tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Ekonominin Yükselen Deðerleri; Etik Tüketicilik ve Etik Ticaret
Öte yandan bu ülkelerde gerek yasal ve yönetsel altyapýnýn, gerekse sosyo-kültürel
geliþimin ve bu çerçevede de yurttaþlýk bilinci, çevre ve tüketici bilincinin geliþmemiþ
olmasý, küresel þirketler için çok cazip bir ortam yaratmaktadýr. Bu çerçevede bu
ülkelerin hammadde kaynaklarýnýn çok düþük bedellerle ve hiçbir çevresel kaygý
olmaksýzýn üretim sürecine sokulmasý söz konusudur. Bu koþullar söz konusu ülkelerdeki
denizaþýrý üretimin; insan haklarý, çocuk, kadýn haklarý, tüketici haklarý ve çevre
deðerlerine aykýrý yüzünü de ortaya çýkarmýþtýr (Hekimci, 2007a:20-23). Bu baðlamda,
yoksul ülkelerdeki üretim koþullarýnda iþçiler, ürünlerin fiyatlanmasýnda ise üreticiler
büyük bir sömürüyle karþýlaþmaktadýrlar. Nitekim dünya oyuncak üretiminin yüzde 80’i
baþta Asya olmak üzere üçüncü dünya ülkelerinde, saðlýksýz çalýþma koþullarýnda
yapýlmaktadýr (Consumer Reports, 1997). Yoksul ülkelerdeki üretim koþullarýnda iþçiler,
ürünlerin fiyatlanmasýnda ise üreticiler büyük bir sömürüyle karþýlaþmaktadýrlar. Bu
ülkelerde çocuk iþçiler uzun çalýþma saatleriyle ve batý standartlarýnýn çok altýndaki iþçilik
ücretleriyle (3 dolar ile 30 cent arasýnda deðiþen) çalýþtýrýlmaktadýrlar (Economist,1999).
Öte yandan Uluslarasý Çalýþma Örgütüne göre dünyada 5-14 yaþ grubunda 250
milyon çalýþan çocuk bulunmakta ve 12-17 yaþ grubunda yer alan 283 milyon çocuk
çalýþtýðý için okula devam edememektedir (Aslantepe, 1999). Üstelik bu tarz üretim,
birçok az geliþmiþ ve geliþmekte olan ülkede “Bir þekilde ülkelerindeki yoðun iþsizliði
ortadan kaldýrmak için çok geçerli bir çare olarak deðerlendirilebilmektedir”. Nitekim,
aralarýnda Türkiye’nin de bulunduðu, Mýsýr ve Hindistan gibi ülkeler bu durumu
“çalýþma standartlarý ve sosyal adalet” söylemleriyle “emek-yoðun sektörlerdeki rekabet
avantajlarýna karþý çýkma” olarak görebilmektedirler (Economist,1999).
Etik Tüketici ve Etik Tüketicilik
21. Yüzyýlda yeni bir tüketici ile karþý karþýyayýz. Tercihinin fazlaca manipüle
edilmesinden hoþlanmayan, sosyal sorumluluk duygusu ve duyarlýlýðý geliþmiþ, bu
duyarlýlýðýna ortak olan firma ve kurumlara daha fazla yönelen, hak ihlâline uðradýðýnda
göstermelik olmayan ve çözüm odaklý hizmet alabileceði tüketici danýþma hatlarýna,
tüketici merkezlerine raðbet eden, son tahlilde bireysel ve toplumsal olarak hakkýný
arama konusunda eskiye nazaran daha istekli, daha aktif bir tüketici bu (Deniz,2003).
Diðer taraftan içinde bulunduðumuz süreç “Tüm bireylerin ve yönetimlerin, içinde
yaþadýklarý toplumun yaþam kalitesini iyileþtirmek için, kendi çalýþanlarý ve onlarýn
aileleri, yerel halk ve bütün toplumla birlikte sürdürülebilir bir dünya için ekonomik,
çevresel, kültürel ve sosyal geliþmeye destek verme sorumluluðu” yani “Sosyal
Sorumluluk” bilincinin geliþmesini de beraberinde getirmiþtir (KSS, 2009). Sosyal
sorumluluk duygusu ve duyarlýlýðý doðrultusunda geliþen tüketici bilincinin geldiði son
51