tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

32 Tüketici Yazýlarý II
sorunlarýný “uzmanlaþma” yoluyla açmaya çalýþmýþtýr. Uzmanlaþma F.Taylor’un
“iþbölümü” olarak adlandýrdýðý örgütsel süreci beraberinde getirmiþtir. Ancak iþbölümü
de bir taraftan örgütsel verimliliði arttýrýrken, diðer taraftan iþin parçalara ayrýlmasý ile
birlikte eþgüdüm sorununu doðurmuþ, uyumlu çalýþmanýn sürdürülmesi de sürekli
denetim yapýsýný zorunlu kýlmýþtýr. Dolayýsýyla, örgütsel iþleri yürütmekle sorumlu
çalýþanlarý denetlemek ve eþgüdümlemek üzere, hiyerarþik kademelenmeye gidilmiþtir
(Bensghir 1996: 237). Bilgi teknolojilerinin bu sayýlan kýsýtlýlýklarý kaldýrmasý
olasýlýðýyla; geleneksel yapýsal çözümler ve genel geçerli gibi kabul edilen “denetim alaný,
hiyerarþik yapýlanma, bilginin aþaðýdan yukarýya, kararýn yukarýdan aþaðýya akmasý” gibi
ilkeler tartýþýlýr olmuþtur. Bilgisayarlarýn örgütlere girdiði dönemlerden günümüze,
örgütsel merkezileþme ya da yerelleþme eðiliminde, bilgi teknolojilerinin sunduðu
olanaklarýn etkisi olduðu gibi, dönemin siyasal ve ekonomik tercihleri de etken olmuþtur.
Bugün siyasal anlamda kutuplaþmanýn kalktýðý, küreselleþme ile pazarýn dünya ölçeðinde
geniþlediði ortamda kârlýlýk ve verimlilik ilkeleri gerçekleþtirme uðruna bilgi
teknolojilerinin olanaklarýyla yerelleþme eðilimi yaþandýðý görülmektedir. 11Kimi
yaklaþýmlarýn, BÝT’in sunduðu olanaklarla merkezi-yerel tercihinde, teknolojinin
merkeziliði artýrmasý çeliþkisine deðinmekte isteksizce bir tavýrla, merkezi sistemin
önemini azaltmaya çaba gösterildiði kaydedilmektedir.
Alman sosyolog ve düþünür Niklas Luhmann’ýn 1940’larda modern bir toplum teorisi
oluþturma yolunda yaptýðý çalýþmalarda iletiþim ve enformasyonla donanmýþ yeni
toplumu ifade ederken kullandýðý “dünya toplumu” kavramý iletiþim teknolojileri ile
birlikte merkezin önemini kaybedebileceðini göstermesi de dikkat çekicidir. Luhmann;
“dünya çapýndaki iletiþim sistemi gerçeðini yadsýmak mümkün deðildir” demektedir
(Luhmann 1998: 384). Luhmann, iletiþimin böylesine geliþtiði yeni dünya düzeninde
“merkezsiz toplum” düþüncesinin hakim olacaðýný ve toplumdaki eðitim, din, aile, saðlýk
gibi sistemlerin kendi kendine yetebilecek ve birbirinden baðýmsýz, kendilerini devam
ettirebilme sürecinde herhangi bir baþka merkeze ya da sisteme ihtiyaç duymayan
autopoietik (kendi kendini üretebilen) yapýlarýn hüküm süreceðini (Luhmann 1998: 387)
en azýndan tartýþmaya açmýþtýr. Burada, “Kim için hangi merkezsizlik?” gibi sorularýn
sorulmasý anýmsatýlabilir.
Öte yandan, örgütsel geniþ hacimli bilgilerin bilgisayar ve bilgi teknolojileri destekli
11 Yine bir ihtiyacýn tetiklediði, gazete seri ilanlarýnda bilgi aktarýmý kýsýtlarýný aþmak üzere bir þirket tarafýndan kurulan, ev ve
otomobil satýþ ilanlarý sitesi örneðinde (PCnet 2009: 26-27): “Aylýk tekil ziyaretçi sayýsý 9.5 milyonu bulan site, günlük 600 araç,
300 tane konut hacmiyle 50 milyon dolar, altý aylýk dönemde 9.1 milyar dolar deðerinde iþlem yapar durumdadýr. Ýstanbul dýþýnda
da, Ýzmir, Ankara, Antalya, Adana ve Trabzon ofisleri ile geniþlemeyi planlamaktadýr.