tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Saðlýk Hizmetlerinde Tüketici Yanlýlýðý ve Tüketici(lik) Davranýþlarý: Genel Bir Çerçeve ve Türkiye’nin Durumu
dizmeleri talep ettiklerini belirtmektedir. Deneme mahiyetindeki sonuçlar, uzmanlar
tarafýndan doðasý gereði tüketicilik olarak kabul edilen bazý davranýþlarýn saðlýðý olumlu
yönde etkilemediði görülmüþtür. Pruitt (1987) tarafýndan yapýlan baþka bir araþtýrmada,
doðasý gereði tüketicilik davranýþlarý olarak kabul edilen 40 davranýþtan ancak 3
davranýþýn algýlanan saðlýðý olumlu yönde etkilediði tespit edilmiþtir. Ancak kesin bir
kanýya varabilmek için bu konuda daha fazla ve detaylý araþtýrmalarýn yapýlmasý
gerekmektedir.
4. Saðlýk Hizmetlerinde Tüketici Yanlýlýðýnýn ve
Tüketicilik Davranýþýnýn Geliþim Süreci
Saðlýk hizmetlerinde tüketici yanlýlýðý yeni bir olgu deðildir. Tüketici yanlýlýðý Avrupa’da
ortaçaðda iþçilerin kendi çýkarlarýný korumak amacý ile bir araya gelmeleri ile
oluþturduklarý esnaf birlikleri ile baþlamýþtýr. Bu esnaf birlikleri, üyelerinin týbbi bakým
giderlerini karþýlamak amacý ile fonlar oluþturmuþtur. 17. yüzyýlda Oddfellows ve The
Ancient Order of Foresters gibi bazý topluluklar esnaf birliklerini geniþlettiler. Bu eðilim
giderek artmýþ ve 1840’lara gelindiðinde ABD’nde 24.000 adet kar gütmeyen yardým
kuruluþu yer almýþtýr. Fakat o zamanki doktorlar sistemde var olan ön ödeme
programlarýna, hizmet baþý ödeme yöntemi kadar karlý olmamasýndan dolayý karþý idiler.
Týbbi topluluklar söz konusu programlara katýlan doktorlarý sansürden geçirmiþlerdir ve
bu yüzden 20. yüzyýla girilirken bu kuruluþlarýn sayýsý oldukça sýnýrlý düzeyde kalmýþtýr
(Pruitt, 1987: 41).
Pruitt’in, Kotler’den aktardýðýna göre geçen yüzyýl boyunca ABD’de üç farklý tüketici
hareketi geliþmiþtir. Bunlar; 1900’lü yýllarýn baþýnda, 1930’larýn ve 1960’larýn
ortasýndaki tüketici hareketleri olarak ele alýnmaktadýr. Her bir dönemde eðilim tüketici
yanlýlýðýný güçlendirmeye doðru olmuþ ve bu eðilimi özel çevresel faktörler
ivmelendirmiþtir. Tüketici yanlýlýðýnýn geliþme eðilimi 1960’larda daha da ivme
kazanmýþtýr. Kotler 1960’larda bu trendin oluþmasýný ve devamýný saðlayan altý temel
çevresel faktörden bahsetmektedir. Bunlar, gelirin ve eðitim seviyesinin, teknolojik
geliþmelerin artmasý, pazarlama tekniklerinin geliþmesi ve çevresel olaylar gibi yapýsal
faktörlerdir (örneðin ekonomik, sosyal, ekolojik ve politik hoþnutsuzluk gibi yapýsal
nedenler bu trendin oluþmasýnda ve devamýnda etkili olan deðiþkenler arasýnda
sayýlabilir). Politikacýlar ve medyanýn desteklememesine karþýn, örneðin Ralph Nader’in
çalýþmasý ve ev hanýmlarýnýn bakkallarý boykot etmeleri gibi faktörler tüketici yanlýlýðý
hareketine bir anda büyük bir ivme kazandýrmýþtýr. Bu ve benzeri geliþmeler tüketici
yanlýlýðýnýn geliþmesini ve bu geliþmenin de piyasayý etkilemesini beraberinde getirmiþtir
(Pruitt, 1987: 33-34). Pruitt’in, Hamiltona’dan aktardýðýna göre doðum sýrasýnda verilen
bakým, saðlýk hizmetlerinde tüketici yanlýlýðýna büyük bir hareketlilik kazandýrmýþtýr.
231