, beklentileri ve hayallerini filmler, çizgi
romanlar gibi kültürel ürünlerle yansýtan insanlýðýn teknolojiye; büyük bir ilgi ve
merakla, kendini sýnýrsýz isteklerine kavuþturacak þekilde yön verdiði söylenebilir. Bu
anlamda genetik özelliklerin kontrolü için oluþturulan kök hücre ve kordon kaný
bankalarý, bebek cinsiyetinin belirlenmesi konusunda giderek artan talepler, yapay organ
üretimini destekleyen gruplar ve hatta kendini temizleyebilen/yenileyebilen
nanoteknolojik ürünlerin pazarý düþünüldüðünde tüm bu kontrol düþüncesi yöndeþ
teknolojileri bir tüketim olgusu haline getirerek ihtiyaçlarýný karþýlamak üzere insanlýðýn
hizmetine sunmaktadýr.
Peki gerçekte bireyler ne istiyorlar ve teknolojiden gelecekte ne bekliyorlar? Bu soruya
verilecek yanýtýn ipuçlarý aslýnda, yöndeþ teknolojilerin birbirinden baðýmsýz iþleyen ve
belirli noktalarda birbirine yakýnsayan teknolojilerin her birine olan yatýrýmlar ve
ürünlerinde gizlidir. Nano-bio-info-cogno teknolojilerin yöndeþliðiyle dünya çapýnda
yeni geliþmelerin ortaya çýkmasý artýk yýllar deðil sadece aylar almaktadýr (Canton, 2002:
3). Sözgelimi Project on Emerging Nanotechnologies (PEN) Mart 2006’da ilk nano
ürünlerin listelendiði siteyi kullanýma açtýðýnda 212 ürün sergilenirken 2008’de bu
rakam 609’a ulaþmýþtýr (http://nanoturkiye.blogspot.com/2008/04/piyasaya-haftada-3-
4-tane-nano-rn.html, Eriþim: 24.09.2009). Eylül 2009 itibariyle ise nihai kullanýma
yönelik halihazýrda pazarlarda tüketiciyle buluþmuþ 1000’den fazla nanoteknolojik ürün
listelenmektedir (http://www.nanotechproject .org/inventories/consumer/, Eriþim:
24.09.2009). Nanoteknoloji, atom ve moleküler manipulasyonlarla bireylere düþlediði
veya karþýlamasýný umduðu tüm aykýrý, uçuk veya son derece kiþisel taleplerine ayný anda
cevap verebilecek ürünleri vaat etmektedir. Bilgi teknolojilerindeki son uygulamalar
bireylere hareket özgürlüðünü tam anlamýyla geri vererek, küçük maliyetler karþýlýðýnda
sahip olabileceði kiþisel IT araçlarýyla herhangi bir fiziksel alandan siber alandaki
herhangi bir noktaya gidebilmeyi; iþaret, ses ve görüntüsüyle siber alanda var olabilmeyi
olanaklý kýlmaktadýr. Özgürlüðü kýsýtladýðý görüþleri nedeniyle eleþtirilse (Cameron,
2006: 284) de bireylerin kiþisellik, mahremiyet ve güvenlik ihtiyacýný karþýlamak için
kullanýlan yapay zeka, çip ve robot teknolojileri, retina ve parmak izi algýlama, insan
95