tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

28 Tüketici Yazýlarý II
ötesine taþýyan bir geliþme aþamasý olarak tanýmlanabilir (Aktan vd.,1998). Bilgi
toplumuna geçiþin en önemli göstergesi, ekonomide hizmet sektörünün büyümesi, yeni
bilgi teknolojilerinin ve kuramsal bilginin toplumun þekillenmesinde etkili olmasý, iþgücü
içerisinde sanayi toplumundaki mavi yakalýlarýn yerini, beyaz yakalýlarýn almasý,
profesyonel ve teknik sýnýfýn artan üstünlüðü, eðitim ve refah düzeyinin geliþmesidir (Al,
2002).
“Bilgi toplumu” kavramý ilk olarak ABD’li iktisatçý Fritz Machlup’un 1962 tarihli
“ABD’de bilginin üretimi ve daðýtýmý” adlý araþtýrmasýyla gündeme gelmiþtir. Tekelleþme
ve serbest piyasada rekabetin kusurlarý konusunda araþtýrma yapan Machlup, bu
süreçlerin kaynaðýnda patent sisteminin ve dolayýsýyla araþtýrma ve geliþtirme
faaliyetlerinin (ArGe) yattýðý sonucuna varmýþtýr. Bunun üzerine ArGe’nin maliyetini ve
eðitim sistemini incelemeye yönelen Machlup’un vardýðý sonuçlara göre (Machlup:
1962), 1969 yýlýnda ABD’de GSMH’nin yüzde 29’u “bilgi üretimi sektörü”nden
kaynaklanmaktaydý. Bu sektörün, GSMH’nin diðer bileþenlerine göre yüzde 50 daha
yüksek bir hýzla büyüdüðünü iddia eden Machlup, bu nedenle hýzla “yeni bir toplum”a
doðru gidilmekte olduðunu ve bunun, týpký tarým toplumundan sanayi toplumuna geçiþ
gibi tarihsel bir ilerleme anlamýna geldiðini öne sürüyordu. Ýnsanlýðýn geliþmesi ve ilerlemesi
için yararlý olan bilgiye dayalý bu yeni toplumda en önemli deðer yine “bilgi” olacak ve
bilgiye sahip olanlar her türlü ekonomik ve siyasi gücü de elinde bulunduracaktý.
Geliþmiþ ülkeler ve geliþen ülkeler bakýmýndan düþünüldüðünde, patent korumasýnýn,
geliþmiþ ülkeler lehine sonuçlarý ile geliþen ülkelerin önüne set çekmesi arasýnda
hakkaniyetli bir denge kurabilmenin sorunlarý da anýmsanmalýdýr.
Machlup’un teorisinde, “bilgi üretimi sektörü”nün tanýmý önemlidir. Bu sektörün içine
yalnýzca araþtýrma ve geliþtirme ile eðitim alanlarýný sokmakla yetinmeyen Machlup,
basýn-yayýn, radyo, sanat, eðlence, bilgisayar, ofis aletleri ve bütün bunlarýn üretim sektörleri
gibi, bilginin üretiminden çok aktarýmýnda veya iþlenmesinde kullanýlan ve bir bölümü
sanayi sektöründe yer alan alanlarý da tanýmýnýn içine dâhil etmiþtir. Sanayiclerin “basýnyayýn”
iþine girmelerini sýnýrlayan Ýngiltere gibi geliþmiþ ülkeler, geliþim dengesini
gözetmiþ olacaklar ki, özel sektör yatýrýmlarýnda bu konuda belirli alanlarda “kamu
yararýný” ve belki de “tüketiciyi” koruyan düzenlemeler getirmektedir.
Bilgi ve özellikle iletiþim teknolojilerindeki ilerlemenin beraberinde getirdiði ve yaygýn
olarak bilgi toplumu olarak adlandýrýlan ve hâlen devam eden içinde yaþadýðýmýz
ekonomik ve toplumsal süreçler; ekonomi, toplum ve siyaseti kendi uðraþ alanýna almýþ
olan kamu yönetimi disiplinini ve kamu sektörünü etkileyen dönüþümlere neden olabilir.
Ýnternetin, web terimiyle adlandýrýlan dünya bilgi aðýnýn (world wide web), hafýzalý