tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Tüketiciler Açýsýndan Serbest Zaman Faaliyetleri ve Alýþveriþ Merkezleri
(Oppewall vd.,2000:453). Ticari iþletme tiplerini ve farklý hacimlerdeki satýþ birimlerini
içinde barýndýran bu kompleksler, belli bir alan içindeki tüketicilere veya belirli bir
tüketici grubuna hizmet etmek üzere yapýlandýrýlýrlar. Bu komplekslerin büyük bir
çoðunluðu otopark kolaylýðý da saðlamaktadýr (Cengiz ve Özden, 2002:5). Alýþveriþ
merkezi, kentin çaðdaþ anlatýmýnda ayrý bir öneme sahiptir ve bazý yazarlar tarafýndan
“post modern durumun somut hali” olarak görülür. Bir baþka bakýþ açýsýna göre ise
alýþveriþ merkezleri daha popüler yaklaþýmla yeni toplanma yerleri, çaðdaþ tüketiciliðin
yeni ikonlarý ve hatta þehrin “yeni katedralleri”dir. Çaðdaþ ekonomide “alýþveriþ” önemli
bir etkinliktir. Günümüzde çoðumuzun þehirlerde yaþamasý nedeniyle de önemli bir
kentsel etkinliktir (Torns, 2004:132-133). Alýþveriþ merkezlerinin de içinde yer aldýðý
yeni tüketim araçlarýnýn etkileri o boyutlara ulaþmýþtýr ki, bu araçlar, Corrigan’ýn
(1997:56) yerinde benzetmesiyle “tüketim katedralleri” ne dönüþmüþ durumdadýr.
Buralarda tüketim yapmak, bazý insanlar için büyülü, hatta bazen kutsal ve dinsel bir
eylem olarak algýlanmaktadýr.
Alýþveriþ merkezleri, sadece nesnelerin tüketim mekanlarý deðildir; ayný zamanda, sýnýf,
statü, ýrk, etnisite, cinsiyet vb. sosyal belirleyicilere dair iþaret ve sembol olma iþlevine
sahiptir. Zengin, burjuva, beyaz, erkek vb. ayrýcalýklý konumlar üzerinden toplumsal
hiyerarþileri yeniden kurarlar. Müdavimler, sýnýfsal, statüsel konumlarýný yansýtabilmek
ya da öykündükleri statülere yükselmek ve ödünç sembollere/göstergelere ulaþmak için
buralara gelirler. Dolayýsýyla mekanýn tüketimi, salt maddi, nesnel bir þeye karþýlýk
gelmez, aksine, tüketimci kapitalizmin yükseliþiyle birlikte büyük ölçüde simgesel,
göstergesel bir boyut da kazanmýþ olur (Baudrillard,1997).
Alýþveriþ Merkezlerinin Tüketiciye Etkileri
Alýþveriþ merkezlerinin ortaya çýkmasýna ve geliþmesine etki eden faktörlerden bazýlarý
þunlardýr:
• Ekonomik geliþmeye baðlý gelir artýþý ile beraber yaþam standardýndaki yükseliþ,
• Genç ve çalýþan kadýn nüfusunun artýþý,
• Nüfus artýþý sonucunda yaþamýn þehir merkezleri dýþýna kaymasý,
• Otomobil sahipliðindeki artýþlar ve kredi kartý kullanýmýnýn yaygýnlaþmasý,
• Bireyin zaman kýsýtlýlýðý nedeniyle tüm alýþveriþini ayný çatý altýnda bir kerede
yapma isteði,
• Alýþveriþ merkezlerinin tüketicilere saðladýðý psikolojik ve sosyo-kültürel faydalar,
• Alýþveriþ merkezlerinin uyguladýðý tutundurma faaliyetlerindeki baþarýlar
(Baþ vd.,2008:1).
Zamanýn sýnýrlý olmasý, nüfus artýþý ve sýkýþýklýktan kaynaklý olumsuzluklar nedeniyle
alýþveriþ merkezleri serbest zaman deðerlendirmesinde gerekli olabilecek bütün
355