tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

248 Tüketici Yazýlarý II
olduðu kanýtlanarak, dünyada pazara ilk defa sunulmak üzere ruhsatlandýrýlmýþ/ izin
verilmiþ ürün” dür.
Ýlaç, bir mal cinsi olarak tüketim mallarý arasýndadýr. Hatta bir kez kullanýlmakla
tükendiði için dayanýksýz tüketim mallarý arasýndadýr. Ancak diðer tüketim
maddelerinden farklý olarak ilacý seçme hakký hastaya (ilacý tüketene) deðil, hekime
aittir 1 Ýkamesi olmayan bir mal niteliðindeki ilaç, hastalýðýn tanýsýnýn konulmasýnda,
saðaltýmýnda ya da önlenmesinde kullanýlmaktadýr. Yerine konulamama ilacýn deðerini
de belirleyen temel özelliktir ve onsuz olunmazlýk içermektedir. Zorunluluðun temel
belirleyicisi ise saðlýðýn korunmasý ya da yeniden kazanýlmasýdýr. Tüketici isteminin
(talebinin) esnekliði sýfýrdýr. Bu nedenle ilaç fiyatlarýndaki deðiþiklik ilaç isteminde
deðiþiklik yapmayacaktýr (Abacýoðlu, 1982: 3). Ýlaç fiyatlarý ile talep arasýndaki bu iliþki
önemli ilaçlarda daha da belirginleþmektedir. Ýlacýn fiyatý ile edinebilirliði arasýnda yakýn
bir iliþki vardýr. Saðlýk hakký, ilacýn en azýndan temel ilaçlarýn edinebilir olmasýný
gerektirmektedir.
B. Genel Olarak Tüketicinin Tanýmý
TKHK ‘nun 3. maddesinde yapýlan tanýma göre, tüketici bir mal ya da hizmeti ticari ya
da mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan ya da yararlanan gerçek ya da tüzel
kiþidir 2. Tüketici mal ya da hizmeti sunan karþýsýnda sosyal olarak güçsüz konumda olan
kiþidir. Günümüz serbest piyasa ekonomisinin egemen olduðu ülke hukuklarýnda
tüketiciler korunmasý gereken zayýf kiþiler olarak ele alýnmaktadýr (Özel, 2007: 21).
Ekonomik geliþmeyle birlikte, tüketici ile satýcý arasýndaki denge tüketici aleyhine
deðiþtiði için, tüketicinin korunmadýðý piyasa ortamlarýnda karmaþa yanþanmasý
kaçýnýlmaz olacaktýr (Özel/Öktem/Özcan, 2005:44). Hem ekonomik hem sosyal yönden
zayýf olan tüketicinin zarar görmesi tüm toplumu etkileyecektir. Sosyal devlet, toplum
yararýný korumak için toplumun güçsüz katmanlarýný korumaya yönelik önlemler alýr.
Toplum üyelerinin insan onuruna yakýþýr bir biçimde yaþam sürebileceði sosyal ve
ekonomik ortamý saðlar (Özel/Öktem/Özcan, 2005:48).
Sonuç olarak “tüketici, temel gereksinimlerinin giderilmesi ve saðlýklý bir çevrede
yaþama gereðinin yerine getirilmesi için, seçim hakkýný kullanabileceði bir ortamda,
eðitilmiþ ve bilgilendirilmiþ olarak güvenlik içinde ekonomik faaliyetlere katýlan, bu
katýlýmý nedeniyle uðrayabileceði zararý tazmin edilen, bu haklarýnýn korunmasý,
sürdürülmesi ve geliþtirilmesi hususundaki taleplerini oluþturacaðý örgütler aracýlýðýyla ya
da bireysel olarak kamuoyuna duyurma hakkýna ve taleplerinin dikkate alýnmasýný
isteme yetkisine sahip kabul edilen kiþidir” (Özel, 2007: 23).