tüketici yazıları.qxp - tüpadem - Hacettepe Üniversitesi

126 Tüketici Yazýlarý II
Sosyal-kültürel unsurlarýn ayný zamanda ahlaki ve politik oluþumlarla da iliþkili
olduðunu unutmamak gerekir. Tüketiciler satýn alýmlarýný yaparken sahip olduklarý
ahlaki deðerler ve politik görüþ onlarý etkisi altýnda bulundurabilir (Dholakia and
Talukder, 2004). Genel olarak insan davranýþlarý, gelecek kuþaklar dikkate alýnarak
yapýlmakta, aksine geniþ bir kesimce ahlaki olarak kabul edilmeyen þimdiki kuþaklar
görmezden gelinmektedir. Doða her þeyden önce insan ihtiyaçlarýný karþýlayan bir
yapýdýr. Eðer doðada insandan kaynaklanan bir deðiþim söz konusu olacaksa temel sorun
hangi deðiþimin insanýn varlýðýna uygun, hangisinin ise insana zararlý olacaðýný
belirlenmesidir. Doðanýn iþleyiþini canlý yaþam için tehlikeli bir hale getiren, insanýn
bizzat kendisidir. Ýnsanýn doðada nasýl davranacaðýna ve onun doðayý nasýl
algýlayacaðýna; mevcut ekonomik, kültürel sosyal ve siyasi sistemin özünü oluþturan etik
-moral anlayýþ yön vermektedir (Kýlýç,2008). Bu nedenle tüketicilerin bireysel tutum ve
davranýþlarýnýn olumsuz yanlarýnýn aritmetik bir toplamý olan çevre sorunlarýnýn çözümü
yine ancak tüketici olarak bireylerin davranýþ kalýplarýnýn deðiþtirilmesi ile mümkün
olabilecektir (Ceritli, 1996).
Tüketici davranýþlarý hangi mal ve hizmetlerin satýn alýnacaðý kimden, nasýl, nereden,
ne zaman satýn alýnacaðý ve satýn alýnýp alýnmayacaðýna iliþkin bireylerin kararlarýna ait
süreçlerdir (Zorlu,2006).
Çevresindeki kaynaklarý tüketen insan aldýðý bireysel tüketim kararlarý yolu ile
çevrenin korunmasýna yardým edebilir ya da çevrenin bozulmasýna neden olabilir.Çevre
konusunda bilinçli olan tüketici (ekolojist tüketici)çevre kirliliðine karþýn etkin rolünü
kavrayan yeni fikirlere açýk olan, zihinsel merakýný tatmin etmeye ve anlamaya ihtiyaç
duyan, çevre ile iliþkilerinde güvenliði konusunda duyarlý davranan tüketicidir (Kinnear,
Taylor:1974).
O halde tüketici çevre kirliliði sorununun çözümlenmesinde birinci role sahiptir
(Gökçek, 1997).
Tüketiciler için ise çevrecilik 1960’larda bir “uyanma zamaný” 1970’lerde “harekete
geçme dönemi”, 1980’lerde “hesaplý olma zamaný” ve 1990’larda pazardaki güç” olarak
tanýmlanmýþtýr. Özellikle bu son dönemde tüketiciler, doðal kaynaklarý kullanmanýn
sýnýrlarý olduðunun ve düþünülenden çok daha hassas gerçeklerin bulunduðunun farkýna
varmýþlardýr (Ay, Ecevit 2005).
Türkiye’de çevre-insan iliþkileri açýsýndan son yýllarda önemli geliþmeler
yaþanmaktadýr. Son yýllarda geliþen dinamikler, çevre düþüncesinin daha yaygýn bir kitle