tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

234 Tüketici Yazýlarý II
dayandýrýlmaktadýr (Barnett ve Kearns, 1996; Hibbard ve Weeks, 1987; Jones ve
Aghoie, 1975: 289; Marquez, 1990: 302; Pruitt, 1987: 5). Saðlýk hizmetleri
maliyetlerinin kontrolü ile ilgili mevcut çabalar tüketiciler kanadýnda tüketicilerin daha
fazla maliyet bilincine sahip olmalarý ve daha düþük maliyetlerle saðlýk hizmetlerini satýn
almalarý ve saðlýk planlarýnda daha etkili olabilmelerini saðlayýcý giriþimler þeklinde ele
alýnmaktadýr. Bu giriþimlerin hedefine ulaþabilmesi için temel yöntem tüketicilerin saðlýk
hizmetleri maliyeti konusunda detaylý bilgiye sahip olmasýný ve piyasada rekabet
unsurlarýný saðlayacak tedbirlerin artýrýlmasýdýr (Hibbard ve Weeks, 1987: 1019).
Rekabete dayalý stratejiler, insanlarýn finansal güdülere cevap vereceði varsayýmýna
dayandýrýlmaktadýr. Buna göre cepten ödemeleri en aza indirmek için insanlar hizmetleri
daha tedbirli olarak kullanacaklardýr, hizmet sunucularýný seçerlerken kalite ve maliyet
karþýlaþtýrmasý yapacaklardýr ve hizmet saðlayýcýsýnýn öðütlerini kabul edip etmemede
daha seçici olabileceklerdir. Yani, saðlýk hizmeti tüketicileri verilen uygun finansal
güdüler karþýsýnda týbbi bakým kullanýmýnda tüketici gibi tutum sergileyebileceklerdir.
Böylece kendisi açýsýndan kalite ve maliyet kriterleri çerçevesinde en iyi olan seçimi ve
davranýþý göstermiþ olacaktýr. En uygun olaný satýn almak için bilgi edinecektir ve
kendisini satýcýnýn açýkgözlü davranýþýndan koruyacaktýr. Rekabete dayalý maliyet
kontrol stratejileri, saðlýk hizmeti tüketicilerinin hizmetleri gereksiz kullanýmý önleyici,
daha verimli ve düþük maliyetli hizmetleri araþtýrmasý yönünde teþvik eder. Eðer kiþi,
hangi týbbi hizmetlerin ne zaman gerekli olacaðý konusunda daha az karar sahibi ise
teþhis, tedavi ve hizmet saðlayýcýlarý konusunda alternatif bilgi kaynaklarýný bilmiyorsa,
týbbi bakým alýmýyla karþýlaþtýðýnda nasýl pazarlýk yapacaðýný bilmiyorsa ve saðlýk
hizmetleri sunumu sistemi hakkýnda bilgi sahibi olamýyorsa o takdirde kiþinin seçimi ya
rastgele olacaktýr, ya da kiþinin cepten ödediði maliyeti çok yüksek olacaktýr (Hibbard ve
Weeks, 1987: 1019-1020).
Diðer taraftan hastalarýn tüketicileþme sürecinde saðlýk piyasasýndaki deðiþimler ve bu
piyasanýn hizmet saðlayýcýlarý da etkili olabilmektedir. Teknolojik geliþmeler, kullanýmýn
kontrol edilmesi, hizmet bedellerinin ödenmesinin sýnýrlandýrýlmasý, özel saðlýk hizmeti
kuruluþlarýnýn artmasý rekabet koþullarýný zorlaþtýrmýþtýr. Artan bu rekabete karþý saðlýk
hizmeti sunucularý (çoðu hastane ve doktorlar) bu piyasada baþarýlý olabilmek için
yeniden yapýlanma ve bu yapýlanma baðlamýnda tüketici odaklý hizmet verme
konusunda seferber olmuþlar ve geleneksel hasta tipolojisine artýk tüketici gözüyle
bakmaya baþlamýþlardýr (Rosenstein, 1986: 13). Saðlýk hizmetleri çevresinde meydana
gelen bu deðiþmeler saðlýk hizmetlerinin sunucularýný olduðu kadar saðlýk hizmet
alýcýlarýný ve rollerini de etkilemiþtir. Hastalar eskisine nazaran daha sorumluluk ve bilgi
gerektiren roller üstlenmeye baþlamýþlardýr (Cox ve Cox, 1997: 303; Manu vd., 1986:
86; Marquez, 1990: 302).