tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

240 Tüketici Yazýlarý II
mensuplarýnýn hizmet kapsamý geniþletilmiþtir. Ayrýca SSK mensuplarýnýn eczanelerden
ilaç almalarýnýn da önü açýlmýþtýr. Aile hekimliði için pilot uygulama Düzce ilinde 2005
yýlýnda baþlamýþ ve þu ana kadar da 33 ile yaygýnlaþtýrýlmýþtýr.
Her ne kadar hizmet sunucusunu seçme hakký yasal olarak 1998 yýlýnda verilmesine
karþýlýk bu hakkýn kullanýmý 2003 yýlýna kadar pek mümkün olmamýþtýr. SDP
kapsamýnda uygulamaya konulan çeþitli politika stratejileriyle, bu ve benzeri haklarýn
kullanýmý yaygýnlaþtýrýlmýþtýr. Ancak teorik ve yasal olarak hekim seçme özgürlüðünün
olmasý, uygulamada bu hakkýn sýnýrsýz ve rasyonel bir biçimde kullanýlabileceði anlamýna
gelmez. Bunun temelde iki ana nedeni belirtilebilir. Birincisi, saðlýk hizmetlerinin
doðasýndan kaynaklanan nedenler ki dördüncü bölümde bunlar ele alýndý, ikincisi ise
tartýþmaya konu olan ülke saðlýk sistemi ortamýndan kaynaklanan nedenler. Belirtilen iki
ana nedenden dolayý hasta saðlýk alanýnda yetkin deðildir. Dolayýsýyla hastalarýn hizmet
sunucusunu seçebilmesi, daha da önemlisi saðlýklý bir þekilde seçebilmesi
pratikte/uygulamada karþýlýðý sýnýrlý olan bir tartýþma alaný olmaktadýr. Dahasý bu
özgürlüðün uygulanmasý, saðlýk politikasýnýn temel amacý olan “saðlýk statüsünün
yükseltilmesine”, baþka bir ifade ile saðlýk çýktýlarýna/sonuçlarýna etkisi oldukça sýnýrlý
olmakta ve bu sýnýrlý etkiyi de “plasebo etkisi” ile açýklamak mümkündür. Kaliteli ve
uygun saðlýk hizmetlerinin temel malzemelerinden birisi olan hasta-hekim iliþkilerinde;
hastanýn saðlýðý açýsýndan çýktýlarý maksimize edebilecek iliþki hastanýn baskýn taraf
olarak karar verebileceði bir pozisyon deðildir. Böyle bir pozisyon/durum saðlýk
hizmetlerinin doðasý gereði hastanýn bulunduðu pozisyon ve içinde bulunduðu durum
itibariyle mümkün de deðildir. Bu çerçevede hasta-hekim iliþkileri açýsýndan aðýrlýklý
olarak hasta öncelikli olmak üzere taraflar açýsýndan maksimum faydayý üretme
potansiyeli en yüksek olan “en iyi çýkarlar modeli”nin sisteme hakim kýlýnmasý için
çalýþmalarýn yapýlmasý gerekmektedir.
7. Sonuç ve Öneriler
Bu çalýþmada saðlýk hizmetlerinde tüketici yanlýlýðý ve tüketicilik davranýþlarýnýn
kavramsallaþtýrýlmasý ve bu davranýþlarýn anlaþýlmasý açýsýndan genel bir çerçeve
sunulmaya ve Türkiye saðlýk hizmetleri ortamýnda tüketicilik yaklaþýmý politikalarý ve
uygulamalarý ortaya konulmaya çalýþýlmýþtýr.
Makro bazda saðlýk politikalarýnýn ve planlama süreçlerinin, mikro bazda ise
fonksiyonel anlamda tedavi ve bakým süreçlerinin tüketici davranýþý odaklý olmasý, söz
konusu süreçlerin saðlýklý bir þekilde iþlemesini ve sonuçlarý olumlu yönde etkilemeyi
saðlayabilir. Ancak, piyasa baþarýsýzlýklarý saðlýk alanýnda tüketicilik davranýþlarýnýn
benimsenmesini ve/veya sergilenmesini önemli ölçüde kýsýtlamaktadýr. Dolayýsýyla saðlýk