tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

50 Tüketici Yazýlarý II
Küresel Ticaretin Etiði
Bu baðlamda spor sektöründen iki örneðe yer vermek uygun olacaktýr. Baþta FIFA olmak
üzere dünya futbol topu gereksiniminin çok büyük bir kýsmý, Hindistan ve Pakistan’da
çocuk iþçilerin elleriyle üretilmektedir. Bu süreçte büyük ve çokuluslu firmalarýn taþeron
þirketleri, fabrika olarak adlandýrýlabilecek tesislerinde; futbol topunun parçalarýnýn
kesilmesi, bunlarý henüz dikilmemiþ birer futbol topu kiti haline getirilmesi ve sonunda
elle dikilmiþ ürünlerin paketlenmesi gibi iþlerle uðraþýrlar. Diðer bütün iþleri kendilerine
çalýþan alt taþeronlara devretmiþlerdir. Bunlar, futbol topu dikiþçileri ile taþeron arasýnda
birer aracý olarak görev görmektedirler. Taþeronlar köylerdeki evlere top parçalarý daðýtýr
ve bittikten sonra geri toplarlar. Kontrolleri de yapýlan dikilmiþ toplar, taþeronun
fabrikasýna gönderilir. Ýhraç fiyatý iki dolar civarýnda olan toplarýn piyasa deðerleri 150-
300 dolar arasýnda deðiþmektedir (Ekþioðlu ve Þenergüç, 2005).Örneðin spor ürünleri
alanýnda dev bir küresel bir markanýn ürünleri; Vietnam, Pakistan, Endonezya, Çin gibi
Asyalý üçüncü dünya ülkelerinde üretilmekte ve ABD tarafýndan tüm dünyaya
pazarlanmaktadýr. Firma ise sadece standartlar belirleme görevi üstlenmektedir. Firma
bu yolla, yapýlan her ayakkabý satýþýndan elde edilen karýn %40'ýný almakta, ayakkabýyý
üreten fabrikalarsa karýn ancak %4'ünü alabilmektedir (Eroðlu, 2006).
Üçüncü Dünya ülkelerinin çoðu, düþük ücret düzeylerine raðmen uluslararasý rekabete
katýlamadýklarýndan, ürettiklerini ihraç edememekte; ayrýca ücretleri arttýrmak ve iç
pazarlarýný geniþletecek yüksek verim düzeyini saðlamak için mallarýný, iç piyasada
uluslararasý fiyatlardan satma þansý da bulamamaktadýrlar (Amsden, 1991:20-23).
Dünya ticaretinde yoksul üçüncü dünya ülkeleri ile sanayileþmiþ kapitalist ülkeler
arasýndaki dýþ ticaret hadlerinin üçüncü dünya ülkeleri aleyhine oluþmasýnýn yaný sýra
yukarýda açýklandýðý üzere Yeni Ekonomi koþullarý doðrultusunda ticaretin serbestleþip
iyice yaygýnlaþmasý, zaten üçüncü dünya ülkeleri yönünden var olan bölüþüm
adaletsizliðini iyice artýrmaktadýr. Çongar’ýn da belirttiði gibi; Yeni Ekonomi koþullarýna
ek olarak az geliþmiþ üçüncü dünya ülkelerin pek çoðunda gerçek anlamda demokrasinin
olmamasý, bu ülkelerin, ekonomik, sosyo-kültürel geliþimlerini henüz tamamlayamamýþ
olmalarý, çoðu kýrsal kesimden gelen ve kalifiye olmayan bu insanlarýn uluslararasý
iþletmeler için “her koþulda çalýþmaya hazýr” potansiyel iþgücü konumunda olmasý
(Çongar, 1999); bu ülkeleri, söz konusu küresel iþletmelerin “çaðýmýzdaki sömürgeleri”
olmak durumunda býrakabilmektedir.
Üçüncü Dünyadaki Üretim ve Ýnsan Haklarý
Küreselleþme ile geliþmiþ ülkelerin dünya ticaretindeki hakim durumunun iyice artmasý
uygulamada birçok etik sorunun yaný sýra insan haklarý ihlallerine yol açabilmektedir.