tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

366 Tüketici Yazýlarý II
2.1.1. Yasal düzenleme
Türkiye’de 1961 Anayasasý’na dayanarak sendikal faaliyetleri düzenleyen ve bugün
yürürlükten kalkmýþ bulunan 274 sayýlý Sendikalar Kanunu’nun 14.Maddesinin
1.fýkrasýnýn j.bendinde “Sendikalar üyelerinin ekonomik olanaklarýna katkýda bulunmak
amacýyla kooperatifler kurulmasýna yardým edebilecekleri gibi, kendileri de kooperatif kurma
yetkisine sahiptirler” hükmüne yer verilmiþtir. Bu madde hükmü ile Türkiye’de sendikalar
ile kooperatifler arasýnda organik bað kurulmuþ olmaktadýr.
Yürürlükte bulunan 2821 sayýlý Sendikalar Kanunu’nun 33.Maddesinin
5.paragrafýnda ise, sendikalarýn bulanabileceði faaliyetler arasýnda “Herhangi bir baðýþta
bulunmamak kaydý ile üyeleri için kooperatif kurulmasýna yardým etmek ve nakit
mevcudunun yüzde onundan fazla olmamak kaydýyla, bu kooperatiflere kredi vermek”
de sayýlmaktadýr (TÝSK, 2006:3). Bu düzenlemeye dayanarak, tüketim kooperatiflerinin
örgütlenme biçimlerinden birisinin de, sendika destekli tüketim kooperatifler olduðu
belirtilmektedir (Hayta, 2007:16). Sendikalar tarafýndan merkezi olarak örgütlenen
tüketim kooperatifleri yanýnda, ayný zamanda iþyeri tüketim kooperatifleri de
kurulabilmekte ve sendikalardan finansal destek almalarý nedeniyle diðer tüketim
kooperatiflerinden ayrýlmaktadýrlar.
Türkiye’de sosyal devlet ilkesinin benimsenmesi sonucu, kooperatifçilik ve sendikal
hak ve özgürlükler, 1982 Anayasa’sý içinde de düzenlenmiþ bulunmaktadýr. Anayasa’nýn
171. Maddesinde “Devlet, Milli ekonominin yararlarýný dikkate alarak, öncelikle
üretimin arttýrýlmasýný ve tüketicinin korunmasýný amaçlayan kooperatifçiliðin
geliþmesini saðlayacak tedbirleri alýr.” denilerek sosyal devlet ilkesi gereði
kooperatifçiliði, tüketicinin korunmasýnda sosyal politika aracý olarak kabul etmiþ
bulunmaktadýr. Anayasanýn 51.Maddesi ve 2821 sayýlý Sendikalar Kanunun 2.Maddesi
hükmüne dayanarak sendikayý, iþçilerin ve iþverenlerin çalýþma iliþkilerinde kendi
aralarýndaki ortak ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliþtirmek için
meydana getirdikleri tüzel kiþiliðe sahip kuruluþlar olarak tanýmlanmak mümkündür.
Diðer taraftan, iþyeri tüketim kooperatifçiliðinin desteklenmesi, Türkiye’de
sendikacýlýðýn geliþimi açýsýndan da büyük önem taþýmaktadýr. Tüketim kooperatifleri,
sendikacýlýðýn karþýlaþtýðý sorunlara dönük çözüm önerileri arasýnda sayýlmakta ve
tüketim kooperatiflerinin iþçilerin sendika ile buluþmalarýný saðladýðý ifade edilmektedir
(Belediye, 2009:2). Bu yaklaþým ile iþyeri tüketim kooperatiflerinin açýlmasý, 1475 sayýlý
Ýþ Kanununda iþçiyi korumak amacýyla ayrýntýlý bir þekilde düzenlenmiþ bulunmaktaydý.
Bu düzenlemeye göre, 1475 sayýlý Ýþ Kanunun 22. maddesi hükmü ile,
“Bölge Çalýþma Müdürlüðü’nün tetkiki neticesinde;