tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Türkiye’de Ýþyerinde Kantin için Ýþverenin Rýzasýna Býrakýlmasýnýn Tüketici Haklarý Açýsýndan Ýrdelenmesi
Sendikalar ve iþçi konfederasyonlarý tarafýndan kooperatifçiliðin geliþtirilmesi
gerektiðinin vurgulanmasýna ve yasal düzenlemelere raðmen, Türkiye’de
kooperatifçiliðin istenilen düzeyde olduðunu söylemek mümkün deðildir. Türkiye’de
kooperatifçilik konusunda yeterince geliþme saðlanamadýðýna dikkat çekilmektedir
(Çelik, 2003:423).
2. Türkiye’de Ýþyeri Tüketim Kooperatifçiliðinin Etkinliðini Belirleyen
Deðiþkenler ve Tüketici Haklarý Açýsýndan Ýrdelenmesi
2.1.Türkiye’de Ýþyeri Tüketim Kooperatifçiliðinin Etkinliðini Belirleyen Deðiþkenler
Tüketim kooperatifin bir türü olarak iþyeri tüketim kooperatiflerinin asýl amacý, iþçilere
daha ucuz ve daha kaliteli temel tüketim mallarý ulaþtýrarak, tüketici grup içinde yer alan
iþçiler üzerindeki ekonomik baskýyý kaldýrmak ve iþçilerin ellerindeki kýt kaynak olan
ücret gelirleri ile ihtiyaçlarýný daha üst düzeyde karþýlanmalarýný saðlamaktýr.
Bu nedenlerle, kooperatifçilik hareketinin ilk kez iþçiler arasýnda baþladýðý
görülmektedir. Ýlk kooperatif, 21.Aralýk 1844 tarihinde Ýngiltere’de Rochdale
kasabasýnda 28 dokuma iþçisinin bir araya gelmesiyle kurulan tüketim kooperatifidir. Ýlk
kurulan kooperatifin tüketim kooperatifi olmasý da dikkat çekmektedir. Tüketim
kooperatifi, özellikle dar gelirli tüketicilerin tüketim gereksinimlerinin en kaliteli ve ucuz
bir þekilde karþýlamak için, aralarýnda dayanýþma yolu ile ekonomik güçlerinin
birleþtirmelerine dayanmaktadýr (Mülayim, 1999:447).
Ýþyeri tüketim kooperatifleri, iþçiler tarafýndan kendilerine ekonomik yarar saðlamak
üzere, sendikalarýn desteði ile iþyerinde kurulan tüketim kooperatifleridir. Bununla
birlikte, sendikalardan finansal destek almalarý ve sendika–kooperatif iþbirliðine
dayanmalarý nedeniyle diðer tüketim kooperatiflerinden ayrýlmaktadýrlar. Ýþyeri tüketim
kooperatifleri, sendika-kooperatif dayanýþmasýnýn bir sonucudur. Kantin olarak da
adlandýrýlan iþyeri tüketim kooperatifleri, iþçileri tüketim aþamasýnda desteklemek
amacýyla kurulan tüketim kooperatifleri olarak tanýmlanmaktadýr (Güven, 1995:121).
Ýþyeri tüketim kooperatifinin amacý, iþçilere ucuz ve kaliteli tüketim malý saðlayarak,
iþçilerin ücretlerinin satýn alma gücünü arttýrmaktýr. Ýþyeri tüketim kooperatifleri, iþçileri
tüketim sürecinde desteklemek amacýný gütmektedir.
Ýþyeri tüketim kooperatifleri temel tüketim mallarýný toptan ve en düþük fiyattan
alarak, iþçilerin tüketim ihtiyacýný daha kaliteli ve daha düþük bedelle karþýlamayý
amaçlamaktadýrlar. Ýþyeri tüketim kooperatifleri kanalýyla, iþçinin ve ailesinin tüketim
ihtiyacýný en rasyonel þekilde karþýlamasý esastýr.
365