tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

224 Tüketici Yazýlarý II
ve eþitlik ile ilgili problemlerin üstesinden gelmek için saðlýk politikalarýnýn
dayandýrýldýðý temel yaklaþýmlar olarak ele alýnmaktadýr. Ancak saðlýk hizmetlerinin
kendine has özellikleri ve bu özelliklerin beraberinde getirdiði piyasa baþarýsýzlýklarý,
tüketicilerin diðer mal ve hizmet pazarlarýnda gösterdikleri rasyonel davranýþlarý
sergilemelerini önemli ölçüde sýnýrlandýrmaktadýr. Türkiye saðlýk sistemi ortamýnda ise
özellikle 2003 yýlýndan bu yana uygulanmaya çalýþýlan Saðlýkta Dönüþüm Programý
(SDP) kapsamýnda tüketicilerin/hastalarýn rollerinin güçlendirilmesine yönelik çeþitli
politika giriþimlerinde bulunulmaktadýr. Nitekim SDP’nin dokuz temel ilkesinden ikisi
olan “insan merkezlilik” ve “katýlýmcýlýk” ilkeleri tüketicilerin güçlendirilmesi ile
yakýndan iliþkili olan ilkelerdir. Bu ilkeler doðrultusunda þu ana kadar reform programý
kapsamýnda ortaya konulan hasta haklarýna yönelik giriþimler ve hastalarýn saðlýk
kuruluþunu ve hekimini seçme özgürlüðüne yönelik ortaya konulan uygulamalar bu
kapsamdaki temel stratejiler olarak belirtilebilir.
Bu çalýþmanýn amacý, saðlýk hizmetlerinde tüketici yanlýlýðý ve tüketicilik
davranýþlarýnýn genel bir çerçevesini ortaya koymak ve iliþkili olarak da Türkiye saðlýk
hizmetleri ortamý açýsýndan bir durum deðerlendirmesi yapmaktýr. Bu çerçevede
çalýþmanýn ikinci bölümünde konu ile ilgili tanýmlara yer verilmektedir. Üçüncü
bölümde, saðlýk hizmetlerinde tüketicilik yaklaþýmýnýn doðasý ve iþlevi ele alýnmaktadýr.
Dördüncü bölümde, saðlýk hizmetlerinde tüketici yanlýlýðý ve tüketicilik davranýþlarýnýn
geliþimi süreci üzerinde durulmaktadýr. Beþinci bölümde, saðlýk hizmetlerinde tüketicilik
davranýþlarýna engeller piyasa baþarýsýzlýklarý baðlamýnda ele alýnmaktadýr. Altýncý
bölümde, Türkiye saðlýk sistemi ortamýnda tüketici yanlýlýðýna ve tüketici davranýþlarýna
iliþkin tartýþmalara yer verilmekte ve bir durum deðerlendirmesi yapýlmaktadýr. Son
bölümde ise sonuç ve öneriler ele alýnmaktadýr.
2. Kavramsal Tanýmlar
Bu bölümde saðlýk hizmetleri alanýnda kullanýmlarý yer yer tartýþmalý olan ve zaman
zaman birbirinin yerine de kullanýlabilen müþteri, hasta ve tüketici gibi kavramlara yer
verilmektedir. Akabinde ise, tüketici yanlýlýðý, tüketicilik davranýþlarý ve tüketici
egemenliði gibi belli baþlý kavramlar ele alýnmaktadýr.
2.1. Müþteriler, Hastalar ve Tüketiciler
Genel olarak belirtmek gerekirse müþteri (costumer) terimi, üretilen mal ve hizmetleri
satýn alan kiþi olarak tanýmlanmaktadýr. Baþka bir ifade ile, belirli bir iþletmeden alýþveriþ
yapan kiþi müþteri olarak ele alýnmaktadýr. Bir kiþi saðlýk ihtiyacý durumunda belirli
saðlýk hizmetleri saðlayýcýsýndan hizmet satýn aldýðýnda o kiþi müþteri olarak
deðerlendirilmektedir. Bir hastanedeki hasta veya bir doktorun aktif bir hastasý