tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Bilgi Toplumu ve Kamu Yönetimi Baðlamýnda Bireyin Yeri: Vatandaþý mý Tüketici mi?
sistemler aracýlýðý ile iþlenmesi, örgütün karar ve kontrol alanlarýnýn birleþmesine neden
olmaktadýr. BÝT bir taraftan personelin daha sýký denetlenmesine neden olurken, diðer
taraftan çalýþan sistem içinde kendi öz-denetimini gerçekleþtirmesine ortam
saðlamaktadýr. BÝT ayrýca yönetsel süreçlerde karar almayý kiþisellikten kurtarma þeklinde
karar süreçlerine etkide bulunmuþtur (Bensghir 1996: 325). Bir diðer açýdan
bakýldýðýnda, vatandaþ, iþ yükü yoðun bir personelle muhatap olduðunu
farkedebilmelidir.
BÝT’ler kamuda istihdam edilen iþgücünün niteliðini de etkilemektedir. BÝT’lerin
iþçilerin sahip olmalarý gereken el-göz eþgüdümü ve karar verme niteliðini gereksiz hale
getiren iþgücünün vasýflaþmasýna neden olduðu görüþünün yanýnda, bu teknolojilerin
yarattýðý uzmanlýk bilgisi gerektiren yeni iþ alanlarýnda çalýþan personel içinde vasýflý
olmayý gerektirdiði tartýþmalarý sýkça yapýlmaktadýr (Bensghir 1996: 326). Ýstihdam
özelliklerine yansýyan talep ve beklentilerin, en azýndan eðitim talep, arz ve
memnuniyetini de etkileyebileceði varsayýlabilir.
Farklý bir bakýþ açýsýndan, bilgi teknolojileri iþ yerlerindeki olumlu etkilerinin yaný sýra
olumsuz etkilerde de bulunmaktadýr. Ýnsan faktörünün unutulduðu, “teknolojiye
uyum”un öne çýktýðý durumlarda örgütsel deðiþim, “özgürleþtirme yerine köleleþtirme”
getirebilmektedir 12. Son olarak, bilgi toplumu aþamasýnda örgüt dünyasýnda her alanda
postmodernizim tartþmalarýnýn yaþandýðýna tanýk olmaktayýz. Bilgi teknolojilerinin
yarattýðý bilgiye dayalý toplum yapýsýnýn postmodern düþüncenin tutumlarý ile uyuþtuðu
belirtilmekte ve bilgi toplumunun postmodern düþünce yapýsýný sürdürdüðü
belirtilmektedir (Webster: 1995). Büyüklük ve karmaþýklýk, örgütlerin etkililiðini ve
12 Mustafa Kemal Öktem, “Bilgi Teknolojileri ve Kamu Yönetimi”, Kamu Yönetimi Geliþimi ve Güncel Sorunlarý (Ed: M.Kemal
Öktem, Uður Ömürgönülþen), 2004, Ankara: Ýmaj Yayýnevi, s.139-186.
13 Örneðin, þu gözlem, bilginin eriþilebilirliðinin düzeyini yansýtmaktadýr: Bir hukuk uzmaný kamu görevlisi, Ankara Bahçelievler’de
Emekli Sandýðý saðlýk iþlemi için özel otomobili ile giderken, trafik iþaret ve yönlendirmelerindeki “bilgi” eksikliði nedeniyle, tek yön
yola “ters” yönden giriþ yapmak durumunda kaldýðýnda, trafik durur ve karþý yönden gelenlerle tartýþýr iken; trafik polisi olay yerine
yaklaþýr. Hukukçu sorar: “Memur Bey, siz ne dersiniz, hukuk kuralý belirtilmemiþse, vatandaþ nasýl doðru biçimde davranabilir?”.
Trafik polisi yanýtlar: “Her sokaðýn baþýna bir trafik iþareti mi koyalým? Siz bilmiyor musunuz bu yolun tek yön olduðunu?”... Bu
gözlemde bir dizi soru sorulabilir: Kamu yönetimi bilgi verme standartlarýný saptamýþ mýdýr? Kamu görevlileri yeterli eðitimi almýþ
mýdýr? Vatandaþ, bilgisini ne yönde kullanmaktadýr? Bilgi eksikliði olanlara karþý acýmasýz mýdýr? Trafik yol bilgisi neden basýn
yayýn ve de e-ortamda saðlýklý ve sürekli sunulamamaktadýr? Veya, saðlýk iþlemi e-ortama aktarýlabilir mi? Zamanýnda saðlýk sigorta
primini ödemiþ olan memur, haklarýndan yararlanýr iken; bir tür “yoðun denetime” neden ihtiyaç duyulmaktadýr? Usülsüzlük
örnekleri, kamu kurumlarýnca, genel ihtiyatla, toplumun tümüne yansýtýlmalý mýdýr? “Kamu Veri Tabaný” yönetimi yeterli midir? ...
vb.
33