tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Ýlaç Tüketicisinin Belirlenmesi Üzerine Genel Bir Deðerlendirme
III. Ýlacýn Tüketicisinin Belirlenmesi Üzerine Genel Bir Deðerlendirme
Tedaviye ulaþabilme hakký, hasta hakkýnýn korunmasýnda önemli rol oynamaktadýr.
Hasta haklarýnýn korunmasý, toplumun saðlýk hakkýnýn korunmasý sonucunu da
doðuracaktýr. Hasta hakký ise genel olarak insan hak ve deðerlerinin saðlýk hizmetlerine
uygulanmasýdýr (Giritlioðlu, 2007: 20). Hasta Haklarý Yönetmeliði’nin 11. maddesine
göre hasta, modern týbba uygun olarak hastalýðýnýn teþhisinin konulmasýna ve tedavisinin
yapýlmasýný isteme hakkýna sahiptir. Bu hakkýn yerine getirilmesi ise hastanýn, ilaca
ulaþabilmesinin 3 ve ilacý edinebilmesinin saðlanmasý ile olacaktýr.
Ýlaç, saðlýk hizmetine ulaþma ve yararlanma hakkýnýn gerçekleþmesini saðlayan önemli
unsurlardan birisidir. Saðlýk hakkýnýn gerçekleþmesi açýsýndan son derece önemli olan
ilacýn tüketicisi kimdir?” sorusu, akla ilacý kullanan hasta dýþýnda hekim ve eczacýnýn da
tüketici olarak kabul edilme olasýlýðý olup olmadýðýný getirmektedir. Hekim/eczacý ve
hasta iliþkisinde hastanýn konumu bu sorunun sorulmasýna neden olmaktadýr. Hasta,
hekime baþvurarak kendisine týbbi müdahalede bulunulmasýný ya da hekimin
yönlendirmesi ile eczacýya baþvurarak ilaç satýn almayý istemektedir. Hasta, ilacý saðlýðýný
korumak ya da iyileþmek amacýyla kullanmakta ve bu kullaným sýrasýnda
hekime/eczacýya baðýmlý olarak hareket etmektedir. Bunun nedeni hastanýn ilaç alýmý ve
kullanýmý sýrasýnda hekimin/eczacýnýn bilgilendirmesine ihtiyaç duymasýdýr. Hasta, bilgi
sahibi olmadýðý bir ortamdadýr ve saðlýðýnýn korunmasýný ya da iyileþmeyi beklemektedir.
Hekim ve eczacý ise alanlarýnda uzman kiþiler olarak hastayý tedavi ve ilaç kullanýmý
konusunda aydýnlatmakla yükümlüdürler. Bu nedenle hekim/eczacý ile hasta arasýndaki
hukuki iliþkide hasta, tüketici gibi “sosyal açýdan zayýf olan” konumundadýr. Hasta,
ilaca ulaþabilme aþamasýnda, “tüketici”den farklý olarak ilacý seçme þansýna da sahip
deðildir. Hatta eþdeðeri 4 olan ilaçlar söz konusu olduðunda bile hekimin reçeteye yazdýðý
ilacý satýn almakta ve kullanmaktadýr. Özgün ilaç 5 ile eþdeðer ilaç arasýndaki tercihi de
hekim yapmaktadýr. Hasta, saðlýðýný yakýndan ilgilendiren ilaç kullanýmýnda hekim ve
eczacýya baðýmlý konumdadýr. Onlarýn yönlendirmesine ve hatta kendi (hasta) yaptýklarý
tercihlerine gereksinim duymaktadýr. Bu açýdan bakýldýðýnda her ne kadar ilacýn son
kullanýcýsý hasta da olsa, onun ilaca ulaþmasýnda önemli rol oynayan hekim ve eczacý da
alanlarýnda uzman kiþiler olarak kanýmýzca ilacýn tüketicisi konumundadýrlar. Ancak
buradaki tüketici kavramý TKHK’da tanýmý verilen tüketiciden daha farklýdýr. Hekim ve
eczacý, ilaç tüketicisi olarak ilacýn hastaya ulaþam aþamasýnda daha özenli davranmakla
yükümlü olacaklardýr. Alanlarýda uzman kiþiler olarak ilaç hakkýnda hastadan daha fazla
bilgi sahibi olmalarý onlarýn hastaya karþý olan yükümlülüklerini yerine getirirken daha
dikkatli ve özneli davranmalarý sonucunu doðuracaktýr.
249