tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

232 Tüketici Yazýlarý II
Örneðin, 1900’lu yýllarýn baþlarýnda doðum konusunda yeni bir yaklaþým olan
“alacakaranlýkta uyku (twilight sleep) 1 ” kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Bu uygulama doðum
esnasýnda kadýnlarýn rahatsýzlýðýný azalttýðý halde genel pratisyenler, bu tür tedaviye karþý
olmuþlardýr. Bir grup kadýn doðum uzmaný bu yöntemin kullanýmýný teþvik etmek için
bir araya gelmiþlerdir. Ancak 1915’de bu hareketin öncülerinden bir kadýnýn doðum
esnasýnda “alacakaranlýkta uyku” yönteminin kullanýldýðý sýrada ölmesi, tüketicilerin
gözünde bu yöntemin deðerini oldukça düþürmesine ve tüketicilerin bu yöntemden
bekledikleri avantajlarý elde edememelerine raðmen bu hareket ülkede doðumsal týp
uygulamasýnýn (kadýn doðum uzmanlýk alanýn) geliþmesine neden olmuþtur (Pruitt,
1987. 41-42).
25 yýllýk zaman diliminden sonra, doðum esnasýnda tüketicinin çýkarýnýn korunmasý ve
hastanedeki doðum uygulamalarý ile ilgili memnuniyetsizliklerin ortaya çýkmasý, doðum
sürecinde aile katýlýmýnýn gerekliliðini, doðal yöntemlerle doðum ve doðum odasý
uygulamalarýný da beraberinde getirmiþtir. Bu dönemde tüketiciler saðlýk hizmetleri
sistemini kendi lehlerine deðiþtirme imkanýný elde ettiler (Pruitt, 1987: 42).
1960’lardaki sosyal ve politik deðiþmeler çok önemli bir þekilde saðlýk hizmetleri
alanýnda tüketici yanlýlýðýnýn geliþmesine neden olmuþtur. Pruitt’in aktardýðýna göre,
Schiller ve Levin bu dönemde özellikle kendi kendine bakým ve feminist saðlýk
hareketlenmelerinin olduðunu belirtmektedir. Bu dönemde bazý politik güçle bezenmiþ
örgütler, örneðin Public Citizens Health Research, tüketicilerin hizmetleri
deðerlendirmesi ve maliyetlerini düþürmesi için bazý taktikler geliþtirmeye yönelik el
kitaplarýný (rehberler) hizmete sunmuþlardýr (Pruitt, 1987: 42).
Saðlýk hizmetlerinde tüketici yanlýlýðý 1960’larda ABD’de geliþen “kamu-seçimi”
teorisinden de oldukça etkilenmiþtir. Lupton vd. (1991) bu teorinin, genel olarak
kamuoyunun, devletin vatandaþlarýnýn refahýný arttýrma konusundaki performansý
konusunda duyduklarý hayal kýrýklýðýndan dolayý meydana gelen bir dizi
hareketlenmelerin sonucu ortaya çýktýðýný belirtmektedir. Teori baþlangýçta, istek ve
ihtiyaçlarýný dile getiren ancak bu istek ve ihtiyaçlarý yerine getirilmeyen ve desantralize
yerel yönetimler tarafýndan saðlanan kent hizmetleri ile ilgili bir teori idi. Bugün ise daha
geniþ kapsamlý olarak bütün ekonomiyi ilgilendiren bir teori haline gelmiþtir. Hizmet
saðlayýcýlarý arasýndaki rekabet ve hizmeti finanse edenlerle hizmeti sunanlar arasýndaki
1 Alacakaranlýkta uyku (twilight sleep): Doðum esnasýnda aðrýlarý, heyecaný ve stresi azaltma adýna, kadýnlarý yatýþtýrmak ve suni
olarak uyutmak için skopolamin ve morfin maddelerinin kullanýlmasý sonucu içine girilen hafif bir uyku durumunu ifade eden kavram
olarak tanýmlanmaktadýr (Pruitt, 1987: 41).