tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Yaþlýlýk Dönemi ve Tüketim
söz konusu olabilmektedir. Özellikle yaþlýlarýn fiziksel, psikolojik, sosyal ve ekonomik
ihtiyaçlarýnýn deðiþmesi, deðerler, alýþkanlýklar ve davranýþlarda farklýlýklar olmasý
nedeniyle diðer tüketici gruplardan farklý ve özel bir önem taþýmaktadýrlar (Cerit ve
Güven, 2000; Gönen ve Hablemitoðlu, 1991). Yaþlý bireylerin yaþama iliþkin amaçlarý;
• Baþarýlý toplumsal etkileþimlerin saðlanmasý ile psikolojik refahýn ve toplumsal
uyumun korunmasý ve sürdürülmesi,
• Yeterli saðlýk ve dengeli beslenme koþullarýnýn saðlanmasý ile fizyolojik refahýn
korunmasý ve sürdürülmesi,
• Yaþam alaný ve ekonomik koþullarýn iyileþtirilmesi ile uygun bir çevre yaratýlmasýdýr.
Bu amaçlarýn gerçekleþtirilmesi yaþam kalitesinin tatmin edici bir düzeye getirilmesi
açsýndan da çok önem taþýmaktadýr (Gönen ve Hablemitoðlu, 1996). Yaþlý tüketicilerin
yaþama iliþkin amaçlarýnýn gerçekleþtirilmesinde ortaya çýkan sorunlarýn genel olarak iki
temel faktör etrafýnda odaklandýðý belirtilmektedir. Bunlardan ilki pek çok yaþlýnýn gelir
yetersizliðidir. Ýkincisi ise piyasada mevcut mal ve hizmetlerin, genellikle yaþlýnýn fiziksel,
sosyo-ekonomik ve psikolojik olarak tüm ihtiyaçlarýna uygun olmamasýdýr (Gönen ve
Özgen, 1989).
Emeklilik döneminden hemen önceki yýllarda gelir en yüksek düzeye ulaþmakta,
emeklilikten hemen sonra ise azalmaya baþlamaktadýr. Yaþlýlarýn diðer yaþ gruplarý ile
karþýlaþtýrýldýðýnda tasarruflarýnýn, varlýk birikimlerinin bulunmasý ve uzun vadeli
borçlarýnýn azalmasý, hayatlarýný ve eðitimlerini finanse ettikleri çocuklarýnýn olmamasý
nedeniyle harcanabilir gelirlerinin yüksek olmasý beklenmektedir. Yaþlý bireylerin sosyoekonomik
durumlarýnýn deðerlendirilmesinde “harcanabilir tasarruf ” kavramý önem
kazanmaktadýr. Ancak günümüzde harcanabilir tasarruf sahibi yaþlýlarýn sayýsý çok azdýr.
Çünkü saðlýk harcamalarý yüksek olan, emeklilik dönemini planlamayan pek çok yaþlý
birey bu dönemde sýnýrlý bir gelirle karþý karþýya kalabilmektedir (Gönen ve
Hablemitoðlu, 1997; Gönen ve Hablemitoðlu, 1994). Yapýlan araþtýrmalarda emeklilik
hakkýna sahip olan birçok yaþlý tüketicinin bile diðer yaþ gruplarý ile karþýlaþtýrýldýðýnda
düþük gelir düzeyine sahip olduklarý ve tüketim harcamalarýnýn büyük oranda azaldýðý
belirtilmektedir (Bernhart ve Kinnear, 1985; Hurd,1990; Bernheim at all.,2001;
Laundberk at all., 2003; Hurst, 2008). Terzioðlu ve arkadaþlarý (2004) tarafýndan yapýlan
araþtýrmada da, yaþlýlarýn yarýdan fazlasýnýn gelir kaynaðýnýn emekli maaþý olmasý
nedeniyle, gelirlerinin yaþamlarýný zenginleþtirecek harcama ve faaliyetlere yeterli
olmadýðý belirtilmiþtir.
Emeklilik döneminde gelirin düþmesi beklenmedik bir olay deðildir. Ancak emeklilik
dönemine iliþkin olumlu bir tutum geliþtirmeme, yeterli tasarruf ve birikimin
yapýlmamasý yani emeklilik döneminin planlanmamasý durumunda gelirin ve tüketim
189