tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

182 Tüketici Yazýlarý II
Görme engelli tüketicilerin sayýsýndaki artýþ ve satýn alma esnasýnda karþýlaþtýklarý
engeller göz önünde bulundurulduðunda bu grubun toplumsal yaþama katýlýmýnýn bir
parçasý olan, satýn alma ile ilgili istek ve ihtiyaçlarýnýn karþýlanabilmesi için, fiziksel
düzenlemelerle engelsiz fiziksel çevreler oluþturulmalý ve mevcut çevrelerin niteliði
arttýrýlmalýdýr (Engelsiz dünyalar için, 2000).
Ülkemizde engellilerin toplumsal yaþama katýlmasýný saðlamak açýsýndan yapýlmasý
gerekenler, yasalarda ve yönetmeliklerde yer almaktadýr, ancak tanýmlanan
gerekliliklerin kente ve mimariye yeterince yansýmadýðý görülmektedir. Bu açýdan “tüm
ürünlerin ve çevrelerin, yaþ, beceri ve durum farký gözetmeksizin pek çok kiþi tarafýndan
kullanýlabilmesini olanaklý kýlan, bütünselleþme saðlayan” evrensel tasarým felsefesinin
anlaþýlmasý ve dünyada gerçekleþtirilen uygulamalarýn tasarýmcýlar tarafýndan takip
edilmesi büyük önem taþýmaktadýr. Evrensel tasarým kavramýnda önemli olan genelde
kullanýcýdýr ve konu edilen engelli insanlar deðil, tüm insanlardýr. Buradaki ana fikir,
aslýnda tüm insanlarýn, yaþ, beceri kaybý gibi nedenlerle, bir çeþit engelli olduðu
görüþüdür. Yaklaþým, ürün tasarýmýndan, mimarlýða ve kentsel tasarýma, çevre kontrolü
saðlayan basit sistemlerden, karmaþýk bilgi teknolojilerine kadar deðiþen ölçekleri
kapsamaktadýr. Bu tasarým yaklaþýmýnýn ilkelerine göre inþa edilmiþ çevre, adaptasyona
gerek duyulmadan tüm insanlarýn kullanýmýný saðlar. Örneðin, rampa gereksinimini
ortadan kaldýrmak, basamaksýz giriþler düzenlemek gibi çözümler bu anlayýþ içerisinde
ele alýnan farklý düzenlemelerdir. Burada önemli olan nokta, tasarlanan ortamýn veya
ürünün özelliklerinin normal görünmesi ve bu þekilde hissettirilmesidir. Evrensel tasarým
yaklaþýmýyla elde edilen ürünler, tüm kullanýcýlarýn yararlanmasýna olanak saðlamakta ve
sonuçta yaþlýlar, çocuklar, genelden farklý diðer insanlarýn yaný sýra engelliler de
etiketlenmemekte veya damgalanmamaktadýr. (Story et. al., 1998; Duncan, 2007).
Evrensel tasarým yaklaþýmýndan yola çýkarak görme engellilerin toplumsal yaþama
katýlmasýný saðlamak açýsýndan, satýn alma esnasýnda yaþadýklarý sorunlarýn çözümü için,
• Alýþveriþ merkezlerinde, zemin kaplamada kullanýlan malzemeler kaymayý önleyici
ve dolaþmayý kolaylaþtýrýcý olmalýdýr. Ayrýca zemin kaplamada; engel içermediðini,
yakýnda engel olduðunu ve bir kesiþme, kapý veya merdivene yaklaþýldýðýný ifade için
farklý malzemeler uygulanmalýdýr.
• Tüm merdivenler için trabzan konulmalý ve basamaklar arasýnda kot farklýlýklarý
olmamalýdýr. Merdivenlerin baþlangýç ve bitiþ noktalarýnda dokunsal uyarýlar,
basamaklarýn uçlarýnda ise 2,5 cm eninde koruyucu kaymaz þeritler bulunmalýdýr.
Basamaklarýn ön kýsmý kolay görülebilir olmalý ve karmaþýk döþeme elemanlarýyla
kapatýlmamalýdýr.
• Asansörlerde sesli arama ve Braille alfabesi (görme engellilerin parmaklarýyla