tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

238 Tüketici Yazýlarý II
hastalarýn tüketicilik davranýþý göstermelerini sýnýrlamaktadýr (Barnett ve Kearns, 1996:
1057; Lupton vd., 1991). Sorel’de (1997: 74) etkili bir doktorun veya tedavi yönteminin
seçimi uzmanlýk derecesinde bir bilgi gerektirdiðinden hastanýn tüketicilik davranýþý
sergilemesinin güçleþtiðine dikkat çekmektedir. Hastanýn tüketicilik davranýþý
göstermesinin önünde duran önemli engellerden birisi de saðlýk hizmeti sunucularýdýr
(O’Rourke, 1988: 159). Saðlýk hizmeti sunucularýnýn özellikle de doktorlarýn,
tüketicilerin büyük çapta saðlýk sistemine katýlmalarýný tam anlamýyla kabul etmedikleri
bilinmektedir. Hizmet saðlayýcýlarýna göre, týp tüketiciler tarafýndan anlaþýlmasý güç bir
alandýr ve bu yüzden tüketicilerin kontrol þanslarý da azalmaktadýr. Tüketicilerin katýlýmý
doktorlara göre süreci karýþtýrýr (O’Rourke, 1988: 159).
Saðlýk hizmetlerinde hizmet saðlayanlara iliþkin alternatifler oldukça sýnýrlýdýr.
Örneðin, hastanýn hekimler arasýndan seçim yapabilmesi için ayný branþtan birden fazla
hekimin olmasý gerekmektedir. Bugün hastanelerin büyük çoðunluðunda her branþýn
doktoru bulunmamaktadýr, olan branþlarda da birer kiþi görev yapmaktadýr. Alternatifin
olmadýðý yerde seçim de olmaz (Yýldýrým 2004). Hizmet sunucularýnýn (hekimlerin) bilgi,
beceri ve yeteneklerine, çýktýlarýna iliþkin bilimsel normlar çerçevesinde üretilmiþ
karþýlaþtýrýlabilir veri olmadýðýndan hastalarýn hekimleri karþýlaþtýrma imkanýna sahip
olmasý pek olanaklý deðildir (Yýldýrým 2004). Hastanýn seçim yapabilecek kadar, ne
zamaný, ne imkaný, ne de gücü vardýr. Çünkü kiþinin ne zaman, nerede ve nasýl
hastalanacaðý belli olmadýðý gibi, hastanelere geliþler, yani hizmet talebi düzensizdir. Söz
konusu olan insan hayatý olduðu için saðlýk hizmetleri ihtiyacý ertelenemez (Yýldýrým
2004).
Lupton vd., (1991: 567) ve Barnett ve Kearns’ýn (1996: 1057) da belirttiði gibi doktor
ile hasta arasýnda güven ve inanç iliþkileri sýký bir þekilde kurulduðu taktirde hasta
kanadýnda doktorunu deðiþtirme davranýþý zayýflamaktadýr. Doktor-hasta arasýnda var
olan ve eþsiz bir þekilde kültürel olarak anlamlý olan iliþki (Hibbard ve Weeks, 1987:
1020) ve saðlýðýn duygusal unsurlarý (Pruitt, 1987: 44) belki de hastanýn tüketicilik
davranýþý benimsemesinin önünde duran yegane engellerden biridir. Týbbi iliþkilerde
potansiyel duygusal ifade yüksek bir düzeydedir. Eðer bireylerin saðlýk problemleri ciddi
bir seviyede deðilse bireyler tüketicilik hareketinin gereklerini yerine getirmeye
çalýþmaktadýrlar. Ancak kiþiler ciddi baðlamda hasta iseler o taktirde duygusal
baðýmlýlýðý tercih etmektedirler (Lupton, 1996: 168-169).
6. Tüketici Yanlýlýðý, Tüketicilik Davranýþlarý ve Türkiye Saðlýk Ortamý
Küreselleþme, tüketici yanlýlýðý, teknolojik geliþmeler ve enformasyonun yaygýn
bulunabilirliði ile birlikte Avrupa’da son dönem saðlýk reformlarýnýn önemli bir bileþeni