tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

70 Tüketici Yazýlarý II
azlýðý nedeniyle iþini kaybetme korkusu, düþük ücretler, yarý zamanlý geçici iþler, çocuk
ve aile sorumluluklarý kadýnlarýn yaþanmakta olan ekonomik krizden daha çok
etkilenmesine neden olabilmektedir. Erkeðin iþini kaybetmesi sonucunda, aile gelirinin
tek kaynaðý olarak kadýnýn elde ettiði gelir ile ailenin geçimi saðlanmaya çalýþýlmaktadýr.
Sonuçta, kadýn genellikle düþük olsa bile ana geliri saðlayýcý olmanýn yanýnda ev iþlerinin
çoðunluðunu ve aileye bakmayý sürdürmektedir (Hartman, 2009, s.46). Hiç þüphesiz bu
durum, kadýn ve erkeðin krizden farklý biçimlerde etkilenmelerini ve bundan kurtulmak
için farklý önlemler almalarýný da beraberinde getirmektedir.
Bir diðer çalýþmayý da, uluslararasý bir denetim ve araþtýrma þirketi olan Deloitte,
yýlbaþý ve kurban bayramý alýþveriþ sezonu öncesi genel alýþveriþ eðilimleri anlayabilmek
ve küresel krizin alýþveriþ alýþkanlýklarýna olasý etkilerini ortaya koymak için Yýl Sonu
Alýþveriþ Harcamalarý Anketi'ni Türkiye'de 3. kez 1000 kiþiyi aþkýn tüketici grubu ile
gerçekleþtirmiþtir (Deloitte, 2008, s.5). Ankete katýlýmlarýn % 77’si Türk ekonomisinin
durgunluk içinde olduðunu ifade ederken, % 68’i ise ekonomik ortamýn 2009 yýlýnda
daha da kötüye gitmesini beklediklerini vurgulamýþtýr. % 59 gibi önemli bir kesim krizin
kiþisel durumlarýna doðrudan bütçelerine etkili olacaðýný ve % 65’i krizin harcamalarý
üzerinde bir etkisi olacaðýný belirtmiþtir. Türk tüketicisinin 2/3’ü satýn alma güçlerinde
bir kayýp yaþadýklarýný iddia etmektedir.
Bu açýklamalar göstermektedir ki, ekonomik krizin etkilerini sadece demografik
özelliklere bakarak incelemek yeterli olmamaktadýr. Psikolojik etkiler de, tüketicilerin
davranýþlarýný önemli ölçüde etkilemektedir. Stres, kafa karýþýklýðý, belirsizlik ve korku
tüketicilerin ekonomik krizden dolayý yaþadýklarý psikolojik duygular. Tüketiciler
gelecekteki finansal durumlarý hakkýnda daha az kontrol sahibi olduklarý kanýsýna sahip
olduklarýndan birbirinden farklý iki zihinsel yapýya sahip olabiliyor (Todor ve Todor,
2008, s.13). Birincisi, fýrtýnadan kaçýnmak düþüncesiyle azaltýlan harcamalar ile fiyata
odaklanma þeklinde karakterize edilmektedir. Diðeri ise, kendisine “kontrol sende”
duygusunu yeniden kazandýracak türde süreçlere sahip þirketler ile iliþkilerin
sürdürülmesini amaçlamaktadýr. Gerçek ya da algýlanmýþ deneyimler bu zihinsel
yapýlarýn hangisinin gerçekleþeceðini belirler. Ýnsanlar stresli günlerde, belirsizliðin
yarattýðý stres ve kaygýlarý azaltacak ya da olanaklý ise ortadan kaldýracak uygulamalar
gerçekleþtirirler. Ürünlere olan güven, iliþkilerdeki güvene her zaman yansýmaz. Var olan
güven, uzun bir dönemde ve deneyimlere baðlý olarak oluþan iliþkiler ve iþlemler sonucu
kazanýlmýþtýr; kampanyalar ve indirimler yoluyla elde edilemez. Ýliþkilerdeki güven, bir
þeyin satýlmasýna odaklanan bir iliþkiden, tüketicilerin karþýlaþtýklarý konulara doðru
kaymaktadýr. Þirketler tek taraflý bir iliþkiyi anýmsatacak eylemler ve konulardan uzak
durmalýdýr.