tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Tüketici Eðitimi Perspektifinde Reklam ve Reklamýn Sosyal Sorumluluðu
reklamýn bilgilendirme fonksiyonu zaman zaman kötü uygulamalarla yanlýþ ve yanýltýcý
reklamlara dönüþebilmektedir (Ahmadian, 2007). Bu tür reklamlar hukuk sistemimiz
içinde çeþitli yasa ve yönetmelikler ile düzenlenmekte ve denetlenmektedir.
Reklamlarýn denetiminde ana denetim organý Reklam Kurulu olmakla birlikte 3984
sayýlý Radyo ve Televizyonlarýn Kuruluþu ve Yayýnlarý Hakkýnda Kanun’un 19.-23.
maddeleri reklamlara iliþkin düzenlemeler getirirken, bu kanun uyarýnca kurulmuþ
bulunan Radyo ve Televizyon Üst Kurulu bir yönetmelik yayýmlayarak, radyo ve
televizyon reklam yayýn ilkeleri ve usullerini belirlemiþtir. Radyo ve televizyon
mevzuatýnda reklamlarýn içeriðine iliþkin çok detaylý hükümler getirilmesi tüketici
mevzuatýndaki eksikliklerin tamamlanmasý bakýmýndan faydalý olmaktadýr (Özdemir,
2004).
3984 sayýlý Kanun’un 19 ncu maddesi “Bütün reklamlar adil ve dürüst olacak, yanýltýcý
ve tüketicinin çýkarlarýna zarar verecek nitelikte olmayacak, çocuklara yönelik veya
içinde çocuklarýn kullanýldýðý reklamlarda, onlarýn yararlarýna zarar verecek unsurlar
bulunmayacak, çocuklarýn özel duygularý göz önünde tutulacaktýr.” hükmünü
getirmektedir. Madde metninden de anlaþýlacaðý üzere, kanun koyucu, reklamlarda
uyulmasý gereken genel esaslarý belirtmekte ve ne þekilde reklam yapýlamayacaðýný
sýralayarak, bu tür reklamlarý yasaklamaktadýr. (http://www.tbmm.gov.tr/
genser/kanun16.html)
T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý 4077 Sayýlý Tüketicinin Korunmasý Hakkýnda
Kanunun 16. maddesinde de ticari reklamlara iliþkin þu hükümler yer almaktadýr: “Ticari
reklam ve ilânlarýn kanunlara, Reklam Kurulunca belirlenen ilkelere, genel ahlaka, kamu
düzenine, kiþilik haklarýna uygun, dürüst ve doðru olmalarý esastýr. Tüketiciyi aldatýcý,
yanýltýcý veya onun tecrübe ve bilgi noksanlýklarýný istismar edici, tüketicinin can ve mal
güvenliðini tehlikeye düþürücü, þiddet hareketlerini ve suç iþlemeyi özendirici, kamu
saðlýðýný bozucu, hastalarý, yaþlýlarý, çocuklarý ve özürlüleri istismar edici reklam ve
ilânlar ve örtülü reklam yapýlamaz. Ayný ihtiyaçlarý karþýlayan ya da ayný amaca yönelik
rakip mal ve hizmetlerin karþýlaþtýrmalý reklamlarý yapýlabilir. Reklam veren, ticari
reklam veya ilânda yer alan somut iddialarý ispatla yükümlüdür. Reklam verenler,
reklamcýlar ve mecra kuruluþlarý bu madde hükümlerine uymakla yükümlüdürler.”
(http://www.sanayi.gov.tr/webedit/gozlem.aspx?sayfano=952).Reklamýn aldatýcý olduðu
tespit edildikten sonra, Türk Hukuku açýsýndan reklamlarýn hukuka uygunluðunun
denetimi, öz denetim (Reklam Öz Denetim Kurulu), özel hukuk davalarý ve idari
denetim (Reklam Kurulu ve Radyo ve Televizyon Üst Kurulu) olmak üzere üç yöntemle
gerçekleþtirilir. Türkiye'de reklam denetimi gerek Reklam Kurulunca gerekse Öz
147