tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

14 Tüketici Yazýlarý II
saðlarken uygun bulmadýklarý bir davranýþlarý cezalandýrýlmalarý (arkadaþlarý görüþmeyi
yasaklamalarý, televizyon izlemeyi yasaklamalarý gibi) ise negatif pekiþtirme
saðlayacaktýr. Kýsaca davranýþlarýnýn baþkalarý tarafýndan onaylanmasý ya da
onaylanmamasý genç için sosyal pekiþtireç görevi görmektedir. Örneðin; kullandýðý
parfüme arkadaþlarýnýn olumlu ya da olumsuz tepkisi, ergenin ayný parfümü satýn almaya
devam etmesine ya da deðiþtirmesine neden olur (Dursun,1993:171; Babaoðul
vd.,1999:46).
Rol Oynama: Öðrenme sürecinde, bir rolün kazanýlmasý söz konusudur. Kitle iletiþim
araçlarý rol ile ilgili kavramlarýn öðrenilmesine yardým eder.Birey arkadaþ grubunun ve
günlük faaliyetlerinde karþýlaþtýðý diðer bireylerin rolle ilgili beklentileriyle karþýlaþýr.
Açýkça ifade edilen ya da ima yoluyla belirtilen bu beklentiler rolle ilgili bilgilerin
öðrenilmesini saðlar. Bireyin karakteri, deðerleri, inançlarý, kendi rolüyle ilgili yaptýðý
deðiþiklikleri etkiler (Dursun, 1993:173).
Okul: Çocukluk ve ön ergenlik dönemlerinde önemli bir sosyalleþtirme faktörü olabilir.
Çocuk ailesiyle harcadýðý zamandan çok daha fazla bir zamaný okulda öðretmenleriyle ve
sýnýf arkadaþlarýyla geçirmektedir. Okullarda ekonomik kültürle ilgili olarak verilen giriþ
niteliðindeki bilgiler çocuklarýn tüketicilik ile ilgili bilgiler, becerileri ve davranýþlarý
edinmelerinde önemli etkilere sahip olabilmektedir (Dursun, 1993:173).
Robertson ve Rossiter (1974:13), Tüketici Sosyalizasyonu Modeli’nde çocuklara
tüketici bilincinin yerleþtirilmesinde temel etkenlerden birinin çocuðun yaþý olduðunu ve
özellikle biliþsel geliþme düzeyi açýsýndan etkili olduðunu belirtmektedir.
Biliþsel Geliþme Kuramý, çocuðun tüketime yönelik bilgileri, becerileri kazanmasýnda
yaþa baðlý deðiþikliði tahmin ve anlama bakýmýndan bir temel oluþturmaktadýr. Geliþim
Psikolojisi uzmaný Jean Piaget’de çocuðun farklý yaþlarda ve dönemlerde kendisine ulaþan
bilgileri farklý þekillerde iþlemekte olduðunu savunmaktadýr. Bu durum özellikle
ilköðretim okullarýnda öðrenim gören 7-15 yaþlarýndaki çocuklarýn tecrübesizlikleri,
ürün ve reklamlardan kolayca etkilenmeleri göz önüne alýnýrsa okullarda verilecek
tüketici eðitiminin daha kapsamlý ve sürekli olmasýný gerekli kýlmaktadýr (Senemoðlu,
2005:33;Tokgöz,1982; Tokyürek ve Þanlý,1995).
Her ülkenin eðitim sistemi farklýdýr ve kendi kültürünü yansýtmaktadýr. Bu nedenle
uzmanlar, daha çok kendi ülkelerinin durumunu, gelenek ve kültürünü göz önünde
bulundurarak tüketici eðitimine iliþkin hedeflerini belirlemektedirler
(Moschis,1976:456).