tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

Tüketici Eðitimi Perspektifinde Reklam ve Reklamýn Sosyal Sorumluluðu
Türk Dil Kurumu’nun sözlüðünde reklam; bir þeyi halka tanýtmak, beðendirmek ve
böylelikle sürümünü saðlamak için denenen her türlü yol olarak tanýmlanmaktadýr.
(TDK, Türkçe Sözlük, 1988) Amerikan Pazarlama Derneði (American Marketing
Association) reklamý, ‘Reklam veren tarafýndan bir ürünün, hizmetin veya fikrin, bedeli
ödenerek, kiþisel olmayan yollarla sunumu’ olarak tanýmlamaktadýr. Bu taným
doðrultusunda reklamýn öncelikli amacýnýn bir ürünü, hizmeti veya fikri tanýtmak
olduðu söylenebilir.
Reklam Kurulu Yönetmeliðinin 2. maddesinde ise reklam, mal veya hizmetleri
tanýtmak, hedef kitleyi oluþturanlarý bilgilendirmek ve ikna etmek, satýþýný veya
kiralanmasýný saðlamak ya da artýrmak amacýyla kiþi, kurum veya kuruluþlar tarafýndan
bir bedel ödenerek herhangi bir vasýta ile yayýnlanan pazarlama haberleþmesi
niteliðindeki duyuruyu ifade eder þeklinde tanýmlanmýþtýr. (Atasoy, Taþkýn ve Acar,
2000). Bu tanýmda reklamýn bilgilendirici yönüne dikkat çekilmiþtir.
Bu tanýmlardan yola çýkarak reklamýn para karþýlýðý yapýldýðý, kiþisel olmayan bir satýþ
çabasý, bir pazarlama iletiþim yöntemi olduðu, mesajýnda mallar, hizmetler veya
düþünceler olduðu, asýl amacýnýn tüketicinin bilgilendirilmesi ve ikna edilmeye çalýþýlmasý
olduðu söylenebilir. Reklam kavramý, potansiyel tüketicileri belli bir mal ve hizmeti veya
markayý satýn almaya isteklendirmek veya ikna etmek amacýyla geçekleþtirilen bir
iletiþim biçimi olarak da tanýmlanmaktadýr. Reklamlar XIX. Yüzyýl’ýn sonlarýndan
itibaren hýzla geliþmeye baþlamýþ ve 2007 yýlýnda dünyada 385 milyar dolar (ABD’ de
150 milyar dolar) civarýnda bir büyüklüðe ulaþmýþtýr. Reklamlarýn doðrudan ve dolaylý
etkilerinin ise trilyon dolarlarla ölçülecek düzeyde olduðu söylenebilir. Bu nedenle XX.
Yüzyýl’a “reklam çaðý” denilmiþtir. (Türkkan, 2009)
Reklamlar pek çok fonksiyonu yerine getirirler. Reklamýn baþlýca fonksiyonlarý,
bilgilendirme, ikna etme, hatýrlatma, deðer katma ve örgütün diðer fonksiyonlarýna
yardýmcý olmadýr. (Uludere, 2003; Aktuðlu-Karpat, 2006)
Bilgilendirme Fonksiyonu; reklamýn en önemli fonksiyonu reklamý yapýlan ürün
veya hizmetle ilgili bilgiler içermesidir. Tüketicinin temel haklarýndan biri olan bilgi
edinme hakký, satýn alýnabilir mal ve hizmetler hakkýnda bilgi sahibi kýlýnmayý,
yanýltýcý, yanlýþ ve eksik reklam uygulamalarýna karþý korunmayý ve pazarlama
karmasýnýn diðer tüm unsurlarýnda (ambalaj, etiket, promosyonlar vb.)
yanýltýcý, eksik ve yanlýþ anlayýþ ile uygulamalarý önleme, amaçlarýna uygun,
düzeltici ve engelleyici tedbirleri ifade etmektedir (http://www.tukobir.org.tr/kanunlar/temelhaklar.html).
Reklamlar tüketicinin bilgilendirilmesini,
malý tanýmasýný ve doðru seçim yapmasýný saðlar. Tüketicinin satýn aldýðý malý veya
137