tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Ekonominin Yükselen Deðerleri; Etik Tüketicilik ve Etik Ticaret
(doðrulanan) teminat Anglosaksonlarýn Gild-scipes dedikleri gönüllü birliklere çok
benziyor. Vatandaþlarýn birbirlerine karþý taahhüt altýnda olmalarý kadar mühim bir
sisteme hiç bir yerde tesadüf edilemez” (Djevad, 1969: 136).
Sivil Toplumun Çabalarý
Dünyadaki ve ülkemizdeki uygulamalara bakýldýðýnda iþ yasalarýnýn ve Uluslararasý
Çalýþma Örgütü’nün düzenlemelerinin az geliþmiþ ve geliþmekte olan ülkelerdeki çalýþma
koþullarýnýn iyileþtirilmesinde yeterince etkili olamadýðý ortadadýr. Diðer yandan dünya
ticaretini düzenleyen Dünya Ticaret Örgütü’nün de üçüncü dünya ülkelerinin aleyhine
geliþen serbest ticarette adaleti saðlamak için gerekli çabayý göstermemektedir. Nitekim,
Dýþ Ticaret Müsteþarý Tuncer Kayalar, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) bünyesinde
ticaretin serbestleþtirilmesi müzakereleri sürerken, adil olmayan ticari uygulamalarýn
giderek yaygýnlaþtýrýlmasýnýn, ticaretin serbestleþtirilmesinden elde edilebilecek
avantajlarý sekteye uðrattýðýný belirtiyor. Kayalar bu paradoksu þu sözlerle vurguluyor;
“Ne var ki kurallara dayalý serbest ticaretin hýzlý büyüme ve fakirliðin azaltýlmasýnda
ülkelere önemli bir potansiyel sunduðu kabul edilmekle birlikte, ticaretin serbest
olmasýnýn ötesinde adil olmasý gerektiði de unutulmamalýdýr. Günümüzde DTÖ
müzakereleri kapsamýnda ticaretin daha da serbestleþtirilmesi yönünde gayretler hýz
kazanýrken, adil olmayan ticari uygulamalarýn giderek yaygýnlaþtýrýlmasý ticaretin
serbestleþtirilmesinden elde edilebilecek avantajlarý sekteye uðratmaktadýr. Bugün pek
çok ülke bu uygulamalardan zarar görmektedir. Adil olmayan uygulamalar, özellikle
geliþmekte olan ülkelerin kalkýnma süreçleri açýsýndan zorluk teþkil ederken, dünya
genelinde korumacý reaksiyonlara yol açarak liberalleþme sürecinde gerilemeye neden
olmaktadýr” (Kayalar, 2006).
Ýnsan haklarý ve demokratikleþmenin öne çýktýðý günümüzde, yasalarýn ve cezai
yaptýrýmlarýn gerçekleþtiremediðini, sivil inisiyatiflerin ve özellikle de bilinçli tüketici
hareketlerinin gerçekleþtireceðini söylemek bir kehanet sayýlmamalýdýr. Dolayýsýyla, sivil
inisiyatiflerin ve proaktif yaklaþýmlarýn öne çýktýðý günümüzde, yasal düzenlemelerin ve
kontrollerin ötesinde, (ISO standartlarýnda ve genel olarak TKY çabalarýnda da olduðu
gibi) ilgili kesimlerin gönüllü katýlýmýný öngören çabalarýn gerekliliði anlaþýlmýþ
bulunmaktadýr (Aydemir, 1999). Firmalar, gerek bu alandaki duyarlý tüketici talebini
karþýlayabilmek, gerekse sosyal ve mesleki ilgi alanlarýndaki uzmanlýklarýndan
yararlanmak için; tüketici örgütlerinin, sendikalarýn, insan haklarý ve kadýn haklarý
örgütlerinin, üniversitelerin, araþtýrmacýlarýn, dayanýþma gruplarýnýn biraraya gelmesiyle
oluþan (hükümet dýþý) sivil toplum kuruluþu (STK) birlikteliði niteliðindeki
organizasyonlara-Non-Governmental Organization (NGO) baþvurdular. Bu
organizasyonlarca oluþturulan, denetlenip akredite edilen süreçlerde üretim yaptýlar.
55