tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Saðlýk Hizmetlerinde Tüketici Yanlýlýðý ve Tüketici(lik) Davranýþlarý: Genel Bir Çerçeve ve Türkiye’nin Durumu
ve pratiði olarak gündeme gelen tüketici beklentilerini karþýlamak, hasta odaklý bakým
ve hastaya hizmet sunucusunu seçebilme hakkýnýn verilmesi ve böylelikle hizmet
sunucusunun davranýþýný etkilemek yoluyla verimliliði ve kaliteyi saðlamak ve artýrmak
amacýný güden “hastanýn güçlendirilmesi” veya “deðiþimin merkezine hastalarý koyma”
olgusu Türkiye’de de kamu düzenlemeleri ve programlarý çerçevesinde ilk defa 1998
yýlýnda Hasta Haklarý Yönetmeliði’nin (bakýnýz Resmi Gazete, 1998) yayýnlanmasý ile
gündeme gelmiþtir. Hasta kanadýnda görülen bazý sivil toplum örgütlenmeleri gerekli
potansiyeli ortaya koyamamýþlardýr.
Ancak Türk saðlýk politikasý arenasýnda hastalarýn deðiþimin merkezine
konumlandýrýlmasýnýn öncelikli bir konu haline gelmesi ve uygulama alaný bulmasý ise
2003 yýlýnýn baþýndan beri gündemde olan ve uygulanmasýna çalýþýlan Saðlýkta Dönüþüm
Programý (SDP) (Saðlýk Bakanlýðý, 2003) ile olmuþtur. Saðlýk hizmetlerinin etkili, verimli
ve hakkaniyete uygun bir þekilde organize edilmesi, finansmanýnýn saðlanmasý ve
sunulmasý amaçlarýný taþýyan SDP’nin dokuz temel ilkesinden birisi “insan merkezlilik”
olarak belirlenmiþtir. Bu ilke, “sistemin planlanmasýnda ve hizmetin sunumunda
hizmetten faydalanacak bireyi, bireyin ihtiyaç, talep ve beklentilerini esas almayý ifade
etmektedir”. Diðer bir ilke ise “katýlýmcýlýk” ilkesidir. Katýlýmcýlýk ilkesi, “sistemin
geliþtirilmesi ve uygulanmasý sýrasýnda ilgili tüm taraflarýn görüþ ve önerilerinin
alýnmasýný, yapýcý bir tartýþma ortamý saðlayacak platformlarýn oluþturulmasý” olarak ele
alýnmaktadýr. SDP ile; hastalarýn haklarýnýn ihmal edilmediði, her aþamada
bilgilendirildiði ve onayýnýn alýndýðý, mahremiyete uyulduðu, hiçbir ayýrým yapýlmadan
her türlü tedaviyi aldýðý, hekimini, kurumunu seçebileceði bir saðlýk hizmeti
hedeflenmiþtir. Bu amaçla ilgili mevzuat doðrultusunda devlet hastanelerin tamamýnda
“Hasta Haklarý Birimi” faaliyete geçirilmiþtir. En temel hasta haklarýndan olan “hekim
seçme hakký” uygulamasýna 2004’te 11 hastanede baþlanmýþ, halen 754 devlet
hastanesinde ve 63 aðýz ve diþ saðlýðý merkezinde hekim seçme uygulamasý
yapýlmaktadýr (Saðlýk Bakanlýðý, 2009). Doðrudan tüketici yanlýlýðýný hedefleyen bu
giriþimlere ek olarak gene SDP kapsamýnda uygulana gelen çeþitli politika stratejileri de
doðrudan olmasa da dolaylý olarak Türkiye saðlýk hizmetleri ortamýnda tüketicilerin
güçlendirilmesini saðladýðýný belirtmek olanaklýdýr. Var olan parçalý yapýdaki saðlýk
güvenliðini saðlayan programlarýnýn (Emekli Sandýðý, Bað-Kur ve SSK) GSS adý altýnda
tek çatý altýnda toplanmasý, bölünmüþ yapýlardan kaynaklanan hizmet sunucusunu seçme
özgürlüðü önündeki engeli kýsmen ortadan kaldýrmýþtýr. 2005 yýlýnda baþta SSK
hastaneleri olmak üzere tüm kamu hastanelerinin (üniversite ve askeri hastaneler hariç)
SB’ye devredilmesi ile birlikte hizmet sunumunda bir standardizasyona neden olmuþtur.
Akabinde GSS’nin kurulmasý ile birlikte kiþilere özel hastaneler dahil hastane seçme
özgürlüðü verilmesi de bu baðlamda yadsýnamayacak bir geliþme olmuþtur. Yeþil kart
239