İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı 2012-2013

İNSANKAYNAKLARININGELİŞTİRİLMESİOPERASYONELPROGRAMIÜçüncü VersiyonCCI N° 2007TR05IP0001CSGBTÜRKİYE CUMHURİYETİÇAL IŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIÖI

KISALTMALAR LiSTESiABAİPPARGEAvrupa BirliğiAktifİşgücü Piyasası ProgramıAraşt ırma ve GeliştirmeASFBAGKURBiTAvrupa Sosyal FonuEsnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağım s ız Çalışanlar Sosyal SigortalarKurumuBilgi İ letişim TeknolojileriBM Bir l eşmiş MilletlerBTÇSGBDPTBilgi TeknolojileriÇalışma Sosyal Güvenlik BakanlığıDevlet Planlama Teşki latıEUROSTAT Avrupa Bi rl iği ı istatistik OfisiGSYİHGStı.fHGZTFHİAGayri Sali Yurtiçi Hl\s ı l aGayri Sali Milli HasılaGüçlükler Zayıflıklar Tehditler F ırsat l ar (SWOT)İşgücü AnketİİBBS İstatistiki Bölge Birimleri Sııı ıfl andımıa s ı (Bölgesel S ını flandırma)IDPi KGİKG OPYerinden O lmu ş K işilerinsan Kaynaklarının Geliştirilmesiİnsan Kaı1ıaklarının Geliştirilmesi Operasyonel ProgramıİKO!LO!PAIP ARDIS CEDlS KURKDRPKOBiişgücüne Katılma O ranıUlusla rarası Çalışına ÖrgiitüKa tılun Öncesi Yardım AracıKatı lını Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkııııııa ProgramıU lusla rarası Eğitim Standartları Sın ı flandırınas ıTürkiye i ş Kurunıu Genel MüdürlüğüKöye Dönüş Rehabilitasyon ProjesiKüçük ve Orta Ölçekli İşletmelerK OSGEB Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gel i ştirme ve Destekleme İdaresiMEBMEDAMEGEPMEÖBaşkanlığ ıMilli Eğitim BakanlığıAvrupa-Akdeniz İş biri i ğ iTürkiye'de Mesleki Eğitim Sistemini Güçlendirme ProjesiMesleki Eğitim ve Öğretiml'v11PD Çok Yıllı EndikatifPlanlama Belgesi

MPM Milli Prodllktivite MerkeziMTEM Mesleki ve Teknik Eğitimin ModemizasyoouMYK Mesleki Yeterlilik KurumuNAO Ulusal Akrediıasyoo GörevlisiNlPAC UlusallPA KoordinatörüNQF Ulusal Nitelik ÇerçevesiODB Ortak Değerl endirme BelgesiOECD ı Ekonomik fşbirli~i ve Kalkınma ÖrgütüOiB Ortak içerme BelgesiOP Operasyonel Progranıos Program OtoritesiPISA Uluslararası Öğrenc i Dcğc rl endinne Prograrn ıPPS Sat ın Alına Gücü Standard ıBROP Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel ProgramıSÇB Stratejik Uyum Çerçeve BelgesiSGP Satın Alma Gücü Parilesi~ÇEK Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeıne Kurumu Genel MlidürlüğliSSK Sosyal Sigortalar KurumuSTB Sanayi ve Ticaret BakanlığıSTK Sivil Toplum KwuluşlarıSVET Tükiye'de Mesleki Eğitim ve Öğretim Sistemini Gllçlcndinne ProjesiSYDGM Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel MUdilrlllğüsvnv Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışına VakfıŞNT Şartlı Nakit TransferiTESK TOrkiye Esnaf ve Sa natkürları KoJıfederasyonuTr SK Türkiye işveren Sendikaları KonfederasyonuTOBB Türkiye Odalar \'C Borsalar BirliğiTOK! Toplu Konut İdaresi BaşkanlıgıTOIK Tilrkiye istatistik KurumuTURK-IS Türkiye İşçi Sendikaları KonfederasyonuUKP Ulusal Kalkınma P l an ıUNOP Ilirleşmiş Milletler Ka lkınma ProgramıUNICEF Birleşmiş Milletler Çocıık FonuUYS Ulusal Yeterlilik SistemiVOC-TEST Mesleki Standartları Geliştirme. Test Etme ve BelgelendinDeMerkezleriYBÖ Yaşam Boyu ÖğrenmeYBS Yönetim Bilgi SistemiYÖK Yüksek Öğrenim Kurulıı

TABLO LiSTESiTablo 1Tablo 2Tablo 3Tablo 4Bü~üme Merkezleri olarak belirlenen şeh irler ile Öncelik I Bölgelerinin ListesiÖncelik U Bölgeleri ve Odak İller olarak belirlenen sehirlerio listesiDo~urgao l ık ve Nüfus Artı s OranıTürkiye için Nüfus TahminleriTablo 5 Ekonomik Faaliyet açıs ı ndan GSYİI-1 (1987= 100), GSYiH büyüme oranları vek i şi baş ı na düşen GSYİHTablo 6 Satın alma Guco Standardına göre Kişi Başına Düşe n GSYİH ve GSY!HBüyüme OranıTablo 7Enflasyon Oran ıTablo 8 GSYiH açısından sektörlerin payları, 2006-2010Tablo 9Üretim Faktörlerinin Büyümeye katkısıTablo 10 Önceli k ı Bölgelerindeki Ttirkiye ortalamas ı ile bOytime merkezlerinde kişibasma düsen GSYİH, 2001Tablo 11 Öncelik I bölgelerindeki kişi başına düşen GSYİH, 2001Tablo 12 ASF Yard ım Alan l ar ı ve Yardım T ürleri ve !KG OP tedbirleriTablo 13Tablo 14Tablo ı5Tablo 16Tablo 17Tablo 18Tablo 19Ortaklık Konusunda Toplantı ve FaaliyetlerIKG OP 2012 Revizyon Top l antılarının Katıluncı KurumlarıÖn Deoerlendirme Bu l guları ve Yap ıl an EylemlerAra Değerlend irme Bu lgu l arıİşgücü, 2004--20 10 (15- 64 yaş aralığı)Öncelik I bölu el eri ııdeki is piyasasının genel durumu 20 1 OTüm bölgelerdeki i c gücü durumu bakunından kururnsa 1 olmavan nüfus. 20 llTablo 20 Çalışma Durumuna Göre İstihdam Verileri ve Ekonomik Faaliyetler, 2011Tablo 2ı Tüm bölgeler için tarım dıs ı issizlik ora n ları, 20ı ıTablo 22 işgücünde yer alınayan nüfus kadın l ar, 20 ı OTablo 23Tablo 24İstihdam oran lan, 2004-201 OÇalışma Durumuna Göre İs tihdam Verileri ve Ekonomik FaaJivetler 2009-201 OTablo 25 tssizlik Oranlar ı , 2004-2010Tablo 26 15-24 vaş gurubunda işsizlik, 2004-2010Tablo 27 Cinsiyet ve eii.it i nıe göre gene i ssizl i ği, 20ı0Tablo 28Eğitim Düzeylerine Göre iş Gücü, 20 ı OTablo 29 istihdam dununu ve sosyal güvenlik kımtınuna kayıt, 2004-20 10Tablo 30 Öncelik I Bölgelerindeki istihdam d unun u 201 OTablo 31Tablo 32Tablo 33Tablo 34En az ortaöğretime sahip nüfusEğitim düzevine ve eğitim yı lına (1997-2011) göre okula kayıt oranı"Kıziann Okııla Kaydına Destek- Haydi Kızlar Okula" Kampaııyasıııın etkileriTürkiye' deki kamu üniversitelerinin savısı ( ı 933-20ıı)Tablo 35 Türkive' deki kar amacı gt\tıneven vakıfüniversitelerinin savısı (1933-2011)Tablo 36 Türkiye'deki toplam üniversite sayısı ( 1933-201 1)Tablo 37 Yüksek öğrenime kayıtlı öğrencilerin sayı larındaki yıllara göre değişim (1984-ıoı ı )

Tablo 38 AB ve Türkiye'de erken okul terkleriTablo 39 Cinsivetine göre en az ortaöğretimi tamaınlamıs 20-24 vas aralığındaki kisilerTablo 40İl i ere ve eoitim düzevine göre okula yazılma oranları 2010-20 ı 1 eöitim vılı basıTablo 41 Öncelik I Bölgelerindeki yükseköğretim mezunu oranlarıTablo 42 26 İBBS II Bölgelerindeki yükseköğretim mezunlarının sayısıTablo 43 Meslek viiksek okullarının sayısıTablo 44 Meslek liseleri ve eğitim gören öğrenci sayısı 2006Tablo 4S Meslek liseleri ve eğitim gören öğrenci sayısı 20 1 ıTablo 46 Türkiye'de lBBS II Bölgelerinde okuma yazma bilen ve bilmeyen nüfus 2011Tablo 47 Türkiye'de yıllara göre okuma yazma bilen ve bilmeyen nüftısıuı %si (6 yaş üstüya~taki nüfus)Tablo 48 AB'de ve Türkiye'de yetişkinlerin eğitime katı l ım ıTablo 49 Son I 2 ayda örgün ve yaygın eğitime ka tı lım, 2007Tablo SO Yaygın eği tim faaliyetleri, 2009Tablo sı Eğitim ve öğretim alanlarınagöre organize edilen derslerin savısı 2009Tablo S2 Temel Ei'i.itim Proiesi kapsammda BIT sınıflarının kurulmasıTablo S3 Cinsivet ve eğitim düzevine oöre bilgisavar ve internet kullanımıTablo 54 Cinsivet ve eğitim düzevine göre bilgisavar ve internet kullanımı , 201 ıTablo 55 Öncelik I bölgelerinde öğretmen basma düşen ö.li;renci sayısı, 2005Tablo 56 26 İBBS Il Bölgesinde öğretmen başına düşen öğrenci sayısı, 201 OTablo S7 Türkiye'deki okul öğretmen ve öğrenci sayısı 2006-2007Tablo 58 Türkiye'deki olm! öğretmen ve öğrenc i sayıs ı, 2010-2011Tablo 59 öncelik I bölgelerinde derslik başına düsen öğrenci sayıs ı , 2005-2006Tablo 60 26 iBBS Il Bölgesinde derslik basuıa düşen öğrenci say ısı, 2010-2011Tablo 61Eği tim harcama l arın ın dağ ılımıTablo 62 Mali kaynaklanna öre eğit im harcamalarının miktarı ve daı!ılııııı 2002Tablo 63 Hizmet sa~lavıcılara uöre eo itim harcamalarının miktan ve dağılımı 2002Tablo 64 %20' lik payiara göre harcanabilir gelirin daoı l ıını, 2002-2005Tablo 65 Denkleşiiriimiş hane halkı harcanabilir gelir doğıultusunda sıralanmış yüzdelikdilimiere göre yıllık deııklestirilınis harcanabilirgelir dağılunı,_ 2006-20 ı OTablo 66 Yüzdelik dilimiere oöre harcanabilir nelirin dai!,ılııuı, 2006-2010Tablo 67 Yoksulluk oranları, 2006-2010Tablo 68 Hane halkı üyelerinin cinsiyet ve eğitim düzeylerine göre yoksulluk oranlarıTablo 69 Hane halkı üyelerinin istihdam durumu ile sektörlerine göre voksulluk oran l arıTablo 70 Hane halkı tiyelerinin ekonomik faa liyet durumlarına göre yoksulluk oranları,TürkiyeTablo 71 Cinsiyet, ikametgah, özürlülük oranı , yaş grubu ve eğitim düzeyine göre kayıtlıözürlü bireylerin yüzdesi, 201 OTablo 72 Ortopedik, zihinsel, dil ve konuşma, iş itme ve görme özürlülerin iş gücünekatılımı ve işsizl ik oranıTablo 73 Çal ı şma durumları ile özürlülük türlerine göre kay ı tl ı özürlü bireylerin yüzdesi,20 10Tablo 74 Özürilliere ilişkin kota sistemi rakamları, 2010

Tablo 75 Özürlüler için istihdam hizmetleri, 2005Tablo 76Tablo 77Özüdülere yönelik faaliyetler, 2004-20 1 OSosyal güvenlik hizmetlerinden yararlanan özürlülerTablo 78 Sosyal güvenlik hi:trnetlerinden yararlanarı özürlüler (kronik lıastalıga sahipolanlar)Tablo 79 Özürlülük türüne göre düzenli olarak sosyal destek alan kay ı t l ı ö

GİRİŞKatılını Öncesi Mali Yardım A racı' n ın (IPA) ana hedeii, yararlanan ülkelere Avrupa entegrasyonunedeniyle karşı l aş acağı sorunlarda ya rdım etmek ve AB üyeliği için Kopeolıag kriterleriııiıı yeriııegetirilmesi hususunda gerekli refonnl ar ı uygulamaktır.1085/2006 sayılı Konsey Tiizüğü, Tüzükte belirtilen Türkiye ve d i ğe r aday ve potansiyel aday ülkeleriçin lPA'nın yasal zeminini o l uşturur. Tüzüğün 1. maddesi; AB ınüktesebatıııın kabul edildiği ülkelerde dahil olmak üzere belirlenen ülkelere, üyelik yolunda toplu l uğun Avrupa B irl iği'nin s tan darliarı vepo litikalarına uyum u için yard ım etmesi ge rektiğ ini belirtmektedir. 3. madde ise; lıangi yard ım larınprogramlaoacağ ın a ve uygu laoac ağına dair bileşenleri belirler. lPA 'n ın beş bi l eşe ni şun lard ır:1. Geç iş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma2. Sınır ötesi İş b irl iği3. Bölgesel Kalkıruna4. İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi5. Kırsal KalkırunaPotansiyel aday ülke ler sadece ilk iki bileşenden yararlanabilirken, diğer aday ülkelerin yan ı sıraTürkiye'nin bütün bi l eşen le rde n yarar lanabilınektedir. Bu çerçevede, Çalışma ve Sosyal GüvenlikBakanlığı (ÇSGB), İnsan Kaynaklarının Ge l iştirilmesi (İKG) bileşen inde n sorumlu program otoritesiolarak bel irlenm i ş ve Operasyonel Program ı (OP) h azırlama görevi kendisine ve ri lmişt ir.İnsan Kaynak l arının Ge liştirilm esi Operasyonel Prograrn ının (İKG OP), insan k aynakla rın ı nge li ştiri lmes i alan ında TPA fon l arı ndan yard ım almak için prog ramlaman ın temelini belirler.Türkiye'nin istihdam, mesleki eğ iti m ve öğretim ile sosyal içerme alanlarında karş ı laşt ı ğ ı sorunlarayönetmeyi amaçlar, Türkiye'nin 9. Ulusal Kalkınma Planı (UKP), Çok Y ı llı Endikatif PlanlamaBelgesi (MIPD), Stratejik Uyum Çerçeve Belgesi (SÇB) ile uyumlu ha z ırlanmı ştır. İKG OP'debelirtilen öncelikler ve önlemler; UKP, MIPD, SÇB ve ortak strateji belgelerinde yani Ortak Sosyaliçerme ve Sosyal Koruma Belgesi (OiB) ve Ortak Değe rlendion e Belgesi'nde (ODB) tanıın i anmıştemel sorunl arı ve itirazlan yansıtır. SÇB, OiB ve ODB, Türkiye ve Avrupa Komisyonu tarafındanortaklaşa h azırlanmış tır.Program, 7 y ı l l ık bir süreye sah ip olmakla birlikte, mali böliimü 7 y ı llık bir süre (2007-20 13) içinkesin olarak belirlenmiştir. MIPD ve Çok Yıli ı Endikatif Mali Çerçeve (MJFF) ile uyumlu bir şe ki ld eher y ıl gözden geçirilecek ve güncelle ııecektir.İKG OP'nin genel hedefi; "daha çok ve daha iyi işler ve daha fazla sosyalı~VIIm ile sürdürülebilirekonomik biiyünıeyi sağlayabilen bilgi-temelli bir ekonomiye geçişi desteklemek"tir.IKG OP aşağ ıd ak i 5 öncelikle birlikte;• İstihdam,• Eği tim ,• Hayat boyu öğremne,• Sosyal içerme• Teknik destekteknik yardım ve kadın ların işgücüne katılunuı ı n artırılması , kamu istihdam lıizmet lerin in idarikapasitesinin ge l işt i ri l mesi, işgücü p i yasası ile eği tim aras ı nda bağın ku vvetlen dirilın es i , yaşam boyuöğrenmenin geliştirilmesi, eği timin kalitesinin geliştiri l mesi ve sosyal dışlanma riski ile karşı karşıya

olan özel itina gösterilmesi gereken kişilerin entegrasyonu gibi konulan da kapsayan her bir öncelikiçin ilgili önlemleri belirlemektedir.iKG OP, Çok Yıll ı EndikatifPlanlama Belgesi'nde (MIPD) ve SÇB'dc belirtilen yakmsa ına yaklaşımıilc paralel hazırlanm ış olup, Türkiye'deki mevcut bölgesel furkhhkları azaltınaya katk ıda bulunacakönlemleri destekleıııeyi amaçlar. Türkiye için 2011-2013 tvUPD' ye göre, "çoğaltan etkisinigüçlendinııek için, ya rdım ian n çoğu k i şi başına düşen GSYtH, Türkiye' nin ortalama k i şi başıııadüşen GSYiH'nm % 75'inin a l tında olan IBBS Il bölgelerine odaklanmakla birlikte tUm bölgeler defaydalanabilecek tir."Türkiye'de kiş i baş ın a düşen GSYİlf, Türkiye'nin ortalama k i şi başına düşen GSYİlf'nın% 75'ininalımda olan 26 üzerinden I 2 adet IBBS II bölgesi bulumnaktadrr. İBBS U bölgelerinde, SÇB büyümemerkezi olabilme potansiyeline sahip şehirler bel irleınişt ir. Bu "büyüme merkezleri" gelişinıle ilgilisinerjileri artuınada kilit rol oynayacaktrr. iBBS II bölgelerindeki büyüme merkezlerinin dışında kalanbütün diğe r alanlar, "art alan" olarak ad l andırılacaktı r.Geriye kalan 141BBS Il bölgesi IKG OP kapsanıında daha düşük mali tahsisatlar alacaktrr. 14 1BBS lldüzeyi bölgeler fon lamaya elverişli olan odak iller bakiınından kendi içlerinde de farklılaşmaktadır. 12IBBS [[ bölgesi "öncelik ı Bölgeleri" ve kalan 14 IBBS ll bölgesi de "öncelik ll Bölgeleri" olarakadlandırı lacaknr.Aşağıdaki Türkiye baritasında Öncelik I Bölgeleri sarı renk, Öncelik ll Bölgeleri ise gri renk ilegösteri lmiştir.Tablo 1: Büyüme Merkezleri olarak belirlenen şehir l er ile Öncelik l Bölgelerinin ListesiUyııun İBBS n bıöloele r i Büyüme Merkezleri Art AlanTR A2: Ağrı, Kars, Iğdır Ardahan Kars Ağrı, Iğdır, ArdahanTR B2: Van, Mus, Bitlis, Hakkari Van Mus, Bitlis, HakkariTR C3: Mardin Batman Smıak Siirt Batınan Mardin. S ınıak SiirtTR A 1 : Erzurum Erzincan Bayburt Erzurum Erzincan BayburtTR C2: San lıurfa, Diyarbak ı r D iyarbakır, Şan l ıurfaTR Cl: Gaziantep, Adıyaman , Kilis Gaziantep Adıyaman , Kilis

TR 72: Kayseri, Sivas, Yozgat Kayseri, S i vas YozgatTR 90: Trabzon, Ordu, Rize, Giresuıı, Artvin, Trabzon Ordu, Rize, Giresun, Artvin,GlıınlışhııııeGümüşhaneTR B 1: Malatya, E lazığ, Bingöl, Tunceli Elazığ , Malatya Bingö ~ TunceliTR 82: Kastamonu, Çankırı Sinop Kastamonu Ça nkııı SinopTR 83: Samsun, Tokat, (orum, Amasya Samsun Tokat, (orum, AmasvaTR 63: Hatay, Kah ramanm a raş, Osmaniye Kahrama n maraş Hatay, Osmaniye15 Büyüme Merkezi 121BBS ll bölgesi içerisinden (lKG OP'de Öncelik ı Bölgeleri olarak belirtilen)Ka l k ı nma Bakanlı~ınca seç i lmiştir. Kalan 14 IBBS rı bölgeleri içerisinde belirlenen "büyUnıemerkezi" bulunmamaktadır. Buna rağmen, ö nceliğe sahip iller Tablo 2'de "odak iller" olarakgösterilmektedir. "Odak iller" Tablo 1 ile tutarlılık sağlanmas ı bakırnd an Tablo 2'ye entegreed ilmiştir; bu iliere OKG OP' de doğrud an bahsedilmemektedir.Tablo 2: Öncelik ll Bölgeleri ve Odak İller olarak Belirlenen Şehirlerin ListesiÖncelik II Bölgelerinin ListesiTR ı 0: istanbulİstanbulTR 21: Tekirdağ , Edirne, Kırklareli Teki rdağTR 22: Ba l ıkes ir , Çanakkale Balıkes i rTR 31: izmirİzmirTR 32: Aydın, Denizli, MuğlaAydınTR 33: Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, UşakManisaTR 41: Bursa, Esk i şe h ir, Bilecik BursaTR 42: Kocaeli, Sakarya, DUzce, Bolu, Yalova KocaeliTR 51 : AnkaraTR 52: Konya, KaramanTR 61: Antalya, Isparta, BurdurTR 62: Adana, MersinTR 71: Kıııkkale, Aksaray, Niğde, Nevşe h ir,Kırşeh irTR 81: Zonguldak, Karabük, Bartın,AnkaraKonyaAnıalyaAdanaKır ı kka l eZonguldakOdak İO er[KG OP, taslak aşaması ile revize edilen ve rsiyonların hazırlanması sürecinde bUtün ilgili taraflarıngörüşleri de alınarak bir ortaklık ilkesi çerçevesinde haz ı rlanm ıştır.tKG OP'nin 5 bölümü bulunmaktadır. İlk bölüm, topluluk stratejisi çerçevesiyle birlikte ulusalpolitika ve sosyo-ekonomik bağlam ı , ortaklık sUrecini, ön ve ara değerlendirme prosedürlerini açıklar.İkinci bölüm, Türkiye'de insan kaynaklarının gel iştiri lm esi üzerine orta vadede bir ihtiyaçdeğerlendirmes i n i içerir ve GZTF analizi ile Türkiye'nin stratejik önceliklerini ve yaklaşım ı nı ortayakoyar. Üçüncü bölüm, beş öncelik ekseni ile ilgili önlemleri içerecek şeki lde İKG OP'ııin programstratejisini özetler. Ayrıca, IV. bi l eşe n kapsaınında yatay ko n ula rın (Türkiye'deki tüm LPAProg ramlanıası için yatay konular olarak MfPD tarafından ö n eri l m iş t i r) yard ı m programlamas ıhus usıında nas ı l ele alınacağı açık lar. Bu bölüm ayrıca, !PA ' nın d iğer ya rdım şe killeri ile birliktesinerj ileri ve tamam l ay ıcı l ar ı da içerir. ))ördüncü hölüm, !PA MrFF'e göre, bütün QP ve her biröncelik ve önlem için tahsis ed ilen mali ödencği içerir. Beşin ci bölüm, IPA Uygulama T üz üğü'ndebelirtilen genel kurallarla uyum içinde olacak şeki lde uygulama büktimlerini içerir. IV. B i l eşeninidaresiyle alakah spesifik uygulama kurallarına da oda.klanır.

Kullanı la n veriler 20 12'nin üçüncü çey reği itibariyle geçerli olan en güncel veri ve istatistikleri esasalmaktadır.1. İÇERiK- DANIŞMA ve EŞGÜDÜM1.1. İNSA N KA YNAKLARJNTN GELİŞTİRİLMESİNDE ULUSA LPOLİTİKA VE SOSYO-EKONOMİK İÇERiK1.1.1. Demografik DurumTülK verilerine göre, Türkiye'nin 20 1 J yılın da 74 . 7ıuilyon olan ı oplam nüfusunun, 2012 y ı lı n da 74.9mityon ve 2020 yı l ında da 81.8 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Nüfusun yı llık artış oranınd aazalan bir eğ i l im gözleın l enm ektedi r (1980'de %2.5, 2000'de% 1.4 ve 2005'de% 1.2). 2012 y ılındabu oranın % 1.3 ve 2020 yı lında da % I .O o l ması beklenmektedir.'Tablo 3: Doğurganlık ve Nüfus Artış OranıDoğurganlık Oranları Yıllık Nüfus Artış Oranı (%)1980 4.3 2.491985 3.6 2. 171990 2.93 1.702000 2.38 1.382005 2.20 1.22'2006 2. 17 1.1 92010 2.08 1.252013 .. 2.01 0.98Kaynak ...1 UIK, 2008Azalan eği l i nı e rağme n , Türkiye hala her iki gösterge aç ı sınd a n AB üyesi ülkeleri geçmektedir.Türkiye, 20 1 I y ı lı itibariyle yaş ortatanıası 29,7 olan genç bir niifusa sahiptir. 2000 y ılı NlifusSayımı'na göre, 15 yaş ve altı niifus, 15-64 yaş arası nüfııs , 65 yaş ve üstü nüfi.ı s 201 I yılında sıras ı yla% 29.8, % 67.4 ve % 5.7'dir. 1 Bu uygun demografik yapıya ilave olarak, ekonomik olarak aktifn üfusıak i artış, genel nüfustaki artıştan daha büyüktür ve 1965 yı lı ndak i zirvesinden beri bağ ınıl ı l ı koran ı sUrekli olarak düşmektedir . Genç bağımlılığın dak i aza l ı ş çok dalıa fazladır. Tiirkiye halanispeten, bugünkü oüti.ıs önemli ölçüde yaş lamııada n önce, sürdürülebilir bir ekonomik kalkıııma veAB ile yakınsaına şans ı sağlayabi lecek genç bir nüfusa sahip olm ası anlamına gelen "demogra tik birfı rsat penceresine" sahiptir.ı TÜ iK, Nüfus Projeksiyo nl arı ve Tahminleri, nüfus büyüme oran ına i lişkin Projeksiyonlar ve Tahminler, 1986·2005. Nüfi.ıs büyüme oranlan 2008 Adrese Dayalı Nüfus Kay ı t Sistemi lle Nüfus ve Sağ lık Anketlerine daya lıolarak tahmin ed il miştir. Nüfıı s proje ksiyonları 2008 Demografik ve Sağlık Anketinin nihai son uç larına görerevize edilm iştir.2 TütK, Türkiye'oin Istatistik Yıılığ ı 2004. TUIK Yay ı nı, Ankara, 2005

Tablo 4: Türkiye icin Nüfus Tahminleri (milyon k isi)Yaş Grupları 2000 2010 2020 20250-4 6.409 6.28 1 6.253 6. 1675-14 12.496 12.676 12.578 12.54115-24 12.524 12.487 12.757 12.61625-64 28.468 36.496 43.246 45.64865+ 4.355 5.063 6.944 8.435TOTAL 64.252 73.003 81.778 85.407Kaynak : TU lK. 2008Diğer yaodan, hayat beklentisi artmaktad ır. 2000 y ı lıoda ortalama yaşam süresi ortalamada 7 1.0,kadıolar için 73.0 ve erkekler için 69.0 olmuştur. Kentsel alanlarda hayat beklentisi yine sırasıy la71.2, 73.8 ve 68.6 olurken. k ı rsal kesimlerde bu rakamlar 67.7, 69. l ve 66.2'ye düşmektedir. Bu,Türkiye'nin gelecek on yıllarda önemli ölçiide yaşlı nüfusa sahip o l acağı, böylece de, Türkiye'nin gençnUfusu ve ekonomisi üzerinde yaşlı nüfusun önemli ölçüde yükünü taşı yacağı için baskı oluşturacaktır.Türkiye'de, 1960'tan beri kırsal kesimden kentset alanlara göç yoğun laşmıştır. 1980 yılında niifusun% 44'ü kentlerde yaşarken, bu oran, l990'da% 59'a ve 2000'de% 65 'e yükselmiştir. Kentsel niifustaartış, 2007 yılında% 70'c ve 2010 y ı lında ise% 76'ya u l aşara k, son on y ı lda da devam etmiştir. 2011yılında kentsel nüfusun% 77'e çıkınası beklenmektedir.İlk beş biiyük şehi rde yaşayan nüfus, Türkiye'nin toplam nüfususun% 36'sini o l uştunnaktadır.1.1.2. Makroekonomik DurumTürkiye'nin ekonomi politikaları, ithal ikameci bir sanayileşme politikasından (daha önceki yılların birö zelliği), piyasa temelli ve ihracat odaklı bir neo-liberal model ile şekillenmiş bir ekonomik prog ramıntaıııtı lnıası ile Ocak l980'den itibaren bir geç iş yaşam ı ştır . Son LO yı l da Türkiye; en önemlileri Nisan1994, Kas ı m 2000 ve Şubat 200 1 'inkiler olmak üzere ekonomik krizler yaşamış ve Eylül 2008'deTürkiye'yi 2009'dan itibaren etkileyen dünya çapında bir ekonomik kriz patlak vermiştir. Söz konusuilk üç krizi birkaç faktör etki lemiştir; bu nunla beraber en önemli neden ise, sennaye p iyasalarınınli beralleşıııesi neden o lduğu kısa -vad eli sermaye akışlannın devaııı lılığırun olnıayışıd ır. Diğernedenler ise; yüksek cari açık ve kamu sektörü açık ları, iç politik ve ekonomik i stikrarsızlık ve 1990-1991 'deki Körfez Krizi ile 1998'deki Rusya krizi gibi dış kaynaklı faktörlerdir.En önemli kriz, Aralı k 1999'da uygulamaya konulan döviz kuru temelli istikrar programııı ı n çöküşüile meydana gelen Şubat 2001 krizi olmuştur. Kriz ilk olarak mali sektörü etk i lemiş ve ardından tümekonomiye yayı l mıştır. GSYİH, 2001 yı lında% 7.5 oranında aza l mıştır. Fakat Tl\rkiye, hem politik vehem de makroekonomik isti krarı n sonucunda bir büyüme sürecine girmi ş tir. Kesin bir şek i ldeuygulanan ekonomik program ve yapısal reform paketleri, piyasalardaki güveni artmnış ve önemlioranda yabanc ı sermayenin cezp edilmesine katkıda bu lunmuştur.Aşağıdaki tablo 5'de gösteri l diği üzere, 2009 yılı hariç son 5 yılda Türk ekonomisi % 6 ' n ın üzerindebir büyüme yaka l anuştır.Diğer taraftan 2008 krizi Türk ekonomisini birçok açıdan etkilemiştir. Mali kaynakl ı bir kriz olması veköklerinin ABD'deki mali tahribata dayanıyor o l ması nedeniyle krizin yıkıcı etkileri Türkekonomisine I yı l sonra ge lm i ştir. 2009 yılında Türkiye'deki GSYİH büyüme oranı -4.8 olup budurumla 200 1 'den bu yana karş ı karşıya kalınıııaınıştı r. Ayr ıca, söz konusu küresel mali krizTürkiye'deki i stihdamı da etkilemiş 2009 itibariyle işsizli k oranı %15'e çıkmıştır. 2010 yı lında . Türk

ekonomisi başta para politika ları olmak üzere bir takım makroekonomik politikalar aracılığ ı y ladüzelmiştir. Bu politikalar vas ıtası y la Türk ekonomisi kriz öncesinde olduğu gibi tekrar büyümeyebaşladıysa da krizin işgüçü p iyasas ında yaratt ığı tahribat mali piyasalar kadar hızlı diiZe lememişt i r ve2008 mali krizinin i şgüc ü piyasası üzerindeki negatif etkileri devam etmektedir. 2009' dan sonrai şs i zlik oran ları d üşmey e başladıysa da makroekonomik gel işmi şl ik düzeyine hala erişeıııem i ş tir.Tablo 5: Ekonomik Faaliyet açısından GSYiH (1998=100), GSYfH büyüme oranl arı ve ki şi başmadüşen GSYİH2006 20072008 200920102011Tarını 1,4 -6,74,3 3,62,4Sanayi 8,3 5,80,3 -6,912,6Hizmetler 7,2 6,00,3 5,28,6GSYİH Büyüme Oranı 6,9 4,70,7 -4,89,28,5Kişi Başma GSYİH ($) 5. 155 5.3245.288 4.9695.346_3Kaynak : TÜİK2006 yı lı itibariyle, 2001 yılında yaşa n an krizin kayda değer anlamda etkisine rağmen , 2000 yı lındanberi % 86,4 arnruştır. 201 1 y ılında, büyüme devam etse de 2001-2006'daki kadar o lamamıştır .Dokuzuncu Ulusal Kalkınına P lan ı 'nda, 2007-20 13 dönemi için GSYİH artış oranın ın yı l lık ortalama% 7 civarıııda olacağ ı dü şüııülme ktedir .. D iğer yandan kiş i baş ına d üşen GSY i H'ıı in, ortalama %9.9'1uk bir artışla 10,100 ABD dalarına ulaşacağ ı da tahmin edi lmekted ir.D iğe r yandan, Türkiye'de kişi başına düşen ortalama GSYİH, 27 AB ülke ortalaınasınuı neredeyseyarısıdır. Fakat Türkiye, A!B üyesi ülkelerin büyii ıne oran ları nın 4 katından daha fazla büyüyenoldukça dinam ik bir ekonomi görünümü sergilemekte, böylece, önümüzdeki birkaç yılda yakııısaıııafırsat ı sunmaktadır.Satın Alma Gücii Standardına göreReel GSVİR Büyüme OranıKişi Başıııa Düş en GSYİH-- l - . . - - -- - ·-2005 2007~~ ~ j .20103,2 __.. L ••- •• 2,0_ .....;~.o 2,o4,7 9,02005 ! 2007 201 oAB 27 100,0 ···- ı-· 100,0 JOO,Q.~Alf ı Ş ~~- ~ --=~ ıı3~f--I-~_ i ıı,f-··~- _ı 1 o ,o. Tiir~iye _ __ _ __ 43,0 __ \ _ ~ 46,0 __ '-· _ 49!0Kaynak: EUROSTATEnflasyon oranı 4 , 2006'daki % 9,3'1ük d eğerinde n , 2007'de % 8,8 ve 20 10 yıl mda da % 8,6değe rle rin e inerek bir düşüş eğili mi gösterınektedir . Ekonomide fiyat istikrarıııın sağlanmas ına bağ lıolarak, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, 2006 y ılı başında açık enllasyon hedelleııı es i3 Hen(lz mevcut d~i ldir.4Türki ye istatistik Kurumu (TUiK) tarafından açık l anan Tllke ıici Fiyat Endeksi (TÜFE) açısından ennasyonoranı .

po l i ti kas ı nı yö n elm iş ve 2006 yı lı için enflasyon hedefini % 5 olarak aç ıklam ı ştır. Bnnwı l a birlikte,Ma y ı s ve Haziran aylannda ulus lararası piyasalarda likit paranı ıı kaç ış ın da n kaynaklanan malipiyasalardaki ça lkantılar sonucu olarak, enflasyon hedefi tultunı lamamış ve 2006 yılında enflasyon %9.3 olarak gerçe kl eşmişt ir . 2006 y ılı ndan sonra, etk ilerini hala sürdüren küresel mali kriz nedeniyleMerkez Bankas ı hedeflerine hala ulaşı lama nı ıştı r.Lütfen aşağıdaki karşılaştırma cetveline bakınız.Tabi o 7 E n fl asyon O ran ıUyumla ştı rılmış Tiikctici Fiyat Endeksieri (HlCPs•) Yıllık Ortalama De~i şimOran la rı2001 2006 2007 2008 2009 2010AB27 2,2 2,2 2,3 3,7 1,0 2,1Euro Alam 2,4 2,2 2,1 3,3 0,3 1,6Türkive 56,8 9,3 8,8 10,4 6,3 8,6"Kaynak: EUROSTATTablo 8'e göre, tarımın GSYİH içindeki payı 2006 yı lında% 8.3 ve 20 10 yılında da %8.4'tür.2006 y ılından 2010'a, sanayinin GSYlH içindeki pay ı % 20.1 'den neredeyse% 1 ' lik düşm eyle% 19.2'ye inmiştir. Aynı dönemde hizmet sektörünün pay ı Tablo 8'de görü ldüğü üzere% 0.4artm ışt ı r . Böylece, tar ım ve hizmetlerin pay ı artarken sanayinin payı ise azalmaktadır.Tablo 8: GSYiH aç ı sın dan sektörlerin payları, 2006--20 1 O2006 2007 2008 2009 2010Tarını 8,3 7,6 7,6 8,3 8,4Sanayi 20,1 20,0 19,8 i 19,1 19,2Hizmetler 71,6 72,4 72,6 ' 72,6 72,0Toplam GSYiH 100 100 100 100 100Kaynak: TÜİK2001 'deki ekonomik krizin ard ından enflasyon ve faiz oran l arı düşmeye başlamıştır. Bununlaberaber bu gelişmeler büyüme oran larındak i artış da buna eklenm i ş, işgücü p iyasas ı üzerindeolumlu etikleri olmamıştır. Ekonominin iş yaralma yeteneği sıııırlandırılınıştır. Her ne kadarreel GSYİH art ı ş gösterse de, k ırsa l istihdam, toplam istihdamı hayli durağan bırakarak düşüşgösterirken, kentsel istihdam büyüme oranın alt ın da artmış ve kırsal istihdam aza lmışt ı r. H ı zlıekonomik büyüme, yeterU iş ve istihdam yaratılması an lamına gelmemektedir. Kriz sonrasıekonomik büyüme, düşük oranda istihdanıın artışı ile desteklenen kapasite kullanımınııı vesermaye stoğun un artmas ına bağlarunı ştır. Verimlilik artışına dayanan bu tilrden birbüyümenin, k ı sa vadede istihdam üzerinde olumsuz etkileri olabilir, ama uzun dönemdekietkis inin olumlu olmas ı muhtemeldir.Büyümeye en büyük katkılar, hizmetler ve sanayi sektörlerinden gelirken, tarım sektörü uzunvadede düşüş eğilimi göstermektedir.5 Uyunılaştırılıu ı ş tüketici fiyatlar ı endeksi

Tablo 9: Üretim Faktörleriı:.:..ıi n~B..::üyı.'-'·=inc::ıe:.~..y=.e .:.:K:.::at::.:k::::ıs.:_ ı ---------------1985-2000 1985 - 2010 2001-2010Istihdam artış ının katkısı25,024,4 23,3Sennaye stoğu artışınınatkıs ıoplam verimlilikfaktörünün katkısıOPLAMGSYİHKaynak : Ka lkınma Bakanlığı67,57,50059,7 45,915,8 30,800 00Tablo 10: Öncelik 1 Bölgelerindeki Türkiye o rtalamas ı ile büyüme merkezlerinde kişi başına düşenGSYİH, 2001iBBS ll başına Büyilnıe başınaBölgelerdeki iller (İBBS III Birimleri)Bölgesi düşen merkezleri düşenGSYiHGSYİHTRA2 Ağrı, Kars, Iğdır , Ardahan 34,02 Kars 41 ,29TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 34,90 Van 40,03TRC3 Ma rdin, Batman, Şımak, Siirt 46,22 Batınan 56,66TRAI Erzurum, Erzinca u, Bayburt 50,37 Erzurum 49,44TRC2 Şan l ıurfa, Diya rbakır 53,87 D iy arbakır 61,18Şanlıurfa 46,97TR Cl Gaziantep, Ad ıyaman, Kilis 65,14 Gaziantep 74,23TR72 Kayseri, Sivas, YQzgat 66,26 Kayseri 84,16Sivas 65,19TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane 66,54 Trabzon 70,18TRBl Malatya, E lazı ğ, !Bingöl, Tunceli 66,59 Malatya 66,03E laz ığ 79,40TR82 Kastamonu, Çankırı ,S inop 69,76 Kastamonu 82,99TR83 Samsun, Tokat, Çorıııu , Anıasya 72,65 Sanıs un 78,29TR63 Hatay, Kahramanma raş , Osmaniye 74,04 Kahramanmaraş 73,81Kaynak : Tü1K "KişiTablo 11: Öncelik 1 bölgelerindeki kişi baş ına düşen GSY İH , 200 1DÜZEY lBBS n DÜZEYi BÖLGE Güncel Güncel Satın almaII Fiyatlarla Ki şi Fiyatlarla GücüKODU Başına Düşen Klşi Başına Paritesine göreGSYİH (TL) Dü şen Kişi BaşınaGSYİH(S) Dü şen GSYİH($)TRA I E rzunım, Erzincan, Bayburt !.309 1.081 3.088TRA2 Ağr ı , Kars, fğdır, Ardahan 884 730 2.085TRBJ Malatya, Elazig, Bingöl, Tunceli 1.732 1.429 4.084TRB2 Van, Mus, Bitlis Hakkari 908 749 2.141TRCI Gaziantep, Ad ıyaman, Kilis 1.693 1.398 3.994Kişi

TRC2 Şa nlıurfa, D iya rbakır 1.400 1.1 56 3.302TRC3 Mardin, Batman, Şı rnak , Siirt 1.203 993 2.837TR63 Hatay, Kahramanma raş , Osmaniye 1.925 1.589 4.540TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 1.722 1.422 4.062TR82 Kastamonu, Çankırı,S inop 1.813 1.497 4.276TR83 Samsun, To kat, Çorum, Amasya 1.889 1.559 4.454TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, 1.730 1.428 4.081Artvin, G üm üşhan eTürkiye Ort a l amas ı 2.1 23..Kaynak : TUIK1.2. İNSAN KAYNAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ HUSUSUNDA ULUSALPOLİTİKA ÇERÇEVES İ1.2.1. Dokuzuncu Ulusal Kalkınma Planı (UKP)2007-2013 dönemini kapsayan 9.UKP bütüncül bir yaklaşınıla Türkiye'nin ekonomik, sosyal vekültürel alan l arındak i önceliklerini gösteren ana politika belgesidir.9. UKP'nin İ KG OP ile alakah öncelik eksenleri şun l a rdır:Reka be tçil i ğ in art ınEmas ı• İs ti bdaın uı artırılmasısermaye ve sosyal daya n ı şın anın güçlendiril mesiBeşe r iBölgesel gel işmeyi sağ lama veKamu hizmetlerinin n i te liğin in ve etk i n l iğ i nin artırı l m as ı"İstilıdaııı ın artırı l ması" ve " Beşe r i serııı ayeııüı ve sosyal dayanı şınan ın güçlendirilmesi" ne i l işki neksenler, bun ları n insan kayn ak l arı pol itikaları hususunda genel ulusal çerçeveyi tanı m l amal arınedeniyle, lKG 0 1' ile özellikle ilgilidir.UKP, " İ s tihdam m art ı rı lmas ıı" ile ilgili olarak,• i şgücü p iy asası koş ullannı n iyi le şt irme y i,Eğ it i m ile işgücü piyasas ı aras ında daha iyi b ağlan tı kurmay ı ,• Aktif işgücü piyasas ı po litika l arı n ı gel i şt irmey i ,amaçlar."Beşeri seıma yen in ve sosyal dayanışmanın güçlendirilmesi" ile ilgili olarak ise Plan;Eğ itim sistemini i yi l eş ti r ıııey i ,• Etkin bir sa~lık sisteminin kurulması m,• Gelir dağ ı l unını iy i l eştirnıey i , sosyal i çernıey i ve yoksullukla mücadele etmeyi,Sosyal güvenlik sisteminin e tk i n l iğ in i geliş t irmeyi,• Kültürün korunması, kü l türtın geliştiri l mesi, sosyal diyalogun güçlendirilmesiniamaçlar.İ KG OP, kamu istihdam hizmetlerinin iy i leşt i r i lmes i , kadınların istihdamdaki katı lıml arınm vei sti hdamııı art ın lması, genç i şs iz l iğ i n aza lt ı lmas ı ve kayıtlı i stihdaıııın desteklenmesi için belirlitedbirlerin alının as ı yolu ile ilk öncelik ekseni çerçevesinde " ist ihd a ıııın artırılm as ı " am ac ını destekler.Eğ itim ile i ş gücü p i yasas ı aras ında daha iyi ba ğl ant ı kuru lması ve eğ i t im sisteminin gel i şti rilm es i ,

eğitiın ve mesleki eğitim konusundaki ikinci öncelik başlığı çerçevesinde yer almıştır. "Gelirdağ ı lım ının iyileşt i ri l mesi, sosyal içerme ve yoksullukla milcadele" ve "Sosyal Güvenl ik Sistem ininetk inl iğin in geliş tirilm esi" ise üçüncü öncelik ekseni çerçevesinde yer almı ş tır. iKG OP'ye sın ırlıkaynak ayrı l d ı ğından do lay ı , sağl ık hizmetleri sistemin in gel i şti ri l mes i 2007-2013 programındançıka rı lmışt ır. Ayrıca; temel ilkesi kiş i başına düşen GSYiH bakı mın dan Türkiye ortalamasının%75'inden daha düşük GSYİH'ye sahip bölgelere fonların yöıılendirilınesine dayalı bir bölgeselkalkınına yaklaş ımı olan İKG OP, 9. UKP'nin "Bölgesel Kalkınmanın Sağlanması" eksenine işaretetmiş t ir. Kaynaklar tüm IBBS U bölgeleriııe tahsis edilecek olup daha fazla büyüme ve küıneleoınepotansiyeliııe sahip olmaları nedeniyle SÇB'de tanımlanan büyüme merkezlerine öncelik verilecektir.1.2.2. 2011-2013 Orta Vadeli ProgramıKa lkınma Bakanlığı (KB) tarafından hazırlanan Orta vadeli Program (2011-2013) 08. 10.2010 tarihli2010/958 say ı lı Bakanlar Kurulu Karamanı es i ile kabul edi lmiş ve 10.10.2010 tarih 27725 say ılıResmi Gazetede yayıınlaruıııştır. Program, makro düzeydeki politikalara ek olarak temel kalkınınabaş lıklan ve ana sektörleri kapsayan çeş itli konularda uyumlu ve tuta rlı bir amaçlar, politikalar veöncelikler dizini sunar.Programda, 9. UKP'de ortaya konulan uzun dönemli amaçlara ulaşılmasını kolay l aştırmak için üçyıllık bir süre içerisinde odaklan ılacak öncelikler be lirlenmiştir.Ona Vadeli Programın birincil amacı Türkiye'n in sosyo-ekonomik kalkınmasıııııı AB'ye üyelikyolunda hız kazanmış olduğu bir ortamda tüm toplumu gözeterek Türk insanının yaşanı kalitesiniiyi leştirıııektir. Ayrıca, sürdürülebilirlik ile büyüme istikrarını sağlamak, is ti hdamı artırmak, kamudengesini iyileştinnek ve fıyatlarda istikrarı yakalamak Orta Vadeli Programın temel ve revize edilmişhedefleridir.Programın birincil amac ın a katkıda bulunmak için, İKG OP ile alakah 201 l-2013 Orta-VadeliProgram' ın temel amaç l ar ı ;1. insan kaynaklarınlll ge li ş tirilmes i ve istihdam ed il eb ilirl iğ i art ımıa2. Sosyal içerme ve yoksullukla mücadele3. TeşebbOs le rin rekabet edebili rliğ ini artırı lması4. Bölgesel gel i şme ve bölgesel farklı lıkların aza ltı lm ası5. Kamu sektöründe iyi yönetim6. işgücü piyasas ında esnekliği sağlamakşek linde belirlenm iştir."insan kaynak larının geliştirilmes i ve İstihdam edi lebilirliği artınna" amacına, İKG OP'nin 1, 2 ve 3.öncelikleri aracılığı ile doğru d an işaret edi lmiştir. 1. öncelik i stihdaın la ilgili olup, hedef gnıplann(kad ınlar, genç işs izl ik) istihdam edilebi lirliğini artırma ve kamu istihdam hizmetlerinin kapasitesinigiiçlendirmeyi amaçlar. 2. öncel ik eğiti m ile ilgili ol up, özellikle k ız l arı n daha fazla nitelikkazanabi lmelerine ve iş gücü piyasasına girmek bakımından daha iyi fırsatiara sahip o lmal arına imkanverecek şekilde kızların ok\ıla kayJL olma oranını artırınayı amaçlamaktadır. Bu öncelik kıtrumsaldüzeyde özellikle i ş p i yasas ı bağlantısını gelişt irerek eğitimin niteliğini zengin l eştiren faa liyetleridestekler. 3. öncelik Yaşam Boyu Öğrenme (YBÖ) ve Uyumluluk ile ilgilidir. Bu öncelik, yaşam boyuöğre nme için gerekli beceri ve ehliyetlerin gel iştiri lmesi ve YBÖ ile resmi eği tim ve iş gücü p iyasas ıarasındaki bağlan ıının güçlendirilmesi yo lu ile YBÖ'yü destekleyerek bu amaca hizmet etmektedir. 3.öncelik; işçilerin, işverenlerin ve iş letmeler i n uyumluluğunu destekleyerek "iş l etmeleriıı RekabetEde bilirli ği n in Geliş ti r i l mesi" amacına da işaret eder. "Sosyal içerme ve Yoksullukla Mücadele"amacına; bu alandaki aktörler arasında koordinasyon un ge liştiri lmesini, mekanizmatar kurulmasını ve

u mekanizmaların iş piyasası ile bağlantılı bala getirilmesini ve sosyal koruma hizmetlerine erişim indaha kolay bale getirilmesini anıaçiayan 4. öncelik ekseni tarafindan işaret edilir.1.2.3. TSKUR 2011-2015 Stratejik Planı (201 5 Vizyonu)2011-2015 dönemini kapsayan ISKUR'un Stratejik Planı:• İşgücli piyasası talepleri ile işe ye rl eştirmelerde aktif bir rol üstlenerek istihdam hizmetlerininçeşitlendirilmesi• İstihdam edi l ebilirliğin artıniması na yönelik olarak AiPP'Ierin geliştiri l mesi ,yaygınlaştınlınası ve e tkinliğ i nin maksimize edilmesi• işgücü piyasasının etkin olarak izlenmesi ve değerl end i r i lmesi• Güçlü bir kurumsal yapının tesisini amaçlamaktadu.Bu strateji, stratejik amaçlan istihdam hizmetlerinin geliştirilmesi (Tedbir 1.4), istihdam edilebilir l iğinartırılması (Tedbir 1.1, 1.2 ve 1.4), işgücü piyasasının izleme ve değerlendirmes i ne ilişkin etkiliyap ı ların o l uşturul ması ile kununsal kapasitenin güçlendirilmesi (Tedbir 1.1, 1.2, 1.3 ve 1.4) iledoğrudan ilgili o lduğundan IKG OP a l tında özellikle Öncelik Ekseni 1 için önemlidir.1.2.4. Bilgi toplumu stratejisi28.07.2006 tarihli Resıııi Gazetede yayınlanan bilgi toplumu stratejisi hedefi, 201 O yılında kadarsosyal refahta a ıtış sağlayaca k olan bir rekabetçi ve bilgi odaklı ekonomik ve sosyal ge l işme n ins!ird!irtllebilirliğini sağ l aınakiır. Bu hedefi yakalamak için, bilgisayar ve internet kullanıınıııınartırı l ması, bu alandaki sayısal aç ı ğın azal tı l ması, resmi ve resmi olmayan eğ i t imde mümkün o lduğukadar çok bilgi ve i l etişim teknolojilerinin ku llanılması nın artırılması, bilgi ve i letişim teknolojileriyoluyla nitelikli insan gücünüıı desteklenmesi ve bilgi teknolojileri sektöründe çalışan insan gücünündesteklenmesine yönelik çabalara girişilecektir .İKG OP, çal ı şan lara yönelik olarak BiT kullanımı konusunda eğ i t i mler verilmesi ve eğitimde BiTkullanımının geliştiri l mesi yoluyla bu strateji yi desteklemeyi amaçlar.1.2.5. Ortak Sosyal içerme ve Sosyal Koruma Belgesi (O İB)OİB ' o i n amacı, Avrupa'nın sosyal dtşlaoınaııııı ve yok sull uğun ortadan kaldm iması amaçlarıdoğnıltusunda, Türkiye' de fiilen yaşanan sorunlar yanında temel sorunlar ile siyasi tedbirlerde yerverilen sorunlan ortak olarak belirlemektir. OiB, istihdam, gelir dağı l ıını ve parasal yoksulluk, eğit i m,konut, sağlık, ulaş ım, sosyal güvenlik, sosyal hizmetler ve sosyal yardımla r gibi oldukça gen i ş bir dizikonuyu içerir. OIB'de be l irlenm i ş olan öncelikler, Türkiye ile Komisyon aras ı nda kabul edi l mişolduğu ortak bir tutunıda lKG OP' taslağuıın oluşıurulıııasuıda temel olmuştur.Tüm ilgili kamu ku rum l ar ı , sosyal taratıa r, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları (STK'lar) ileişbirliği çerçevesinde görevlerin y ü rütü ldüğü ÇSGB AB Koordinasyon Dairesi Başkanlığ ı 'nınkoordinasyonunda OİB, AB Komisyonu ile Türkiye arasındaki ortak bir iaaliyettir. Bu kapsamda,Türkiye tarafında hem siyasi düzeyde hem teknik düzeyde yapı lan çok say ıdaki temalik top lantıyailaveten, ilgili kurum ların temsilcileri ile AB Komisyonu yetkililerinin buluştuğu beş adetbilgilendirme semineri ve birkaç top lantı gerçekleştirilmiştir.

Avrupa Komisyonu ve Türkiye Cumhuriyeti tarafın dan yürütülen gen iş kapsam lı çalışına lar sürecininsonucu olarak yoksullukla ve sosyal dışianına ile mücadelede Türkiye'nin temel so runları !KG OP'ninmevcut revizyonu öncesinde hazırlanan taslak versiyonda ortak olarak aşıdaki şe ki lde bel irlenmi ştir• Ücretsiz aile işçi l eri, serbest ça l ışan l ar ve günlük ücrete tabi çal ı şa n lar, mevsimlik işçi l er,asgari ilcretten

ODB, Türkiye Cumhuriyeti ile Avrupa Komisyonu arasında ortakl aşa olarak hazırlanan bir stratejibelgesi olaıak, Türkiye'nin ana sorunlan ile birlikte i ş p iyasas ının geniş bir analizini, kurumsalçerçevesini ve istihdam önceliklerini içermektedir. Taslak ODB'de yer alan temel sorunlar şunlardır:• işgücüne katılımda azalma eğ ilimi• Özellikle kadınlar arasında olmak üzere iş gücüne ve istihdanıa katı lıının düşüklüğü• Yatırım ve iş yara tı lmas ı eksik l iğ i• İ stihdama eriş i mde gençlerin dıırumunda kötü l eşıne• İşverenler üzerindeki ağır vergi ve sigorta yükleri• Yüksek oran lı kayıt d ı ş ı istihdam• Başta istilıdam lıizmet leri olmak üzere işgücü piyasası kurumlarıııın modemleştirilmesi vegüçlendirilmesi• Ekonomik göçün uygun şekilde yönetilmesi• tş gücüne katılım , istihdama ve MEÖ'ye katılımda bölgesel farklılıklar• K ırsal nüfus için alternatif istihdam fırsatl arının yaratılmas ı• İstihdam ın çok parçalı yapıs ı• MEÖ ile işgüeli p iyasas ı arasındaki zayıf bağla nt ı• Y BÖ stratejisinin zayıflığı• Okuldan erken ayrılanların sayısıruıı yüksekliği• Yeni ihtiyaçları , kilit mesleki becerileri ve ilave becerileri karşı lama ih t i yacı (meslekiniteliklerin tammlanınası ve şeffatlığı, resmi olmayan öğren im ile diğer öğ renim şeki llerininetkin şekilde kabulü ve geçe rl i l iğ i)• Eğitim ve öğretimi n cazibesini, herkese a çık o lması n ı ve kalite standartlarını art ırm a vesağ l ama ile, eğitim ve öğretim fırsatl arını yayma ve esnek öğren im yol l arı sunma,• Politika belirleme, uygulama ve izlernede idari kapasite (örgütler, mekanizmalar, personel)1.2.7. İnsan Kay na klarının Ge liş tirilm es i Stratejisiİ nsan kaynakları ile ilgili başka bir sektörel strateji, İŞKUR tarafından uygulanan AB-destekli Aktif i şGücü Piyasası P rogram ları Projesinde önerilen bir proje çtktısı olan İnsan Kaynaklar ının Ge l i ştirilmes içalışmas ı d ı r. Stratejinin iiç bi leşen i bulunmaktad ır:• Eğitim ve mesleki eğitim ve öğretim yoluyla insan kaynaklarını ve i şgücü piyasasına erişim iartırmak ,• İşgllcü piyasasma erişim i artırarak özellikle sosyal içernıeyi kolaylaşt ırma k için yaşam boyuöğrenmeyi güçlendirmek,• Sosyaltaraflarla ortak sağlamak.İnsan Kayn aklar ı nın Gelişt iri lmes i Stratejisi bem içerik bakımından bem de h a zırlı k sürecindeyürütülen çalışmalar ve kazanılan deneyim bakımın dan İKG OP için yararlı olmuşnır .1.2.8. Yaşam Boyu Öğrenm e (YBÖ) StratejisiYaşam boyu edinilen ve bilgileri, tekn ik uzrııanlığı, becerileri, sosyal ve/veya i ş amaçlı ki ş i se lyeterlilik ve özellikleri gelişlinneyle sonuçlanan tüm öğrenme faaliyetleri yaşam boyıı öğ renme olarakadl andırı l maktadır. Yaşanı Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ile eki olan Türkiye Yaşanı Boyu Öğrenm eStrateji Eylem Planı, AB nıi"ıktesebatına uyum çerçevesinde Milli Egitim Bakanlığı koordinasyonundailgili kuruınlarca hazır lanarak 2009 yıl ınd a Türkiye Yüksek Planlama Konseyi tarafındanonaylanınıştır. Yaşam Boyu Öğrenme Strateji Belgesine göre, "yaşam boyunca öğrenmenindevamlılığı türler ve eği tim düzeyleri arasındaki nitelik esaslı yatay ve dikey geç işler in mümkünlulınmasıyla yakından i l işki li d ir.

YBÖ Strateji belgesi AB tara fıııd an desteklenen ve Projeler Koord inasyon Merkezi ile sosyal ortaklartarafindan Türk Mesleki Eğilim Sistemine yeni aç ılunlar gerinneyi amaçlayan Mesleki Eğitim veÖğretimin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP) kapsamında MEB'in Strat"jik Planıy la uyumlulukiçerisinde revize edilmiştir.2002-2007 dönemini kapsayan MEGEP, Türk MEÖ sisteminin sosyo-ekonomik ihtiyaçlar ve yaşamboyu öğ renm e ilkeleriyle uy wıı lu l uk içerisinde güçlendirilmes ini amaçlamaktadır. AB tara fında nfon l a narı MEGEP'in faydalanıc ısı olarak Milli Eğitim Bakanlığı mesleki ve tekn ik eği tim a la nlarındaönemli faali yetler yürütmüştür . MEGEP'in temel hedefi Türk MEÖ sistemini AB stan dar tların aulaştırmakttr. Proje, AB s tandartlannın üzerinde daha kaliteli bir mesleki eğitim ve öğretim (MEÖ)sistemin in tesis edilmesine yönelik olarak 30 ilde 154 pilot kurumda uygulanm ı ştır. Projeçerçevesinde, okul mildürleri ve öğretmenierin yanı sıra öğrencileri eğitrneyc yönelik MEÖ modülleriile mesleki eğ i t imi ere ili şkin sta ndartl arın ge l iştiril mesinden MEÖ Bilgi Merkezlerinin kumlmasınakadar birçok farklı faaliyet gerçekleştiri l miştir. Proje a rac ılığ ıyla oluştumlan Mesleki eğitimınü frcdat ı , söz konusu i şlem kapsaın ında ulusal meslek sta ndartl arının tesis edilmesine yönelik olarakMesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) tarafından kullanılacaktır.YBÖ Stratejisi, Türkiye'de Yaşam Boyu Öğrenmenin mevcut durumona işaret eder ve Türkiye'deyaşam boyu öğrenmen in gel işt irilmesi için kilit alanlan ortaya koyar. Bu kilit alanlar ş unlardır:1. Yaşam Boyu Öğrenmen in koordi nasyonuna i l işkin olarak ta ra fların yetki ve sonımlul u k la rınınet olarak ortaya koyan yasal kuralla rın düzenlenmesi,2. Sosyal farkında lı ğ ın artırı lması yoluyla yaşam boyu öğrenme kültürünün tesis edilmesi,3. Etkili i ?: l enıe, değerle ndirme ve karar alınaya yönelik olarak Veri Toplama Sisteminingüçlendirilmesi,4. Tüm bireylerin okur-yazarlık becerileri kazanmasının sağ lanınas ı yoluyla okur- yazarlıkoran ın ın a rtırı l mas ı ,5. Temel öğrenimde n başlayarak tüm öğren im düzeylerindeki okuilaşma o ran ları nın artırılm ası,6. Eğ i t im kurumla rının fiziksel altya p ıs ı ile eğit i c i personel say ı s ı ve kalitesin in ihtiyaçlar içinyeterl i l iğin i n sağ lanmas ı ,7. Eğ i tim programlarının deği şen ihtiyaçlar doğ ru ltusunda d evamlı olarak güncellenmesi,8. Bireylerin yaşa göre değişen iht iyaçlarına cevap venneye yönelik Bilgi ve İletişimTeknolojilerinin aktive edilmesi,9. Yaşam boyu öğrenme sürec ine ka tılıml an ba kımın dan ko runınaya muhtaç bireylere özel önematfedi l ınesi,10. Yaşanı boyu öğrenme kapsanı ında Mesleki Rehberlik Hizmetlerinin güçlendirilmesi,ı ı. Mesleki Yeterlilik S is teın inin 7 aktive edilmesi yoluyla bir Kalite Kontrol Sistemininkumlınası,12. Eğ itim progranıları a ras ında ve okuldan i şe, i şten okula geç i şle rin o l anaklı hale getirilmesi,13. İşgücü kalitesinin uluslararası rekabet edebilirlik seviyesine u l aştırılmas ı ,ı 4. Yaşam boyu öğrenmen in fin ansına nına i liş kin olarak taratıann pay ları nın sağlanm ası,15. Yaşanı boyu öğrenm e kap sanı ında u l us l ararası i şbi rliği ile hareketl i l iğin artırılma s ı ,16. Yetişkinl e rin sosyal ve ekonomik hayata katıl ımını artınnaya yönelik olarak yaşam boyuöğrenme faaliyetlerinin desteklenmesi.1.2.9. Strateji Uyum Çerçeve Belgesi (SÇB)BROP ile İKG OP' ye yönelik bir baş vuru çerçevesi sağlamak için, ilgili kururolann katkıları, temelstrateji belgelerindeki öncelikler ve Komisyonun kaktkıları dikkate alınarak Strat~j ik Koordinatör olanKa l kınma Bakanlığı'nın koordinasyonunda Strateji Uyum Çerçeve Belgesi (SÇB) h azırlanmıştır .7uıusa l ve ulus lararası meslek standartları ile mesleki nitelikleri gel iş tirme ye yönelik kurallar ve faaliyetlerbütününe daya lı bir sistemdir.

Temel bir strateji belgesi olarak, SÇB, özellikle Çok- Yıllı Planlama Belgesindeki (MIPD) temelpolitika belgelerinde belirtilen şeki lde Türkiye Cumhuriyeti ile Avrupa Komisyonunun önceliklerinidikkate alır. Belge 2007-2013 dönemi için iki operasyonel program arasında uyum ve tutarlılıksağlamay ı amaçlar. İKG OP, SÇB belgesi ile uyumlu olarak hazırlanmıştır. SÇB ile uyumluluks ağlamak için Program Otoritesi(OS) ile Stratejik Koordinatör arasında birkaç da n ışına t op lant ı sıdüzen l enmiştir.SÇB belgesinde tanımlanan kilit s onınlar şun lardır:• Kadın l arın iş güc.üne katı lım oranın ın düşük l üğü• Özellikle gençler a rasında yüksek işs izlik• Tarım sektöründeki azalmalardan kaynaklanan sorunlar• Kay ıt dış ı istihdam• Okula kayıt yaptıran kı zların oranının düşük olması• Kıziann eğ itime geç yaşta kaydedihneleri, okuldan erken ayrı lmaları ve eğitime kat ılınad akarşılaştıkları sorunlar• Düşük kaliteli eğitim• İşgücü piyasası ile eğ itim sistemi arasındaki yanltş eşleşme• Sosyal yarrlunlar ve sosyal hizmetlerin suouıuunda etkiulik sağlanamamas ı• Özel itina gösterilmesi gereken kişi lerin istilıdama, eğitime ve sosyal hizmetlere erişiıııind ekiso rınılarDo l ayıs ı yla SÇB aynı zamanda iKG OP içinde bir temel de teş ki l eden dört ana öncelik baş l ığın ıortaya koyar. Bu başlı klar şun l ard ı r.• Özellikle kadın l ar ın iş gücüne katı lı mların ı artırarak daha fazla insanı istihdama. çekmek veistihdamda tutmak ve özellikle gençler a rasında işsizlik oranın ı azaltmak• Eğitim ve i ş gücü p i yasas ı arasındaki bağiantıyı ge lişti rerek eğ i t im i n nite l iğ i ni artır ı p b eşe risermayeye yatırımı art ırmak ve öze lli kle k ı z lar açı s ın dan eğitimin tüm düzeylerine kayıt olmaoranını yükseltmek• Özellikle yaşam boyu öğrenmeye destek vererek çalışa n iann işletmelerin ve girişimcilerinuyum luluğıınu artımlak ve işletmeler ile çalışanlarca insan kaynaklanndaki yatırımı teşviketmek.• Özel itina gösterilmesi gereken kişi lerin iş gücü piyasasına daimi entegrasyon l arını nsağl anması bakımından onlariçin kapsay ıc ı bir i ş gücü p iyasa sı yaratmak ve iş gücUp iyasas ındaki tüm ayrımc ılı k türleri ile mücadele etme k.Böylelikle lKG OP'de belirlenen öııc.elik eksenleri, SÇB ile tamamen tutarlıdır.1.3. İNSAN KAYNAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ HUSUSUNDATOPLVLUK STRATEJi ÇERÇEVE BELGESi1.3.1. IPA ve ASF TüzükleriIPA ilc ilgili 1085/2006 say ı lı Konsey Tüzüğü, İnsan Kaynaklarının Gel işti rilmesi Bi leşen i n in politikaalanını tanımlar. Tüzüğiin 1 I. maddesine göre, İ.KG Bileşeni '"Avmpa Parlamentosu ve AvrupaKonseyinin Avrupa Sosyal Fonu Jıakkmdaki 5 Temmuz 2006 tarilı/i 1081/2006 (EC) Tüzüğüçerçevesinde öngörülen eylemlerinfinansmanı yoluyla özellikle katkıda bulunabilecektir.,.

İKG OP'nin öncelik eksenleri, 1085/2006 say ıl ı Tüziiğüo 3. maddesi ve "Yardım alemları ve yardımtürleri'' konusundaki !PA Uygulama Tilzüğünün 151. maddesi ile uyumlu olarak ASF ta rafındandesteklenebilen müdahale alan l ar ı ile uyumluluk arz etmektedir."Avnıpa Sosyal Fonu - insana yatmmın 50 yılı" na göre öncelik, ekonomik değişim ierin öngörülmesive iyi idaresinin gel işti ri lmesi yoluyla işçi l eri n, ıeşeb büs ler i n ve girişimcilerin adaptasyonunuartt ı rınaktır. Bu öncel ik altmda ASF, !KG OP'nin "eğitim" ve "yaşam boyu öğrenme" öncelikeksenleriyle doğrudan ilgili olan şirket l er dahil aktif iş gücü p i yasası tedbirleri ile yaşam boyuöğre nme faaliyetleri kon ul arın d a iş gücü piya sası kurumların ın modernizasyonu ve güçlendirilmesinidesteklemektedir. I şgücü pi yasasına kat ı lımın teşvi k edilmesi, iş al an larına e rişim in sağ l anması , sosyald ı ş l an manın önüne geçilmesi 2007-2013 döneminde ASF' nin en çok öne ç ıkan h edefleriııdend i r. Ekolarak, "politika ve hizmet sunmaya yönelik olarak kamu kurumlarının kapasiteleriningüçlendirilmesi" ile "istihdam ve içerme al an larındaki refo rmları ge rçek leştirmek yönünde i ş verenler,işçi sendikaları, STK'lar ile kamu kurumları arasında işbirliklerinin tesisi" ASF'nin amaç larındandır.Bu amaçlar ayııı zamanda, tüm öncelik eksenleri ve tedbirlerle ilgili yatay hususlar ol malarıb akımından lKG OP'nin altındaki hedefler arasuıdadır.Tablo !2· ASF Ya rd ım Alan l arı ve Yard ım Türleri ve İKG OP tedbirleriASFIKG OPYardım Alanlan ve Yardım FaaliyetlerÖncelikTürleriEkonomik d~i şi ın beklemisini Yaşam lıoyu öğrenmeye ve i şletıne l er ve ça lı şanlar 3ge l iş ti nne ve değ işim i n olumlu tarafindan insan kaynaklarına daha fazla yatırı myönetim ini sağl ama açısından ya pı lına.o;ıçalışan l an n, i şleı nıe ler in veg i riş i ınc ilerin ııyuın l ulıığıınıı aıtırmaiş arayaniann ve aktif olmayan l ş gucu pi yasası kıınıı nlarının olıı şrunı l mas ı , ıinsaniann istihdama ve iş gUcti modernizasyonu ve güçlendirilmesip i yasasına sürdürülebilir içeını eyeerişimi, işsizliği önleme, aktif ltıtiya,ıarın erken teşhi s i için aktif ve önleyiciyaş in nınayı ve çalışma ömrunon önlemlerin uygulanmas ıuzarılınasını teşvik etme, iş gUcOp i yasasına kanlıını art ı rmaİstihdam a erişimin gel i ştirilmesi ve kadın larınKadınl arın isıilıdama eriş im lerin ige l işı inııc ve istihdama daimi şeki ldekatılıml a rı n ı ve istilıdanıdai l crl cındcrini sağlamaBeşeri sennayeyc yapılan yatınm ıyayma ve artırmaio1 ibdaın a sürekli katılım lan nın ve isıi hdanuLıkiilerlenıe lı:ri nin sal!lanmas ıOzel itina gösterilmesi gereken kişilerin isıihdanıa 1entegre olmalan ve isıi lıdaıııa yeniden kaıı lı ı nları için 4yolların aranm as ı4İşyerierinde çeş itl i li~ in kabul edilmesiİstihdam ed i leb ilirl iği ve uygun i ş gücü piyasas ı nı 2ge l i şti rmek için c:ğ i tiın ve öğretim sistemlerinde 3reformlar yap ı l ması ve uygul unmas ıYaşarn döngüsil yolu ile eği tim ve öğreti me katı l ırnın 2artın iması 3Önlem3.13.23.21.41.41.11.44.14.21.14.12.23.12.13.1Sosyal alanlar yanında isı.i hdanı da,e~ i t i nı ve ~reıi ıııdc reformlaryapı l mas ı ve iyi yönetim bakışaçıs ı yla, Ulusal, bölgesel ve yereldtızeyde kanıu idarelerinin ve uygunoldu[\u durunıda sosyal tarallann vesivil toplum kııru lıışlaruıın kurumsalkapasitesini güç l endimıe ve kamuhizmetlerinde ed

1.3.2. Avrupa İstihdam Stratejisi-Avrupa 20203 Mart 2010'da, Avrupa Komisyonu "Avrupa 2020- ak ı l lı , sürdürOlebilir ve kapsamlı bir büyüme içinAvrupa stratejisi" b aşlıklı bir bildiri yayım lamışt ır.Komisyon ayrıca 27 Nisan 201 O'da, Avrupa 2020 Entegre Kılavuzunun k ı s ım ların ı teş kil eden Bir l iğeÜye Ülkelerin ekonomik po l itika larına yönelik kapsam lı rehber ilkelere i l işkin Konsey Tavsiye Kararıüzerine bir Tavsiye Kararı ile Üye Ülkelerin istihdam po litikaları için rehber ilkelerle ilgili KonseyKararın a yönelik bir Ön e riy iı onaylam ıştır.Avrupa 2020 Entegre Kı lavuzunun (nihai KOM(2010) 193) I. Kısmı - Birliğin ve Üye Ülkelerinekonomik politikalarına yönelik kapsanılı rehber ilkelere i liş k in 27.04.201 O tarihli Konsey TavsiyeKararı üzerine 26 Mart 201 O tarihli Tavsiye Karanının Aç ı klayıcı Belgesinde belirtildiği üzere:"Avrupa Konseyi, Avrupa'nı n sürdürülebilir bliyüme ve rekabet edebilirlik potansiyelini artınııak içinmüdahale gereken alanlara odaklanacak olan ekonomik politi kaların koordinasyonununge l iş tiri lmesini esas alan yeni istihdam ve büyüme stratejisini, Avrupa 2020, harekete geçiren AvrupaKomisyonu önerisi Uzerine m uta b ık kalmıştır."istihdam ve ekonomik politikalara yönelik Avrupa 2020 Entegre Kılavuzu aşağ ıdaki yasal araçlarlaonaylarunışıır:• Avrupa 2020 Entegre Kdavuzımım /. Kısm ı - Birliğin ve Üye Ülkelerin ekonomik politikalarmaytilıelikkapsamlı rehber ilkelere ilişkin 13 Temmuz 2010 tarihli Konsey Tavsiye Kararı;• Avrupa 2020 Entegre Kılavuzunun ll. Kısmı- Üye Ülkelerin istihdam politika/anna yönelik rehberilkelere ilişkin 21 Ekim 2010 tarihli Konsey Kararı.Avrupa 2020 stratejisi, Avrupa Bir l iğ i' nin mevcut sorunları nı ortaya koymakla birlikte Avrupa 2020hedef ve önceliklerine ulaşmak için uygulanacak yem stratejileri de belirlemektedir.Bu öncelikler:• Akıllı bii yü me - bilgi ve ye n i l ikçi l iğe daya lı bir ekonominin tesis edilmesi.• Sürdlirülebilir büyüme - daha yeş i l, kaynaklann daha etkin kullanı ldığı ve daha rekabetçibir ekonominin teşvik edilmesi.• Kaps amlı büyüme - ekonomik, sosyal ve sııı ı r bütünlüğü gözeten yüksek-istihdamekonomisinin temin edilmesi.Eğiti m ve öğretim, Avrupa ' nın taleplerinin karşılanmas ı yönünde temel taşl arı dı r. Ünivers itelerinmodernleştirilmesi ve üniversite eğitiminin daha çok insana açı l ması akıllı büyllme açısındanönemlidir; kalite tesisi ve temel eğitime erişim ile yaşam boyu öğrenme kapsamlı bir büyümeninsağ l anması na destek o l acakt ı r.Strateji, büyüme ve istihdamı can l and ırmaya yönelik olarak 7 girişim önermektedir. Bunlar, yükseköğrenim k ıır uınlanınızın perlormanslao ile uluslararası cazibesini artırmayı ve mükemmellik ileeşitliği birleştirerek AB'deki her eğitim düıeyi için kaliteyi yükseltmeyi amaçlayan "Gençlik Yo lda'yıka psama ktadır.Avrupa 2020 Stratejisinin uygulamasın daki ilerlemeyi ölçmek için tüm AB aç ı s ı nda n 5 temel hedefüzerinde uzlaşılınıştır. Söz konusu Avrupa 2020 hedeflerine göre:• 20-64 yas grubundaki nüfusun istihdam oran ı , kadın lar ile yaşlıl arın daha çok katı lı ın ı vegöçmenlerin işgücüne daha iyi entegresyonu dahil %69'dan en az% 75'e çı kınalıdır.

• Halihaz ırda %ı S olan okuldan ayrılma oranının %1 O'a indirilmesi suretiyle okuldan erkenayrılma problemiyle mücadele eden eğ itimsel kazanınun yanı sıra %31 olan 30-34 yasgrubundaki üçüncü düzey eğit imin i tamamlamış nüfusun 2020 itibariyle en az %40'açıkarılması hedeflenmektedir.Ulusal yoksulluk sınırı altında yaşayan Avrupalı sayısı %25 dllşürülerek 20 Milyon insanyoksulluk sınırı d ışma ç ı karı! malıdır.• AB'nin kişi başı GSYiH ' s ı n ın %3'ü (özel kamu birleşik) ile AR&G E/yenilikçi li ğe yatır ı myapılmalıdır.• 1990 düzeyine ya da %30'a kıyasla sera gazı em isyonları an az %20 azaltı lmalıd ır, eğerkoşullar yerindeyse; yenilenebilir enerji kaynaklarının Avrupa nihai enerji tüketimindeki payı%20 artacak t ır; ve enerji verimliliğ i nde %20'1ik bir art ı ş sağ l anacaktır.Söz konusu hedefler birbiriyle ilgildir. Örnek olarak, daha iyi eğitim seviyesi istihdam edilebilirl iğekatkıda bulunurken, istihdam ora nını artırmak yönündeki ilerleme yoksul luğu aza l tınaya yardımc ıolmaktadır. Araştırma ve geliştirmenin yansıra yenilikçilikle ilgili ekonominin tüm sektörlerinde dahafazla kapasite artırılırtış kaynak etkinliği ile birlikte rekabet edebilirliği artıracak ve yeni mesleklerinoluşturu l masını mümkün kı lacaktır. Daha temiz, düşük karbonlu teknolojilere yatırım yapı lınas ıçevrenıize yardımc ı o l acaktır, iklim değişikliği ile mlicadeleleye katkı sağlayacaktır ve yeni işler ileistihdam olanak l arı oluşturacak tır. Bu hedeflere, özellikle de ilk üçüne, !KG OP'de istihdam, eğitim vesosyal içerme öncelik eksenleri altında değinilmektedir. Istihdam oranlarının artırılması; kadınlar ileçalışına yaş ı ndaki ııüii.ıs ve özürlü bireylerin daha iyi entegrasyona ise Öncelik Ekseni 1 ve 4 altın dadeğinilmektedir. Eği t imse l kazanıının artırı lmas ı , okulu erken yaşta bırakmalar ile ayn i maların önünegeçilmesinden Öncelik Ekseni 2'de bahsedilmektedir. Yoksulluğun azaltı l ması Öncelik Ekseni 4'tegeçmektedir. Ilave olarak, dördüncü hedeflKG OP'nin 3.2. Tedbiri al tında dolaylı olarak geçmektedir,daha belirgin olarak ise, yenilikçi ve sürdürülebilir iş organizasyonu çeşitleri ile işgücü verinıli l iğin indesteklenmesi vas ıtasıy l a "insan kaynaklarına daha fazla yatırım yapılması yoluyla çalışa nl ar ileişverenlerin uyum yeteneklerinin artırılması için" şek l inde geçmektedir.1.3.3. İstihdam Rehber İlkeleriIKG OP'ııin kapsamı ile ilgili olan Avrupa 2020 Stratejisi Entegre Rehber ilkeleri aşağıdabe lirtilmektedir:Rehber ilke 7: i ş gücü p i yasasına katılıın ın art ırı lması ve yapısa l i şsizliğ in azaltı lmas ıRehber ilke 8: işgücü piyasasının ihtiyaç l arı na duyarlı kalifiye iş gücünün geliştirilmesi, iş kalitesi ileyaşam boyu öğrenmenin teşvik edi lmesiRehber ilke 9: her düzeydeki eğitim ve öğretim sistemine ait performansının gelişti rilmes i ile üçüncüdüzeydeki eğitime katılımın artırı lmasıRehber ilke 10: sosyal içermenin teşvik edilmesi ve yoksullukla mücadele.İKG OP'nin hazırlanmasında bu rehber ilkeler dikkale alınmıştır ve bu tavsiyelerle uyumlu olacaktır.1.3.4. Stratejik Topluluk Rehber İlkeleri2007-2013 Stratejik Topluluk Rehber leri, Lizbon amaçlarına ve büyüme ve iş için biltüncül rehberiereodaklanarak eğitim sistemlerinin geliştirilnıesini vurgular. Topluluk Rehberleri yapısal fonlarvas ıtasıyla bölgesel ve sosyal farklılıkları azalımay ı amaçlar. IPA Tüzüğü aç ık bir şeki lde, özellikle

ASF'nin uygulanması olmak üzere, insan kaynaklannın geliştirilmesi ve Topluluk uyum politikasınınuygu l anınas ı ve yönetimine hazırlık a l a nlarında Türkiye'ye destek verilmesinin amaçlandığını ifadeetmektedir. Bu amaç 2014 yılına kadar ASF'nin etkin bir şeki l de uygulanmasını sağ l amaktır.Dört ana a1auı kapsayan 2007-2013 Uyum Pol i tikası Rehberleri aşağıdaki şek i l d e ortaya konu lm uştu r.ı. Avnıpa'nuı ve Avrupa' daki bölgelerin yatırım ve i ş için daha fazla c az ip mekanlar halinegetirilmesi:İKG OP, Türkiye'deki datıa az gelişmiş Öncelik I bölgelerine odaklanılarak uygulanacaktır. Buyaklaşımın bu bölgeleri, Türkiye'nin çok daha gelişmiş bölgeleri ile uyıunlu olarak daha çekicikılnıa> ına katkı da bulun ması beklenmektedir.2. Büyümeye yönelik olarak bilgi ve ye niliğ in geliştirilmesi• AR& GE' ye yapılan yat ırunları artınııa ve gel işt irme• Yeni l iği kolayiaştırma ve girişimcili ğe katkıda buluruna• Herkes için bilgi toplumunu destekleme• Mali imkanlara erişimi geliştirmeBu rehber daha çok Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Program ı (BROP) ile bağlantılıbulu nmaktadır; bununla birlikte İKG OP Beşer i Sermayeye yatırım yapılınasını destekleyerek bilgi veyen i l iğe katkı için temel teşkil edecektir. BROP g iriş iınciliğin desteklenmesini amaçlarken İKG OPgirişimciliği i şsiz hedef gruplann i stilidam edilebilirliklerini artınnada bir araç olarak öngönnektedir.3. Daha fazla ve daha iyi iş• İstihdaına daha fazla insan çekmek ve istihdaında daha fazla insanı tutmak ve sosyal korumasistemlerini modemize etmek• Çalışanların ve işletmelerin uyumluluğunu ve iş gücü piyasasının esnekl iğin i geli ştirmekDaha iyi eğitim ve beceri kazanıını yolu ile beşeri sermayeye yapılan yatırımı arıınnak• İdari kapasiteBu rehberiere 1, 2 ve 3.öncelik eksenleri çerçevesinde işa ret edilecektir.1.3.5. Çok Yıllı EndikatifPlanlama Belgesi (MIPD)Çok Yı ll ı Endikatif Planlama Belgesi (MIPD), Türkiye'de lPA ' nın temel programlama belgesidir.MlPD, 2007-2011 ve 2011 -2013 programlama dönemleri için Türkiye'de desteklenecek ABönceliklerini beli rlemektedir.2011-2013 MIPD, reformlara olan vurgusuna işa re t ederek Avnıpa 2020 gündemine atıf yapmaktadır.Ayrıca, 9""''' Ulusal Kalkınma P lanı (UKI') 2007-2013, Müktesebata Uyum için Ulusal Program(MUUP), "Tiirkiye'nin Katılım Sürecine yönelik AB Stratejisi- 20 10-20 11 Eylem Planı" gibi ulusalstratejilere de göndermeler bulurunaktadır ve MlPD önceliklerinin doğrudan bu strateji belgelerindenes inlendiği vurgulanınaktadır.MIPD kapsaınında IPA tarafından desıeklenecek öncelikler aşağıda belirtilmektedir:• Yargı ve temel haklarla ilgili temel reformları gerçekleştirmeye yönelik olarak kritik bir alanhukukun üs tünlüğünde ilerleme kaydedilmesi.

• Taşımacılık, tarım, gıda güvenligi, çevre, iklim degişik l igi ve enerji gibi AB standarrlarıylauy uınlaşlırmaııın yiiks~k maliyetler ile kanuaş ık yasal düzenlemeler ge rektird iği alanlardamill

!KG OP 2010 ve 201 ı y ılı tahs isatlarının da eklenmesi ve bu b ağlamda ilgili göstergelerindeuyumlaştırı lmas ı suretiyle 2010 yılında revize edi lmi ştir.iKG OP, program stratejisinin gel iştirilmesinde MTPD'de yer alan beklenen sonuç l arı dikkate almışbu lunmakta dır. öncelik eksenlerinin ve beklenen sonuçl arın düzenlenmesi ikinci bölümde açıklanmışolup karş ı laştırma lı bir tablo ek l e nmi ştir (EK 4). Tablo ASF'nin öncelikleri ile MlPD' in öncelikleriara sındak i uyuma fKG QP ile karşılıklı olarak yer vermekte ve beklenen sonuçlara ulaşmak için hangifaaliyetlerin finanse e dileceğirıi göstermektedir.MIPD'ye göre, progranılama ve uygulama aşamalarındaki cinsiyet meseleleri nedeniyle eş i t imkanlarile ayrımcıl ık yapılınamas ı ilkeleri dikkate alınacaktır. Dezavantaj lı grupların beklentileri özelliklekonu kamu hizmetleri, yasal konular ve sosyoekonomik gelişme o lduğunda TPA altmda yer alanfaaliyetlerde yansıtı lacaktır.1.4. ORTAKLARLA YAPILAN İSTiŞARE1.4.1. IKG opllnin Ta sarlanmasıOrtaklık ilkesini uygulama EPA müdahalelerinin temel faktörüdiir. Bu ilkenin uygula nması paydaşlararasmda deneyim ve bilgi paylaşımı için gereken mekanizma l arı geliştirecek, problemlere yönelik dahayaratıcı yöntemler için fırs atlar o l uşturacak, çok yönlü boyutlara daya l ı eylemlerin etkin olarakidaresini (geniş çapta paydaşla rı veya görUş aç ıların ı içeren)ve çok boyutlu mUdahale düzeylerini (yerelve mahalli), ihtiyaç ları ile or.aııtıh olarak seçilmiş eylemlerin uyumunun garantisini mümkün kılacaktır.Bu ilkenin temel hedefi sosyal ortakların ve diğer paydaş l arın lPA des teğinin hazulık, uygulama,izleme ve değer l end irme süreçlerine katı lımın ı sağla maktır.1.1 bölümünde de belirtildiği üzere lKG OP; OiB, ODB ve YBÖ Stratejisi gibi birkaç stratejik belgeyidikkate alır. Burada bahsedilen tüm belgeler ilgi li kamu kurumları, sivil toplum kuru lu şl arı, sosyalortaklar ve üniversiteler ile sürdürülen danışma süreci sonunda hazulanmış tır. Bu danışma süreci 2004ve 2006 yılları arasında sUrmUştür ve sonuç ları , iKG OP'nin içeriği hususunda h alihazırda etkileribtılunınuştur.Bir önceki geniş danışma siirecine ek olarak Ortaklık ilkesi, fKG QP hazırlan ması sırasında aşağıdabelirtilen mekanizmalar dahilinde başarılınışıır:D eğ i ş i k alanlardan sosyal ortaldar ve STK ' lar, TKG OP'nin gel i şti r i lm esine aktif katı lımsağlam ı ştır.İKG QP taslağıııın ba zır tanması için iki komite oluşturulmuştur. ilk olarak, etkili birfarkındalık yaratmak için, tüm ilgili pa yd aşlardan üst düzeyde temsilcilerin katılıını ile üstdüzeyde bir IKG komitesi kuıulınuştur. Ayrıca , tüm ilgili paydaş l ardan gelen uzmanlarınoluşturduğu bir Teknik IKG Komitesi de ol uş nııulmuştur.Kamu da larkındalığın artırılınasına yönelik bir temel faaliyet de !KG OP'nin tas lak olarakyazımı s ırasında gerçekleş tiri lm i ştir: 18-19 Aralık 2006 tarihinde, Avrupa Eğitim Vakfı' nındesteği ile genelde IPA ve özelde IKG OP' nin çeş itl i kamu kwuluş l arına ve sosyal ortaklaratan ıtırnm a yönelik bir konferans düze n lenmiş t i r.Ortakhk ilkesi, iKG OP'nin uygulama aşamasında da aşağı d a belirtilen mekanizmalar aracılığ ı ilesağlanacaktır:İKG bileşen i Sektörelizleme Komitesi, ana paydaşlardan o l uşacakt ı r.8Ilu kı sımda yer alan kurum isimleri ilk TKG OP'nin hazırlık döneminde geçerli o lan lard ı r.

İKG İzleme Komitesinde yer alan başlıca kamu ku rumlarının temsilcilerinde yer a l dığı İKGİ zleme Komitesi a ltın da kurulacak olan Geçici Değerlendirme KomitesiBireysel eylem uyg~ılanması halinde, ortaklığa teşvikler ile teklillerin değerlendirilmes i içinkriter kullanılacaktır .Sosyal taraflar ve STK'lar, önlemlerin uygulanınasında dahil edilecektir.IKG OP'nin Teknik Yard ım Bileşeni etkin bir programlama için proje oluşturma, uygulamave politika belirlenmesi hususlarında kapasitenin artırı lınasını sağlamayı hedefler.Aşağıdaki ilgili kurumlar ve sosyal ortaklar, İKG OP (ilk taslak)'oin hazır lanınasında rol a lm ı ş l ardır:• Maliye Bakan lığı• Milli Eğitim Bakan lığı• Sağl ık Bakanlığı• Ulaşt ırma Bakan lı ğı• Tarım ve Köy iş l eri Bakan lığı• Sanayi ve Ticaret Bakanlığı• Çevre ve Onnan Baka n lığı• Devlet Plani ama Teşki l atı• Hazine Müsteşarlığ ı• Avrupa Bir l iği Genel Sekreterliği• Sosyal Hizmetler ve Çocuk EsirgemeKuruımı Genel Müdür lüğü• Sosyal Yard ımlaşma ve Dayanışma Genel Mildür lüğü• Vakıflar Genel Müdürlüğü• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü• Aile ve Sosyal Araştırına lar Genel Müdürlüğü• TUiK• Yüksek Öğretim Kurumu• Toplu Konut İda resi Başkan lı ğı• Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı• Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İ daresi Başkanlığı(KOSGEB)• Milli Prodüktivite Merkezi• Türkiye işveren Sendika l ar ı Konfederasyonu (TiSK)• Türkiye işçi Send i kaları Konfederasyonu (TÜRK-iŞ)• Hak İşç i Konfederasyonu (HAK- İ$)• Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK)• Türkiye Kamu Çalışan ları Sendikaları Konfederasyonl arı (KAMUSEN)• Kamu Emekçileri Sendi ka l ar ı Konl:ederasyonu (KESK)• Memur Sendika l arı Konfederasyonu (MEMURSEN)• Bağ ı msız Kamu Görev lileri Send ikaları Konfederasyonu (BASK)• Türkiye Odalar ve Borsalar Birligi (TOBB)• Türkiye Esnaf ve Sanatka rları Konfederasyonu (TESK)Ortakl ık danışına süreci, Üst Düzeyde insan Kaynaklarının Geliştiri lmesi Komitesi 'nin kunı lması ilebaşlanı ı şıır. lPA ve yeni p rogranı lama süreci hakkındak i bilgilendirme konusunda ilk toplantı 8 Mayıs2006 tarihinde gerçek l eştiri lmiştir. Bu toplantıda, güçlü bir ortaklık yaklaştınma olan ihtiyaç,paydaş l arın üst düzey temsilcileri ile paylaşılınıştır. Ayrıca İKG OP'nio yazıın ı sırasında aktifkatılıma duyulan ihtiyacın da altı çizi l miştir.İlk Teknik İKG Komitesi toplantısı 24 Temmuz 2006 tarihinde düzen l enmiştir. 15 Ağustos 2006'dadüzenlenen Teknik İKG Komitesi toplantısında ise, Teknik İKG Komitesi üyeleri ile ÇSGB arasındayapıl acak yaz ışmaların e-posta vas ıtas ı kullamlarak gerçek leştiri lmes ine ve çalışma şekl inin bu şek i lde

devam ettirilmesi gibi iç i ş l eyişe dair kararlar a l ınmıştır. Ayrıca , Teknik il

gelecek progranı lam a dönernlerinde politika gel iştirme leri komı lar ında kapasitelerinin artırılınasınayardım etmesi planlaıuııaktadır.Tab lol3:0rtaklık Konusunda Top l a ntı ve FaaliyetlerTarilıToplantılar8 Mayıs 2006 Üst IJü7..eY htıstos 200615 Ağus tos 2006 Teknik IKG Komitesi Toplantısı19 Eylül 2006 Sosyal Diyalog Projesi Ça lışınası Gıup Toplantısı5 Ekim 2006 Sanayi ve Ticaret Bakan lı ğı ile görüşme ler3 Kasım 2006 Sanayi ve Ticaret Bakanlı ğ ı ile görüşme l er2 ı Kas ını 2006 Sosyal Diyalog Projesi Ça lışınası Grup Toplantısı17-18 Aralık 2006 Fa rkında lığı Art ırma KonferansıOcak- Şubat 2007 Tamu ve Köy işleri Bakanlı oı i le görüşmele r21 Subat2007 Sosyal Diyalog Projesi Ça lı~ınası Grup Top lantısıŞubat 2007MED ile oörlişmeler3 Nisan 2007 Soşyal Diyalog Proje Ca lışması Grup Toplantı sı24 May ıs 2007 Farkında lığı Amnua Konferans ıHaziran-Temm uz 2007 MEB ile ~örüşmeler1 O Ağus tos 2007 12 iBBS ll bölgesindeki 43 valilik ile daııı~ına süreci1.4.2. lK COP'nin 2012- 2013 için Rcvizyonu2012-2013 dönemi için revizyon sürecinde katılırncı bir yol izlenmiştir. Temel paydaşlar davet edilmişve isı işareterde yer almıştır. Etkin bir is t işare slirecinin sa~ lanması, uygulama, izleme vedeğe rlendirme a~amaların da elde edilecek başarı için kritik görüld üğünden revizyon süreci boyunca,bir önceki dönemde edinilen tecrübeleri dikkate alnıayı amaçlayan orta klık İ s tişare l erine özel önemveri lm i ştir, . Bu kapsamda, tüm paydaşiann aktifkatılımını temineıı İsti şare toplantıları düzenleıımi ştir.lik İstişare toplantıs ı 27 Ara lık 2011 'de gerçek l eştiri lmi ştir. Top lantın ın ana amacı !KG OP'detanımlanan "göstergeler''in tartışı tınas ı ve revize edilmesidir. Bu uğraş, süreci koordine eden ve ilgilitüm kurumlardan girdi talep eden !KG PO'nin lid er l iği altında yü rü tü lm üştür. Bütün bir dönemboyunca zaten göstergelere yönelik olarak yapı lan çalışma l ara ek olarak revizyon sürecine temelteşki letmesi bakıınııı dan paydaşlardan veri sağla ına l arı talep e di lmiştir.ısti şare süreci boyunca, lKG PO tarafından organize edilerek ilgili tüm kurumların katılımıyla 29Aralık 20 ll'de toplanan ikinci i stişare to pl antısının ana konusu olan uygun eylemler ile nihaifaydalan ı cı lar tartışı lmıştır. Benzer olarak !KG PO, uygun eylemiere entegre edilmek üzere yaratıcı veyenilikçi tavsiyeler ile potansiyel nihai fayda lanıcılara yönelik öneriler istemiştir.Tablo 14: !KG OP 2012 Revi zyon Toplantı ların ın Katılımcı KuruıniarıAB !ş leri BakanlığıBilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığ ı(alısnıa ve Sosyal Güvenlik BakanlığıKültür ve Turizm BakanlığıMi lli Eğ itim BakanlığıSağlı k Bakan l ığ ı

Tarım ve Kırsal Kalkınınayı Destekleme KurumuTürkiye Bilimsel ve Teknolojik A raştı rma Kurumu (TÜBİTAK)Türkiye Belediyeler BirliğiTürkiye Işveren Sedikalan Konfederasyonu (TlSK)Türkiye İsci Sendikaları Konfederasyonu (TURK-IS)Hak-ls Konfederasyonu (HA K -İ Ş)Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)Tiirkive İs Kur uımı (ISKUR)Tfırkiye Esnaf ve Sanatkarl arı Konfederasyonu (TESK)Türkive Odalar ve Borsalar Birlill,i (TOBB)Yüksek Öğretim Kurumu (YOK)Yatırun Destek ve Ta nıtım Aj a ns ıAnkara Kalkı nına Aj ans ıKüçük ve Orta Ölçekli İş l etmeler i Ge l işt i rme ve Destekleme idaresi Başka n lıilı (K OSGEB)IKG OP'nin 2012-2013 yılla rı için revizyonundaki mevcut durumu ortaya koymak amacıyla AvrupaEği tim Vakfı, (AEV) Program Otoritesi, Avrupa Komisyonu, faydalanıcıl ar, sosyal ortaklar ve diğerpaydaşların katılım ıy la 20-21 Mart 2012'de bir çalıştay organize etmiştir. Çalıştayın temel amacı,AEV tarafından hazırl anan IKG incelemesi ı şığında IKG OP'nin gözden geçi r ilınesi dir. Bu incelemercvizyon sürecine kaydadeğer şeki lde katkı sağlamıştır . Çalıştayların çıktı ları, revise IKG OP'ninilgili öncelik eksenleri ve tedbirleriyle entegre edi l miştir.1.5 ÖN (EX-ANTE) DEGERLENDİRMP:İKG OP'nin ön değe rlendi rmesi !PA Uygulama Tüzüğünün 166. maddesine göre yürütülmüşliir.Ön değerlendirme, Devlet Planlama Teş ki latı'n ın "Ekonomik ve Sosyal Uyum Tedbirlerinin Merkezi,Bölgesel ve Yerel Düı.eyde Uyg ul anınas ın da Kapasite Art ırı lmas ı nın Desteklenmesi" baş lı klı teknikyardmı projesi tarafından yap ılm ı ştır. Bu proje ile GTZ başkanlığ ın daki bir konsorsiyum OP'nindeğerlendirme ça lışınaları nı gerçekleş t irmek ted i r.Projenin, DPT Stratejik Koordinatör tarafından h azırlanmasına rağmen, SÇB ve OP'nin lll. B i leşenuyarnıca değerlend irmesi , ÇSGB personeli ve bağımsız uzman a rasındaki yap ıcı diya l oğa daya lıinteraktifbir süreç ile ÇSGB 'nin sorum l uluğu altında İKG OP'nin değerl endi rilmes i yürütü l nıüştiir.OP'nin ilk tasiağına i l iş k in 3 Mart 2007'deki ara değerle ndinne raporunu müteakip, gözden geç i ri lm işnihai ön değerlend irme raporu 5 Ekim 2007 tarihinde sunulmuştur. Güncel OP ilk taslak OP'nin birparçasını o luşturan ön değe rlend irme gö rüş leri dikkate alarak revize ed i lmiştir. İ KG OP'nindeğerlendiri l mesi ve hazırlan ması sırasında, öncelikler ve tedbirler arasındaki s in e ıjinin o l uşt urulmasıve programın geııel etkisinin art ırılmas ı için gözden ges;i rilınişti r.Nihai ön dcğcrlendinne raporunda belirtilen ieıııel hususlar ve yapı l an e l eştiriler, aşağ ı dagösterilmektedir.9 Du kısımda yer alan kurum isimleri ön değe rl end i mıelerin yürütiildüğü döneminde geçerli ola n lardı r .

Tablo 15: Ön Değerlend ione Bulgu l arı ve Y a pı l an EylemlerÖn Deilir.• Daha tutarlı bir ortaklığın oluşruru l ması için, TeknikYard ı m Bilc~en i doğrultusunda ÇSGB, daha iyi birortak lı ğın kurulmas ı için hem ÇSGB ve hem depaydaş i ara yard ımc ı olacak eylemler ortayakoyrnu~tu r.• STK 'lar ile aha etkin bir dan ışma m ekan i zmasıoluşturmak ve Izleme Komitesi'nde bun la rın sunu nı uiçin OS, Teknik Yardım Bi l eşcni hususunda STK 'lariçin forum o l uşturu lmasın ı desteklevecekıir.Bu öneri, BROP'nin konusu ol duğu için iKO OPiçine dahil edi lmem işti r. Uyunıluluğu ile il gilendiğiiçin, gerekli veriler, iki OP arasmda nıtar lı bir eylemsağ l amak için BROP'den ön kın ahnm ışıır.295761Sosyal içerme böliimüode hedef gru phınıı • ü zel i ıina gösterilmesi gereken k i ş iler için hedefdurum ları hakkında daha ayrınt ı lı bilgilere yerveril ınc i id ir.Planlanan stratejinin et kinliğignıplarla ilgili gerekli bilgiler ıııetine ek lenm işt i r.• Progranı O ıoritesi, sosyal ort akl arın ve • faaliyetleri içeren böltimlerde yer alan tedbirlerdeözel kurum l arın daha fazla katılı nı ın ı kamu ve özel sektör işbi rl i ğine vurgu yapılmıştır.vurgulayarak ve kamu ve özel sektör Tüm tedbirler için kamu- özel scklör işbi rl i ğ i seçimaras ında daha kapsamlı bir işb i rliğine kriterleri arasında sayılm ıştır. 3.1 numara lı tedbirdekatkıda bulunarak, öngörOien eylemleri özel sektörOn katı lı mının arttırı l mas ı ve 3.2 numaralı

. Araştımıalatave analizlere yönelik olarak çıkarı lmıştır .Program Oın ıitesi, henOz tillll hedefbölgeleri \'C büı•ü ınc ın erkezleri nikapsayamam ı ştır. böylesi bir hedefi nbaşarılınasın ınçok ola.

~Uph eler bulurımakla d ı r. Bilyürnemerkezlerinde }'eterli ekiprnana sahipkuruluş l a rı n ın bu lu n ması gUç olabilir. Buda onl arın Program Ülorilcsinc yeterlikalitede başvuru yapmasınıengelleyebilir.olarak proje u ygulanınası konusunda projebaşvurusu nda bulunanlara teknik yardım bileşenikapsanım da teknik destek sa~l aııaeaktır.129 IKG OP u ygu l ama l arı konusunda sonuç veOneriler• İKG OP içindeki birimlerin öngörülen •ayrım ı revize edilmeli ve ESC projesi ileformüle edilen [PA yap ı ları h akkındak iöncrilerin ı şı~ı n da daha etkin halegetirilmelidir. Böylece, ~ birim yerineüç birim o lacaktır (Programlama,lzleme&De ğer l eo diıme, Teknik yardım&Uygulama ve kalite konırol.)• Airiın lerin işlevleri ve personel ahmı, enaz ın dan uygulama el kitaplarında ayrıntılıbir şekilde tan ı nılanma lıdır.• Sektörel izleme komitesine üyelik için •çajlfı l an üyeler, detay lı bir şekilde.......li slelennıel id i r.Izleone komitesinin k uru l uşu, hedefgösteri lmi ş 12 iBBS ll bölgesinden ve 15 •bOyOme merkezinden bölgesel ve mahallileıu sili sağl ama lıdır. Bu, tiinı hedefal an ların temsil edilmesi getektiğianlamına gelmez. fakat progr•m. sadecebir merke:t.i hlik li ınet ve Ankanı-leme llipaydaş iara odaklanmaktan kaçı n mal ıd ır.izleme Kanı i lesi'n deki cinsiyet dengesi,aç ık tüzükler uygulanarak, ProgramO ıor iıesi ıarafınca sağ lannı alı ılır. Usulüneilişkin kurallar ise mOmkün ol d u~uncakı,;a ~Orc d c hclirlcnmclidir.YBS 'nin yönetim işlev le ri, programınamaçlarının gerçe kleşiiril mes i için OP'debelirtilmelidir. G~ n el olarak d iğerProgranı Otoriteleri ile ve özellikle DPTile işb i rliği n in tan ı mlan masına dagereksinion vardı r.Değerlend i rme (il) Komitesi ilebirb iriyle çakı şan görevler üreınıemekiçin işlevsel bir bağımsızd eğerl end irm en i n ku ru l masındankaçını lmalıdır.!KG OP'nin uygul arunasında PrO·en kurum ların rollerive iş l evle ri , akredite edil miş UygulamaBirimleri'ne akta r ın a yolunda ayrınt ı lı birşek ilde formüle edilmelidir.Seçme Komitesi. Sek ıörel izlemeKomitesi ·nin bir all komitesi olarakdüzenlenmelidir.DPT, şeftafhir teslim m ekan i zmas ıgelişıirmes için ÇSuB'yi uyanna lı ve bum eka n innayı İKG OP'nin 5. fas lındaay rı ntılı bir şeki l de tna ımlamalıd ır.CSGB, nihai fardalanaııla nıı akitf•.......Öngörülen yapı, ulus.1l akreditasyondan sorumluolacak olan NIIO ile yap ıl an danışma süreci ilealakah olarak gclişnıişti r. Her birimin i ş l ev l eri vesorumluluklanyla ilgili olarak Progranı Otoritesi,teknik yard ım ve uygulama b iri ın i eri de dahil olmaküzere Programlama, izleme ve Değerlendirmenin . birbirim a ltında toplıınnıas ı hususunda hemfikirdeği ld i r.OP el k itap l a rı nda bahsedilen hususlara yerveri leeektir.Üyelik için davet edilen kurumlara halihatırdaortaklık bil ltımOnde yer veri l mişt i r. Belgeninç.oğ31tı l nı a.

katılım ına yöneltilen öğeler ile iletiş imstratejisini zengini eştirrneli ve IKGOP'nin etkisini ı;aglaınk için orta yoldabir strateji haıırlamalıdı r.1.6 ARA DEGERLENDİRME2011 y ılmda yürütülen TKG OP ara değerlendirmesi tüm paydaşiara güvenilir veri, analiz ve geribildirim sağl anması bakış açıs ı yla !KG OP 'niıı uyg ulamasındaki ilg i li liğin, etk in liğiıı ve e t kiliğ inbağ ımsız bir değe rl e ndimı esin i ya pmı ştır.Ara değer lendirme, IKG OP' ıı in Teknik Destek Öncelik Ekseni altıoda JBF Uluslararası Danışmanlıktarafindan yöntendirilen konsorsiyum va sıtası y la yapılmıştır.Ara d eğerl en dirme nin özel amaçları :- Programın ilgililiğ in in, (özellikle Stratejik Çerçeve B le gesi, Çok Y ıllı Endikatif Planlama Belgesi,istihdam rehber ilkeleri, stratejik birlik rehber ilkeleri ve Lizbon Stratejisi gibi stratejik belgeler le),veri mlil iği ni n ve etk inliğinin değerlend ir ilmesi ,- IKG OP ile Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Program ı (BROP) arasındaki tamarntayıc ıl ığındeğedend iri 1 nı esi,- izleme sistemi arac ı lığıyla erişi lemeyen IKG OP kapsaın ın da üzerinde uz laş ı ya varılan çıktı ve sonuçgöstergelerine ilişkin veri sağ lanması,- Yatay ilkelere ul aş ılıp ul aşılmadığıııın değerlendiri lme s i ,- En iyi uygulamalar, başarı ve başarısızlık faktörlerinin belirlenmesi ile IKG OP'nin kalanprogramlama ve uygulaması nın gelişt iri lmesi ne yönelik tavsiyeler elde edilmesi.Ara Değerlend inn e ekibi, maşabaş ı çalışma la rı ile temel fayda lan ı cılarla hem merkezi hem de bölgeseldüzeylerde 52'den fazla toplantı gerçekleş tirmi ş. niteliksel ve niceliksel anketler yürülınüşlür.Ara Değerlendirme takımı, aşağıdaki tabloda gösterilen 30 ana tavsiye belirlemiştir. Bu bulgular iletavsiyeler doğrultusunda alı nac a k tedbirler zaten PO ta rafıııdan uygulanmaktad ır. Ayrıca, raporunbulgu ile tavsiyeleri IKG OP'nin 2012-2013 dönemi için revizyonu süresince dikkate al ınmıştır.T a bl o 16 An a D eger • 1 ell( 1' ınne B uıgu 1 1 arıAra Delerlendirme RaııoruSavfa Bııleu9 IKG 01' yönetim yapısının e tkinliği ilc vcrinılilii;i. ÇSC:B, dar kapsanıdaki idari prosedürlere odaklanmak yerine ıekn i k bilgi ile "içerik" bilgisinedaya lı daha fa?Ja faydac ılık ve esneklik temin etmelidir.. ÇSGB. Operasyon Yararlanıcıları nın daha gilçlü katılım ları ile taahhüılcri ni ıcnı in eıınctidir .. ÇSGB, [BS sisteminin iliılıa kullanıcı do sıu bale getirilmesi veya en azın dan sisteme düıcn liveri giri şlerinin yapılınas ı na yönelik diyaloğun açıl ına~ırı ı •ağla ı n alı d ır.. ÇSGB, sistemin mevcut ihtiyaçları karş ı lamas ın ı sa~la ıııalıdır. (yeniden tanımlanması gereken9 Izleme Oüzenlrmrleri, özellikle Izleme Bilgi Sistemi, !llS

göstergelerin sayıları ve kaliteleri mesele.

taahhiltler alın altd ır.Hem ISKUR hem de »KA' I arı n bölgesel p rognınıa l ama, planlama, göstergeler ile hedeflerintasarlannıasında daha fa71a aktifkatılım ı sağlanma lıdır .Bölgesel d!lzeyde amaçlar, tedbirler, göstergeler ve hedcner tasarlannıalı , lKG OP'ye bölgeselkatıl ı ını teşvik etmeye ve gOçlendirnıeye yönelik merkezi dozeyde haz ır lailan şablona uygun birnıpurlama ~istem i kuru l ınalıdır (SAR gibi, değerlendione mpur l arını doğrudan besleyen).ÇŞGB , programiono bölgelerde daha fazla aktif dağılunını sağl amaya yönelik olarak yerel üyelerinsürecin bir parça

Istihdam 19.000 19.468 ı9.876 20.205 20.636 20.703 2!.0()4i sıihd aoı Onın ı ('Y•) 44 44 45 45 45 44 46Kadın (%)Erkek(%)22 ıı 23 23 24 24 2666 67 67 67 67 65 67işsiılilı 2:.378 2.383 2.323 2.372 2.606 3.462 3.037işsizlik Onını ('Y•) ll ll tO ll ll 14 12Kırsa l (%) 6 7 7 7 8 9 8Kentsel(%) 14 13 12 12 13 ı7 14Genç 'Işsizlik Oranı(%) 21 20 1? 20 20 25 22Kaynak: TUIK. l şgoco l sıaıısıı klen, 2011İş gücü piyasasının üçüncü özell i ği, ekonomide ve bunun sonucu olarak da istihdamda gerçekleşentarımsa l çözlilmedir. Ekonomide gittikçe tarı mının azalan payı ve kırsal alanlardan kentsel alanlaragöç, kentsel alanlardaki iş gücü piyasasını biçimlendirmektedir. Tarım sekörüııden gelen vasıfs ız i şgUcü ve şehi rlere göç özellikle kadınl arı iş gücli p iyasasının dı şına itıniş iir.Tablo 18, lKG OP a l tındaki kaynakların dağılımında en büyük paya (2007-2013 dönemi için %50'denfazla) sahip Öncelik T bölgelerindeki işgücü pi yasasın ın genel durumunu göstermektedir.Tablo 18: Öncel ik I bölgelerindeki i ş pi yasas ın ı n genel durumu, 20 1 OTurkey TR63TR TR TR TRTRTR72 TR82 T R83 Tl~ 90m cıAl A2 lll lll cıTRC315 yaş ve üstii 52 541 ı 989 1655 565 1988 ı 897 716 665 ı 162 ı 138 ı 559 ı 932 ı 165nüfusI şGücil2564ı 980 731 J ı3 ı OOiı 1104 37H 339 551 500 69H 647 420! Iş Cü cü 48,8 49,3 44,2 55,3 50,6 58,2 sı,s 50,9 47,4 43,? 44,8 33,5 36,0Katilim Or.ını(%)22 594Çalışanlar847 63ı 287 934 ı 037 354 304 485 4.15 6ı4 56.1 370Tarı nı(%)2S,2 35,5 29"~ 48,8 45,6 54,7 56,3 58,4 42,9 38,4 24,4 28,0 28,2Sanayi(%) 26,2 24,8 26,7 15,2 15,1 12,7 8,0 9,2 15,7 13,6 32,3 17,2 19,3Hitmeller ('!.)48,6 39.7 43,9 36,0 39,3 32,6 35,6 32,4 4ı ,4 48,0 43,3 54,8 52,5İstihdam 43.0 42,6 38,1 50,8 47,0 54,6 49,5 45.7 41,8 36,4 39,4 29. ı 31,8Oran ı (~v)işs it. 3 046 ı33 ıoo 26 n 68 24 35 66 85 85 85 49l şs ı,llki (%)o ram 11,9 13,6 13,7 8,3 7.2 6,1 6,2 10,1 11.9 17,0 12,1 13,1 11,8Tarım d ış ı 14,8 17,5 18.2 14,8 ıı.4 ı ~s 13,0 21,2 19.0 24,5 ı4,5 14.5 ı4,9iısi:ıliki (%)ora rıı-- - ..Kaynak: TUIK. J şgucu ısıaustıklen 2010Yukarıdaki rakamlardan çı karılab i l ecek ilk sonuç Öncelik 1 bölgelerinin yarısına ait iş giicii ka tı lımo ra nı, Ttirkiye ortalamasından az olmasıdır. İk inci olarak, birçok Öncelik I bölgesindeki istihdamoranı Türkiye orta lamas ının a ltında d ır. Üçünc[i olarak, birçok Öncelik 1 bölgesindeki istihdamoranının Türkiye ortalamasından düş ü k olmasma rağmen bu durum i şgücüne katılım ile ilgilidir.TRCI hariç, istih daıııda tarımın ortalama pay ı ülke ortalamasından yüksektir. TR72 ve TRCl hariçsanayinin istihdamdaki pay ı ise Türkiye orta l amasından düşü ktür. Hizmet sektöründeki istihdamaç ıs ın dan da sadece TRCJ ve TRC3 Türkiye ortalamasından yüksektir.Tarım dış ı işsizl ik, TRB2 (Van, Muş , Bitlis, Hakkari)'de en yilksektir ve yaklaşık olarak Ulkeortalamas ı ndan % ı O yüksektir.

T ab ı o 19 T üm bö "[ge ı er d e k'. ı ıç gücü d urumu bakınını d an kururnsa l o in ıavan ııü ~ us, 20 ll15 yaş \'C DSIOBölgeler kurumsal I şgüc üolmayan nürusl ş ~ü cO Işg ü cün eo ekahlımİstibd a oıIş sahibi i~s iz İşs izlik o r.a n ıdahil o mn ı o ran ınüfusW•J(%)w. ıTR-TÜRKiYEIRI O(Istanbul)TR21(Tc kirda~F.dime.S3 593 26 725 26 867 49,9 24 11 0 2 6 ı5 9,8 45,V9173 4773 5 000 48.8 4 211 562 11.8 43,11252 693 559 55.4 632 61 8.8 50.5KırklardilTR22(Balıkesir. ı 2R9 607 6R2 47.1 575 32 5.3 44,6Çanakkale)TR3 1 (buir) 3099 ı 653 1446 53.4 1410 243 14.7 45,5TR32 (Aydın,Deniıl i, 2 ı88 ı ı90 998 54.4 ı 088 ıo2 8.5 49,8Mugla)TR33 (Manisa,AfyonkarahisarKorabya.2 123 ı ıı9 ı 004 52.7 ı 001 >3 4.7 50,2lJ ak)(ll u""'.TR4 ıEskiı

Gümii~haneTR Al(Emırum,Erz.in~ı:t.689 348 341 50.5 326 22 6J 47,3Raybıırt)TRA.2 (Ağrı .Kars, l~dır~ 704 383 321 54.4 344 39 10.2 4$,8Ardahan)TRBI(Malatya.ı 203 578 624 48.1 519 59 10.2 43.2Elazı~. Bingöl,Tunceli)TR.f\2 (Vıın,Muı;. Bill is, ı 197 566 630 47.3 497 1>9 12.3 41.5HakkirilTRCI(Gaziantep,1592 679 9ı4 42.6 58ı 98 ı4 .4 36,5Ad ı yaman.Kilis)TRC2(Şanlıurfa. 2 022 663 ı 359 32.8 608 55 8.4 30.1Divarbakır)TRCJ (Mardin,Bauruı n. ı 234 4ı9 sı5 33.9 365 53 ı2.7 29.6Sımak .Si i ~)Kaynak: TUlK, HlA. 2011Tablo ı 9'a göre Ö ncelik I bölgele ri dış ı nda baz ı bölgeler de TR orta lamas ı a ltında düşük istihdamoran l arından mağd urdur. Özellikle de 2 büyükşeh ir, İzm ir ile istanbul çok değişken işgücüpiyasal arına sahiptir. istihdam oran ına bakı l dı ğında, Türk iye'nin başken ti olan Ankara'da da istihdamoran l arı TR ortal amas ın ın a ltındadır. Bu tablo, ana büy ü kşeh irler dahil farklı bölgelerdeki Türk işgücüpiyasasının dengesiz ya p ısını o rtaya koymaktad ır .Tab lo 20: Çalısına D urumuna Göre istibdam Verileri ve Ekonomik Faalivetler, 2011l slihd :ı md :ıkidurumToplam Tan m Sanayi Jliımc t Tarım Sannı·ı JlamctNu ınb~r %TR · Turhv 24 110 6143 6380 ll 587 25.5 26.5 48,1TRIO (lstıınbul 4211 22 1677 2 512 0.5 39.8 59.6TIUI (Tekirdağ.632 12) 244 265 ı 9.4 JS.7 41.9Edirne.. K ırkl areli)TR22(Balıkesir.Çanakkale)575 228 107 240 39.6 18.6 41.8TR31 ( zmir) 1410 178 433 799 12.6 30.7 56.7TR32(Aydın,Denilli Muğl a)ı 088 400 214 414 36.8 19.7 43.5TRJJ (Manisa,Af.,.onl:ttrahi')ar 1066 477 233 356 44.7 21.9 33.4KOtahy•. Uş:ıklTR41 (O UNa.ı 237 ıso 536 55 1 12.1 43.3 44.5Eskişehir, Bil

Sivas, Yoııt-atTRSl (Zonguldak.Karnbllk, Bamn)TRS2417 ıso 90 148 43.0 21.6 35.4(Kıısıaıoo nu.Çankırı, Sinop)TRS3 (Samsun.Tokat. Çooım . 996 453 175 368 45.5 17.5 37.0Amasva)TR90(fr.ıbıon.324 174 43 107 53.6 13.4 33.0Ordu. Giresun. Rize. ı 036 555 153 329 53.6 14.7 31.7Artvin. GümO hane>TRA ı (Erzurum.Erzincan. Bavbun)326 158 41 126 48.5 12.7 38.8TRA2 (Ağrı, Kars,!M ır. Ardahan)TRJll (Malatya.ElaLığ, Bingöl. 519 ı 93 102 225 37.1 19.6 43.3Tunceli)TRB2 (Van. Muş.344 192 47 105 55.8 13.6 30.7Bill i•. Hakk6ri)497 210 84 202 42.3 17.0 40.7TRCI (Gaıianıep.Adıvamaıı, Kilis)581 129 204 248 22.2 35.2 42.7TRC2(Şanliurfa.Divarbak ır)608 171 113 324 28.2 18.5 53.3TRC3 (Ma rdiıtBntman, S ırnak. 365 62 82 221 17.1 22.5 60.4Sii rı )TR Türkiye -24 110 6 143 6 380 l l 587 25.5 26.5 48.1TıırkevKaynak: 1 UI K, H lA, 2011Yukarıdak i tablodan anlaş ı lacağı iizere, tüm Türkiye'deki i şgücü piyasaswda tarım sektörünün pay ı1990'1ardan bu yaıı.a süregelen hızlı ayr ı şmaya rağm e n tarım dışı sektörlerden yüksektir. Türkiye içintarımdan tanm d ış ı sektörlere daha iyi bir geçiş, kentsel alanlarda artan kadın istihdam oranları veücretsiz aile işçiliğ i say ı s ındak i düşme gibi farklı aç ı lardan ele a l ınmalıd ı r. Yukarıdak i tablo, konutarımdan tarım d ı şın a geç iş o ld uğun da tüm Türkiye'nin ele a l ınması gerektiğ in i göstermektedir.T a bl o 21 T' üm böl "ıge 1 er ıçın tarını d IŞ I I ŞSIZ. l'k 1 oran arı, 2011BÖLGELER Tarını dışı işsizli k ora nı %TR TÜRKİYE 12.0TR 1 O (istanbul) 11.8TR21 (Teki rdağ, Edirne Kırklareli) 10.4TR22 (Ba lıkesir, Çanakkale) 8.1TR3 1 Oz.ı ni r) 16.2TR32 Aydın, Denizli, Muğla) 12.4TR33 Manisa, Afvonkarahisar. Kütahya, Usak) 8.0TR41 ~ursa, Eskişehir, Bilecik) 8.5TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzcc, Bolu, Yalova) 14.5TR5 1 (Ankara) 9.8TR52 (Konva, Karaman) 9.7TR61 (Antalya Isparta, Burdur) 12.5TR62 (Adana, Mersin) 14.2TR63 (Hatay, Kahramanmaraş , Osmaniye) 15.7T!UI (Kır ıkkale, Aksaray, N iğde, Nevşehir, I LIKırşe hi r)TR72 (Kayseri Sivas Yozgat) 16.4TR81 (ZOnguldak. Karabük Baıtuı) 12.6TR82 (Kastamonu, Ça n kın , Sinop) 11.5TR83 (Samsun Tokat, Çorum Amasya) 9.2TR90 (Trabzon, Ordu, Gireswı, Rize, Artvin, 12.7G ü müşhane)TRA 1 (Erzunıın, Erzincan, Bayburt) ı 1.5TRA2 (Ağrı, Kars. Iil.d ır Ardahan) 19.8

TRB 1 (Malatya, E lazıı:\, Bingöl, Tunceli) 15.2TRB2 (Van, Mııs. Bitlis, Hakkari) 18.9TRC ı (Gaziantep, Adıvaman, Kilis) 16.2TRC2 (Şanlıurfa , Di yarbak ır) 9.6TRC3 (Mardin, Batman, Ş ırnak, Siirt) 14.3...Kaynak: 1 UlK, H aneha l kı lşgtlcu lsıatısııklen Sonuçları, 201 1Meslek danışmanlıgı ISKUR tarafında n iş arama aşamasında olan öğrenci l eri gençler ve bireyleres unu l arı bir hizmet olup kariyer danışman lı ~ı, i ş bulmada güçlük çeken ya da i ş hayat ı nda uyumsuzlıkproblemleri yaşayan ve mesEeki becerilerini geliştimıek veya mesleğini deği tirıııek isteyen yetişkinlereverilen hizmeti ifade etmektedir.Bu çerçevede, Nisan 2012'de, iş arayanlara mesleki ve profesyonel destek suıııuak üzere 2800 meslekdanışman ı atanm ışhr. Meslek danışman la rı , istihdam kon usunda bilgi nok tal arı olan ISKUR 'unbölgesel büro l arında taaliyet gösteren Mesleki Yeterlilik Kurumu tarallndan sertifıka almaktadır.Yeni göreve baş l aya n meslek danışma n ları iş arayanlara yüz yüze destek sunmak suretiyle hizmetvermektediri er.2.1.1.1.2. İşgiiciine Katılım1988'de % 57.5 olan iş gücüne katı lım ora nı 1999'da % 51 'e düşmüştür. TUİK verilerine göre,200 1 'deki ekonomik krizin ardından bu oran2005'te% 46.4'e, 2010'da da %48.8'e düşmüştür. 2005-2010 periyodu haricinde i ş gücüne k ah lım oran ı bir azalma eğilim i gösterınİ ş tir ve geçtiğimizy ıll ardaki artışa rağmen 2010 yılı iş gücüne kat ıl ı nı oranı hala 1999 yı l ındaki seviyenin a ltın dad ır.1988- 201 O yı ll arı aras ın da iş gücü kan lım oran ı hem kentsel hem k ı rsal alanda düşüş göstermiştir.Fakat bu düşüş k ı rsa l alanlarda (1988'de% 67'den 2010'da% 53.S'e) ta rımı n pay ının gittikçe azaldığ ıkentsel alanlara göre (1988'de% 48.3'teıı 2010'da% 46.8'e) daha belirgindir. Halen kısmen de olsatarımsal ekonominin var oldluğu k ı rsal alanlarda iş gücüne katılım oranı kentsel alanlardaki iş gücünekatılım oranından daha fazla olmaya devam etmel'tedir.EUROSTAT 20 12 yılı verilerine göre 15-64 yaş grubunda AB-27 ül kelerinde işgücüne katılınıoranı 2010 y ı lında %71 .O iken Türkiye'de bu oran %51.9 olarak gerçekleşmiştir.Kad ı n l arda iş gücü katı l ım oranı hem kentsel hem k ı rsal alanlardaki erkeklerin o ranından kayda değerşeki l de düş üktür. 20 lO'da iş gücü katılım oran ı , kentsel alanlarda erkekler için % 7 1.6, kadınl ar için%36.3 iken kırsa l alanlarda s ı rasıyla %70.4 ve %23.7'dir. Görüldüğü üzere kadın ve erkek aras ı ndakiiş gücüne katılım oran ı farklı lı~ ı kentsel alalarda daha belirgindir.Yaş gruplarına göre işgücüne katılım oran ı incelendiğinde, erkeklerin işgücüne katıl ını oranlarının AB27 o rta l amasına yakı n old uğu; ancak kad ınla rın iş gücüne ka tı lım o ran larının AB 27 orta lamasındanönemli ölçüde gerilerde ka l dığ ı gözlenmektedir. 25- 54 yaş aralığındak i kadınl arda farklılık daha dabelirgindir. (AB27'de;% 78.1 Türkiye'de% 33.4).Türkiye'de iş gücüne katı lını o ranındaki dii şük lüğün başlıca nedenlerinden biri kadın l a rın iş gücünekatılımlannın düşük o lmas ıd ır. Kadınlarda iş gücü katı lı nı ora nını düşüklüğünUn başlıca nedeni;kad ın la r ın i sliltda nı edilebil irl iği ile çocuk ve yaşl ı bak ı m ı o lanak l arının s ın ırl ı o l uşwıun yan ı s ı raözellikJe de ikinci ve üçüncü düzey e~ time katılını oranlarındaki düşüklüktür.Eğitim seviyesindeki artışa ve kadınlarda doğurganlık oran ı ııı n aza l masına rağme n , kadınları n iş gücüp i yasas ı ndan çek il işinin sonucu, tarım al anınd aki istilıdaınm azalmas ı ve kırsal alanlardan kentleregöçteki artış tır . Vas ı fs ı z kad ı n lar ve eğitim seviyeleri iş gücü piyasasının artan ihtiyaç l arın ıkarşı layaııı ayacak dummdaki kad ınlar i ş bulma umutlarını kaybetınektedirler. Kadın l arın işgücü

p i yasas ına katılımlarını önleyen engellerin de buna eklenmesi ve sın ırlı istihdam fı rsat lar ı y l a,kadın l arın iş gücü p i yasas ında yer alma 'cesaretleri kırı l mış ' k ı rılm ı ş ve böylece işgücü p i yasas ınagirmeye teşebbüs etmem iş lerdir.Türkiye'de AB 27 ile kıyaslandığında, 14-64 yaş grubu için kadın l a rın iş&ıücüne ka tılı nı oran ı oldukçadiişiiktür. Eurostat İstat i stiklerine (20 l 1 için) göre; erkeklerinin işgücüne katıl ı m oran l arı %75,6 ikenbu rakanı AB27 orta lamas ı olan %77,6'ya çok yakınken; kadı n ları n işgücüne katılını oran l arı ise%31 ,O olup, AB27 ortalaması olan %64,9' dan oldukça azd ır.1988 - 2010 yıllar ı arasında, iş gücü içinde yer alınayan nüfus artmış ve % 87'lere u laşm ı şt ır. 2010y ılı nda 7.5 milyonu erkekler (2.1 milyonu k ırsal 5.3 milyonu kentsel alanlarda) 19.3 milyonu kadınlar(5.2 milyonu kırsa l 14.1 milyonu kentsel alanlarda) olmak üıere toplam 26.9milyon kişiye ulaşmıştır.Iş gücü nüfusu içinde yer alınayan erkeklerin biiyük çoğunluğuou öğrenciler ve emeklilero l uşturıırke n, 11.9 milyon ev kadını da kad ın la r aras ı ndaki en büyük grubu o luştu rmaktad ır.Kadınların i şgücüne katıl ını mın artırılınasına yönelik olarak hem kamudave hem de öze l lnırııın lardaçeşitli çalışmalar ve projeler yürütülmektedir. Mevzuat an lam ı nda, ''Hamile ve Emziren Kad ı n l arınÇalışına Şart l arı, Eınzirıne Odaları ve Çocuk Bakım Evlerine i l işkin yönetmelik", "Kadın Çalışan larınGece Vardiyalannda Çalışma Koşullarına İlişkin Yönetmelik" ve "Kadın-Erkek eşitliğine" dairBaşbakanlık Genelgesi bu alanda sağl anan önemli tüzüklerdir. AB tarafındau finanse edilen aktifişgücü program l arı projesinin hedef grup l arın d an biri kad ın lardır . Bunların yanında, kamu kurum ları,sosyal ortaklar ve STK· (ar tarafından kadın ların i stihdamı üzerine yürümekte olan proje mevcuttur.Öncelik 1 bölgelerindeki kadınların iş gücüne katılım oranını göz önünde bulundurursak, kadınnüfusunun sınırlı eğ i tim durumu tablo 22'den de ç ı karılabileceği gibi oldukça açıktır.Tablo 22: lsgiicunde ver almavan nüfus, kadınlar , 20 10 (bin kisi)Bölgeler Okuryazar Lise ıı l iı Lise ve Dengi Üniversite ToplamolmayanlarMeslekLiseleriTR63 211 440 74 15 741TR 72 145 418 83 14 660TR82 40 109 18 3 169TR83 l68 433 73 18 692TR90 146 286 76 IS 523TRAI 59 147 31 4 240TRA2 100 129 17 2 249TRBI 129 259 52 7 447TRB2 214 235 25 2 477TRCI 178 405 53 lO 646TRC2 391 428 68 12 898TRC3 231 271 38 4 544Ka).ıak : TUIK, HTA, 2010Tüm bölgelerde, lise öğrenimden düşlik eğitim almış kad ı nların oran ı , en büyük grubuoluşturmaktadır. Okuryazar olmayan kadın nüfusu bu bölgelerde en yaygın şekilde görülmektedir.Ayrıca, bu bölgelerde okuryazar olmayan kadınların sayısı yüksektir.2.1.1.1.3. istihdam1988'den beri% 50 civarında olan istihdam oranı 1999'dan sonra diişiiş göstermişt i r. Ekonomik krizinardından daha da düşen bu oran, 2006'da% 44.6'ya (% 66.8 erkekler, kadınlar% 22.8) ve 2010'da

%46.3 'e (%66.7 erkekler, %26.2 kadınlar) ulaşm ı ştır. AB27 ile kıyaslaııdığında (%64.1)Türkiye'deki istihdam oranı (%43) çok daha düşüktür. Bu durum iki ana sebeptenkaynak lanmaktadı r; bunlar da başta kadınlar olmak üzere i şgücüne katı lmayanl arınsayısındaki yükseklik ile yüksek kayıtdışı istihdam düzeyidir.Kırsa I-kentsel istihdam söz konusu olduğunda, TUİK 201 O İşgü cü İstatistikle rin e göre kentselalanlarda istihdam oranı yaklaşık % 43 iken, tanındak i ist ilıdama bağlı olarak kırsal alanlarda bu oran201 0 için yakla ş ık % 54.4'tilr.Eurostat verilerine göre işgücün e kat ı lım oran l arına benzer şekilde, erkeklerin istihdam oranı AB27ortalamasına daba yakın (AB 27 için %70.1 ve Türkiye için %69.2, 2011) iken kadınların istihdamoranı AB27 orta lam asının yarısından daha düşüktür (AB 27 için %58.5 ve Türkiye için %27.8, 201 1).Tablo23· istihdam Oran l arı 2004-20 ı O2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010Türkive 44,1 44,4 44,6 44,6 44,9 44,3 46,3- Erkek 664 66,9 66,8 66,8 66,6 64,6 66,7-Kadın 22,3 22,3 22,7 22,8 23,5 24,2 26,2Kentsel 39,8 41 ,1 41,7 41,8 42,1 41,0 43 ,0- Erkek 64,0 65,4 65,4 65,5 65,1 62,7 65,1-Kadın 15,8 16,9 17,7 18,0 18,9 19,3 21,0Kırsal 55,4 52,8 52,0 51,6 52,0 52,5 54,4-Erkek 72,7 71 o 70,7 70,3 70,6 69,2 70,5- KadınKaynak: 1 UIK, H lA 201038,9 35,8 34,9 34,4 34,8 36,4 38,8Toplam istihdamdaki tarımsa l sektörtln pay ı son yirmi yıld ı r sürekli diişmektedir.1980 yı l ındanUfusun yarıdan fazlas ı tarımda istihdam edilir iken bu oran 1990'da %46.8'e 2000 yılında%34.3 'e, 2006 y ı lında %25.8'e ve son olarak 2010'da %23.7'ye düşmli ştür. 22.6 milyonkiş i nin yaklaşık olarak 5.3 milyonu tarımda istihdam edilmektedir.Tarımdak i istihdam düşüşü kendini, hizmetler ve özellikle 200 1 krizi sonrasındaki sanayisektörlindeki istihdam artı şı şeklinde göste rmiştir. 2004-2010 dönemlerinde toplam istihdamiçerisinde tarımın payı %5.5 oranında düşerken hizmetler sektörünlin oranı %3.5 oranındaartm ı ştır ve sanayinin pay ı %2.0 artmJştır. Türkiye'deki hizmet sektörlindeki istihdamm payı ,mukayese edildiğinde hala düş üktür ve özellikle kırs al alanlardaki paynun artması için b oş l ukvardır.Tablo 24: Çalışına Duruınuıııa Göre İstihdam Verileri ve Ekonomik Faaliyetler, 2009-2010Toıla m Erkek Kad ın2009 2010 2009 2010 2009 20 10istihdam 100 100 100 100 100 100durumuSürekliigeçicii şç i 61,5 62,4 65,0 66,5 52,4 52,0işveren 5,6 53 7,3 6,9 1,3 1,3Serbest çalısan 19,6 18,9 22,4 2 1,6 12,3 12,4Ücretsiz aileişç i leri 13,3 13,4 5,4 5,1 34,0 34,4Ekonomik 100 100 100 100 100 100Faaliyetler

Tarım 23,1 23,7 16,6 16,7 40,2 41, 1Sanayi 25,9 26,8 29,8 31,0 15,6 16,3Hizmetler SI 0 49,5 53,7 52 3 44,2..Kaynak: TUJK, HlA 201042,7Tablo 24'te belirtild i ği gibi, bem erkekler hem de kadınlar hizmetler sektöründe yoğun olarakçalışmaktadırlar. Ça l ışma durumları göz önüne alınd ığında, neredeyse tar ı mda çalışan bütün kadınlarücretsiz aile işçis idir. Kadın çalışan ların yaklaşık yarısı ile erkek ça lışanların yarısından fazlası ücretliçalışanl ardu. Bu veriler, işgücüne ka t ılıını ve istihdam oranlannı artırmak için kadınların hizmetsektörüne yönlendirilmesinin gerekliliğini aç ığa çıkarmaktadır.Tablo 20'den de anlaşılabileceği gibi; Öncelik l bölgelerindeki istihdam göz önüne alınd ığıoda ilkolarak, Öncelik 1 bölgelerinde tarımdaki istihdam orta lamas ı , ülke ortalamasından (%25.5) faz l ad ı r.Bu, TRA2 (%55.8), TR82 (%53.6) ve TR90 (%53.6) gibi bölgelerde kayda değer ölçüde yüksektir.İkinc i olarak, tarımsa l islihdanııo yoğun olduğu bölgelerin d ı şında, bu bölgelerde istihdam oranlarınınülke ortalamalarının altında olduğu görülmektedir. Bu durum, bir yandan bölgedeki i ş imkanlarınınsın ı rlı oluşuna, d i ğer yandan ise işgücilnUn niteliklerinin yetersizl i ği n e işaret etmektedir.2.1. 1.1.4. İ şsizlik1988-1995 dönenılerinde yaklaşık% 8 olan işsiz l ik oranı, 1995-1999 dönenılerinde ortalama % 7'ye,2000 döneminde ise %6.72'ye düşmüştür. 2001'de yaşanan ekonomik krizle birlikte işsizlik artnıış ve2004-2008 döneminde ortalama %10.8 ile sabit ka lmış tu. Ancak, dünya çağındaki 2009 ekonomikkrizi i şs izlik oran ın da bir dalgalanmaya sebep o l muştur.201 1 'de Türkiye'nin i şs iz l ik oraııı (Eurostat'a göre %8.8) AB 27 işsizl ik oranı ndan (%9.7) düşkrtir.Erkekler de %13.2 kadın l ard.a %20.2 olan ve ortalama %14.8 olan tarım dışı işsiz l ik oranı Türk işgücüp i ayasasındaki ge l işmelere rağmen hala yüksek görünmektedir. Bu durum, Türk i şgücü piyasasınınta rı nı sa l istihdamdaki çözölmeyi henüz hazıııedeıııed iği ni göstermektedir.Tablo 25: İşsizlik oranlan (%), 2004-20 1.0 15-64 yaş aralığı)2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010Türkiye ıl,1 10,9 10,5 10,5 11,2 ı4.3 12,1-Erkek 11.0 10.7 10,1 10,2 1ı ,o 14,2 11,7-Kadınl ı ,3 1 ı .s ı 1.4 ıl ,3 ı ı,9 ı 4,6 13,3Kentsel 13.7 12.9 ı ı.J 12.ı 12.9 16.6 14.3-Erkek ı 2,6 ı 1,7 ı i ,O ı o,s ı ı ,7 ı 5,4 l2,i- K adın18,0 17,1 ı 6,5 16,2 ı 6,7 20.5 ıs,sKırsal 5.8 6,7 6,5 7.1 7,6 9,4 7,7·Erkek 7.3 8.2 7.8 8.7 9.2 11 .3 9.2• Kadııı,Kaynak: fUlK, H lA. 2010J.l 3,9 4. ı 4.0 4,6 5.6 4.8Tablo 25 işs i zl ik ile ilgili iki büyük problemi ortaya koymaktadır. İ l ki, işsizliği n tarımın dahayoğun olduğu kırsal alanlara kıyasla kentsel alanlarda daha yaygın olduğudur. Bu durumyetersiz iş yaratılması ve sunulan becerilecin ve arzın veya tam tersinin birbirini tamkarşılayamadığına işaret etmektedir. Ekonominin iş yaratabilıııesi çok farklı politikalarlagerçekleşt iri l ebilmektedir. Ancak, bu farklı politi kal arın b irçoğu lPA fonlan ile önerilen

müdalıale alanlarının kapsam ı d ışında o lduğundan, İKG OP'de daha çok iş arzı ile ilgilitedbirlere yönelinilecektir.İki nci olarak, en yüksek işsiı:lik o ran ı kentsel alandaki kad ı nlar arasında gözlenm i ştir . Kusal alanlarda;özellikle Ilcretsiz aile i şç i s i şekl i nde olan tarımdaki istihdam, düşilk i şs i z l ik ile so nuç l anmaktadır.İKG OP'nin üzerinde durduğu işgü cü piyasasındaki diğe r bir temel sorun ise gençişsizli ğidir. (ö rneğin, 15-24 yaş ara lığ ında bulunan nüfusun i şsizlik durumu). İş gücüpiyasasındaki gençlerin dezavantajlı konumu gençlerin işsizlik oraıunın ortalama işsizlikora nl arıyla karş ıla ştırı lması yo luyla analiz edilebili r. Genç işsizlik oranı neredeyse i şs i z likoranının iki katıdır.(2010 'da s ıras ıyla %21.7 ve% 12.1).Genç i1s i zl i ğini n azaltı l mas ı ile ilgili olarak Türkiye !LO tarafından başlatılan "Genç i stihdam ı Ağı(GlA) 1 " teşe bbüsüne üye olmuştur. !LO 2007 yılında genç is tihdam ının bugünkü dmwnuna iliş ki nbir analitik rapor hazırlamıştır. Bu rapor Türkiye'nin mevcut makro-ekonomik, demografi k ve sosyaldurumunu analiz eden 6 bölümden o l uşmaktadır. Raponın sonunda, genç işsizl iği konusunda işçibirlikleri ile üniversiteler gibi farklı kurumlarla işbirliği içerisinde hükümete yönel ik tavsiyelere yerverilmektedir. Bu kapsamda TLO ve İŞKUR ortak lı ğında 201 ı y ılınd a ulusal genç istihdam ı eylemp l anının hazul anmı ş ve ibraz ed ilmiştir.Ulus l ararası Ça lışma Örgütü (TLO) ile Türkiye Tş Kurumu (fŞKUR) ortaklığ ında hazı rlan an UlusalGenç İstihdamı Stratejisi ve Eylem Planında genç işsizliğini azaltmaya yönelik faal iyetler ileuygu lanmas ı gereken politikalara yer verilmektedir.Söz konusu belgenin politika tavsiye leri bölümünde aşa~ıdak i tavsiyeler yer almaktadır:• Istihdam dostu büyüme ve bu yönde belirli politikaların uygulanması,• Başta i şçi se ndikal arı olmak üzere Kamu Kunım ları ile STK'lar aras ı ndaki işbirliklerin i nartırılması,• Işgü cü piyasası tıleplerine uygun bir eğitim sistemi,• Cinsiyet ve bölgesel farklı lıkları azaltan okıı ll aşma,• Mesleki Yeterlilik Sisteminin son l an dırılı nas ı ,• Gençlerin gir i şim ci liğinin desteklenmesi ve cesaret lendirilın esi,• Kentsel yaşa nı koşullan için k ırsal alanlardan göç eden genç bireylerin adaptasyonuna yönelikdestek sağlanması ,• Gerçekleştiri lecek analizlerle uyumluluk içerisinde, işçi ücretlerinin OECD uygu laına ları ylauyumlaştuılması,• Kırsa l alanlardaki !SKUR bürola rının artm lınası ,• Tarını sektörlinde yüksek katma değere sah ip alanlar oluşturulınası ve nitelikli i şg ü cünündesteklenmesi,• Istihdamı artırınaya yönelik uygulamalar ile politikalar bağlam ınd a ilgili tara flarınbilgileııdirilıııesi.IKG OP operasyonları altında , uygun faaliyetler, büyük ölçiide Ulusal Genç İstihdamı Stratejisi veEylem P l anı ile uyuın i udur.Bu bağl amda genç i stihdamı için, "gençler için istihdamı ar tırm ak'' ad ı a ltınd a özel bir tedbirb u l unmaktadır ve uygun faal iyetler desteklenecektir. Kamu kurumları ile STK'lar arasında sağlı klı bir11 GIA, gençlere yönelik geli şt iri lm iş istihdam o l an a kları sunmak için akWr işe almak, eğitmek ve mnli,•e elmekiçin çalışmaktadır. Politika tavsiyesi, yenilikçi pilot projeler, bilgi paylaş ımı ve ortaklıkla ra a racılık komı laruıaodaklanan bir platfonn ve servis sağlay ı cısıd ı r.

ağın tesis edilmesi için "kamu istihdam hizmetlerinin kalitenin arttrılmas ı" isimli özel bir tedbirkapsaınında uygun faaliyetler desteklenecektir. Eğitim ve okuilaşma hedeflerine yönelik olarak,öncelik ekseni 2 al tındaki belirli faaliyetler uygulanacakllr. Bu çerçevede, öncelik ekseninin amacınauygun olarak "eğitim kalitesinin arlmlmas1 yoluyla insan kaynaklanna yallmnm teşvik edilmesi,eğitim ile işgücii piayasası arasmdaki bağlanimm giiç/endirilmesi ile özellikle kızlar için tüm eğitimseviyelerinde okula kayıt oranlarının artm/ması "başlıklı okuilaşma ve eği t iml e ilgi li faaliyetlerdesteklenecektir.T a bl o 26 : 15 24 · yaş gru b un d a LŞSız . l'k ı , 2004 -2010Yıl Ortalama Erkek Kadın2004 20,6 20,5 20,72005 19,9 19,5 20,52006 19,1 18 3 20,62007 20,0 19,6 20,82008 20,5 20,1 21,22009 25,3 25,4 25,02010 21,7 21,0 23,0Kaynak: TUIK, H lA, 2010Öncelik T bölgeleri ndeki genç işsiz l iğine bakı l d ı ğında , aşağıdaki tablodan da an laşılacağ ı üzere farklıeğitim seviyelerindeki genç işsiz liği çoğu Öncelik 1 Bölgesinde ülke ortalamasını n üzerindedir. Buverilerden, istihdam ve eğilim öncelik eksenleriyle olan yakın i l işkis i nedeniyle genç işs izl iğin in, !KGOP'nin temel politika alanlanndan biri o lması gerektiğ i sonucu ç ıkarılmaktadır.Tablo 27: Cinsiyeteve el(itiıne oörc enç işs i zlicri, 2010; (K: Kadın , E: Erkek)Bölgeler Cinsiyet Okur Lise al b Lise ve dengi Üniversiteyazarmeslek liseleriolmayanbırTR63 M 22,5 21,6 25,6 32,4F ı 7,7 9,0 41,1 55,9TR72 M 25,7 21,6 22,0 37,0F 0,0 18,9 39,3 59,4TR82 M 0,0 9,4 12,8 28,1F 0,0 6,4 58,6 44,2TR83 M 0,0 12,3 14,6 25,3F 0,0 4,8 22,1 25,8TR90 M 0,0 18,4 24,8 49,7F 0,0 4,2 20,4 40,0TRA1 M 27,6 15,3 21,4 18,6F 0,0 3,3 26, 1 28,4TRA2 M 26,5 20,5 18,1 17,0F 0,0 1,5 34,0 47,9TRBI M 56,7 23,2 28,5 44,7F 14,0 18,4 30,4 56,8TR B2 M 16,4 28,3 28,9 20,8F 5,0 22,6 50,6 44,4

TRCI M 0,0 20,0 18,4 26,0F 0,0 9,2 17,9 29,7TRC2 M 2 1,1 18,6 21,4 9, 1F 3,3 4,5 12,6 5,3TR C3 M 38,4 17,9 24,7 10,5F 22,5 21,6 25,6 32,4Kaynak: TUI K, H lA, 201 0İkin ci olarak genç işs i zlik oranı bölgeler a rasında cinsiyet ve yaşa göre de fark lılık göstennek ıedir.TR63, TR72 ve TRB l bölgelerinde lise ve üstü eği tiıne sahip kadınlarda iş s izlik oranı yüksek iken(%50'den fazla) TRB 1 bölgesinde okuma yazma bilmeyen erkeklerde işsiz l ik oranı oldukça yüksekseyretmektedir (%50'den fazla).Eğitim seviyesi ile ilgili olarak tablo incelendiğinde eğitim ile işsizlik arasındaki doğru oranıınınkad ın la rda daha belirgin biçimde görülmektedir. Tüm bölgeler için kesin bir doğru o ranıınınva rl ığın dan bahsedilemese d.e, verilerden i ş.~izli k oran ı n ı n yüksek öğren im görmüş k adın lar arasındakiişsizliğin eğitimsi z ya da düşük eğitime sabip kadınl ar arasındaki işsizlikten daha yüksek olduğugörülmekTedir. Bunun temel sebebi; aşağ ı da ki k ı sımda aç ı k l and ı ğ ı gibi i şgücü katı i nnının olumluşeki lde Türkiye'deki eğitim seviyesi ile alakah o l mas ı dır.Diğer yandan erkekler için, eğ itim seviyesi ve işsiz l ik arasındaki doğru oran ıın ın daha az o lduğu gözeçarpmaktad ır. Üniversite mezunları arasındak i i şsizlik oranı yüksek seviyelerde seyretse de okumayaz.ınas ı olmayanlar için bu oran TRBI ve TRC3 bölgelerinde eıı yüksektir.Genç işs izlik oranının yüksek o lmasının sebepleri üç başlık a l tında özetlenebilir. İlk olarak işgüc ün ekatılım oranlarının yüksekliği eğ itim l e doğrudan ilgilidir. Yüksek eği tim almış gençler için yerli işkapasitesi oluşturolamad ığ ın da eğ i timli gençler i şsiz kalabilınektedir . İkinci olarak, eğitim ile iş gücüpiyasas ı arasıııdak i bağla nt ın ın yetersiz o luş u ve bunun da okuldan i şe geç i ş i zo rl ~tırd ığ ı dır. Budurumda gençler, ya eğitim de kalmayı ya da daha iyi bir iş pozisyonları için beklemeyi tercihetmektedirler. Üçüncü olarak, gençler için de geçerli olan iş güciinün ge rekti rd iğ i nitelikler ile sunulannitelikler arsında ki yan lış eş l eştirıne olarak belirtilebilinir.2.1. 1.1 .5. İşgücünün Eğ it imsel KazanımıTürk i ş piyasa s ındaki iş gücünün eğitimse l kazanım düzeyi oldukça karışıktır. Tablo 28'eba kıl d ı ğında , eğ i tim düzeyi ile işgücüne kat ı lını arasmda bir düz orant ı o l duğu aç ıkç.a görülmektedir.işgünü piyasasına okur yazar o lmayan ların katıl ıını oldukça düşüktür; bunun sebebi başta okur yazarolmayanlar olmak üzere yüksek düzeydeki kay ı t lı olmayan i st ih daınd ır. i şgücü p i ya sas ın da n kayıtlıolmayanlar ç ıkarıld ığw1 da aşağı da ki tablo önemli ölçüde değişecektir. Bu bağlamda, kay ı tdışıistihdam ile eğitim arasında IKG OP'nin kapsamlı bir yak laşım ile çözmeye ça lı ştığı yakın bir ilişkinolduğu sonucuna varılabilir ; ve böylece, istihdam politikalan eğitim politikalarına uyumlu olarakuygu lanmalıdır ve aşağıd a tablo da bu öneriye bir kanı t teşkil etmekted ir.2010 y ı lında iş gücünün % 63 'ü orta öğrenim düzeyinin a ltında dır ve topl anı iş gücün ün sadece%37'si orta öğrenim ve üniversite mezıınudıır . iş gücü katı lım oraııı kuşkusuz eğ itim düzeyi ilebağlant ı lıd ı r ve bu bağ l antı kadınlarda çok daha çarpıc ı düzeydedir. Kadın l arın, orta öğ renimmez ıın larıııııı %34.6's ı i ş gücüne katılır iken üniversite mezun lar ın da bu oran % 72. 1 'lereyükselmektedir. Eğ itim seviyesi nin yükselmesi, tarımdaki pay ı n düşüşü ve h ızl ı kent leşme geleceky ı llarda buna göre şekiilenecek istihdam poli t ikaları ilc iş gücü katılım oranlarının a rtmas ın a yolaçabilir. Böylece, planlanan isti hdam politikalan buııa göre şeki ll eııınedikçe, işsiz l i k oranlannınartmasına yol açabilir.işsi z l ik , yüksek öğren i me sahipler aras ı n da daha yaygınd ı r. Bu durumun arkas ı ndaki temel nedenler

düşük eğitim düzeyinde olanlarla karşılaştırıldığında , vasıflı olanlar için artan etkinlikler, eğitimgerektiren i şlere girmek için gittikçe yükselen talepler ve vas ıflı i ş l er o l uştunnada iş gücü piyasas ınınyetersiz kapasitesidir. Bu durum, işgücü piyasasının ih tiyaçlarına ve daha iyi ve daha fazla istihdamınyaratılmasına yönelik eğitim sisteminin yeniden yap ıl andırılması ve okuldan i şe geçişe i l işkintedbirleri gerektiren işgücü p i yasası gereksinimleri ile eğ i tim sistemi arasında uyı.ıın s uzluğun o lduğ unugöstennektedir. Özellikle, mesleki ve teknik eğ i ti m ınezunlarıyla üniversi te mezunlar ı nın da aralarındabulunduğu yüksek işs izlik oranı bu üç alandaki yetersizl iği ortaya çıkarmaktad ır.Tablo 28: Eğitim Düzeylerine Göre İş Gücü, ( 15-64 yaş grubu) 20 1_0Iş Gücü Çalışan Işs izİş Gücüİşsizlik OraıııKatılım Oranı(%)('Yo)Toplam 25 041 22 004 3 037 527 12 ıOkuryazarolmayan 966 899 66 26,2 69Lise al tı 14 819 13 056 l 762 49,5 1!,9Ortaokul 5 225 4461 764 5R,6 14,6Üniversite 4 032 3 587 444 80,8 11 ,0Erkek 17 824 15 745 2 079 75,5 11,7Okuryazarolmavan 285 238 47 52 2 16,5Lise a l tı l l 068 9 699 ı 369 74,1 12,4Ortaokul 3 949 3490 459 75,4 11 ,6Üniversite 2 521 2 318 204 87 ı 8 ıKa dm 7 217 6 259 958 30 2 !33Okuryazarolmavan 680 661 19 21,7 2,8Lise alu 3 751 3 357 393 25,0 10 5Ortaokul ı 276 971 305 34,6 23,9Üniversite ı 5ıO ı 270 241 72,ı ı5 ,9Kaynak: TUIK, HiA, 201 O2.1.1.1.6. Kayıtdışı İstihdamKayıt dışı çalışma (veya kayıt dışı isti lı daın 12 ) Türk iş gücü piyasas ı nın d i ğer bir sorundur. 2004 ve2010 y ı llarında kayıt dışı istihdaında küçük düşüşler o lmasına karş ı lık, kayıt dışı istihdam topl anıistilıdanıın neredeyse yarısını oluşturmaktad ır. Tablo 28'de sunulan rakamlara göz atıldığıııda; çalışınadurumu bağlanı mda, ı 5-64 yaş grubundakilerin çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumuna kayıtdmırmlan ortaya ç ı kmaktadır. Ayrıca, %85 oraııında kay ı t dış ı istihdamın olduğu tarım sektörünegöre ortalama kayı t dışı istihdam oran ının ortaya çıhığı belirtilmelidir.Tablo 29· İ stihdam Dlırumu ve Sosval Güvenlik Kurumuna Ka yıt , 15-64 Yaş Grubu 2004-2010'2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010Toplam 49,0 47,0 45,9 44,3 42,2 42,6 42,1Sürekli veyageçici isci 32,0 31,9 31 ,3 29,2 26,3 26,1 25,5İşveren 21,1 23,6 24,9 26,2 25,9 25,0 23,4Serbest çalısa n 62,7 62,9 63,3 64,0 64,8 66,5 66,2Ücretsiz aileişçisi 96,0 94,7 94,8 95,7 95,3 9 ı,2 92,012TÜ IK ' i ıı t

Ta rım 89,9 88,0 87,6 87,7 87,3 85,1 84,9Sürekli veyageçici işç i 87,8 87,6 86,9 89,6 90,4 87,0 86,3İşveren 72,7 66,5 64,0 62,0 60,6 58,5 57,1Serbest çalışan 79 4 776 773 76 8 75 7 74 8 73 9Ücretsiz aileiseisi 98,3 97,9 97,9 98,1 97,9 94,4 94,6Tarım dışı 33,6 34,1 33,8 32,0 29,4 29,8 28,8Sürekli veyageçici işçi 29,8 29,7 29,3 27,2 24,1 23,8 23,2İşveren 17,8 20,7 22, 1 24,2 23,4 22,9 21,0Serbest çalışan 47,0 50,7 51,8 52,6 54,8 58,6 58,5Ücretsiz aileişçisi 83 2 80 o 80 8 84 o 82 o 75 o 76.5Kaynak: TUJK, lllA, 2010Tanm d ışı istihdam kentsel alanlarda daha yaygın olduğundan, kentsel atanlarda hedef grubun sürekliçalışanlar o lmas ı gerektiği sonucu çıkartı labilinir. Diğer yandan geçici işçiler, düşük sosyal korumadüzeyi ile birlikte her iki sektörde de en özel itina gösterilmesi gereken gruplardan birinioluştum1aktadır l ar. Tarımda, ücretsiz aile işçilerinin neredeyse tamamı sosyal güvenlik kapsamınındışında dır. Ülkemiz tarım sektörü isti hdamı n da, bu seklörUn sosyal koruma sistemi dışındakalmasnıın, kayıt dışı istihdamın en fazla tarım sektöründe yaşandığı gerçeği göz önüne a lınarakaçıklanmas ı gerekınektedir.Geçici işç iler, mevzuattan kaynaklanan koşullardan dolay ı sosyal güvenlik hakkından yeterinceyararlanamanıaktadırlar. Bu nedenle, geçici işçi l erin kendilerine önerilen kısa süreli işleri kabuletmelerinden başka kısa vadede çözüm görünmemektedir.Sürekli çalışanlar için; özetliıkle bazı sektörlerde (tekstil ve inşaat sektörleri gibi) yapılan işin fazla birnitelik gerektinııeınesi, katma değerin düşük o l ması ve bıınun sonucunda ücretlerio düşük kalmasısonucunda kayıt d ış ı istihdam oranları yüksek seyretmektedir. Bu nedenle, kayırsız l ığıo, tanmd ışın da, eskiden tarırnda çalışanlar, daha düşük nitelikli işgücüne sahip olanlar ve emeklilik ümididaha az olanlar için mevcut olmaya devam ett iğ i sonucu kolaylıkla çıkartılabilir.Kayıt dışı ekonomiyle mücadelenin yanıs ı ra kay ı t dışı çalışma ve kayıt dışı i stihdamınazaltı lmas ı için, 2009 yılında Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele için Stratejisi Eylem Planıadıyla bir Başbakan l ık Genelgesi hazırlanmış ve yayımlanm ı ştır . Bu strateji eylem p l anıkapsamıııdaki aktiviteler Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığınca (GİB) takipedilmektedir.Buna ek olarak, söz konusu doküman 2011 yılında revize edilmiş ve Kayıt Dışı EkonomiyleMücadele için Stratejisi Eylem Planı 2011-2013 Ekonomi Koordinasyon Kurulunca kabuledi lmiştir.Belgede kayıt dışı ekonomiyle mücadele için uygulanacak aktiviteler 5 bölüm altındagruplandırı lmıştır:Gönüllü uyuınun artırılması (kayıtdış ı ekonomiyle mücadele için)Denetim kapasitesinin güçlendirilmesiYaptırımlarm cayd ırı cı lı ğıııın artırı lmas ıVeri tabanı pay l aşımı

• Toplumsal farkmdalığın artırılması.Kayıt d ışı istibdamın azaltılması için Çaltşma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yerinegetirilecek görevler aşağıdaki gibidir:işyerleri elektronik sicil merkezinin yanı sıra işyeri elektronik denetim sicilininoluşturulmasıSGK denetim elemanlarının sayıs ının artırılması• SGK ve GiB arasında etkin ve elektronik denetim için işbirliği sağlanmasıİlgili dokümanların işverenlerin sigortalı çalışanlarını uluslar arası standartiara uygunolarak bildirmelerini sağlayacak şekilde revize edilmesiKayıt dışı işyerl erinin tespiti için TÜİl

Işveren ve 123 91 30 115 112 28 30 61 60 95 84 51kendi adın açalışanÜcretsiz aile ıs 8 5 21 14 5 5 6 ll 12 lO 8i~i s iKaynak: TU IK, H lA, 201 02. ı. \.1 .7. istihdam HizmetleriÇalışına ve Sosyal Güvenlik Bakan l ığ ı (ÇSGB), istihdam politika ve program ların ı n ulusal, bölgeselve sektörel dilzeyde belirlenmesi, işgücü piyasasındaki değişimierin izlenmesi, istihdam ve i şgücilverinıliliğinin arım lmas ına yönelik tedbirlerin alınmas ı ile sonım i udur.Çalışına ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili kuruluşu olan Türkiye İş Kurumuna (IŞKUR), ulusalistihdam pol iti kasının o l uşturu l masına yarduncı olmak, işsiıliği azaltmak, işsizlik sigortasıuygulamalarını sürdürmek, ulıısa ve bölgesel düıeyde işgüeli piyasas ı verilerini toplamak, analizetmek ve raporlaınak, İşgücü piyasası bilgi ve danışına kurul u çalışma l arım koordine ehnek, işgücüarz ve talebini belirlemek üzere işgücü piyasası ihtiyaç larını belirlemek, iş ve meslek analizleriyapmak, kariycr rehbcrl iği ve danışmanlığ ı yapmak, işgücü nün istihdam edilebilirliğinin artırılınasınayönelik olarak adaptasyon ve mesleki eğitim programları uygulamak ve çalışanlara hizmet eğitimlerivermek gibi görevler verilmiştir.Mart 2012 itibariyle, 2.074.656 işsiz (toplam işsizierin dörtte üçünden daha fazlası) İŞKURveritabanına kayıtlıdır. Kayıt olanların eğitim düzeyi ortalaması orta düzeyden aşağıda olup,%54'ünün eğ itim düzeyi

kuruluşları ve sosyal ortaklarının temsilcilerinin yer a ldığı bu Kuru lların başkanlığıru Valiyapmaktad ır.2. 1.1.2. Eğitim ve Mes~eki Eğitim2.1.1.2.1. Eğitim ve Mesleki Eğitimin Genel GörünümüEğitim ve mesleki eğitim, bir önceki böiUmde belirtilen "demogratik fırsat penceresi"nin avantajınınkullanılmasında kritik öneme sahiptir. Türkiye, medyan yaşı 2011 itibariyle 29.7 olan genç bir nüfusasahiptir. Aynı zamanda TOiK'in istatistiksel sını flandırma yöntemine göre Türkiye'deki nüfusun%67.4'ü 15-64 yaş arası olan "çalışma çağı nüfusu"na dahildir. Eğitim ve öğretim a lanında kiherhangi bir ge lişme Türkiye'nin toplııınsa l ve ekonomik ge lişmes ine katkıda bulunacaktır. Ancak,Türkiye'nin, eğit i m ve öğret im ile ilgili özellikle eğitime erişim . mesleki eğit i m ve öğretimin (MEÖ)kalitesi ve yaşam boyu öğrenim konularında halen mevcut olan problemlere yönelik gerekli ilerlemeyisağlayamaması balinde fırsat penceresinden faydalanaınama riski b u lurırnak tad ır.Türkiye'deki lvlilli Eğitim Sistemi, ı 739 Sayılı Milli Eğ i tim Temel Kanunu ile düzenlenenTürkiye'deki sistemde belidendiği üzere ·'örgün eğitim" ve "y aygın eğ itim " olmak üzere ikiyeayrılmaktad ır. 6rgün eğitim belirli yaş grubundaki ve ayn ı seviyedeki bireylere, amaca göreh azırlanmış programlarla okul ça tı s ı all ında yapı lan düzenli e];itirndir. Örgün eğitim okul öncesieğitinı 13 , ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumlarını ' kap samaktadır. Türkiye'deki eğitimsistemindeki son yasal düzenlemeler dogrultusunda temel eğitim sistemi 12 yıldır ve tamamenzorunludur. Temel egitim sistemi 3 aşamalı bir yapıya dönüştürü lmüştür. İlk 4 yıl i l köğretinıe karş ılıkgelmekte olup, ikinci 4 yı l ikinci kademe ortaöğ retime ve üçuncü dört yı l da uçüncü kademeortaöğretiıue karş ılık gelmektedir.Milli Eğitim B akanlı gı (M EB)'nın organizasyonel yapısı 25.08.2012 tarih ve 652 Sayılı KanunHükmünde Kararname ile değiştiri tmiş ve yeniden düzenlenmiştir. MEB'nin organizasyonel yapısınıyeniden düzenleyen yasal düzenleme ile Bakanlık içindeki Genel Müdürlükler yeniden yapılandırılmışve basitleştirilmiştir.Bu bilgi doğrultus un da MEB Eğitim Genel Mildürlükleri:Temel Eğ i tim Gene ~ Mtıdllr lilgüOnaöğretim Genel Müdür l ilğüMesleki ve Teknil Eğit im Genel MüdürlüğüDin Öğretimi Genel MildürlüğüÖzel Eği tim ve Relılberlik Hizmetleri Genel MUdUrlüğüHayat Boyu Öğrenme Genel MüdürlüğüÖzel Öğretim Kuruıniarı Genel Müd ürl üğ üYenilik ve Eği tim Teknolojileri Genel Müdürlüği.iÖğretmen Yetiş tirme ve Geliştirme Genel Müdürl üğü.insan Kaynakl arı Gelişim i açısından eğitİnı ve istihdam arasındaki bağlantının sağlanmasını temi ııeneğ itim politikalarının be l irlenınesi ve uygu lanması için söı konusu Genel Müdürlükler önemli roloynamaktadır.13 Uiusal Eğitim istatistiklerine, Örg!ln Eğit im, 20 11·20 12; okul öncesi eğitim 3 ile 5 yaş arasındaki zorunluilköğretim yaşına gelmemiş çoc ukl arı n , i steğe bağlı eğitim lerini içermektedir. Okul öncesi eğit im lnıru nıl an,bağımsız anaokulları şeklinde lcu nılab ileceği gibi gerekti ğinde ilköğret im bünyesinde ana s ını fı ya da diğer ilgilie~ıim kurum larına bağlı uygulama sınıfları şeklinde de faal iyet gösterebilir.1Ulusal Eğ it i m lsıaıis ı ikler i , Örgün Eğ i ti m, 2011-2012

Öte yandan, MEB'nin yeniden yapılandırı lmasın ın ardından daha önce Çıraklık ve Yayg ı n Eğ itimGenel lVIüdürl üğü Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü ' n e d önüştürülmüştü r . MEB'deki geçişdönenıi sürecinde çıraklık ve mesleki eğ itim ile ilgili düzenlemeler hala d evanı etmektedir. Budoğru l tuda iKGOP Operasyonel Tan ıın iama Belgeleri MEB'nin son yasal dOzenlemeleri ışığın dahazırlanacaktır.222 S ay ılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu'nda belirtil diği üzere İ lköğretim, ilköğrenim kurumlanndaverilir ve öğrenim çağında buhuıan kız ve erkek çocuklar için mecburidir. iı köğrelim Devletokullarında parasızdır.222 say ı lı İlköğretim ve Eğitim Kanunu uyarınca ilköğretim kurum l arı :a) Mecburi Kunınılar:ilköğretim olmilan (gündüzlü, pansiyon lu, yat ı h i lk öğretim oku ll a rı ve gezici okullar)Yet iştir i ci ve tamamlayıcı s ınıflar ve kurslar' 5Özel eğitim e muhtaç çocuklar için kurulacak okullar ve sınıflarb) İsteğe Bağlı Kurumlar:Okul öncesi eğitiın kurumlanTamaml ayıcı sınıfl ar ve kurs lar.Diğer taraftan, i l köğretim, 1997 Temel Eğitim Kanunu'nun yürürl üğe ginnesiyle zonın lu idi ve 5yıldan 8 yı la çıkarılmıştı.Yakın zamanda Türkiye Büyük Millet Meclisi i lköğretimi ilgilendiren eğitim d üıenlcm c l eriniyasallaşt ıra rak 30.03.2012 tarih ve 6287 Say ı lı Kanunu/6 kabul etm iş t ir. Bu çerçevede i l köğre tim 4y ıll ık ilköğretim okulu vasıtas ıy la sağlanan zorunlu eğitim dir . İlk seviye ortaokullar da zorunludur eöğrenci ler in yetenek, ge lişi ın ve tercihlerine uygun olarak tercilıli ve seçme! i dersler sağ lanmaktadır.O rtaöğre tim, i lköğretiine da yalı, dört y ı llı k zorunlu, örgün veya yaygın öğrenim veren genel, meslekive teknik öğretim kurunılannın tümünü kapsar. Bu ok ulları bi tireniere ortaöğretim diptoması veri lir.Yükseköğretim, iki yı llık mesleki ön lisans eğitim programları , lisans diptomas ı sağlayan dört yıllıkprogrdnılar, yükseklisans ve Doktora program larını içermektedir. Mesleki ve teknik o rtaöğ retimkurunı l anndan mezun olan öğrenciler, istedikleri takdirde bitirdikleri programla ilgili mesleki veteknik önlisaııs yükseköğretim prograrniarına sıııavsız olarak yerleştirilebilir.Okul öncesi eğitim Türkiye' de zorunlu değildir. Okul öncesi eğ itim, 60 ay dan küçük çocuklar içingö nü llülüğe esastı r. Bu yaşla n sonra okul öncesi eğitime elkileri olabilecek ilköğret imin baş lamasıgereklidir. Okul öncesi eğitimin 71 ilde yaygın laş tırı lnıas ı n ııı ardından 20 1 I -2012 öğretim döneminde4-5 yaş grubu için okul öncesi eğitime kaydıılına oranı %43. 10'dan o/o44.04'e yükselmiş, okul öncesieği timdek i öğ renci ve öğretmeııleriıı say ıs ı da %5.6 ve %15.6 oranında artış göstermi ştir. Buna ekolarak, 201 l-20 12 öğretim döneminde 3-5 yaş grubu için okul öncesi okula kaydolma oranı sıra s ı y la%30.87'den %65.69'a yükselmişt ir. Ortaöğretim sistemi Türkiye'de genel ve mesleki ve teknikortaö~'l'etim olarak sın ıllandırılm aktadır.15Ek dersler/sınıflar, !aşınma, mali konular ve diğer nedenlerle derslere katılanıayan ancak zorunlu eğitimyaş ında olan öğrenci l er i n kayıp larını gide rnıey i amaç l amaktadır.161 1köğret i nı ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değ i şiklik Yapılmas ına Dair Kanun

Yaygın eğitim , mi lli eğitim in genel amaç ları ve temel ku ral l arıy l a uyumlu olmak koşuluy l a örgüneğitime dahil olmayan tüm eğ itim faa liyetlerini kapsamak tadı r. Yaygın eğ i tim, örgün eğitim sisteminehiç gimı emiş olan veya herl!ıangi bir kademesinde bu iLınan veya bu kademeden ç ıkm ı ş vatandaşlara,MEB Hayat Boyu Öğrenme Genel ivlüdürlüğiiııe bağlı Halk Eğitim Merkezleri, kamu kurııııı l arı ,üniversiteler, STK'lar ve özel k uru l uş l arca sağlan ı r. Yaygııı eğ i ti m, okuma-yazmaya yönelik eğ i t i mprogramları , insanların istihdam edilebilirliklerini ve mesleki gelişim lerini atıırmak için gerekli olanyetenekleri kazanabilmelerine yönelik bilimsel, teknolojik, iktisadi, sosyal ve kültürel programlar gibiçok çeşitli a l anları kapsamaktadır.2010-2011 öğret im y ıl ın d a eğitim sistemi yükseköğretim dışın d a 16.845 milyonu örgün, 7.786milyonu yaygın eği ti mde olmak üzere 24.631 milyon öğre nc i eğ i t im a l m ı ştır. 2010-20 11 öğret i m y ılın ıkapsayan örgün eğitim kap·samında, 1.1 LS milyon öğrenc i oJ...'UI-öncesi öğrenimde, 10.981 milyonöğrenci ilköğretimdeve 4.748 milyon öğren c i ortaöğretİrn de eğitim görmektedir.Türk eğitim sistemi oldukça merkezi leş miş bir yap ıdad ı r. MEB polit ika ge l i ştirir, eğitimin tümdüzeyleri için amaçları belirler, okul inşa eder, mü fredatı hazı rlar ve onaylar, öğre tmenierin atamasınıyapar ve finansmanı sağlar. Taşradaki milli eğitim müdürlükleri bölgelerinde bu ulusal politikalarauygun bir şeki lde faaliyetlerin koordinasyonu sağ l arlar ve bu faaliyetleri izlerler. MEB'in kararlarıokullar taralindan takip edilir ve uygulanır.Öte yandan, öğrencileri ulusal sınavlar aracılığıyla seçen ve yer l eştiren merkezi sistem, yetersizkariyer rehberliği hizmetleri ve yatay ve dikey geçiş l erdeki zorluklar temel sorun lardır. Öğrencilerinönündeki yetenek ve ilgilerine uygun eğitim alma i mkan l arı kısıtlıd ı r.iŞKUR da dahil olmak üzere ÇSGB ve MEB ve bun ların yanı sıra (Yüksek Öğrenim Kurulu) YÖK,Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) i şve ren örgütleri, sendikalar ve özel şirketler Türkiye'deki kariyerrehberliği sisteminin b aşlıca aktörleridirler. Fakat Türkiye'de kariyer rehberliği sistemi yaşam boyuöğrenirnin ve işgücü p iyasasının taleplerini karŞı layacak yeterlilikte deği l dir."Mesleki Yeterlilik Kurumu" (MYK) Kanunu Türkiye Biiyük Millet Meclisi tarafından Eylül 2006'dakabul edilmiştir. Bu yasal düzenleme ulusal yeterlilik sistemi için bir dönüm nokmsıdLr. Söz konusuMakam, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı bir kurum olup, ulusal yeterlilik sistemininoluşturulması ve yürütülmesinden sorumlu kurumdur.5544 Sayılı MYK Kanunu'na 665 Say ı lı Kanun Hükmünde Kararname ile ciddi değişikliklergetirilmiştir. Söz konusu değişiklikler ile Türk Yeterlilik Çerçevesi'nin Avrupa Yeterlilik Çerçevesiuyarınca hırı ırlaoması görevinin MYK tarafından yürütüleceği Kanun'a eklenmiş ve konuyla ilgili tümfaaliyetlerin ilgili kurumlarla koordineli bir şe k i lde olmak üzere MYK tarafından yürütü l eceği açıkçabelirtilmiştir. Bu değiş i klikler çerçevesinde ikincil mevzuat revize dilmekle ve yeni yönetmeliklertaslak l arı haZLr l anmaktadır. 30 Arahk 2008 tarihinde Resmi Gazete'de yay ı mlanan Mesleki Yeterlilik,Sınav ve Belgelendirme Yönetme l iğ i MYK Kanunu'na getirilen değişiklikle r i yansıtacak şekilderevize dilmekle ve revizyon süreci 2012 y ı lı içerisinde taınam l anacaktır. Benzer şekild e EğitimAkreditasyonu ile ilgili ve Ulusal Yeterlilik Çerçevesi ile ilgili olmak üzere iki yeni yönetınelik 2012yılı içerisinde yayınılanacaktır.Dünya Bankası 'nın Türk kariyer rehberl iği sistemi üzerine yapt ığı GZTF analizine göre 17 kariyerrehberi i ği hizmetlerinin temel zayıflı klar ş unlardLr:Okullardaki genel rebberlik sistemleri kiş i se l ve sosyal rebberlikle eği tsel relı berliğe (özellikleiiniversiteye ginneye) o d aklan ı rken kari yer rehberliğin i ihmal etmektedirler.17 Dünya Bankası, Türkiye Ülke Raporu, Kamu Po li tikaları ile Kariyer Ge l işt i rme, 2003.

• Ün iversitelerdeki bıı hizmetler çok kısıtlıdır ve üniversite ö~ re ncileri ni destekleyecek bir a~yapıs ı bulunmamaktadır.• Bunlar, özellikle i şgücü p iyasasında mesleklere olan mevcut ve gelecekte öngörülen arz vetalep hakkındaki bilgiler k ısıtlı dır ve bireylerin bunlara eri şim i zordur.• A lanın tamam ın da stratejik liderlik ve koordinasyon eksi kl iği va rdır.Bu zayıflıkların üstesinden gelmek için Türkiye, okullar, yüksekö~retim kurumları, kamu istihdamkurumlan ve özel ve gönüllü sektörler gibi fark lı paydaşlarca tutarlı bir kariyer reh berl iğ i sistemige l iştirın el i di r. Kariyer rehbe rli ği ve danışman lık hizmetleri en iyi seçeneğin belidenebilmesi içinbireylerin eğitim bayatınııı baş ınd an itibaren sunulmalıd ır. Buna ek olarak, o rta öğretim veyü kse kö ğreti m arasındak i bağ güçle n d iri lınel i dir.MEB ça lı şma grubunun bir dökiimanı nda, daha iyi bir kariyer rehberlik sistemine yönelik çeşit l ifaaliyetler öngörü lmüştür. Bu taaliyetler beş amaca göre düzenlenmiştir:1. Rehber l iğin iş lemesi ne yönelik biriınlerle yönlendinııe hizmetleri ve eğ i timd e ki pratiklera rasındaki koordinasyonu sağlamak.2. Yönlendirmedeki rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerini iyileştirmek3. Öğrenci ve rehberlik merkezli bir tarzda, ortaöğretim den önce b aş l aya n düzeylerleortaöğretimdek i yön l end inııe pratikleri arasındaki geçişleri örglıtlemek ve desteklemek.4. Eğ i t im merkezli rehb e rliği, okul öncesindeki ve i lköğrenimdeki yönlendirme pratikleriniiyileş tirmek.5. YBÖ için bilgilendirme, rehberlik ve danışmanlık hizmetlerini iyi leştirmek.Türkiye aynı zamanda eğitim sistemi içinde ve İŞKUR 'un AİPP projelerinde kazanılan yenideneyimlerden faydalanarak daha gen iş ve esnek mesleki yönlendi rme sistemine geçmek18amac ındadır .Yatay ve dikey geçişler açısından, eği tim sistemindeki geçişlere i l işkin sonuçlara ait çok kıs ı tlı verivardır. Bu durumda, daha önce de değini idi ği üzere, öğrencilerin merkezi sınav ı geçmedikleri takdirdeça lı şına alanlarını deği ştirmele rin e izin verilmemektedir. Bu çerçevede, öğrenci l erin dikey geç i şlerimerkezi s ınava dayaıııııal..1:adır. Bu sorun öğrencileri beceri ve ilgilerine göre değ il akademikbaşaniarı na göre yönlendirme eği l imi gerçeğiy l e yakınd an bağlantılıd ır. Eğitim sistemi okulöncesinden )'likseköğre tiıııe kadar eğit imin bütün düzeylerinde geç i ş l erin entegrasyonunu ve YBÖfırsatlarını sağl ayacak, bireyi tan ımaya ve yönlendirmeye dayanan sistematik, planlı ve sürekli biruygulamaya ihtiyaç duyınaktad ır.MEB bu sorunlarla başa çıkm ak ve i şgücü p i yasasına, uygun becerilere sahip bir şe ki lde girenöğrencilerin say ı s ını arttırmak için gerekli adım la rı almaktadır. Temel politika amaçlan tümöğ rencilerin bem işgücü piyasas ı nın gerektirdiği becerilerle, hem de yaşam boyu ö~renim fı rsat l arın ı ngerektirdiği temel becerilerle doııaıı nuş o l masını sağ l amaktı r.2. 1. 1 .2.2 Erken Okul Terki28 Temmuz 2011 tarih li Konsey Tavsiye Kararı 19 'ııa göre erken okul terk i üst o rtaöğretimi ntamaınlanmasının, zorunlu eğitimin tamamlanmasının ya da gerekli yeterliliğiıı kazanı l ması veya18wrü rkiye ' ııin Başarıs ı için Itici Güç" Türkiye'de Mesleki ve Teknik Eğitimi Güçlend imıe Projesi Raporu,2006.19 Erken okul terklerinin azaltı lınas ı üzerine Konsey'in 28 Temmuz 2011 tarih ve 2011/C 191/ Ol sayılı TavsiyeKarnrı.

ınezıuıiyet belgesini alınmasının başarı l aın a ıııası d ı r. AB düzeyinde, okuldan erken ayrılma oran l arınüfusun 18-24 yaş aras ında olan ve sadece ilk seviye ortaöğretimi tamamlam ış ya da daha d üşü keğ itim düzeyinde olan ya da daha fazla eğitim ya da kurs alm amı ş olanların oranı olaraktanımlanmaktad ır. Aynı Tavsiye Kararına göre "erken okul lerki" terimi; ortaöğretimi tamamlamadanher tür eğ i t imi bırakm a durumunu ya da mesleki eği tim ve kursları ortaöğret ime eşdeğe r bir seviyedebırakmayı içerirken, "okuldan ayrı l mak " teriminin daba s ınırlı bir anlamı vard ır: leriın temel ya damesleki eğitimd e devam eden bir kursa devam ı terk etmeyi ifade eder. Tavsiye Kararuı a göre, erkenokul terkin in birey, ekonomi ve sosyal düzeyde önemli etkileri bu lunmaktad ır . Birey düzeyi nde,okuldan erken ayrılma sebebiyle işs izlik riski, yoksulluk ve sosyal d ışianına artmakta, hayal boyukazanıml ar ve bireylerin genel refahı olumsuz yönde etkilenmektedir. Ekonomik ve sosyal düzeydegenel anlamda yenilik, ekonominin büyüme ve üretim potansiyeli ise azalmak ta dır .Erken okul terki Türkiye'nin baş lı ca problemlerinden biridir. Bu kapsamda, d üşük okula kayıt oranı veortaöğretimde k i yüksek okul bırakm a ora nı , özellikle de kız l arda olmak üzere, bilhassa meslekiortaöğreıimde, bireyleri, ekonomiyi ve toplumun genelini etkileyen başlıca zorluklard ır. Aşağ ıda yeralan EUROST AT verilerine göre, Türkiye'de erken okul terklerinin oranı AB'dekinden çok yOksektirve genç eğ iti msel kazanım düzeyi de AB-27'den oldukça düşüktür:Tablo 38· AB ve Türkiye'de Erken Okul Terkleri (%) 20Okuldan erken 2005 2006 2010ayrılanlarAB (27 ülke) 15.6 ı 5.4 14.1AB_(25 ülke)_ 15.2 15.1 13.8AB(I5ülke) 17.3 17 15.4Türkive 51.3 50 43.1Kaynak: EUROSTATTablo 39: Cinsiyetine .göre en az ortaöğretim i tamamlamış 20-24 yas aralığındaki k is i ler _(%}' 12008 2009 2010AB (27 ülke) 78,5 78,6 79,0AB (25 ülke) 78.4 78.5 79,0AB (15 ülke) 75 8 76,0 76 6TOrkiye 48,9 50,0 51, 1' . rllKaynak. EUROSTAT2.1.1.2.3. Devamsızlık dahil Eğitim Düzeyine göre Okula Kayıt ve Okul Terk O ran la rıYetişkin nüfus (25-64 yaş) eğ i tim yılı ortalanıası 9.6 yıl 23 olup, OECD ortalamas ı olan 12'dendiişükrür. Temel Eğitim Kanunu'nda yapı l an değişiklikler, projeler ve kampanya ların bir sonucuol.arak okula kayıt oranı ve i lköğretimden ortaöğretiın e devamda ilerleme kaydedilmiştir. Ancak, okulakayıt oranları açıs ından her eğ itim seviyesinde olmak üzere bölgesel farklılıklar bu l unmaktad ır.20 Göstergc aşağı dak i şartl arı ~ı yan 18-24 yaş ara lı ğındaki kişilere at ıf ya p maktad ır: en yüksek seviyedekieğ i tim ve öğ ret im ISCED 0,1, 2 veya 3c kısa olup katı lımc ılar anketten 4 hatta öncesine kadar herhangi bireğ i tim a lm ad ı kları nı belirtmiştir. Payda, sorulara cevap vermeyenleri dikkate almayarak '•edinilen en yüksekdüzeyde eğitim ya da öğrctiııı''c ilişkin aynı yaş grubundaki toplam nilfusu içenııektedir. Hem pay hem de~ayda, i\B işgücil Aııkeıi Ça l ışmasından gelmektedir.1Gösterge, ISCED 3a, 3b ya da 3c uzun az.aoıi (pay) gibi en az. orta öğretime sahip 20-24 yaş ara lığın dakigenş le rin yüzdesini ifade etmektedir. Payda, sorulara cevap venneyenleri dikkate almayarak "edinilen en yüksekdüzeyde eğit im ya da öğretiın"e il işkin aynı yaş grubundaki toplam nüfusu içermektedir. Heoı pay hem de~ayda, AB I şgücü Aııke ti Çalışmasından gelmektedir.2 http://epp. eurostaı.ec.e uropa.eu/tgmltab l e. do?ta1Ftable&init= 1 &plugin= 1 &language=en&pcode=tsiir 1 ı O23 0ECD, Bir bak ı şta eğitim 2005; 2003 verisi. Sadece örgün eğitim dikkate a lınmıştır.

İlköğretimde % 100 okula kaıyıt oranı hedefine neredeyse ulaşı l mış tır. Bunun yanı sıra ortaöğretim vemesleki eğitim için belirlenen okula ka y ıt oran hedeflerine, özellikle kızlarda, u laşı laıııanı ı ştır.Tablo 3 ı: En az ortaöğretime sahip nüfus, yaş ızrubuna göre yüzdeEn az üst Yaş Yaş Yaş Yaş Yaşortaö~retimsahibi nüfusÜlkeler 25-64 25-34 35-44 45-54 55-64OECD Orta laması 73 81 77 71 61AB21 Ortalanıası 75 83 79 72 63Tiirkiye 31 42 28 25 19Kaynak.OECD, 13 ır b:ıkışıa t&Jiım," . 2009MEB'in 201~2011aşağıda verilm iş tir:istatistiklerine göre, eğitim düzeyine ve öğretim yılına göre okula kayıt oran l arıTablo 32: Eğitim düzeyine ve eğitim yı lına ( 1997-201 1) göre okula ka yıt oran ı (%)Öğret imYılıı Brüt ı flköğre nim ı Ortaöğretim Y~kseköğrctimNet 1 Toplam Erkek Kadın 1 Toplam Erkek Kadın Toplam Er k ek ' Kadın1997-1998 Bıilt 89,51 ' 96,26 82,43 52,79 60,20 44,98 : 19,52 22,

olarak ilköğretimde okula kayıt oranı önemli ölçüde artış gös term iştir. ilköğretimde net okula kayıtoranı 2006-2007 öğretim y ılında %90.1 3 ve 2010-20ı 1 y ılında %98.41 olarak ge rçe kle şmişti r . EğitimRefonn Girişimi 201 O Eğitim İzleme Ra ponı'n da yer alan istatistiksel verilere göre 6-13 yaş arası90.000 öğrenci herhangi biJ okula kayıtlı d eği ldir. Raporda yer alan diğer bir veriye göre 233.956öğrenci okula kayıt olmamı ştı r. ÖZellikle ortaöğretİrnde problem daha ciddi boyutladır. Aynı kurumun" 2009 Eğitim İzleme Raporu" na göre Türkiye'de ı 5- ı 9 yaşındaki erkeklerin %26 'sı ve kızla rın%50'si ne bir iş te çalışıyor ne de okula gidiyor. Aşağıda verileri yer alan ortaöğretimdeki okul terkleride bu tabloya eklcnmelidir. Tüm veriler Öncelik 1 bölgelerinde bu kapsanıda hedeflenmiş faaliyetlergerekmektedir 14 •Türkiye her ne kadar cinsiyet eş itliğini sağ lamayı başaramam ış olsa da ilköğretimde cin sifıe t ay rım ı5geçt iğ imiz yıllara kıyas la azalmaya devam etmektedir. Net ilköğretim okula kay ıt oranı kızlarda%98.22'den %98.56'ya yUkselirken erkeklerde bu oran %98.59'dan %98. 77'ye yükselmişt ir.Ortaöğreti me gelince, M EB istatistiklerine rağmen geçtiğ im iz y ıl cinsiyet ay rımı o/o4.31 'den %2.39'ageri lerkeıı, okula kayıt o raııı yükselmiştir. 201 J yı lıod a net ortaöğretim okula kay ıt oranı erkeklerde%68 .1 7'deo %68.53'e, kız larda %63.86'dan %66. L4'e y ükselmiştir." Kı z Çocukl arın ın Okullaşmasına Destek-Haydi Kızla Okula" kampanyası okula kayıt oranının endü ş ük olduğu Doğu ve Güneydoğu Bölgesi'nde 2003 yılında başlatı lmış tır. Kampanya kademe! i olaraktüm Türkiye'de uygulanmış tı r ve 273 bin kızın okula kay ıt olmad ığı an l aşı lmı ş ve bu k ı z l arın %8 l'ininkampanya ile okula kayd ı sağlanmıştır. Her ne kadar kanıpanyanın hedefi kıziarsa da kızların l/3'ioranı nda erkek de okula kayH o lmuşllır. Bu projeyle okula kaydolan kızl arın say ı s ı aşağıdaki gibidir:Tablo 33: "Kızların Okııla Kaydına Destek - Haydi Kızlar Okula" Kampanyas ının etkileri2003 2004 2005 2006 Toplam Bilinen ama10 il 33 il 53 il Türkiye henüz kayıtyaptırmamışolan40.000 73.200 62.251 47.349 222.800 50.647..Kaynak: MEll ın web sayfa.~ıKampanyanın bu lgularına göre, kızların eğitim iniıı önündeki temel engeller şun lardır:Okul ve s ınıf yetersizl i ğiOkullann evden uzak olması ve ailelerin çocuklarının, özellikle de kızlarının bu uzuny o lcul uğu yapmasın ı istememesiEbeveynterin çocuk larını kötü fiziki koşullara sahip okullara yollamak istememesiPek çok ailenin ekonomik zorluk içinde olmasıPek çok ebeveyn in çocuk l arını evde çalışt ırarak hanenin ge lirini arttırmak istemesiAilelerin toplumsal cinsiyete dair geleneksel önyargıları ve kırsalda kadınm toplıunsal rolüPek çok ailenin kızlarını erken bir yaşta evlendirmeyi eğ i timden önemli görmesiKızların okullaşmas ı nı izlemek ve sürdürmek için i lgili kamu otoritelerinden oluşatı bir birimkuru lmuştu r. Ay rı ca , TüiK'in "adrese daya lı nüfus kay ıt sistemi" de kızların okı.ıllaşnıasını vekampanyadan sonra değişen eğitim le bağlantılı ih ti yaç l arı nı izlernek amac ıyla kullanılını ştı r.Buna ek olarak, iKGOP altında " Özellikle Kız Çoc uklarının Okullaşmasınuı Arttm lma s ı (lER)"operasyonu uygulanmıştır. Operasyon kızların ortaöğretim ve mesleki eğitim ve öğretimine (MEÖ)24Eğit iın Reform Girişiıniniu Raponı hıtp : fferg.sabanciuııiv.edu/egitiın izlenıeraporlari adresinden indirilebilir.25 Bu veriler 222 sayı lı Kanun ile eği time il işkin yeni yasal düı

erışımın ııı geliştiri l mesi ve kı zların eğ i t i minin önemine yönelik farkın d alığın artt ı rı lınasınıamaçlamaktadır. Operasyon için 16 Milyon Avrodan daha büyük bir bütçe tabsis ed i lmiş ve bütçeninı O Milyon Avrosu 89 hibe projesine aktarı lm ı ştır.Operasyonla aşağ ı daki projeler destek l emnişt i~ 6 :Öğrenciler in i lköğret i m ve ortaöğret im okula kayıt oran l arının arttırı lınas ın ı amaçlayanprojelerMesleki beceri ve yeter li l iğin arttırı l arak işgücüne katılım oranının arttın lmasın ı amaçlayanprojelerÖğrencilerin aileleıri arasında eğitimin ve kızların okula kaydının önemine yönelikfarkındalığın arttınlmasını amaçlayan projelerİlköğretim ve oırtaöğ:retimde okul terk oranlarının azaltılmasını amaçlayan projeler.Türkiye'de çocuk işçi l iğinin aza ltılması ve okula kay ı t oran larının arttırılınası için sosyal politikadabazı tedbirler uyg u lanmıştır. Bu ç.erçevede Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı altındaki SosyalYardım ve Dayanışma Genel Miidürlliğii (SYDGM)'nca yürütiilen "Sosyal Risk Azaltıııa projesi"kapsamındaki Şartlı Nakit Transferleri (ŞNT) yoluyla fakir ailelerdel 7 çocuklarını okulagönderenlere k ı zlar için eksıra %20 teşvik sağlanm ı ştır.ŞNT Programı Türki ye'nin ihtiyaç ları doğrultusunda; ortaöğretime devamlılığına i lköğretimedevanıdan daha çok fayda içeren ödeme yapacak ve kızların devamlılığına daha büyük oranlardaödeme yapacak şekilde tasarlanrnış tu. Transfer ödemelerinin sağlık ve eğitiın hizmetlerindekul l an ı lması koşulu yatırım~ ! bir aç ı katmıştır.Amaç fakir hane halkının daha çok yoksullaşmas ı nın önlenmesi ve çocuklarının gelecek Uretkenliğinive gelirlerini geliştinnedir. ŞNT Programı uygıın hane ha lkını refah ve tüketimden yola çıkarako l uşturulan göstergeler yoloyla belirlemiştir. Program, okul çağındaki çocuklarını okııla gönderen veokul öncesi çağdaki çocuklarını düzenli sağlık kontrolleri ve aşı lama için kliniklere getirenlere ödemeya pm ı şıır.Ş. T Programı nüfusun en fakir %6'sına ul aşırıayı hedeflemiştir. En başından beri hedef gruba tam vekesin olarak ulaşılması hane ha lkının gelirinin (tüketiminin) direk olarak ölçtilenıemesi nedeniyle pekolası değildir .ŞNT prog ramı hane ha lk ına k ı zla r ını ortaöğret i me göndermeleri için ekstra teşv ik sağlamıştır.ŞNT Programı a l tında 750.888 hane halk ı eğitim desteği alırken 339.919 hane halkı hem eğitim hemde sağlık desteği almıştır . 1.659.713 yararlanıcı eğitim desteği almış t ır.Şard ı Nakit Transferi (ŞNT) öğretim yı lı boyunca 9 ay süresince sağlanmaktadır ve ülke çapındaçocuk l arı i lköğretim ve ortaöğretime devam eden annelere direk olarak ödenmektedir. Transferler ikiayda bir olmak üZere sağl anıııaktadır (ilköğretiınde 20 TL erkekler ve 25 TL kız lar için; orraöğretimde35 TL erkekler ve 45 TL kızlar için). Transfer miktarı ortaöğretim çağ ı ndaki çocuklar için ve26 http:!iprojeler .m eb. gov .lf/pkmır/i ndex. php?option=cooı_ content&vie\,=article&id= 123%3 A oeze llikle-kzcocııklarnn-okullamasnn -artır ı mas-projesi&catid~70%3A devam -eden -proje ler&l teıııid=83&1ang:otr27 Fonların ı,u llanuııında kriter olarak geçen takirlik ve Hıkir kişilere il işkin lıerlıaııgi bir tanımlama yoktur.Bunun ya nı sıra yararlanıcı lann seçimine i lişkin n e ı bir açık lama yoknı r. Yara rlanıc ıl arın %70'i aylık kazancının500 TL' den az oldu ğunu beyan ederek kendilerini fakir olarak tanınılamış l ardır. Beyana dayalı gelir elbette kisonuç olarak güvenilir değil dir. Yararlanıc ı hane ha lk ı nın neredeyse yarısı gelirlerini aylık 200 TL'nin altındaolduğunu rapor etmiş l erd i r ve üçte ikisinden çoğu da aylık gelirlerinin asgari ücret olan 380 T L'deıı az o l duğunurapor etmiş l erd i r ki bu da fakirleri hedeflernede uygun olarak added ilmektedir.

i lköğretim ya da ortaöğretime devam eden kızlar için daha yüksektir. 2009 yı lında 2. 1 Milyon öğrenciiçin toplamda 345 Milyon TL tahsis edi l miştir. 28İlköğretim kapsamında , okula kayıt oran ı 2009-2010 öğretim yılında 3-5 yaş için %26.92'ye 4-5 yaşiçin %38.55'e ve 2010-201 ~öğretim yılında 3-5 yaş için %29.85'e 4-5 yaş için %43.10'a ulaşmıştır.2011-2012 öğretim yı l ında, 3-5 ve 4-5 yaş grupları için okula kayıt oranı sırasıyla %30.87'den%44.04'e yükse lm iştir. Yine de yukarıdaki rakamlar AB ortalamasının (%85) oldukça a l tındadır.Ayrıca i lköğretimdeki oi-'Uia kayı t oranlannda ciosiyet farklılığ ı bulunmaktadır.1997 Temel Eğ i tim Kanunu'nun ve ilgili politika faal iyetleri ve projelerinin bir sonucu olarak 8 y ı llıkzorunlu ilköğreti nıd e okula kayıt oranı önemli ölçüde artış göstenniştir. ilköğretinıde net okula kay ı toranı 2006-2007 öğretim yılında %90. 13 ve 20 10-201 1 yılında %98.4 1 olarak gerçekleşmiş ti r.İlköğret im eği timi alan kızlıı rııı net oranı 1997-1998 öğret im y ı lında %78.97 iken bu oran 2010-20 11öğreti m yı l ında %98.22'ye ulaşmıştır. Ancak hedefilköğretimde %100 okuilaşma oran ıdır. Erkeklerlek ı zların net okııla kayıt oranları arasındaki fark ise 1997-1998 öğret im y ı lındaki %1 1.2'den 2006-2007öğret im y ılı o da %4.32'ye gerilemiştir. Buna ek olarak, MED'nin en son istatistiklerine göre, 2010-2011 öğretim yılında erkeklerle kı zl arın net okıı l a kayıt oranları aras ı ndaki fa.rk %0.37'ye geri l emişt i r.2010-2011 öğretim y ıl ında kızların net okula kay ı t oranı %98.22 iken bu oran erkeklerde %98.59olarak gerçekleşmiştir. 201 1-2012 yılında kız larm ilköğre tinıde net okula kayı t oranı 19 %98.22'den%98.56'ya u l aşırken bu oran erkeklerde %98.59'dan %98.77'ye yükselmiştir.Ortaöğretinıle ilgili olarak, MEB istatistiklerine rağmen, geçtiğimiz yıl cinsiyet ayrımı %4.31 'den%2.39'a gerilerken net okula k ayıt oranı ise arrmıştır. 2011 yılında erkeklerin net ortaöğretim okulakayıt oranı %68.17'den %68.53'e yükselmiş ve bıı oran kızlar için %63.86'dan %66.14'eyükselmiştir.Net okuilaşma oranının tek başına yeterli bir gösterge o l mayışı önemlidir. Düzenli devamlılık daayrıca önemli bir göstergedir. Bu kapsamda, i l köğretimdeki devams ı z l ık o ra n ındak i ar tı ş da ayrıcaönemli bir parametredir. 2010-201l'de öğrenci lerin %4'ü 20 gün ya da daha fazla devaınsızlıkyapnıışken, 2011-2012'de o/o4.5'i 20 ya da daha fazla giin d evanısızlık yapm ı ştır. Devams ı z l ıktakiartışla cinsiyete göre dağ ılım; %4.4 erkekler ve %4.6 kızlar olarak gerçekleşmiştir.Buna ek olarak, mesleki ve teknik eğitim için okul terk sorunu da dikkate alınmalıdır. Mesleki veteknik yiiksek okullarda ohıl terk yak l aşık %73 diizeyindedir. Örneğ i n, 2010-201 1 öğretim yılında1.177.725 öğrenciden sadece 314.448'i mesleki ve teknik yüksek okullardan nıezwı olabilrııiştir.Mesleki ve teknik dersler eğitimin ikinci y ı lı n da baş l amaktad ır ki bu da öğren ci l er için çok geçtir. Bunedenle, MEÖ öğrenci lerinin milfredatın yapısı nedeniyle okulu terk etme eğilimi vardır.Ortaögretimde okula kayıt oranı hala yetersizdir. Ortaöğretim net okula kayıt oranı 2006-2007öğretim yılında. %56.51 iken 2010-2011 öğretim yılında %69.33'e ulaşmı ştır. 30 Brüt ve net okula kayıtoranları arasındaki farkın en çok ortaöğretİrnde olduğu açıktır. Gelişmiş MEÖ prograınlarnıınolmayış ı , verinıli kariyer ve mesleki hizmetlerin olmayışı ve fark lı tipteki programlar arasında yataygeçiş l erdeki zorluklar ortaöğretimdeki okul terklerinin asıl sebepleridir.Bunun yanı sıra, Eğitim Retorınu Girişimi "2009 Eğitim izierne Raporu" na 31 göre Türkiye'de 15-19yaş aralığındaki erkeklerio %26'sı ve kız l arıo %50'si ne çalışmakta ne de okula gitmektedir. Uzun28 http://www.sydgm.gov.tritr/html/23729 Bu veriler 222 say ılı Kanun ile eği time i li şkin yeni y.ı.sa l düzenlemelerle değişen 8 yıllık zorunlu eğ itimivansıtıııaktadır. Yeni 4+4+4 sistemine ait asıl veriler bir sonraki öğretim yılı sonunda edinilebilecektir.~o OP'nin ilk tas l ağında, en son veriler 2006 yılına aitti. 20 ll yılından itibaren kaydedilen ge l işmeni n tespitedilebilmesi için geçmiş istatistikler silinıneın i ştir.31Eğit i nı Reformu G i ri ş imi Raporları aşağıdak i adresten indirilebilir

dönem devaınsızlıkların (20 gün ve daha flızlası devamsızlıklar) bu verilerde yer alınadığı dikkatealınd ı ğında sonınuıı daha da büyük o lduğu anlaşılmaktadır.Cinsiyet ayrım ı aza lı rken, net okula kayıt oranı artmıştır, okula kayı t oran ı açısından cinsiyet farklılı~ıortaöğretiinde i lköğretimde n daha büyüktür. 2006-2007 öğretim yılı net okula kayıt oranı kızlar için%52.16 iken erkekler için %60.71 'dir. 2010-2011 öğretim yılında net okula kayıt oranı kızlar için%66.14'e ve erkekler için ise %72.35'e yiikselıniştir.Ortaöğretimdeki bir başka önemli sorun ise; mesleki orta öğrelime olan talebin, genel orta öğretimeolan talepten daha az o l masıd ır. 2005-2006 öğretim yılında, 3 milyondan fazla öğrenci ortaöğretimkurumlannda eğitim görmektedir ve bunların %36'sı mesleki, %64'ü ise genel orta öğretimindedir.Genel ortaöğretim ve mesleki eğitim arasındaki fark geçtiğimiz yıllarda düşüş eğilimi göstenn iştir.2010-2011 öğretim yılında, 4.748.610 öğrenci ortaöğretime devam etmekte iken bunların 2.072.487'simesleki ve teknik eğitime, 2.676.123'ü ise genel ortaöğretüne devam etmektedir.ıı Her ne kadarortaöğretimde mesleki ve teknik eğitime katılım konusunda bazı ilerlemeler kaydedilmiş olsa da bufigürler bala mesleki eğitim için istenen düzeyden oldukça uzaktı r. Etkili yönlendirme ve meslekirehberlik hi zmetlerinin eks ik liğ i , eğitim istihdam ilişkisinin yeters izl iği, eğitimin kalitesininyetersizliği ve mezuniyetten sonra iş bu lmanııı zorluğu, mesleki ortaöğrerime devam eden öğrencioranıııııı az o l masına neden olmaktad ı r. Buna ek olarak, mesleki ve teknik eğitim açısından okul terksorunu da dikkate aluımalıdır. Mesleki ve teknik yüksek okullarda okul terk oranı yaklaşık %73 'tiir.Mesleki ve teknik dersler eğit imi n ikinci yılında başlamaktadır ki bu da öğrenci l er için çok geçlir. Bunedenle, MEÖ öğrencilerini ın mü fredatın yapısı nedeniyle okulu terk etme eği lim i vardır.MEÖ okııllaşmada cinsiyet farklılığı ile ilgili olarak; 20 10-2011 öğretim y ı l ında ; mesleki ve teknikokullarda bulunan toplanı 2.072.487 öğrenc i den 1. 177.725'i erkeklerden iken 894.762'si kızlardanoluşmaktadır.Yükseköğretimdeki net kayıtlılık oranları;Tablo 36'ya göre; 201 1'de Törkiye'de 165 üniversite bulunmaktaydı . Tablo 34'e göre bunlardan 103tanesi kamu üniversitesi, tablo 35'e göre de 62 tanesi kar amacı gülmeyen vakıf üniversiteleridir. Ekolarak, 7 adet vakfa ait ortaöğrenim soması MEÖ okulu ile 1 O adet diğer yüksek eğitim kurumlarıbulunmaktad ır . Tablolar heın kamu bem de kar amacı giitmeyeo vakıf üniversitelerindeki artışıyans ı tmaktadır.Tablo 34: Türkiye'deki kamu üniversitelerinin sayısı ( 1933-201 1)6851 2 53 53 53 53 53 53 53-ı 2 3 5"'.. ...,"' .... .... ... .. .... "'.. ....

Tablo 35: Türkiye'deki kaır amacı gülmeyen vakıf üniversitelerinin sayısı (1933-20 ll)6254.... nnniill45M ~ \D U\ W ,.... po... ....t ~

Açık öğretim öğrencilerinin sayısı 1.713.923'tiir. Do layıs ı y l a, yüksek öğretimdeki öğrencilerin %45'içalışına la rına açık üniversite ve %55'i yüz yüze eğitim ile devam ennektedir. Türk yüksek eğitimsistemindeki yabancı öğrencilerin sayısı sadece 26.288'tir.Tablo 37: Yüksek öğren ime .kayı t lı öğrenci leri n say ı larındaki y ı llara göre değişim (I 984-201 1) 34: :~::: f---=----=~-~~-~-~~~-~~~- --::~--~ ~~----·· . --=-=· -:~ ·- _-_·:-__ ·--~ -··:=·-3.500.000 - - -----·--···-----·--·--·---·-·--·- ··-·3.000.000 - -·---- ------ ----- - - -·- - - -2.500.000 ---- - ---------- ------- -----2.000.000 11.000.000 +---ı '1 ' 1 r ' .,...,1.500.000 . iE_;_ ~-~~~~~~~:;~~;~~::~~~~;~~=soo .~ t -~ ., 1Kaynak: ÖSYM Yüksek Öğretimlstaıistikleri, 1984·2010201 1 itibariyle, 687 meslek yüksek okulu bulunmaktadır, bun l arın 607'si devlet üniversitesi meslekyüksek okulu, 40 ' ı kar amacı gütıneyen vak ı f üniversitesi meslek yilksek okulu, 7'si vak ı f meslekyilksek okulu ve 33'ü diğer meslek yilksek okııllarıdır. Meslek yüksek okııllarının yaklaşık olarak%88'i devlet üniversitesi meslek yüksek okul udur.Meslek yüksek okulu öğrencilerinin toplam sayısı 1.042.350'dir. Bun ların %41 'i uzaktan eğitim ve%59'u yüz yUze eğitim almaktadır.Meslek yüksek okulu öğrenci sayısı açık öğretimdeki l er hariç (487.437) 6J4.873'rilr. Bunların560.733'ü devlet üniversitesi meslek yüksek okulu öğrencisi; 30.48 1 ' i kar amac ı gürıneyeıı vakıfüniversitesi meslek yüksek okulu öğrencisi; 3.838'i vak ı f meslek yüksek okulu öğrencisi ve 19.821 'id i ğer meslek yüksek okulu öğrencisidir. Dolay ı s ı y l a meslek yüksek oku lu öğrencilerinin %91'i devletüniversitelerinde ve %5'i kar amacı gülmeyen üniversitelerde okumaktadır. Açık öğretim öğrencilerihesaba katılınadan yüksek öğretim öğrenci l erinin yaklaşık olarak %30'u meslek yüksek okullanııdaokumaktadır.Yükseköğretimdeki net kayıılılık oranı, 2010-201 J öğretim y ılmda %30,06'dır. Üniversiteye girişsıuavına giren 1,6 milyon kişidea yalııızca 350.000'i (yani %21,8'i) örgiln bir eği tim kurumunayerleştiri lmiştir. Yilkseköğretirnde bir kapasite eksikliği sorunu vardır. Lise öğrenimleri sırasındaprofesyonel bir beceri edinınemiş olan geriye kalan 1,25 milyon genç insan ise, genelliklemezuniyetten sonrd i ş bulmakta sorunlar yaşamak tadır.Üniversite düzeyinde okullaşmada cinsiyet farklılığı nispeten düşiiktür (2009-2010 öğretim yılındakızlar için %29,55 ve erkekler için %3 1,24).Türkiye'de 111.495 akademik personel bu l unmaktadır. Bunların 95.89l'i devlet üniversitelerinde;12.392'si kar amacı gülmeyen vakıf üniversitelerinde; 179'u vakıf meslek yüksek. okullarında ve3.033'0 diğer yüksek öğretim kurumlarıoda b u lunmaktadır. Yüksek öğretimdeki akademik personelinyaklaşık olarak % 86 ' sı devlet ve %11 ' i vakıfüoiversitelerindedir .34 Mavi çizgi yüksek öğretimdeki toplam öğrenci sayısını. kırmızı çizgi açık öğretim i ve yeşil çizgi yüz yüzee~i t i mi göstermektedir.

Meslek yüksek okulu akademik personelinin toplanı sayısı ı 1.590'dır ve yüksek öğretinı akademikpersonelinin neredeyse %1 O'u meslek yüksek oku llarında çalışmaktadır. Bun l a rın 8.732'si devletüniversitesi meslek yüksek oku llar ında; 1.07 1 'i kar amacı gütmeyen va kı fün i ve rsites i meslek yüksekokullarında; ı 79'u vakıf meslek yüksek oku ll arında ve J.608'i diğer meslek yüksek okullarındadır.Do l ay ı sıyla meslek yüksek okulu akademik personelinin %75'i devlet üniversitelerinde ve %9'u karanıac ı gülmeyen vakıfün i versiteler inde çalışmaktadır.2. 1.1.2.4. Öncelik I ve Öncelik ll Bölgelerine göre Okula Kayıt OranıKayıtlılık oram Öncelik I Bölgelerinde Öncelik ll Bölgelerine göre daha düşüktür. Aşagıdaki tablodada görüleb ileceğ i üzere bu fark, Öncelik I bölgesinde ve on ların bllyüme merkezlerindeortaöğretimdeki kızlarda en yüksek seviyededir. Ayr ı ca, bu oranlar Öncelik 1 Bölgelerindeki baz ıbaşka ilerde daha da düşUktllr.Tablo 40: lllere ve eğ itim düıeyine göre okula yazılma oran ları 20 10-20 ll eğitinı yılı başıA.T

Onceljk ll f!üluelerilsuınbul D 109,41 109.07 109.77 106.93 109,74 103,92ı:: 99,38 99,60 99,16 74,51 75,37 73,60Tekirda~ D 107.52 107,65 107,38 105,53 110.58 100,09E 98,58 98,66 98,50 81,82 84,68 78,74Balıkesir o 106.04 lOS 81 10628 95,93 97,11 94,68E 99.04 99.13 98.94 78,67 79.48 77,81Inn ir D 107,44 107,02 107,90 105,23 107,35 102,98E 99,11 99. 13 99.09 78,79 78,26 79,35Ayd ı n D 107,38 107,54 107.21 92,10 93,70 90,42E 99,48 99,61 99,34 74,55 74,58 74,42Manisa o 107.11 107,16 107,06 90,36 92,57 88,04E 98,92 9897 9&,85 73,02 74 70 7125Bursa D 106.30 105.91 106.71 103,55 109.01 97.78E 99,20 99,3 1 99,08 79,25 82,04 76,31Kocaeli o 105,77 105,35 106,21 112.39 120,15 104,20E 99,25 99,51 98,98 82,44 86,27 78,39Ankara o 104,43 104,13 104,74 113,34 117,48 109,00E 99.47 99.54 99,40 86. 19 86.46 85,91Konya D 104,03 104,20 103,85 85 76 89 36 8203E 98,39 98,63 98,13 65.67 68.08 63,16Antalya D 105,61 105,59 105,63 99,60 100,35 98,82E 98,46 98,52 98,40 74,54 74,93 74,13Adana o 107.74 107,85 107,61 93,08 98,51 87,35E 99,01 99,15 9&,86 70,29 72,72 67 73Kınkkule D 105,25 105,52 104,97 108.42 117,67 98.70Zonıı.uldakE 98,33 98,3 1 98,34 85,42 89,19 81,46o 107,36 108,05 106,63 99,60 105,96 93,19E 99,74 99,67 99.81 77,97 82,18 i 73.73TÜRKİYE o 107,58 107,3() 107,81 93,34 99,06! 87,31E[ 9841 ( 98,59 1 98 22 ( 69,33 ı 72,351 66,14... . .Kaynak: MEI3 Eg ıt ını hıa ıısıiklerı, 2011Öncelik ı Bölgelerinde ayn ı zamanda t aşımalı eğ i tim ve yatılı l ık iınkiln lan da sağl anmaktadır. Yatılıİ lköğret im Bölge Okul l arı (YİBO ' Iar) nüfusun çok dağınık olduğu bölgelerdeki öğrenc il eri ne hi7.metvermektedir. Hükümet bu okulların tüm masraflarını karşı lamaktadır. 2006-2007 öğretim yı ll arında buokulların sayısı 603 ve bu okullarakayıtlı öğrenc i say ıs ı 282.132'dir. Bu okullardaki erkeklerin oranı%60'd ı r. Toplamda 6420 merkezi okula 694.329 öğrenci taş ın mış ve buralarda eğ iti m görmüştü r.Bunlann 363.266'sı erkek ve 331.053'ü kızd ır. Taş ımalı eğitim Öncelik I Bölgelerindeki kimi illerdeözellikle Türkiye'nin güneydoğu ve kuzey bölgelerinde uygulanmaktadır. 2006-2007 öğretim yılındataşınan öğrenci sayısının en yüksek olduğu iller şunlardır: Samsun (26.004), Trabzon (22.224),Şanlıurfa (38.840), Diyarbakır (27.761), Van (19.010).Türkiye'de 20 10-201 1 öğretim yılında YiBO'Iann sayısı 539'a düşmüş ve bu okullardakj öğrencisayısı 247.563 olmuştur. Bu okullardaki erkek çocukların oranı %63'tür. Toplamda 5.852 merkeziokula 687.056 öğrenci t~ınınış ve buralarda eğ i t im görmüştür. Bun ların 352.362'si erkek ve334.694'ü kızdı r .Bir başka ilginç say ı da G iineydoğn'daki Yan, Şanlıurfa ve Diyarbakır gibi illerde taşınan öğrencisayıs ın daki cinsiyet farkıdır. Bazı illerde YiBO'Iarın yetersiz kapasitesi ve dengesiz da~ ı lım ı vetaştmalı eğ itimin zor l ukları kızların devanısızlığına ve ailelerince okula gönderilınemes i ne neden olanb aşlı ca sorun lardır.Öncelik ı Bölgelerindeki ortaöğre time kay ıtlı ö~renci oranı en dUşUk seviyededir. (2001-2002)TURKSTAT istatistiklerine göre eu düşük net kayıtlılık oranları Şırnak (% 1 O, 78), Ağrı (% 11,98), Muş(%ll,23), Şanlıurfa (%13,39), Bi ı l is (%14,73), Van (%16,78), Mardin (%18,43) ve Hak.kilri'de

(% 19,6) görülmektedir. Bölgede ortaöğretiine yönelik ciddi çabalar sarfedilmesine rağmen bölgen indurumu değişmemiştir. MEB Eğ itim İstat i stikleri ne göre en düşük kayıtlılık oranları Van (%36.68).Diyarbakır (%48,52), Şan lı urfa (%36,59), Kars (%45,80) ve Batınan (%50,82) gibi Öncelik IBölgelerinde bulunan şehir l ere aittir. Cinsiyetler arasıııdaki fark l ıl ı k Öncelik I Bölgelerinde açıkçagörülmektedir. Güneydıığu ve Doğu Anadolu'da 2005-2006 öğretim y ıl ında ortaöğretim görenk ız iann oranı o/o43,2 iken bu oran erkekler için %56,8'dir. Bu sorun Öncelik I Bölgelerindeki kimiillerde daha vahimd ir; önıeği n Muş'ta k ı zlarm net kay ı t l ılık oranı %6,1, Bitlis'te %7,58, Mardin'de10,2 ve Siirt'te 10,66'dır. Tablo 35'te görü ldüğü üzere, 2010-20 ll Öğretim Y ı l ın ın başında, büyümemerkezlerinde kızlar için kayıtlılık oran ı Türkiye'de en kötü oranlar olarak Van'da %29,40 veŞan lı urfa ' da %28,64 ile gerçekleşmiştir. Bu bölgede yaşayan ailelerin çocuk ları -özellikle de kızları -geleneklerin etkileri, ailelerin düşük sosyo-ekonom ik düzeyleri, okul ve sııı ı f say ı larını n yeters i zliği vecazip ve ileri düzeydeki MEÖ programlarının yokluğu yüzünden ortaöğret iine e ri şimde zorluklaryaşamaktadırlar.2009-201 O öğretim yı lı nın baş ında Türkiye orta lamas ı %64,95 iken ortaöğret im için en düşükkayı t lı lık oranlan Ağrı (%26,92), Van (%32,79), Mu ş (%28,09), Bitlis (34,26). Şanlıurfa (%32,10) veŞ ırn ak ' ta (%34,29) kaydedi lm i şti r.2010-2011 öğretim y ılının başında ise, Türkiye orta laması %69,33 iken ortaöğretim için en düşlikkayıtlı l ık o ranları Ağrı (%30,76), Van (%36,68), Muş (%31 ,91), Bitlis (38,43), Şanburfa (%36,59) veŞırnak ' ta (%38, 10) kaydedilmiştir .Aşağıdaki tablolar, on yıllık bir dönemdeki ileriemelerin gözden geçirilmesine imkan sağ layan, 2000ve 2001 yıllan itibariyle yiiksek öğrenim mezunlannın oranına i l işkin verileri ortaya koymaktadır .Tablo 41: Oneelik 1 Bö lgele ri ndekı y ü kseköğretim mezunu oranlanYTI. SEVlYE lBBS n DÜZEYl YükseköğrenimU KODUmezunlannın oranı2000 TRA I Erzurum, Erzincan, Bayburt 3,82000 TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır , Ardahan 2,42000 TR.Bl Malatya. Elazığ, Bingöl, Tunceli 4,32000 TRB2 Van, Muş , Bitl is, Hakkari 2,22000 TRCI Gaziantep, Adıyaman, Kilis 2,92000 TRC2 Şannı u rfa, Diyarbakır 2,42000 TRC3 Mardin, Batman, Şırnak. Siirt 2.12000 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 3,52000 TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 3,82000 TR82 Kastamonu, Ça nkırı, Sinop 3,42000 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 3,62000 TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane 4Kaynak. fUIK. 2000 Nufus SayımıTürkiye'de 2008-2009 öğretim yı l ında 447.132 öğrenci fakülte ve yüksek öğretim okullarından mezuno lm uştur.Tablo 42: 26 IBBS ll Bölgesi ndeki yükseköğretim mezunlarının say ı s ıYTL SEVİYE İBBS n DÜZEYi Toplam Viikse köğrenimll KODU Nüfusmezımlannınoranı201 1 TR lO İstanbul 12.260.128 1.373.0372011 TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 1.448.81 1 125.200

201 TR22 Ba lı kesir, Çanakkale 1.528.724 140.727201 TR31 İzm ir 3.644.298 445.679201 TR32 Ayd ın , Denizli, Muğ l a 2.540.424 233.25420 1 TR33 Manisa, At)'o ııkarahi sar, Kütahya, Uşak 2.692.8 16 184.84120 1 TR41 Bursa, Eskişeh i r, Bilecik 3.315.102 324.563201 TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 3.002.5 17 261.924201 TR51 Ankara 4.445.3 17 723.75420 1 TR52 Konya, Karaınan 2.036.18 1 153.635201 TR61 Antalya, Isparta, Burdur 2.435.988 245.35620 1 TR62 Adana, Mersin 3.384.302 283.124201 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 2.645.008 162.30920 1 TR71 Kırıkka l e, Aksaray, N i ğde, Nevşehir, Kırşe h i r 1.346.706 93. 142201 TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 2.104.192 161.354201 TR81 Zonguldak, Karabük, B artın 940.052 71.293201 TR82 Kastamonu, Çankırı ,S inop 685.254 46.10920 1 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 2.486.063 178.97820 1 TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin,GilmUşha ne 2.310.306181.482201 ı TRAI Erzurum, Erzincan, Bayburt 958.40 1 71.46820 11 TRA2 Ağrı, Kars, Iğd ır, Ardahan 998.513 43.6182011 TRBI Malatya, !Elaz ı ğ, Bingöl, Tunceli 1.498.8 12 117.735201 ı TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 1.735.788 69.08020 11 TRCI Gaziantep, Adıyaman , Kilis 2. 122.256 ll 1.04320 1 ı TRC2 Şanlıurfa , Diyarbakır 2.748.140 ı 14.259201 ı TRC3 Mardin, Batman, Şınıa k , Siirt 1.731.068 73.033ıK.ıy nıık. 1 UIK, Adrese Day.ı lı Nülus Kay ı t St>!emı \1erıt.ı.· •banı, 20112.1.1.2.5. Mesleki Eğitim Ve Öğretim (MEÖ)örgüıı eğitimd e mesleki ve teknik eğitim yeşiı l i okul tUrlerini kapsamaktadır. Bunlar arasında özelliklekız ve erkek teknik liseleri, ticaret ve turizm liseleri, imam-hatip liseleri ve sağlık meslek liselerisay ılabilir. Bu okulların çoğu MEB'e bağlıdır. Ayrıca ilniversitelerin koordine ettiği 2 y ı llık meslekokulları ve mesleki eğitim fa.l..iilteleri va rdır. Mesleki ve teknik eğ it i m o kadar karış ık bir sisterndir kimesleki ve teknik eği tim de en az 36 çeş it okul v ard ır . MEB istatistiklerine göre 2005-2006 öğretimyılların d a 4029 mesleki ve teknik lise vard ır. Bu rakam 2010-2011 öğretim yılının başında 5. 179'ayükselm i ştir.OECD tarafınd a n yayınlanan Education al a Olance isimli rapora göre, mesleki üst orta öğrenim gören25-64 yaş dilimindekilerin oranı ülkeler aras ında gen iş ölçüde değişme ktedir. Karş ı laştırıldığında, ÇekCurnlıuriyeli ve Slovakya'da yetişk in nüfusun %70'ten fazlası en yüksek eğit im düzeyi olarak üst ortaöğre n i m görilrken irlanda, ispanya ve Tllrkiye'de yet işk in nufusun %10'undan daha az ı bu yönelimdebu lunmu ştur. Bu kapsaında ülkeler arasındaki farklarıo büyük kısmı, üst orta öğrenimin özellikleyüksek öğrenim a l aııı olmak üzere d iğer öğrenim düzeyleri karş ı sın d a göreli önemine bağlıdır.Yukarıda belirt ildiği üzere, örgün mesleki ve teknik eğ itimd e yaşa ıı aıı temel sorun düş ük okul kayıtoranlarıdır. 2011 MEB istatistiklerine göre or taöğret i m gören öğrenc i lerin ya ln ızca %43'ü meslekieğitim gönnektedir. Mesleki orta öğretim mezu n ların ın iki y ıllık yüksek meslek okullannda sınavsızeğitim görme hakkı va rd ı r. Fakat meslek yüksek okulu mezunları daha iyi iş l er bulma ve daha yükseksosyal statüye u laşma beklentisi ile yükseköğretiine devam etmek eğiliınindedirler. 201 2 y ıl ıııdamesleki ve teknik ortaöğrenim oku l l arında n 533.5 12 öğ renci mezun olmuşttır ve mezunlardan33.493'ü (%6,27) lisans derecesi veren programlara ye rle ştiri lmiştir.

MEÖ okullarının mülredatı genel liselerinkiyle benzerlik göstermektedir. İ l k yıl MEÖ öğren c il eritarafıııdan mesleki ve teknik dersler yerine teorik dersler aluııuaktadır. Mesleki ve teknik derslereeğitimin ikinci yılı başlanmaktad ır ve öğrenciler için geç olmaktadır. Böyle olunca, MEÖ öğrencilerimürredatın yapısından d olay ı okuldan ay rılma eğiliminde olıııaktadır.Öte yandan, başa rı sı z MEÖ öğrenci l eri n e okuldan ayrılış sertifi ka ları vennek yerine altenıatif diplamaprogramları geliştirilmelidir.Sürmek1e olan reformlara rağmen mesleki eğitim ve öğret i min kalitesini ve iş piyasasıyla ilgisinigeliştirmek ve MEÖ'yü diğer eğ i tim alt sistemleriyle aynı düzeye getirmek için ilave çabalara ihtiyaçduyu lmaktadır.Bu düşük kayıtlılık oranı, çoğun luk la MEÖ'nün sorunlarından kaynaklanmaktadır. ilk sorun, özelsektör ve meslek okııllarınırı iyi iş leyen bir koordinasyon ve işbirliği o l ıışturamaması dı r. Bölgesel vemahalli işgücünün ihtiyaçları ile daha yakın bağlantı sağlam ak için tüm ilgili tarafların da içindeo l masına izin veren modüler yapı l arın o l uşturulması gereklidir. AB tarafın dan finanse edilenTürkiye' de Mesleki ve Teknik Eğ itimi Güçlendirme Projesi (SVET) altında çe şi tli modülerprogramlar hazırlanmış ve :MEÖ müfredatı gözden geç iri lmiştir. SVET Projesi'ne dair son raporagöre, seçilen 17 iş a l an ı ndaki 10, l l ve 12. s ın ı flar için mesleki eğitim modüllerine nihai şek l i veri l mi şve Türkiye çap ındaki tüm MEÖ kunıınlarında, belirlenen modüller uygulanmaya ba şlamıştır . Ayrıca,aynı proje kapsamında, ders programın ı gözden geçirme ve modüler hale getirmeye yönelik çalışma l arhalen sünnektedir. Bu modüler programları diğer meslek alanianna yaymak, sosyo-ekonomikbağlamdaki gel i şmeler açısından önemlidir. Ayrıca, AB tarafından finanse edilen MEÖ projelerinins iirdürülebi l irliğ i açıs ından mesleki eğitimde uygulauan yeni uıiifredatın etkisini d eğerlendirmeye ,gerektiğinde yeni ayarlamalar yapınaya ve yeni program için eğ itim ınalzerne leriv

eği t im, istihdam ve i şgücü piyasasında mesleki rehberlik hizmetlerini sistematik bale getirmek,tanım lanmış standartiara ulaşmak için kurumlar aras ı işbirliği sağlamak, YBÖ ilkesine uygun şekildeyaşam boyu rehberlik hizmetlerinin sosyal ortaklan ve tüm ilgili t arafları kapsamasını sağlamak olarakbelirle nmiş tir.Protokol tanımlanan amaçlara ulaşmak için tüm tara fların katılımını ve iş birl iğin i hedeflese de,uygulama daha fazla etkinl ik ve isteklilik gerektirmektedir. Protokollin uygu lanmas ı MEDAK(Mesleki Danışmanlık Kurumu) üzerinden yürütülecektir.Mesleki eğitime katı lım o ran l arını yükseltmek için ele alınmas ı gereken iiçiincii sorun ise MEÖ 'n ünçeşi tl i düzeyleri ve programları aras ın da ve yeteriii ikierin tanınınası vasıtasıyla örgüo ve y aygın tvlEÖarasında yatay ve dikey geçişi kol ay laştımıak tır. Böylelikle sistem içinde esneklik, mesleki eğ itimidaha çekici hale getirecektir. 2005'te yUriirlUğe giren tUzüğe göre, 9. s ınıfl a yatay geç i ş hiçbir şartabağlı d eğ ildir ve 1 O. sınıfla da kinü şartlarm karşılanmas ı balinde orta öğ retimdeki çeşi tli okul veprogramlar arasında geç iş yapmak mümkündür. Meslekler eve rehberlik hizmetleri orta öğretimin ilksınıfında (9. sın ı f) öğrencilerin yetenek ve ilgilerine göre "Mesleklere Giriş ve Mesleki RehberlikDersleri" arac ılığıyla verilmektedir. Yeni sistem 1 ı. suııtin başına kadar genel eğitimden meslekieğitime geçişe izin vermektedir. Ayrıca, yüksek mesleki eğitimdeki öğrencilerin %1 O'undan azolmayan bir kısmına kendi a lan ların da ki 4 yıll ık ün iversite programianna sınavsız dikey geçi ş hakkısağlay an bir sistem getirilmi ş tir. Fakat, progranı l ar arasındaki Marsızlıklar bu geçiş l eri zorlaştırınaktave bu tüzüğlin uygulanınasını şüphe götürebitir kılmaktad u.İnsan kaynak la rının, özellikle de öğretmen ve okLıl rehber danışmanlannın nitelği dordüncii bir sorunteşki l etmektedir. 2006'da biten, Avrupa Birl i ği' nin finanse ettiğ i Mesleki ve Teklük Eğ itiminModenıizasyonu Projesi çerçevesinde örgiitleruıı e kapasitesini güçlendirmek ve öğretmenierin hizmetöncesi ve hizmet içi mesleki eğit im ve öğretimi (MEÖ) eğ itim ini sağ l amak amaçlı pek çok faaliyetyürütülmüştür. MEÖ öğretmenleri için 9 hizmet öncesi ve hizmet içi nıüfreda t modülü, tüm ilgilitarafların kat ılımıyla hazır l arımış ve baz ı MEÖ Fakültelerinde 2004-2005 eğitim y ılında uygulanınayabaşlanmıştır. Bu proje kapsaın ında 14 MEÖ fakültesine teçhizat sağ lanllllştır. Projenins ürdüriiieb iiiriiğ i MEB, YÖK ve ilgili taraflar arasındaki i şb irliğine ve yeni hizmet içi ve hizmetöncesi ınodüllerin hazırlanınasına bağ lıd ır . Yukarıd a be lirtildiğ i ilzere, okullarda daha iyi rehberlikhizmetleri sağl ayahilıııek için okullardaki rehber danışınanların niteliklerinin yükseltilmesine ihtiyaçvard ır.Beşinci sorun MEÖ m ezun l arını daha ileri düzeyde eği timiere haz ır l amaktı r. Ha lihazırdaiiniversitelere eriş im s ınırlıdır ve ayrıca mesleki yüksek okullar da sonın teşk il etmektedir. 2001 'de,mesleki ve teknik liselerden mesleki yüksek okullara s uı avs ı z geçiş mümkün hale geıiri lıni ştir. Dtuıunbir sonucu olarak meslek yüksek oku llarıııın öğren ci sayısınd a önemli bir artış göz lem lenmiş tir.Ayrıca vakınara da ekonominin i hti yacı olan vasıfl ı i şg ücünü sağ lam ak için kar amacı gütıneyenyüksek meslek okul ları açma izni veri l miştir. YÖK'ün Meslek Yüksek Okulları Raporuna göre, 687c iva rında Meslek Yüksek Okulu mevcut, bun l arın 474 'ü faal ve sadece % ı O'unun yeterli kaynakları(öğre tim elemanları, fiziksel kapasite ve Lahoratuarlar) vardır. Devlet üniversiteleri ndeki meslekyüksek okııliarına ek olarak, va kı flar tara fından kıuulnıuş 28 meslek yüksek okulu vardır. 2006'daÖSS'ye başvuran 1.678.326 adaydan ya lnızca 191.498'i (%11,44) meslek yiiksek okulla rı naye rleştirilmi ştir. Ortaöğretimdeki meslek ok ullarının mezunları bu okııliara s ınavs ız kabul ediliyor olsada, b ıı okullar taralindan uygulanan müfredatlar birbirleriyle tutarlılık gösterıneınektedir . MeslekYüksek Okullarında orta öğretimdekine benzer, hatta bazen daha düşük seviyede ders programlarıuygu lanması, yetersiz a ltyapı ve vasıflı eğ itmen eks iğiyle birl eşince ka rşımıza yuksek okııl ıı bırakmaoranları çıkmaktad ır. Bu oran Meslek Yüksek Okullarında yakl aşık olarak %56'dır. BunUll daötesinde, mesleki okullara giren mezunlar gerekli temel yeterlilik ve bilgi seviyesinikarşı la yaınad ıkları için, öğrenim çevresi ile ba şa çıkanıaınakta ve okulu bırakınay ı terc ihetmektedirler.

Mesleki ve teknik eğitim fa bilteleri teknoloji fakültelerine dönüştürülmüş , eği tim formasyonu derslerika ldın lmış ve yeni ınllheııdislik dersleri ıniifredata ek l enmiştir.Teknoloji fakültesi öğre ncileri teknik öğretmen olabilmek için eğ itim fo rınasyonu almak istediklerindemeslek öğretmen i fonuasyon merkezleri ve MEÖ Öğre tmen Eğitimde Mükemmellik Merkezlerinegitme leri gerekmektedir.TOrkiye'de sadece eğitim fakUltesi mezun l arı öğretmen olma hakkına sahiptir. Üniversite derecesiöğretmen olabilme husus ıuıda anahtar bir rol oynasa da öğretmenierin atanınas ında fakültelerdenbağ ımsız olarak mesleki performans da dikkate alııımalıdır.T ab lo 43: Meslek yüksek o k u ll arın ı n savıs ıÜniversitenin A dıMeslek Yüksek O kulların ın S a yıs ıAtatürk ÜniversitesilOCumhuriyet Üniversitesi 12Dicle Üniversitesi 22Erciyes Üniversitesi 7Fı rat ÜniversitesillGaziantep Üniversitesi 7Gaziosmanpaşa Üniversitesi 12Harran Üniversitesi 9İnönü Üniversitesiı oKafkas Üniversitesi 6Kahramanmaraş Sütçü İnıarn Üniversitesi lOKaradeniz Teknik Üniversitesi 7Mustafu Kemal Üniversitesi 719 Mayıs Üniversitesi 12Yuzüncü Y ı l Üniversitesi l l15 Büyüme..Merkezindeki Toplam 153Kaynak: YOK, 2007Tablo 34'te de görüldüğü üzere, 2007 yılı YÖK verilerine göre. Öncelik ı Bölgelerindeki tüm büyümemerkezlerinde meslek yüksek okulları var dır. Bu büyüme merkezlerinde öğretim e l emanları veöğrenci l er için çekici bir ortam sağl amak çok zordur. Fakat b ıı ok ıı liann i şgücü piyasasınınih t iyaçlarına olan bağın m zayıf o lması ve fiziki a l tyapı, ders programının kalitesi, eğiticilerin kalitesive pratik i s t i lıdama yönelik yetenekierin verilmesi açılarından önemli sorunları olmasından d olay ırefonna ihtiyaç ları vard ır. Bu okullardan verimli bir şeki l de yararlanabilmek için bir ihtiyaç analiziyapılması

MEÖ Teknik meslek yüksek okullarının mezunlarının öğretmen olarak iş bulmakta büyük zorlukçektikleri söylenebilir. Genellikle, eği tim fakülteleri, konte njanlarını belirlerken talebi deği l kendikapasitelerini göz önünde bu lundurınaktadırlar. Bu ili şk id e YÖK'e bağlı fakülteler arz, MEB taleptarafını ol uşturmaktadır. Bu iki kurum arasındak i diyalog eksikliği meslek öğre tmeni eğitim sisteminiolumsuz yönde etkilemekted ir.Mesleki Eğitim Kanununa göre 20'den fazla i şç i çal ı ştı ran ş irketl er çalışan ları aras ı nda en az 5 mesleklisesi öğrencisine mesleki ve teknik eğitim verrnek zonınd adırl a r. Ayrıca 1 O'dan fiızla öğrenciyeeği tim veren ş i rketl er bir eğitim birimi kumıak zonındad ı rlar.Genel düzeyde bu sorunlar öncelik 1 Bölgelerinde ciddi boyutlardadır. Bölgedeki düşük okul kayıtlıl ıkve istihdam o ranlarının en düşilk seviyede olması sebebiyle, mesleki ve teknik eğitimin nite l iğini veçekic iliğ ini a rttınnak acil bir görevdir. Aşağıdaki tabloda görü l e bi leceği üzere bölgedeki okullardayeterli öğrenci kapasitesi mevcuttur. Öncelik 1 Bölgelerinde en yüksek meslek okulu sayısı TR-90'da(294 okul), en düşük meslek okulu sayısı ise TR-83 '!edir (244 okul). Fakat bu okulların kapasitesi veçe kici liği henüz tatmin edici düıeyde değ ildir. Yüksek okul mezunu oranı bu bölgelerde düşükolduğundan (Örneğin TRC-3'te (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) bu orıın %2,1 ve TRB-2'de (Van,Muş, Bitlis, Haklcari) 2,2 'dir) bu bölgelerde i şgiicil p i yasas ıyla entegrasyon için meslek yiiksekok u llarının kalite ve esnek l iğ i ni arttınnak alternatifbir çözümdür.T bl 44 M 1 k L" 1a o : es e ıse e r ı ve egıtım gören ögrenc ı sayıs ı, 2006YIL DÜZEY IBBS II DÜZEyj Meslek Lisesi Öğrenci SayısırrSay ıs ıKODU2006 TRA l Erzurum, Erzincan, Bayburt 88 176552006 TRA2 Ağrı, Kars, Iğd ır, Ardahan 57 100492006 TRBL Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli 98 211172006 TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 84 189732006 TR Cl Gaziantep, Ad ıyam an, Kilis 96 265412006 TRC2 Şanlıudiı, D i yarbakır 68 210592006 TRCJ Mardin, Batman, Ş ı rnak, Siirt 74 198562006 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 147 413142006 TR72 Kayseri, S i vas, Yozgat 178 43 11 42006 TR82 Kastamonu, Çankırı , Sinop 112 165712006 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya, 208 520502006 TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, 263 61611Gümü şhane..Kaynak: TÜİKT ablo 45: M eslek Lıselen ve eğıtım gören ö"rencı savıs ı , 20 llYIL DÜZEY J.BBS U DÜZEYİ Meslek Lisesi Sayıs ı Öğrenc iuSayısıKODU201 ı TR Turkey 5501 20902202011 TRIO istanbul 579 372321201 1 TR2l Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 152 44502201 ı TR22 Balıkesir, Çanakkale 185 435052011 TR3 1 İzmir 267 1095932011 TR32 Ayd ın, Denizli Muğla 228 71783Manisa, Afyonkaralıisar, Kütahya,201 ı TR33 Uşak325 91185201 1 TR41 Bursa, Es k işe h i r, Bilecik 305 122982

Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu,201 ı TR42 Yalova315 123 162201l TRSI Ankara 339 12665 ı20 ı ı TR52 Konya, Karaınan 205 7246620 11 TR61 Antalya, Isparta, Burdur 218 7257520 11 TR62 Adana, Mersin 212 99561201 1 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, OsmaniyeKınkkale, Aksaray, Niğde,20ıl TR71 Nevşeh i r, Kırşe hir201 ı TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat2011 TR81 Zonguldak. Karabük, Bartın20 ı ı TR82 Kastamonu, Çankın,Sinop20 11 TR83 Samsun Tokat, Çorum, AnıasyaTrabzon, Ordu, Giresun, Rize,20 11 TR90 Artvin, Gümüşhane20 11 TRA I Erzurum, Erzincan, Bayburt2011 TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan2011 TRBL Malatya, Elazığ, Binöl, Tunceli2011 TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari2011 TRC1 Gaziantep, Ad ı yaman, Kilis2011 TRC2 1 Sanlıurfıı, D iyarbakır201 1 TRC3 Mardin, Batman, Ş ı rnak. Siirt. .Kaynak: MEB Ulusa l Eğinm lstatısti.klerı,201 l-2012187 89658154 43876230 720ll11 1 31029119 22630259 85766303 9445798 2976475 22653116 44379148 4855 1127 52920130 59605114 42635Tabloda görüldüğü üzere meslek okullarının sayıs ı MEÖ öğrenc ilerinin say ı sı ile beraber artnıışttr.Daha önce bahsedildiği üzere genel orta öğren im ve mesleki orta öğren im arasındaki fark y ı l dan yı l aazalma eğiliminded ir.AB tarafından finanse edilen MEÖ projelerinde yer alan 30 pilot ilden 13'ü 35 Öncelik I Bölgelerindeyer a l ın ı ştır ve büyüme merkezlerinden ikisi (Gaziantep ve Trabzon) aynı zamanda projenin bölgemerkezi olarak be lirlenmişti r . Proje çerçevesinde bu ve yakın yerlerdeki pek çok kurum, okul, meslekieğitim merkezi ve halk eğ i t im merkezi des tekl enıniştir . Ulusal ölçekteki tedbi rlere ek olarak,faaliyetleri Öncelik I Bölgelerinin tamamına yaymak önemlidir.Mesleki ve teknik eğitim mezun ları arasındaki yüksek işs i zlik oranları eğit im sisteminin verimsizl i ğin iortaya koymaktadır. Öncelik I Bölgelerindeki 13 ili kapsayan 31 ilde yapılan İşgücü Piyasası veYetenek i h tiyaçları Araşt ı nnasıo ı n (MEGEP işgücü p i yasası takımı ve iŞK UR. 2006) bulgularınagöre, şirketlerin %74'ü son 12 ay içinde biçbir teknik okul ve meslek okulu mezunu işe almadtklarınıbelirtmiştir. Trabzon bölgesinde (Erzurum, Kars, Samsun, Trabzon, Van) meslek okulu mezunu işe35Kayseri, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Malatya, Mardin, M uş, Şanlıurfa, Erı:urum, Kars, Samsun, Trabzon,Yan

alan şirketlerin oranı sadece %2 ve Gaziantep Bölgesinde (Adana, D iyarbakır , E laztğ, Gaziantep,Malatya, Mardin, Mersin, Muş, Şanlıurfa) bu oran %6'dtr.İşleyen bir ç ıraklık sistemi okuldan işe geçmeyi kolaylaştıran bir mekanizma ve örgün eğitim dış m dameslek kazanınan ın alternatif bir yoludur. Ç ırakhk eğitimi , teorik eğitimin mesleki ve teknik eği timoku l ları ile mesleki eğitim merkezlerinde, pratik eğitim in ise işletme l erde ver i ldiğ i iki li bir sistemdir.Çırak lı k eğitiminin süresi meslet..1en mesleğe değişmekle birlikte 2-4 y ı l arasıdır. Ç ırakl ık eğitimi n itamamlayanlar kalfa veya usta olabilmek içiıı sınavlardan ve iş deneyimi içeren bir süreçtengeçmektedirler. Meslek Eğ itim i Yasasma göre 15 yaş mı geçmiş ilkokul m ezunları çrrakhkprogramiarına katılabilirler. 2001 'de Çıraklık Eğitimi Yasasında yapılan değişiklikle çırakl ığa kabuldeüst sınırı olan I 9 yaş k ı sıt l aması kaldırılarak genç yetişkinlerin programa katılmasının önü açılmı ştır.Bu değiş ikli ğe rağmen, program hala temel eğiiimden sonra okulu bırakmış olan daha genç bireylerecazip gelmektedir.12 yı l zorunlu eği tim (4+4+4) getiren son yasal düzenleme itibariyle ç ıraklık p rogramına baş lama yaşıyükselmiştir. Sağlıklı çıraklık eği timi sağ l amak için daha fazla düzenleme yapı lma lıdır.TWK istatistiklerine göre 2009-2010 öğretim yılınııı sonunda 300 meslek eğitimi merkezinde 284.543öğ renci (232.629 erkek, 51.. 914 kız) ç ı raklık eğiti mlerine devam etmiş ve mezun o lmuştur. Çıraklıkeğ itimi yaklaşık 133 daldaı veri lmektedir ve MEB bu say ı yı arttırınayı planlaınaktadır. Çıraklıksistemini önemli k ı la n bir baş ka sebep de üniversitelerin kısıtlı kapasiteleridir. Fakat, bu sisteminişlev ine engel olan öııleıu l i so runları bulu nmaktadır . Bütününe bakıldığ ı nda resıııi ç ıraklık eğitim i netalep azd ır.2009-201 O öğ retim yı lın ın sonu itibariyle Türkiye genelinde halk eğ it im merkezlerinin sayısı 969'durve 3.096.828 k i ş i 154.889' kursa katılmı ştır. 696.357 kiş i ise 34.940 mesleki ve teknik kursakatı lm ış tır.Türkiye'de çı raklık sistemimin verimliliği göz önünde bulundumlduğunda çırakhk sistemindeki ilkso rını özel sektörün sisteme katı hmıdır. Ç ırakhk sisteminin sürdürülebilirliğini arttırmak için ş irkeilerdaha fazla katkıda buhmmalıdırlar. MEB ve şirketlerle belediyeler aras ın da pek çok ç ıraklık eğitimiprogram larını kapsayan birçok protokol imzalanmışnr. Bakanlık, özel sektör ve sosyal ortaklararasındaki böylesi protokollerin yaygın laştırılnıasına ihtiyaç vardır.Bir başka sorun da ş irketleriıı verdiği pratik eğitimin niteliğidir. Meslek odaları tarafından pratikeğitim için kurulan Meslek Merkezleri bu sorunu ele alınanın yenilikçi bir yolu olarak öne sürülebilir.Çıra klık eği tim i ve örgün/yaygın mesleki eğitim programları arasında yatay ve dikey geçiş inkolaylaştırı lması gerekmektedir. Son olarak, toplunıda çıraklığın itibarı düşüktür ve niteliği artırırkençırakl ık konusundaki farkındalığı da arttırmak gerekmektedir.Yaygm mesleki eğ i tim , kamu kurumları, belediyeler, STK' lar ve ş irket ler gibi çeşi tli aktörlertarafından verilmektedir. Fakat bu parçalı yap ıyı izlemek ve ge rçeğe uygun say ıl ara ulaşmak zordur.Aynı alandaki aynı sert ifık a için farklı kurumlar eğitim sağ l aınaktad ı rlar. Standart bir se rtifıkalandırmayoktur ve bu durum örgün olmayan mesleki eğitimin verimini düşürerek eğitimden i şe geçişigüçleştirrnek tedi r.Sosyal taraflar ve vak ı fların mesleki eğit im sisteminin bir parças ı olmas ı kaçını lmazd ır . İşveren veişçi l erin sektörel düzeylerde mesleki eği tim merkezleri kurmaları ve Bakanlıkla r ile sosyal ortaklararasında imzalanan protokoller bunların MEÖ'ye katkılarının iyi ömeklerindendir. Ayrıca TürkiyeEsnaf ve Sanatkarl arı Konfederasyonu (TESK), özellikle çıraklığa odaklanarak MEÖ'nün niteliğiniyükseltıneye çalışan meslek odalarından biridir. TESK bir mesleki eğitim fonu kurarak mesleki eğitimfaaliyetlerini desteklemiştir. Bir başka örnek de çırakJara eğitim veren Mesleki Eğitim ve KiiçiikSanayi Vakfı'dır (MEKSA).

Mesleki Yeterlilik Sistemi'nin kuru luşu, MEGEP bünyes indeki pek çok faaliyet tarafı ndandestekleruniştir. Proje genel bir ulusal yeterlilik sisteıni sıratejisine, kurumsal akreditasyon kriter veprosedürlerine, ilgili paydaşiann kat ıl ımıyla pilot akreditasyon uygulama larına yönelik bir plana, pilotakreditasyon uygulamalarına yönelik eğitime, şu an var olan mesleki ve eğ i tsel standartlanbütünleşti recek bir şab l onun oluşturu lmasın a ve son olarak da MYK'nin kumlmasına odaklaıımıştır.MEGEP kapsanımda 31 mesleki standart gözden geç i rilmiş ve 34 yeni standart haz ı rla nm ı ştır. Buaçıdan, MEGEP'in başlıca çık tı ları şun l ardır: Derecelendirme ve Kredi-derecelendirmesi elkitab ı , pilotuygulamalara dayanan Eğitiın Kurumlarının Akreditasyonu için Kriter ve Prosedürler, MeslekiStandartiara dayalı Örnek Yeterlilikler, Yeterlilikler için Oıtak Görev Gücüne dayalı Gelişme P l anı,Yeterlilik l e r irı geçerli l iği için kriter ve prosedürler, inceleme Komisyonlarının işleyişi içinProsedürler, Sertifika l andırmadan önce Değerlendirme için Elkitab ı , MYK Elkitabı (Ulusal YeterlilikSisteminin i ş l evleri akış şemasını içerir.)Yeni kurulan bu sistemde, Ulusal Mesleki Standartlar ana unstır l ar arasındadır ve k ı saca iş ve eğitimdünyası tarafı ndan üzerinde uzlaş ı l an belgeler olarak tan ı mlanır. Bu belgeler bir mesleğ in başarılıolarak sürdürülmesi için gerekli ma l uınat, beceriler ve davranışları açıklamakta, mesleki eğitime girdisağl amakta ve ulusal yeterlilikleri belirlemede kullanılacak kriterleri ortaya koymaktad ır. UlusalMesleki Standartlar MYK tarafından seç ilen ve katı l ımc ı bir yak l aşımla kendi sektörlerini temsil edenMesleki Standartları Belirleme Organ l arı tamfından hazırlanır.Ulusal Yeterlilikler, birey tarafından sahip olllflfnas ı gereken bilgi, beceri ve yetenekleri belirleyenUlusal Mesleki Standartiara dayalı teknik belgelerdir. Ulusal mesleki standartlar ile ulusalyeterliliklerin kalite güvenceleri her bir uzmanlık al anıy l a ilgilenen Baka n l ı k l arın temsilcileri ile MYKGenel Meclisinde temsil edilen işçi , işveren ve mesleki organ i zasyonların temsilcilerinden olulanMYK Sektör Komiteleri aracılığıyla sağlanmaktadır. MYK'nin Genel Meclisi ve Yürütme Kurulununüyesi olan sosyal ortaklar, bıı yeterlilik sisteminin yürütülmesinde çok öııeml i dirler. Bu yeterlilikterintüm ülkede, özellikle de işverenler tarafı n dan tan ı ması açısında n sektörel diyalog yap ıl arı önemlidir.Değer lend i nne, ölçme, sertifıkalandırına ve akreditasyoıı faaliyetleri yetkili organlar aracılığıy l ayerine getirilir. Bu organlar Türk Akreditasyon Kurumu veya Avrupa Bir l i ği ile yapılan çok tara fl ıan l aşmalarla tanınan ve MYK tarafından yetkilendirilen akreditasyon kurumları tarafından akrediteedilir."Türkiye'de Mesleki Yeterlilik Kunınıu (MYK) ve Ulusal Yeterlilikler Sistemini Güçlendirme(UYEP)" projesi 2007 IP A-l altında tasarlanmış ve Ekim 2010'da başlatılm ı ştır. Projenin genel hedefiiş p i yasas ı ihtiyaç l arına göre örgün ve yaygın mesleki ve teknik eğitimin sağlan m ası , yaşam boyuöğrenmeyi destekleme, eğitim ve çalışma arasındaki ilişkiy i güçlendirme ve Avrupa YeterliliklerÇerçevesiyle (A YÇ) uyuımı ko l ay l aştırmaktır. Proje üç bi leşenden o l uşmaktadır : hizmet, mal al ıını vehibe bileşen l eri. Projenin hibe bileşen i al tında 6.600.000 Avro nıtarında AB hibesi Mesleki StandartlarGe l işt i rme, S ınama ve Sertifıkalandırma Merkezlerinin (VOC-TEST) kurulması amacıy l a sosyaltarallara sağlan mıştır. Bu çerçevede, 26 kurınna VOC-TEST merkezleri kurmak için hibe veri l miştir.Bu merkezler mesleki standartlar ve yeterlilikler gel iştirme konusunda yetkilidir. Bunun yanında, hibeprogramı a ltında klınılan VOC-TEST merkezleri akreditasyon gereksinimlerini karşılama ve MYKtara fından yetki l endirilnıiş olma koşuluy l a kontrol ve sertifikalandırına faaliyetleri yürütmeylegörevlidir. Bu yetkili sert i fılkalan d ırına organ l arı kontrol görevini sürdürecek ve kontrolden başarıy l ageçen kişi l ere mesleki yeteri ilik sertifıkaları verecektir.2.1.1.2.6. Yaş am Boyu Öğrenme (YBÖ)Okuma yazma bilıneme, baş ta Öncelik l Bölgeleri olmak üzere, Türkiye'de yaşam boyu öğrenmefırsat l arı için temel becerileri n geliştir i l mesi önünde hala önemli bir engel teşki l etmektedir. 20 l lNüfiıs S ayınıma göre, 6 yaş ve üzeri okuryazar olmayan toplam %4,8' 1ik kesimin %1,7'si erkek, %8'i

kadındlf. Erkeklerin %98,3'ü, kad ınların %91,9'u ise okuma yazma bilmektedir. Toplam okuryaza rl ıkoranı2011 için%95,1'dir.26 İBBS II bölgesindeokuma yazma bilmeyenierin oranı %12,16 ve %11,34 ile en yüksek TRC2(Şanlıurfa, Diyarbakır) ve TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgelerindedir.Tablo 46: Türkiye'de iBBS H Bölgelerinde Okuma yazma bilen ve bilmeyen nüfus, 2011Okuma yazma bilenOkuma yazmabilmeyenOranIBBS II Bölgesi Niifus Niifus %2,99TR lO İ stanbu l 340.665ı 1.358.093TR21 Tekirdağ, Edirne, 2,99Kırk l areli 41.211 1.377.7603,74TR22 Balıkesi r, Çanakkale 54.559 1.455.3612,38TR3 1 İzmi r 83.451 3.506.0583,54TR32 Aydın Denizli Muğla 85.510 2.410.949TR33 Manisa, Afyonkarahisar, 4,17K iilabya, Usa k 107.330 2.571.9763,51TR4 1 Bursa Eskişehir, Bilecik 109.613 3.121.932TR42 Kocaeli, Sakarya, 3,92DüZce, Bolu,Yalova 110.521 2.813.1562,87TR51 Ankara 120.076 4. ı 78.3874,37TR52 Konya, Karaman 83.756 1.915.4212,52TR61 Antalya, Isparta, Burdur 58.080 2.298.6745,25TR62 Adana, Mersin 164.858 3.137.720TR63 Hatay, Kahramanmaraş, 6,07Osmaniye 147.588 2.430.335TR71 Kırı kkale, Aksaray, 5,41Niğde,Nevşeh ir,Kuşehir 68.65 1 1.266.883122.353 1.892.929 6,46TR72 Kayseri, Sivas, YozgatTR81 Zonguldak, Kara b lik,BartınTR82Kastamonu,Çankırı,Siııop62.773 860.070 7,4952.692 623.384 8,45

TR83 Samsun, Tokat, Çorum,AmasyaTR90 Trabzon, Ordu, Giresuıı, 157.738 2084.217 7,56Rize, Artvin, Güm~baneTRAl Enurı.ım, Erzincan,BayburtTRA2 Ağrı, Kars, Iğdır,ArdahanTRBI Malatya, Elaz ığ, Bingöl,TunceliTRB2 Van, Muş, Bitlis,HakkariTRCI Gaziantep, Adıyaman,KilisTR C2 ŞanlıurfaD iyarbakırTRC3 Mardin, Batman,S ı mak, Siirt71.444 854.570 8,3688.167 1.546.607 5,70116.084 1.344.622 8,63170.1 08 1.498.927 ı 1,34150.351 1.901.187 7,90284.857 2.342.032 12,16177.558 2 235.797 7,94TOPLAM 3.171.270 58.896.494 6,00Kaynak: TUIK, Adrese Dayalı Nüfiıs Ka yı t Sistemi Sonuçları , 2011Tablo 4 7: Türkiye' de yıll ara göre okwna yazma bilen ve bilmeyen nüfuswı %si (6 yaş üstü yaştakinüfus)Okuma yazma bilmeyenOkuma yazma bilenNüfus s ay ını yılı Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplanı1935 70,7 90,2 80,8 29,3 9,8 19,21940 63,8 87,1 75,5 36,2 12,9 24,51945 56,3 83 2 69 8 43 7 16 8 30,21950 54,5 80,6 67,5 45,5 194 32,51955 44,1 74,4 59,0 55,9 25,6 41,01960 46,4 75,2 60,5 53,6 24 8 39,5

1965 35,9 67,2 51,2 64,1 32,8 48,81970 29,7 58 2 43,8 70,3 41 ,8 56,21975 23,8 49,5 36,3 76,2 50,5 63,71980 20,0 45,3 32,5 80,0 54,7 67.51985 13,5 31,8 22,6 86,5 68,2 77,41990 ı ı ,2 28,0 ı 9,5 88,8 72,0 80,52000 6,1 19,4 12,7 93,9 80,6 87,32008 3,3 13,0 8,2 96,7 86,9 9 1,72009 2,9 12,1 7,5 97,0 87,9 92,42010 2,2 9,8 6,0 97,7 90,1 91,42011 ı 7 80 48 98 3 91 9 95,1Kaynak: TU lKTürkiye'de okuma yazma l:ıi l ıııeyen nüfusun o ra n ı yıllar itibariyle aı.ahna eğ i limi gösterse de soruııbala devam etmektedir.Yaşanı Boyu Öğrenim (YBÖ) kavram ı , bem temel eğitim bem de mesleki eğitim i ifade. etse de,Türkiye'de YBÖ daha çok sürekli mesleki eğitim olarak algı lanınaktadır.Türkiye'de yaşam boyu öğrenme faaliyetleri Milli Eğitim Bakanlığ ı (MEB) Yaşam boyu ÖğrenmeGenel Müdürlüğü'ne ba ğlı Halk Eği tim Merkezleri, kamu kurum ları, sosyal taraflar, üniversiteler,STK'lar ve özel kuruluş lar tarafından gerçekleştirilmektedir. Ancak, sivil toplum örgütleri ve özelsektörün yürüttüğü yaşarn boyu öğrenme faaliyetlerine i lişkin veriler sistemli olaraksağlanmaınaktadır.2006 yılında, Milli Eğ i tim Bakanlığı işbirliği ile MEGEP Projesi'nin bir alt bileşeni olarak yaşamboyu öğrenme politika belgesi taslağ ı hazırlanmıştır. Söz konusu belge, Türkiye'deki YBÖ fı rsatiarınaili şkin mevcut durumu ele almakta ve YBÖ stratejilerinin gel işt irilme s ine dair bazı tavsiyelerdeb u l unmak tad ır.AB kurallarına uyunı çerçevesinde Milli Eğit im Bakanlığının ilgili kurumlar ile i şbirl iğ i altındahazırlanan Yaşanı Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ve eki Türkiye Yaşanı Boyu Öğrenme StratejiEylem Planı , Yüksek Planlama Kurulu tarafından 2009 y ılm da kabul ed ilm iştir.YBÖ strateji belgesi Milli Eği tim Bakanl ıgın ın Strateji Planı yla uyumlu olarak Tllrk Mesleki Eğ itimSistemi için yeni açılımlar hedefleyen MEGEP projesi altında sosyal ıaraflarla beraber ProjelerKoordinasyon Merkezi tarafından tasarlanmıştır.Aşağıda yer alan Eurostat istatistiklerine göre, Türkiye 'yaşam boyu öğrenim' alanında ABo rtalamasın ı yakalamaktan çok uzaktır 36 . Avrupa'da 2010 y ı lı YBÖ hedefi %12,5'Lir ve 2020 yılı için36 Hayat boyu öğrcıuııe araştırmada n önceki 41ıafta içinde eğitim veya öğretim gördüğünü belirten 25 ile 64 yaşara s ı kişilerin durumunu ifade etmektedir.

%15 olarak revize edi lmi ştir. AB ile kıyas land ığında Türkiye'de ye tişkinlerin YBÖ'ye katı lım oranlarıise son derece düşüktür.Tablo 48: AB'de ve Türkiye'de yetişkinler in eğ i tim e katı lıın ıY etişkinl eriıı 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010E!!i tiıııe KatılımıAB (27 ülke) 9.2 9.6 9.5 9.3 9.4 9.3 9.1AB (25 ülke) 9.7 ı o .ı 10.0 9.8 9.9 9.8 9.6AB {l5 lilke) 10.5 l l.l 1 ı.o 10.7 10.8 10.7 10.4Türkive 1.l !.9 !.8 !.5 !.9 2.3 2.5Kaynak: EUROSTATTürkiye'de yaşam boyu öğrenm e, öncelikle kamu kununlan tarafınd a n s ağlanm ak ta dır. 2006 yılında ,MEB'e b ağ lı Y aşam Boyu Öğrenme Genel Müd ür lüğü ' n ün faaliyetlerini düzen lemek üzere Ya ygınEğ i tim Kurumları Karamamesi ona y l anmı ştır. Söz konusu kararname, Halk Eği tim Merkezleri(HEM), bu nı e rkezlerle işbirl iği ha lindeki b aşka k uru l uşl ar veya yine Halk Eğ itim Merkezleri 'ninonay ı ile özel eği t im kmum ları t a ra fından a ç ıl an tüm kurs ları n kurul uş, yönetim, eğ itim, iiretim.d anışma, denetleme ve koordinasyon faa liyetlerini k apsa ıııalctadır."Türkiye - tıısan Kayn akla rın ı n G e l iştir i l m esin in Gözden Geçirilmesi" 37 başlı k lı ETF Raporundaifade ed i l diği üzere "Türkiye'de yüksek öğrenim sektörü geni ş l e rke n kalite güvencesi ve akreditasyonminimum s tanda rtl arın heryerde karş ıland ığın ı garanti etme ad ına önemlidir. Rapor yükseköğ re n imde ki ça lışma program ının ve ortak derece program larının uygu l an ınasın da ilerleme sağ layanbu ya pının güçlendirilmesini tavsiye etmektedir."2007 yıl ında TUlK ı arafından gerçekleştiri l en Yetişkin Eğ it imi A raştırmas ın a göre son 12 ay içindeyayg ın eğ i tim faa liyetlerine 18 y aş ve üz.eri nüfusun %13,9'u, 25 yaş ve üzeri nüfusun ise %11 ,3'üka ıı lını ş tır .T a bl o 49 : . S on 12ayc d a yaygı.ıı ve örgün e~ ıtı ıııe k atı ım, 2007 , o/c oTOrkly< Kcou .ı Alanlar Kırsa l AlanL'

En geniş kapsanılı yaygın eğitim, halk eğitim merkezleri t arafından sağlaııınaktadır 38 . Daha çokokuma yazma kursları , meslek ve teknik eğitim kursları, sosyal ve kOltürel kurslar açılmaktadır.Ayrıca öZiirlülerin sosyal yaşarula bütünleşmesine katkıda bulunmak üzere özel kurslardüzentcnmektedir. Bu kursları başarı ile tamamlayanlara Milli Eği tim Bakanlığı onaylı sertillkalarverilmektedir. İlgili kanuna göre, çrrak lık eğ itimi kapsamında yer alan meslek dallarında, en az 256saat devam eden belirti kurslara diploma dcnkliği verilmesi mümkün olmaktadrr. Ayrıca, halk eğitimmerkezlerinden sert i fıka alan ve gerekli uygulama tecrübesine sahip olanlar kalfalık sınavınagireb i lınektedir. Bu anlamda, belli koşullar al tın da halk eğ itim merkezlerinden çıraklık sisteminegeçme imkanı vardır.2005-2006 y ı llarına ait MEB istatistiklerine göre, Türkiye'de 924 adet halk eğitim merkezibuhınnıaktadrr, bu dönemde a çı l an 79.635 kursa 1.674.358 kiş i katılmıştır. Aynı dönemde, 894.406kişi mesleki ve teknik eğiti111 k u rslarıııa, 585.347 k i şi sosyal ve kültürel kurslara, 194.605 kişi okumayazma kurslanna katılmı ştır.2009-2010 Öğretim Yılı itibariyle Türkiye genelinde halk eğitim merkezlerinin sayısı 969'dur ve3.096.828 kişi 154.889 kursa katılrnıştrr. TUlK Yaygın Eğitim istatistiklerine göre 696.357 kişi 34.940mesleki ve teknik kurslara, 2.400.471 kişi ı ı 9.949 genel kurslara ve 491.527 kişi 38.852 okumayazma kurslarına katılmıştır.Halk Eğ itim Merkezlerini daha faal hale getirme çalışınaları sürmektedir. 'Temel Eğ itime DestekProgramı'nda, Halk Eğitim Merkezleri için 100 adet yeni veya gözden geçirilmiş modüler programhazırl anmıştır, Halk Eğ itim Merkezleri 'nin kendi performansını izleme ve değer len dirme kapasitesiniarttırmaya yönelik destek verilmektedir. 2006 yı lında, Halk Eğitim Merkezleri için 204 adet nıodülerprogram hazırlanm ı ştır. YeDi ınodii ler program hazırlama çalışmaları ve hizmet içi eğitimler devametmektedir.'Temel Eğitime Destek Programı'nın desteğ i ile yürütülen değerlendimıe ça lışm as ına göre, balkeğitim merkezlerinde verilen programiann içer iği yerel ibt iyaçları karş ı lamakian uzaktır ve bumerkezlerin nitelikli öğretmen ve araç-gereç açığı bulunınak1adrr. Bunıın yanı sıra, halk eğit i mmerkezlerinin yürüttüğü faaliyetlerin çok az bilindiğ ine işaret edilmektedir. Halk EğitimMerkezleri'ndeki yeni modülerraporların etkisinin değerlend i rildiği izleme raporl arında, halk eğitimmerkezlerinde görev yapan eği rm enlerin yeni ınodüler programlara uyumu açısından sorunlar o lduğuve bu alanda hizmet içi eğitime ihtiyaç du yu lduğu belirtilmektedir.Bu merkezler, sosyal aktörler ve girişiıııci l er l e işbirl iği yaptığı, program l arını yerel ihtiyaçlara göregözden geç irdiği ve nitelikli eğitıııenlere sahip olduğu sürece, büyük bir potansiyelleri vardır. Bahsigeçen merkezlerin arz-yönelimiiden çok talep yönelinı li bir yapıda olması gereknıekted ir. YBÖPolitika Belgesi'ne göre, teknik eğ i tim, satı ş ve pazarl aına, çalıştırıcılık ve eğitınenl i k, BiT kursl arı,yönetim ve dil kursları yoğun talep gören a l anlardır.YBÖ alanında önemli rol oynayan diğer bir aktör ise mesleki eğitinı kurs l arı, Mes leki BilgilendirmeRehberliği ve Danışmaııhk Hizmetleri, Aktifİşgücü Politikaları sunan lŞKUR ' dur.Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na bağlı, kar amacı guımeyen, yarı bağınısız bir kuruluş olanK OSGEB, KOBi 'le re iş kurma eğitimi ara cılığıy la kendi işini yaratma a lanında katk ı sağlayandamşmanlık ve eğitim hizmetleri sumnaktadtr. KOSGEB ayrıca Dünya Baııkası Özelleştirme/ SosyalDestek Projesi altında Genç Girişimci Gel i ştirme Programı (DYEOP) uygu l amaktadır. Ortaöğren i mson ras ı örgün ve yaygın öğret i ıııe devanı eden öğrenciler bu programın hedef grubunuo luşturmaktad ı r.38 "Public education centers" TUJK istatistiklerinde "kamu eğ itiın merkezleri" olarak geçmektedir.

Belediyeler bireylerin beceri kazanmasına ve iş bulmasına yard ım etmeyi amaçlayan kurslardüzenlemekten de sorumludur. Mali açıdan iyi dunımda olan belediyeler Mesleki Eğitim Merkezlerive Halk Eğitim Merkezleri'nİnkine benzer faaliyetler yiiriitmektedir.Kamu kuıunı lann ı n yanı sı ra , i şveren demekleri (TOBB, TlSK, TESK ve TÜSİAD), iş çi ve memursendika l arı (TURK - İŞ , HAK- İŞ , DİSK ve KESK, KAMU-SEN, MEMUR-SEN, BASK) da MEÖkısmında be l irtildiği üzere ortak proje ve protokollerle YBÖ'ye önemli katkı lar sağlamaktadır.Sosyal taraJları.n yaşam boyu öğrenme Stratejileri'nin haztrlık ve uygu lamas ı na katılımı son dereceönemlidir ve sosyal tarafları bu sürece dahil eden pek çok platform bu lunmaktad ı r . 4702 Say ı lı Kanunile mesleki eğitimde öngörülen değişiklikler uyarınca, merkez teşkilatı ve illerdeki hükümet, işçi,işveren temsilcileri ile diğer sosyal ortaklardan oluşan 'Mesleki Eğitim Kurulu' ve 'İl Mesleki EğitimKurulları' kurulmuştur. İl Milli Eğitim Müdürlüğü bünyesinde sivil toplum örgütü temsilcilerinin dedalül olduğu ' İl Milli Eğitim Damşma Kurulları' oluşturu l muştur.Eğitim sisteminin her aşamasuı da, örgüıı eğ itime devam edemeyen ancak bir d iplo nıa derecesi almakisteyenlerin iht i yaçlarını karşılamaya yönelik uzaktan eğitim fırsat l arı (aç ı k-okul programları)b u lunmaktadır. Uzaktan eği t im doğas ı gereği bağımsız öğrenmeyi, web ve bilgisayar temelli eğitimiçin bir alt yapı kuru l masın ı gerektirmektedir. MEB, e-ôğrennıe için planlama, araşt ırma ve stratejiçalışma l arını yürütmektedir. Bu bağlamda, oldukça yenilikçi programlar uyg u lanmaktadır. Aç ı keğit im sisteminde hemen hemen tüm seviyelerde y ıl boyunca ve gün boyunca eğitim kavram l arı vesınırlı uygulamalar; değişen uzunlukta dönemler kullanılması, okul sanayi i l işkiler i (ikili sistem), yereli ht i yaçların değerlendiri lmesi, paydaş tarla bi rlikte planlama ve uygulama; s ponsor luğun yaygıııuygulanıa l arı ve yaygın eğ i t'iııı program ı sağlanıaya yönelik protokoller bu uygulamalara örnek olarakverilebilir. Ayrıca çeş itl i ku.nun ve iş letmeleri n eğ i t im iht i yaçları n ı ka rşı lamak üzere yerel ve ulusalseviyelerde hizmet protokolleri o l uşturmak mümkün olmakta, mesleki eğitim kursiyerlerine çırakhkeğilimine devam eden kursiyedere sağlanan hizmetlere benzer destek sunu l maktad ır.Şirket içi e~itim alanında KOSGEB, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına b ağlı Verimlilik Genel9Müdürlüğü , TESK, TOBB gibi pek çok kuru l uş ve sendikalar eğitim progranıları yüriitmektedir.Ayrıca İŞKUR tara fından şirketlere eğitim verilmektedir. Bu kapsamda, 2006 yılında 9.782 şirketeİŞKUR tarafından eğitim verilmiştir. fakat işçi ve işverenlerin uyum kapasitesini yükseltmek üzereeğitim faaliyetlerinin sayı ve kapsaın ı n ı n sistenı l i olarak arttırı lmas ı gerekmektedir.201 O yılında İŞ KUR 11.821 işgücü eğitim kursu d!iZenleıniş ve 211.627 kişi bu kurslara katılmış tır .Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakımlığına bağlı Verimliliği Genel Müdür l üğü muhasebe, kalite, insankaynakları ve eğit i m a l an l arında kamu ve özel sektörde çalışa n üst ve orta seviye yöneticiler baştaolmak üzere, mühendis, teknisyen, uzman ve d iğer ça l ışanlara eğitim vennektedir.İş gücü Piyasas ı ve Nitelik ihtiyaçlan Araştırmasına göre (MEGEP i şgücil piyasas ı ekibi ve !ŞKUR,2006), şirketlerin %44'ü; sosyal beceriler ve iletiş i m becerileri (%27), yönetim becerileri (%13), temelbeceriler (%13), iş planlama becerileri {% 1 l) ve bilgi ve ilet i şim teknolojileri becerileri (% lO) gibi'kilit' alanlarda sorunlarla karşılaş tıklarını bel i rtmiş l erd i r. Bu sorlllllann yaııı sıra, şirketlerin %17'siteknik becerilere i l işkin sorunlar yaşamaktadır. Bu sorun l arı n büyük bir kısmı, çalışanların iş l eriniyapmak için gerekli bilgiye sahip olmadığını gösterir biçimde bir işin nite l iği ne veya 'teorikbecerilere · i l iş k in sorunlardır.Teknik bect:rilere il işkin sorunlar meslek gruplarına göre t:~rkhhk göstemıektedir; orta eğitim düzeyigerektiren işlerde (MEÖ eği t iminin gerektiğ i olduğu) en fazla sorunla karşılaşı lmakta, yüksek vediişük beceri gerektiren işlerde ise teknik becerilere i l işkin sorunlar en alt düzeyde görülmektedir. Bua raştırmadan 12 ay öncesinde, tüm şirketlerden çalışanların %39'u, eğitim faaliyetlerinde yer39nir önceki "Milti Prodllkıiv iıe Merkezi".

a lm ış lardır. Teknik eğitim kurslarınd a yoğun l uk %27 ile belli bir konu veya ıneslek le alakahkurs lardadır, bunu sı rayla satı ş ve pazarlama kursları (%15), çalıştırıcılık ve eğ i ti m kursl arı (% 15),BiT kursları (% ll), yönetim (% 1 O) ve personel yönetimi (% 7) k ursları izlemektedir.U luslararas ı hareketlilik progranı l ar ı ile ilgili olarak, Türkiye Yaşam Boyu Öğrenme (YBÖ) çatısıa ltı nda Leonardo da Vinci (MEÖ), Socrates (Genel eğitim), Erasmus (yüksek öğrenim), 2004-2006dönemi Gençlik P rogramı, Yaşam Boyu Öğrenim Programı ve Gençlik Eylem Progrann (2007-2013)gibi topluluk programiarına katı lmı ştı r . Yaşanı Boyu Öğre n i m Programı her yaş ta insanın eğitim veöğretimine destek vermekte ve 4 alt programdan o l uşmaktad ır: Comeni us Programı (okul eğit imi),Erasmus Programı (yü ksek öğrenim), Leonardo da Vinci Program ı (Mesleki Eği tim ve Öğretim) veGruntvig Programı (yet işki n eğ itimi ).Bu programlar AB Bakan lı ğı ' n a bağlı Ulusal Ajans tarafından koordine edilmekte veuygula n maktadır.Erasmus Programı bir Avrupa B irliğ i eği tim progra mıdır ve Avrupa'da yüksek öğrenirnin kalitesiniart ı rınay ı amaçlamaktadır. Bu amaçla Pro granı Avrupa'da yüksek öğrenim kurum l arı arasında i ş b irl iğ içalışma larını desteklemektedir. Ortak lıklar ve hareketlilik faaliyetleri Program tarafından fıııansa lolarak desteklenmektedir.Yüksek öğrenim kumın ia rı arasındaki işbir liğine ek olarak Erasmus Programı yüksek öğrenimkuruml arı ve iş piyasas ı arasmdaki işbirliğini de des teklemektedir. Böylece ünivers iteler iş piyasasınıni htiyaçlarını karşı t ayabi l ir ve mezunlar daha iyi çalışma fırsatları bulabilir.Leonardo da V inci P rogramı, mesleki eğitim ve öğretim a lanında uygulamalı projelere linansal desteksağlamaktadır . Teşvik l e r , bireylere, yu rtd ı şın da iş l e ilgili eğ itiml er vermekten geniş ölçekli iş b irliğ içalışmalanna kadar uzanmaktad ır.Leonardo da Vinci, mesleki eğ iti m sektöründe Avrupa'dan çeşitl i ortaklarla çalışma ama ç lıorganizasyonları , en iyi uygulama ların paylaşımııu ve personelin uzınanlığının a rt ırılınasını mümkünkı lmaktadır. Ayrıca Program, mesleki eğ it imi gençler için daha cazip kı lmakta ve insaniann yenibeceri, bilgi ve nitelikler kazanmasına yard ım ederek Avrupa iş piyasasında rekabe tçiliğ iartı mıaktadır.Programın anah tarı yenilikçi projelerdir. Bu projeler aracı lığıy l a yenilikçi politikalar, kurslar, eğitimmetotl arı , materyalleri ve si.lreçleri ge lişt irilerek ve transfer edilerek eğitim sistemlerinin kalitesininart ırılması hedeflenmektedir.Bir Leonardo da V inci ortaldığı karşılıklı ilgi içinde i şbirl iğin e gidebilecek mesleki eğitim ve öğretima l anında çalışan organizasyonlar arasında küçük ölçekli işbirli ğ i faaliyetleri için bir çcrç.cves u nmaktadır. Bu iş birliği sadece MEÖ okııll arı veya kunımlarıııı deği l i ş letme le r , sosyal taraflar ved iğer MEÖ paydaş larını da içennektedir. Bu 011aklık en az 3 katılımcı ülkeden taraf içermelidir.Leonardo da Vinci'deki hareketlilik göz önüne alındığında, öğrenci, stajyer ve çıra kların meslekieğitime yer leştiri l mesi ve yaşanı boyu öğ renim in desteklenmesi, gelecekteki i ş fırsatiarına hazır olmakve teknolojik değ i şik l ikl e re uyum un ar tırılınas ı ana tart ışma konuları dır.Bırndan baş ka, yen i l ikç i l i ği n transleri için yen i likçi liğin desteklenmesi, Avrupa boyutu, transferedilebilirlik, mesleki eğ itim sistemlerinin sorunlarını analiz etme ve çözme kalitesi ve d eğişenkoş ull a ra uyumu destekleme ve yaşam boyu öğrenme çerçevesinde mesleki yenilikleri desteklemediğer önemli konu lard ır.Öte yandan, Avnıpa Birliği' n de eğitim fırsa tları, Erasmus ve Leonardo da Vinci gibi AB değişim vehibe progranı l arı Avrupa Komisyonu Eğ itim ve Kültür Genel Müdürlüğü ve Mesleki Rehberlik Ulusal

Kaynaklar Merkezi i şbir liğ i ile yönetilen PLOTEUS (Avrupa Alanında Öğrenme Fırsatları Portah)aracı lığ ı y la araştırıl abilnıektedir. PLOTEUS öğrenci l ere, iş arayanlara, anne babalara, rehberdanışmanlara ve öğretmen i e re bilgi bulma ve Avrupa'da çalışma konusunda yardım etmeyiamaç lamaktadır.Y~am Boyu Öğrenim ve Gençlik Eylem Programiarına Türk halkının ilgisi Topluluk Program iarınakatılımın başından beri iyi görünmektedir. Tüm alt-eylemlerde hibe başvıını l arınııı sayısı y ıll aritibariyle artış eğ il imi göstermektedir.Ulusal Ajans faydalanıc ı kurum ve bireylerle toplam 2926 hibe anlaşması imzalamı ş ve nihaifaydalan ı c ıların sayısı 43.000'e ulaşmıştır.Yaygın öğret im e ilişkin en le nıel sorun sistemin oldukça bölünmüş bir yap ıd a olmas ıdır. Bu nedenle,belli bir yılda Türkiye'de gerçekleştirilen y~am boyu öğrenme politika ve faaliyetlerinin ve bufaaliyetlerden yaradananiann sayısına i l işki n mevcut durum tam olarak bilinmemektedir. Ayrıca,eğitimin ve verilen serıifıka ların niteliğini izlemek de güçtür.Yaşam boyu öğremnc kavramı ile ilgili olarak gelişme gösterınesi ve siyasi açıdan önem verilmesigereken b~lıca konular; erişilebili rl ik ve esneklik, bölgeleşt irme, ortaklık ve sunulan hizmetinkalitesine i l işkindir. ÖZ-yönlendinneli uzaktan eğ iti m (e-öğrenme) sağ lama yöntemleri, kısıtlıkaynaklara sahip geniş bir ülke için çekici olabilir. Ayrıca, müfredat yenilenmesi ve etkin bir ulusalkredi çerçevesi oluşturulması öneml idir. Söz konusu çerçeve, modiilerlik ve daha kişiselleşt i rilmiş biröğrenimi yaşam boyu mümkün kılan yeni bir yeterlilikler sistem inde öğrenim için kredilerintoplanması ve transferine yönelik fırsatlar sunmaktadır. Son olarak, etkin bir karşı l aştırma, izleme vegeliştirme için işlevsel uluslararası karşılaştırma, gösterge ve kıstıısiara sahip olunması son dereceönemlidir.Kapsamlı bir YBÖ stratejisinin hazırlanıp uygulanınasında karş ı laş ı la n so nuı ların üstesinden gelmekiçin, Milli Eğitim Bakanlığı, Yüksek Öğretim Kurumu ve üniversiteler tarafından farklı düzeylerdeüstlenilen modernleşme ve yenilcşme sürecinin aşağıda göriild iiğii üzere sürdürülmesi, giiçlendirilmesive geniş l eti lmesine ihtiyaç duyulm aktadır:Her düzeyde eğitime devamlılığın arttırılması (okul öncesi, ilkokul, genel orta öğrenim, MEÖorta öğrenim ve yüksek öğrenim)Eği tim sisteminde reform yaparak farklı eğitim rorleri ve diizeyleri arasında daha iyi bağlantıve yollar kurma ve bu sayede geçişi ko l ay l aştırına.Öğrencilere temel YBÖ becerileri veren yüksek kalitede bir eğitim sistemi sınıma.Ulusal Nitelik Çerçevesi'nin kabul edilmesi ve uygulanması.Eğ itim ve öğretim kunınılan arasındaki bağlantının ve bu kurumların niteliğinin artırılması.Türkiye'de YBÖ'nün giiçlcndirilıncsi ve ge l iştirilmesi için, 'Öğrenmeye Değer Verilmesi' bir önkoşu l olarak görülmektedir. Bu öneri, yaygın ve örgüıı öğretimin belirlenmesi, değerlendirilmesi vetan ınmasının yanı sıra resmi sertifıka ve diploınalann transferi ve karş ı lıklı tanınmasınaodaklanmaktadır. Bilgilendirme, rehberlik ve danışmanlık YBÖ sisteminin sağlıklı bir biçimdeişlemesi için ikinci bir öncelik olarak görülebilir. İşgücü p iyasas ının yerel ilıtiyaçlanoa yanıt vermeküzere, tüm mesleki eğitim ve öğretim veren okullar ile işyerlerinin eğitimi ve öğrencileri bir arayagetiren etk in yerel öğrenim merkezlerinin geliştirilm esi doğrultusunda birer öğrenim merkezinedönüştürülmeleri hususunda teşvik edilmeleri gerekmektedir. Son olarak, eğiticiler ve öğrenciler içinYBÖ strateji ve uygul anıalarma göre yeni roller (yenilikçi pedagoji) tanım l anıııa lıdır. Yaygın veörgün mesleki eğitinı ve öğretirilde MEÖ Avrupa Kıedi Transfer Sistemi'nin kurulması sertifıkalarıııtanmması ve böylelikle yaygın ve örgüıı mesleki egitim öğretim kuruluş ları arasında yatay ve dikeygeçişlerin gerç-ekleştirilmesi açısından son derece önemlidir. Türkiye, MYK'nın kurulması ve Ulusal

Nitelik Sistemi'nin oluşturulması ile bu uygu lama için gerekli a l tyapı ve mevzuatı hazırlamışdurumdadır, ancak uygulamanın baş latı lınası ve sistemin güçlendirilmesi gerekmektedir.Yaşam boyu öğrenme, Mesleki Yeterlilik Kurumu ve Ulusal Nitelik Çerçevesi'nin (NQF)geliş tiri lmesi konuları Ekim 201 I 'de başlayıp Mayıs 2013'e kadar sürecek o ları 2007 yılı lPA 1.Bileşeoi altındaki MYK'ya aı it UYEP projesi ile ele alınmaktadır.2009 yılı nda TUIK bakanitklar ve bağlı kurumlar, üniversiteler, belediyeler, konfederasyonlar veticaret birlikleri programlan altında yürütülen yaygın öğrenim faaliyetleri hakkında bilgi almakamacıyla bir araştırma başlatmıştır. Bu bilgiler yaşanı boyu öğrenme çerçevesinde yaygın öğrenimfaaliyetleri düzenleyen MEB ve Diyanet işleri Başkanlığı haricindeki kurumlardan elde edilmektedir.Bakanlıklar ve bağlı kurumlar, üniversiteler, belediyeler, konfederasyonlar ve ticaret birliklerinden3.37 ı katılımcı kurum bu araştmnaya katkıda bulunmuştur.2009 y ı lında söz konusu kurumlar t arafında n ı 9.8 ı 7 kurs düzenle n miştir. 1.206.406 kursiyer bukurslara kayıt yaptırm ış ve 810.279'u kurs ları tamamlamış tır.Tablo 50: Yaygın Eğitim faaliyetleri, 2009Başla yan kurslyer sa yısı Tamamlayan kursh•er s ayısıDersKurum s a yıs ı Erkek Kadın To planı Erkek Kadın ToplanıGenelToplam 19 817 528 947 677 459 ı 206 406 403 933 406 346 810 279Bakanlıklarve BağlıKurumlar 6 236 253 OJ 1 100 392 353 403 238 825 95 791 334 616Üniversiteler 1415 41 319 34 134 75 453 38 487 31 641 70 128Belediyeler ı ı 726 ]93 289 527 126 720 41 5 93 012 266 104 359 ı 16Kon federasyon veya İşçiSe ndikaları 420 41 328 15 807 57 135 33 609 12 810 46419. .Kaynak: TUIK Yaygm Eğıum Fan lı yctlen ArnşLımıas ı , 2009Tablo 51: Eğitim ve öğretim alanlarına (EÖA) göre organize edilen derslerin sayıs ı , 2009EÖA TOPLAM Bakanlıklar Üniversiteler Belediyeler KonfederasyonPrograml a rı ve Ba ğlı ve işçiKurumlarSendikalarıTOPLAM 19 817 6 236 ı 435 ı ı 726 420Genel 529 204 llS 193 17ProgramlarEğitim 2 297 299 130 ı 852 16Beşeri Bilimler 5 862 360 195 5 277 30ve Sanat

Sosyal 4 136 3 041 476 485 134Bilimler,İşletme veHukukFen, 2 458 527 ı o2 ı 789 40Matematik veBilgisayarBilgisiMühendislik, ı 456 29 ı 75 985 ı o5lmatat vein şaatTarım ve 89 51 19 18 ıVeterinerlikS ağlık ve 559 11 8 225 203 13SosyalYa rdımlaşmaHizmetler 243 1 ı 345 98 924 64Kaynak: TUTK Yayg ın Eğı ıını Faalıyede rı Araşıı rınası, 20092.1.1.2.7. Eğitimde BİTÖğrenc iler in eğ itim ve öğretinıde bilgi ve i leti ş im teknolojileri potansiyelinden faydalan ınası,ti rsatl arın arıt ın lması ve eğitmenler i n eğ itilmesi yönündeki ihtiyaç giderek aciliyet kazanmaktadır. Bugerçek göz önüne alın dığında, yaşanı boyu öğrennıedc BiT'den faydalanılması ve öğrenmenin günlüköğrenme faaliyetlerine nası l dahil ed i leceği meseleleri önemli hale gelecektir. BiT, tercihen(öz)değerlendirme araçları ile bağ la ntılı, eğitim ve meslek bilgilerini ge l işti recek fırsatlar daönermektedir.Bugün sekizden fiız la derslik bulunan bütün okullarda BİT s ınıfları bulunmaktadır. Milli EğilimBakanlığı'na bağlı kuruluşlara ve 28.813 okula As imetrik Sayısal Abone Hattı (ADSL) interneteriş imi sağl anm ı ştır. Böylelikle, ilköğreti m öğrencilerinin en az %85'i ve ortaöğretim öğrenci l erinin%97'si internetten yarar ta n ır hale gelmişt ir. Avrupa Bir l iğ i MEDA Temel Eğitime Destek Projesiçerçevesinde, özel iti na gösterilmesi gereken illerde (Ardahan/ 42 öğretmen; Muş/25 öğretmen ;Sakarya/314 öğretmen) toplam 380 öğretmen eğiticileriii eğiticis i olarak eği tilmiş l erdir.Buna ek olarak, Dünya Bankası tarafindan desteklenen Temel Eğit im e Destek Projesi ve AvrupaYatırım Bankası tarafından desteklenen Eğitim Çerçeve Projesi ile Türkiye'de tüm illerde BiTsııı ıflan 40 o lu ştu rulmuştur.Avrupa Birl iği MEDA fonlanyla desteklenen Temel Eğitime Destek Projesi kapsamın d a, özel itinagösterilmesi gereken illerde (Ardahan'da 41, Muş'ta 25, Sakarya 'da 3 ı 2) toplam 380 öğretmeneğiticileriii eğiticisi olarak eğitilmişlerdir.Tablo 52 ve 53 karş ıl aştırmalı bir analiz yapma fırsatı sunarak 2006-2007 ve 20 ll verilerinedayanarak cinsiyet ve eğitim düzeyine göre bilgisayar ve internet ku llanımındaki değişimigöstermektedir.40 Eiektroo ik girdi, bilgi depolama, geri alma, i ş leme, aktarma ve yayma sağl aya n teknoloji içeren s ı nıflar.

Tablo 52: Temel Eğitim Projesi kapsamında BIT s ını flarının kum lm asıİBBS Il DÜZEYiDünya Bankas ı'nınAvrupa Yatırımdes te kl e diği Temel Eğitim Bankas ı ' nın destekl e diğiProjesi ile BiT Sınıflarının Eğitim Çerçeve Projesi ileOlu şturulma s ıBiT S ınıflannınOlu şturulma s ıOkul BiT Bilgisayar Okul BiT BilgisayarS ayıs ı S ınıfla Say ı s ı Sayıs ı Sınıfla Sayı s ın nınrınınSayısıSa y ıs ıTRAI Erzurum, 78 84 1578 36 36 864Erzincan, BayburtTRA2 Ağrı, Kars, Iğd ı r, 71 76 1429 20 20 480ArdahanTRBI Malatya, E lazığ , 95 127 23 17 45 45 1080Bingöl, TunceliTRB2 Van, Mu ş, Bitlis, 96 113 2096 45 45 1080HakkariTRC1 Gaziantep, 97 145 26ll 58 58 1392Adıyaman , KilisTRC2 Ş anlıurfa, 95 155 2765 49 49 11 76D iyarbakırTRC3 Mardin, Batman, 84 100 1852 49 49 ı 176Ş ırnak, SiirtTR63 Hatay, 83 107 1961 74 74 1776Kahramanmaraş ,OsmaniyeTR72 Kayseri, Sivas, 109 132 2439 97 97 2328YozgatTR82 Kastamonu, 71 71 1349 24 24 576Çankırı , SinopTR83 Samsun, Tokat, 172 212 3908 64 64 1536Çorum, AmasyaTR90 Trabzon, Ordu, 170 204 3774 56 56 1344Giresun, Rize,Artvin,GümüşhaneTOPLAM 1221 1526 28079 617 617 14808Kaynak: MEB Pro.ıe Koordınasyon Merkezı-Tedarik BölOmU

Tablo 53: Cinsiyet ve eğitim düzeyine göre bilgisayar ve internet kullarunu (%)Bilgisayar InternetToplam birey sayıs ı kulla nımı kull a nım ıKadın Erkek Kadın Erkek Kadın ErkekO i plouıasıolmayao okuryazar 5940 219 ı 911 064 o 39 1,35 0,18 1,05ilkokul 10817801 10 009 931 1,22 4,78 0,34 3, 11Ortaokul ve ortadüzeyde meslekokulu 2383 615 4013 042 16,95 24,03 9,76 18,33Lise ve dengi 3702 986 5848 094 35,79 45 65 27,14 36,52Üniversite/YüksekLisaosl Doktora ı 382 663 2 169 246 64,85 73,04 57,88 65,67Kaynak: ~fEB lsıatisıiklcri, Orgüo 'c Yaygın Oğıetiın (200>·2007)Tablo 54: Cinsiyet ve eğitim düzeyine göre bilgisayar ve internet kull anım ı (%) 20! ıEğitim DüıeyiOiplomllll olmay .. Ortaokul ve orta Lise ''t meslek yüksekokurı·aıar Ilkokul dUzeı·de meslek okulu okulu Yü kı~k O~reaimYıl Toplanı Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam (.rkek Kadın2004 0,9 0,7 0,3 2.2 1.8 0,4 24,1 18.1 6,0 31,8 26.2 11,7 69,7 43,5 26.22005 1,3 0,4 4.8 1.2 24,0 16,9 45,6 35,8 73,0 64,910!n ı. o 3,1 OJ 8,0 10,6 5,3 37,9 42,8 30,1 64,6 71,5 54,2 84,4 85,7 82,42008 25 7,1 1,2 11,5 16,4 7,1 44,0 48,3 383 67,3 72.4 60.2 87.2 88.3 85,56ilgiıl)'"2009 2,6 7,0 1,3 12,8 16,3 9,3 55,3 61,1 47,1 72.4 77.5 64,6 88,5 89,8 86,72010 3,4 9,8 1,6 15.3 20.3 10,6 56,6 62,5 48,5 71.8 74.3 68,2 90,4 90,8 89,92011 3,3 1,8 19 17,2 21,7 12 9 60,2 66,1 52,6 75 6 77.8 72,6 92,3 92,R 91,420()1 0,7 0,5 0,2 1,3 1,1 0,2 17,6 14,0 3,6 29,8 21,6 8,3 60,1 37,4 22,62005 1.0 0.2 3.1 0.3 18.3 9.8 36.5 27.1 65,7 57,9ıoın 0,8 2,6 0,2 6,4 9,0 3,9 31,3 36,4 23,3 59,8 66,8 49,1 82.7 83,9 80,7[nternet2008 2,1 6,5 0,8 9,8 14,0 5.9 41,1 45,2 35,6 64,4 69,7 57,0 86,6 87,6 85,12009 ı, ı 5,6 1,1 ll,l [4,5 7,7 52,4 58.6 43,5 70.6 76.0 62,4 87,7 89,0 85,8lOtO 2,8 8,1 u 14,0 18,7 9,6 54,0 59,7 46,2 69,9 72.1 66,6 89,6 90,1 88,82011 2.8 6,8 1.6 15.7 20,0 [[,5 57,7 63,8 49.7 73.3 75.6 70.2 91.0 91.5 _..2Q:LKaynak: TUIK, Evlerde l'e Direysel Olıuak DlT Kullanım ının Soııuçla.rı, 2004-201 1Tablo 54'ten gö rülebi l eceği gibi, eğitim seviyesi yükseldikçe bilgisayar ve internet ku ll anıcılarınınyüzdesi de arımaktadı r. Ayrıca, her eğ i rim seviyesinde kadın ve erkekler arası nda bilgisayar veintemel kull aııım ı açısından farklılıklar gözlemlenmektedir.

Bundan başka, internet ve bilgisayar kullanımı yıllar itibariyle artış göstermektedir. Örneğin, kadınüniversite mezunlan arasında BiT kullanıını 2004 yılında %22,6'dan 2011 yılında %90,3'e çıkmıştır.Okulların çoğunda internet erişimi olmasına karşın, öğrenci ve öğretmenierin BiT kaynaklarındanyararlanma becerilerini arttıracak faaliyetlerin genişletilmesi gerekmektedir. MEB tarafindan örgiin veyaygm eğ itim kurumlannda bilgisayar becerilerini arttırmak üzere mUfredata bilgisayar okuryazartığıdersleri sağlanmaktad ı r. Halk Eğ itim Merkezleri'nde de bilgisayar dersleri verilmekte; ancak bazımerkezler donanım eksikliği ve nitelikli eğitmen açığı nedeniyle talebi karşılayamamaktadır. Öğrencive öğretmenierin BiT kaynak larını kullanıınmı desteklemek üzere MEB tarafından uygu lanarı pek çokproje ve faaliyet bulunmaktadır. Örneğin, 'Eğitimde Microsoft İşbirliği' öğretmenierin bilgisayarbecerilerini artıırınaya yönelik bir uzaktan öğrenim progranııdır. 2006 yıl ı itibarıy la , bu kurslantamamlayan 263.420 öğretmene sertifıka veri l miştir. 2006 yı lında, 30.000'den fazla öğretmene ve1800 öğrenciye 'lntel Gelecek için Eğitim Projesi' kapsaınında BiT kullanımı eğitimi ve rilmiştir.MEB' in yapıcı yaklaşımı doğrultusunda, okullar BİT sınıflarını internet kafe olarak kullanabilınekteve buradan para kazanabilmektedir. MEB, öğrencileri ve halkı yasadışı internet kafelerden uzaktutmayı ve okııliann BiT sınıflarını çekici hale getirmeyi amaçlamaktadır. Ancak, BİT sınıflarınınetkin bir şekilde kullao ı ldığı:nı iddia etmek kolay değildir.EFT (Avrupa Eği ti m Vakfı)'n i n desteği ile AB ülkelerinde ku ll anıında olan l'vfEÖ'deli öğretme n veeğitmenlerin yetiştirilmesine yönelik Eğiticilerin Eğitimi Ağı (TT) Türkiye'de de kımılrnuştur. Sözkonusu oluşum, eğitim alanındaki öğretmen ve eğitici lerin yetiştiri l mesi konusunda, önemli aktör vekarar alıcıların iyi uygulama örnekleri, bilgi ve uzmanlıklarını paylaşabilecekleri bir Avrupa forum uniteliğindedir. Bu amaçla hazır l anan web sitesine 'www.ınete.meb.gov.rr' adresinden ulaşı labilir.MEB tüm sınav hizmetlerini e -dönüşüm projesi bağlamında uygulamaktadır. Bu projenin hedef kitlesiMEB 'e bağlı ilk ve orta öğretim kurunılan na devam eden öğrencileri, öğretmenleri, Bakanlık merkezteşkilat ı na bağlı müdür ve personeli ve tüm vatandaşları kapsar.Bilgi Portalma Erişim Projesi, MEB ve Microsoft arasında imzalanan 'Milli Eğ itim Bakanlığı'nabağlı okullarda Bilgi ve Iletişim Teknolojileri'nin Geliştirilmesi ProtokolU' çerçevesindehazırlan mıştır ve 120 pilot okulda uygulanmaktadır . Bu porıalda, öğrenci, öğretmen, yönetici veailelerin kullanımına yönelik kullarııcı hizmetlerine erişilebilmektedir. Aileler bu hizmeti kullanarakçocuklarının tüın yazılı ve sözlü sınav sonuçların ı ve öğretınenleriıı yorumlarıııı öğrenebilecektir.Ayrıca e-kütüphane, haberler, örnek araştırmalar ve ilgili bağlantılar sürekli glıncellenen portalda yeralacaktır .Milli Eğitim Bakanlığı 17 il içerisinde 52 pilot okulda Eğitimde FATİH Projesi'ni baş l atmıştır. Bukapsamda 21. Yü zyı lda daha iyi ve etkileş i mli öğrenme fırsatları sağ lama amacıyla 12.800 tabJetbilgisayar öğrencilere teslim edilecektir. Fatih Projesi eğitimde eşit fırsatlar o l uşturma ve öğrenmeöğretmesüreçlerinde BiT araçlarının etkin kullanıını için okııllarda teknolojinin geliştirilmesi ve buamaçla okulöncesi, ilk ve orta öğretimi kapsayan 620.000 okula tabJet ve LCD Akıllı Tahtalarsağlayarak daha iyi araçlar kı.ıllanılmasını amaçlamaktadır. Öğrenme-öğretme sürecinde sınıflarayer l eştiri len BiT doııanıınmııı etkili kullammını sağ lamak amacıy la öğretmenler için hizmet içieğitimler düzenlenecektir. Bu slırece göre mevcut öğretim programları BiT destekli eğitime uyumluhale getirilerek eğ i t i c i e-içerikler oluşturulacaktır. Bu çerçevede, FA TİB Projesi aşağıda sıralı 5 farklıbileşenden oluşmaktadır:Donan ı m ve Yazıl ı m Altyapısını SağlanınasıEğitici e- içeriğin Sağlanması ve YönetimiÖğretim Program l arında Etkin BiT Kullanımı

• ögreıınenler için Hizmetiçi E~itim• Bilinçli, Güvenilir, Yönetilebilir ve Ölçülebilir BiT KullanımıMilli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen FATiH Projesi Ulaştırma, Denizcilik ve HaberleşmeBakanlığı tarafmdan da desteklenmektedir. 5 yı l içinde FATİH Projesinin tamam lanmış o lacağıp l an l anmaktadır.2.1.1.2.8. Eğiti mde KaliteAvrupa Kalite Güvence Referans Çerçevesi mesleki eğitim ve öğretim sistemlerininge l iş i mini desteklemek ve izlemek amacıyla üye devletlerdeki olontelere yardım eden yeni birba,5vuru arac ı d ı r.Kalite güvencesi özellikle etkinliği iyi l eştirerek eğitim sistemlerini modemize etmek amacıylasistematik bir yaklaşım olarak kullanı l abilir . Bundan do l ayı, MEÖ alanında her politikagirişimini n temelin i o l uşturmalıdır.Üye devletler bu aracı gönüllük bağlamında geliştirmeye ve kullanmaya davet edilir. Referansçerçevenin ana ku ll anıcıları MEÖ'nün kalitesini korumak ve ge l işti rmekten sorumlu kamu veözel yapı l ar ile ulusal ve bölgesel otoriteler olacaktır.AB üyesi ülkeler tarafından 2009 Haziranında kabul edilen Avrupa Kalite Güvence ReferansÇerçevesi politikaya yön veren ler için referans bir araçtır. Hedef belirleme ve planlama,uygulama, değerlendirme ve gözden geçimıe olmak üzere dört aşamalı bir kalite döngüsünedayanır. Ulusal hükümetlerin bağ ı msız lı ğını göz önünde bulundurur ve kalite güvencesiyleilişki l i kamu otoriteleri ve diğer yapılar tarafından k u l lanı lan gönüllüğe dayalı bir sistemdir.Üye ülkeler çcrçcveyi kullanmaya ve 20 ll yılı ortalarından itibaren tüm ilgili paydaşlarıiçererek kalite güvence sistemlerini iyileştirmeye yönelik ulusal bir yaklaşım geliştirmeyeteşv ik edilmektedir. Bu yaklaş ı m, ilgi li Avrupa düzeyinde ağa aktif katılını ile beraber kalitegüvencesi için ulusal referans noktaları kurulmasın ı içermelidir.Türkiye'de teknik ve mesleki eğitimin içerik ve kalitesini geliştimıek ve Avrupa KaliteGüvence Referans Çerçevesi ile uyumunu sağlamak MEÖ'nün kalitesi açısından önemlikonulardır. Bunları sağlamak için meslek liseleri, meslek yüksek okulları ve meslek eğitimmerkezleri (ç ı ra.klığı içeren örgün ve yaygm) desteklenmelidir.Farklı uluslararası öğrenci değerlendirme raporları , Türkiye'deki eğitim sisteminin kalitesinei l işkin hayal kırıklığ ı yaratan sonuçlar ortaya koymaktadır. Türkiye, okuryazarlık oranınıölçen PIRLS'a (Uluslararası Okwna Becerileri Araştırması) 2003 yılında ilkokul dördüncüsınıf seviyesinde kat.ılınıştır. PlRLS son uçlarına göre, 2001 yılında, Türk öğrenciler okumabecerileri alanında 448 ve bilgi edinme amaçlı okumalar alanında 452 puan alarak u l us l ararasıortalaına l arın ve AB ortalamasının altında kalm ı şlard ı r. Türkiye 2006 yılında yapılan yeniçalışmaya ise katı l maın ı şt ı r.Türkiye, ayrıca OECD tarafindan yürütülen Uluslamrası Öğrenci Değerlendirmesi Progranu(PISA) çerçevesinde, 2002- 2003 dönemini kapsayan İkinci Dönem PlSA çalışmalarına

katılmıştır. 2003 yılı PlSA Projesi sonuçlarına göre, Türkiye ınateınatikte 423, edebiyatta 441ve fende 434 puan la son sıralarda yer almaktad ır. 2009 yılı PISA Projesi sonuçlan iseTürkiye'nin genel okı.ırna alanında 464, matematikte 445 ve fende 454 puan alarak OECDiilkeleri arasında 32. sırada yer a l d ığın ı göstennektedir. Genel okı.ımad a 493, ınateınatikte 496ve fende 501 puan ile Türkiye istatistiksel olarak OECD ortalarnasıııın hayli altmda yeralmaktad ır. D iğer taraftan, Türk öğrencilerin %30'u temel beceri düzeyinin altmda yer alırkensadece %1 'i üstün bir başarı göstermişt i r. Bu ortalaınalarla, Türkiye PlSA Çalışması'nakatılan AB ülkelerinin gerisinde kalmıştır. Bunun yanı s ıra , söz konusu araştıonanın gözeçarpan sonuçlarından biri de öğrencilerin perfonnansının okul türlerine göre farklılıkgöstennesidir. Araştırınaya ait rakamlar, Türk eği tim sisteminde, okullar arasınd a başarıdüzeyleri açısından görülen farklılıkların a zaltılmasına önem verilmesi gerektiğinigöstermektedir. Bu bağlamda, özellikle genel orta öğretim ve mesleki eğitim veren okııliaradevarn eden öğren c il e rin başarılarını artırmak üzere bu okullara daha fazla kaynakaynlmasıııa ihtiyaç duyulmaktad ı r.Müfredatın günce lleşt irilın eınesi, yerel p iyasa ların ve işgücü piyasa larının ihti yaç larına yanı tvermemesi, öğretmenieri n yeters izliği, özellikle kırsa l kesimde okulları n ve okul araçgereçlerinin dunımu, mesleki yönlendirme ve rehberlik hizmetlerinin eks ikli ğ i ve okııliaratabsis edilen bütçenin yetersizliği eğit imin kalitesine ilişkin temel sorunları oluşturmaktadır.İlk ve orta öğretimde müfredatın giincelleştirilmesi çalı şına ları devam etmektedir. 2005-2006eğitim öğretim yılınd a, yeni ilköğretim müfredatı ülke çapında uygulamaya konu lmuş ve230.000 öğretmen hizmet içi eğ itime katı l m ış, orta öğrenim m üfi'ed atı için pilot ça lı şınalarada başlamuıştır. Programların bölgesel ihti yaçları karş ılamas ı , yaşam boyu öğrenme alanındafarkıııdalığ ııı artırılması ve kiş i l ere yaşam becerileri kazaadımıası amaçlanm ı şt ır. Bunun yan ısıra müfredat değiş iklikl erinin değerlendir ilmesi, öğretmen ierin bu değ i ş ikliklerdoğru l tusund a eğiti lmes i ve söz konusu değişiklikl erin güncelleştiri lmes i çal ı şmalannınsistemli hale getirilmesi gerekmektedir. Kalite güvence sisteminin geliştirilm esine yönetikça lışm al ar ise halihazırda devam etmektedir.Müfredata i l i şkin sorunl arın yaııı sıra, öğ:retmen sayıs ı ve dağılımı açısından da sonınlaryaşamnaktadır. 2005-2006 eği tim öğretim y ı ll arında, öğretm en başına düşen öğ renci sayısınabakıld ığında, başta TRB2, TRC3 ve TRC2 olmak üzere, baz ı 12 İBBS II bölgelerindeilköğ retimd e hizmet veren öğretm en sayısının yetersiz olduğu görülmektedir.Tablo 55: Öncelik I Bölgelerinde öğretmen başına dü şen öğrenci say ısı , 2005YIL SEVIYE 1 IBBS II SEVİYES I İlköğr etim Genel Orta Meslekill Eğitim OrtaKODEğitim2005 TRAI Erzunıın, Erzincan, Bayburt 24 19 122005 TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan 36 25 132005 TRB1 Malatya, Elaz ı ğ, Bingöl, Tunceli 23 18 102005 TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 40 27 182005 TRCI Gaziantep, Adıyaman, Kilis 31 22 142005 TRC2 Şanlıurfa, D i yarbakır 39 27 14200S TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt 40 31 19Hatay,Kahraınarunaraş,262005 TR63 Osmaniye19 14

Kayseri, Sivas, Yozgat 24 1220052005TR72TR82 Kastamonu, Çankırı, Sinop 191814 102005 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 22 16 122005 TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, 21Artvin, Gümüşhane16 13Kaynak: TUIKTablo 56: 26 JBBS H Bölgesinde öğretmen başına düşe n öğrenci sayısı, 20 ı O'YIL SEViYE iBBS Il SEViYESi ttköğr etim Genel Orta Meslekill Eğ itim OrtaKODEğitim2010 TR TÜRKiYE 21 18 182010 TRIO istanbul 27 21 252010 TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 20 IS 1820 10 TR22 Balıkesir, Çanakkale 16 14 142010 TR31 İzm i r 18 16 172010 TR32 Aydın, Denizli, Muğ la 17 14 ısManisa, Afyonkarahisar, Kütahya,2010 TR33 Uşak17 14 172010 TR41 Bursa, Es kişe hir, Bilecik 20 16 17Kocaeli, Sakarya, Düz ce, Bolu,2010 TR42 Yalova20 18 192010 TR51 Ankara 19 16 142010 TR52 Konya, Karaman 19 17 172010 TR6 1 Antalya, Isparta, Burdur 18 16 162010 TR62 Adana, Mersin 21 19 172010 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 21 19 20K ı rıkkal e, Aksaray, N i ğde,2010 TR7117Nevşeh ir, Kırşehir14 ıs2010 TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 19 17 162010 msı Zonguldak, Karabük, Bart ın 17 13 152010 TR82 Kastamonu, Ça nkırı, Sinop 16 13 132010 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 17 ıs 16Trabzon, Ordu, Giresun, Rize,2010 TR90 Artvin, Gümüşhane16 14 162010 TRAI Erzurum,. Enincan, Bayburt 17 16 162010 TRA2 Ağr ı, Kars, Iğdır, Ardahan 23 24 182010 TRBI Malatya, Elaz ığ, Bingöl, Tunceli 18 17 152010 TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 26 ı s 202010 TRCI Gaziantep, Ad ı yamaıı, J(jlis 25 25 202010 TRC2 Şanlıurfa, Diyarbak ı r 29 29 212010 TRC3 Mardin, Batman, Şırnak Siirt 25 28 20Eğ i timin niteliği açısından karşılaşılan fıziksel kapasite de önemli bir sorun teşkil etmektedir.Binalann yeters iz li ği, öğrenc i sayısına oranla küçük olmaları, yeterli sayı da sınıf velaboratuvar olmaması verilen eğitimin kalitesini genel itibarıyla olumsuz etkilemektedir.:

T a bt o 57 r ur k. ıye 'd e k. ı o kul , ogretmen, ·· •ogrencı sayı sı, 2006 2007EGİTİM YILI EGİTİM SEViYESi Okul Öğretm en Say ıs ı Öğr e nciSayıs ı-Sayıs ı2006-2007 Okul öncesi eğitim 20 675 24 775 640 8492006-2007 İlköğretim 34 656 402 829 10 846 9302006-2007 Genel Lise 3 609 103 389 21422182006-2007 Mesleki ve Teknik Okul. .Kaynak: MEB lsta tısıikl erı, 2006-20074 244 84276 ı 244 499Tablo 58: Türkiye'deki okul, öğretmen, öğre nci sayıs ı , 2010-2011EGİTİM YJLI EGiTiM SEViYESi Okul Öğretmen Öğr e nciS ayısı Sayıs ı Sayıs ı2010-2011 Okul öncesi eğitim 27 606 48 330 ı 115 8182010-2011 İlkMretim 32 797 503 328 lO 981 1002010-20 11 Genel Lise 4102 118378 2 676 1232010-20 11 Mesleki ve Teknik Okul 5 179 104 327 2 072 487..Kaynak: MEB lstıııısııkl erı, 20 ı ıFiziksel kapasite sorununun önem li göstergelerinden biri, derslik başına düşen öğrencisayısıdır. Öncelik 1 Bölgelerinde derslik baş ı na düşen öğrenc i sayısı , TRC2, TRC1 ve TRC3bölgelerinde ilk ve orta öğretinıde en yüksek seviyededir. Öncelik l Bölgelerinde ilköğret i m ,genel ve mesleki orta öğretimde derslik başına düşen öğrenci sayıs ı aşağıdak i gibidir:Tablo 59: Öncelik I Bölgelerinde derslik başına düşen öğrenci sayısı, 2005-2006~~VİYE İBBS H SEViYESiII Mesleki veKODGenel Ortaİlköğ retimTeknik OrtaEğitimEğitimTRAI Erzurum, Erzincan, Bayburt 27 28 20TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan 34 36 20TRBI Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli 31 39 21TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 44 44 28TRCI Gaziantep, Adıyaman , Kilis 46 47 27TRC2 Şanlıurfa, Diyarbak ı r 57 51 23TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt 46 49 23Hatay,Kah ramanmaraş,37 37 27TR63 OsmaniyeTR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 27 33 22TR82 Kastamonu, Çankırı, Sinop 20 23 19TR83 Samsun, Tokat, Çoruın, Amasya 26 32 26TR90 Trabzon, Ordu. Giresun, Rize, 24 28 22Artvin, Gümüşhane...Kaynak: TUIK Isıatıstıklen, 2005-2006

T a bl o 60 26IBBSs··ı o gesııı . d e d ers l'kbı aşına d" uşen ogrencı sayıs ı , 2010 -201ıSEVIYE İBBS llSEViYESiIIMeslekiKODGenel Orta Teknikbkö ğretimE ğitim OrtaEğitimTR Türkiye 31 31 38TRIO İs ta nb u l 45 35 51TR21 Tek irdağ, Ed i nıe, Kırklare li 24 23 37TR22 Balıkesir Çanakkale 22 25 31veTR3 1 İzmir 31 30 45TR32 Aydın Denizli Muğla 22 24 34TR33Manisa,Alyonkarahisar,Kütahya, Uşak22 23 31TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 32 28 41TR42Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu,Yalova26 27 39TR5 1 Ankara 35 32 39TR52 Konya Karaman 27 26 39TR61 Antalya, isparta, Burdur 24 29 31TR62 Adana, Mersin 34 34 42Hatay,Kahramanmaraş,TR63Osmaniye33 35 44Kırıkkale, Aksaray, Niğde ,TR7 123Nevşeh ir, Kırşehir 2131TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 24 28 31TR82 Kastamonu, Çan k ın,Sinop 23 22 32TR83 Samsun, Tokat, Oırum, Amasya 23 26 36Trabzon, Ordu, Giresun, Rize,TR90Artvin, Gümüshane21 23 28TRAI Erzurum, Erzincan, Bayburt 24 23 30TRA2 Ağrı Kars, Iğdır, Ardahan 32 34 32TRB1 Malatya, E lazı ğ, Bingöl, Tunceli 27 30 36TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 39 39 32TRCI Gaziantep, Ad ıyaman, Kilis 41 47 40TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır 49 50 36TRC3 Mard in, Batman, Ş ı rnak, Siirt 40 44 36Kaynak: MEB lsuıııs tı k lerı, 201 12.1.1.2.9. Eğitim Harcamaları2001-2005 döneminde, GSYİH içerisinde eğitime ayrılan kamu harcamalannın payı %2.9'dan %4.2'ye ytikselmiştir. 2002 Türkiye Eği tim Harcamaları Araştırmas ı sonuçlarına göre,öğrenci başına ortalama eğ i tim h arcanıas ı okul öncesinde 181 €, ilkokulda 517€, genel orta

öğrenimde 1,018€, mesleki orta öğrenimde 1,403€ ve yüksek öğrenimde 2,385€ olarakgcrçcklcşmi şt i r 47 . Ayrı ca, eğ i tim h arcamaların ı n %62,7'si merkezi hükümet, %34,6'sı hanehalkları tarafindan karşılanmaktadır. TUIK, 2002'den bu yana berhangi bir çalışmayürütmemişt ir.Türkiye'de eğitime ayrı i an kamu harcam a ları toplam h arcama l arın y a lnızca %60'ınıoluşturmaktadır, bu oran Avnıpa ülkeleri ortalamalarınlll altındadır. Ülkenin %30,7'sini 0-15yaş grubunun oluşturduğu genç bir nüfusa sahip olduğu dikkate aluıırsa, bu dunımun ciddi birsorun teşkil ettiği açıktır.2002 yılında hizmet sunucuları aç ı s ından eği tim h a rcama l arı in celendiğinde, bu harca malarınbüyük bir kısmın ın örgün eğ i time tahsis ed i ldiğ i görülmektedir. Yaygın eğitim ve araştırmageliştirme faaliyetlerine ayrı lan oran ise düşük kalmaktadır.Tablo 61: Eğitinl harcama l arın m dağılımıHizmet sunuculanToplamÖrgiin EğitimYaygın EğitimHizmet içiMali servisÖzel okul sın ı flarıAraşt ırma ve Gelişt irmeOrta öğrenim mezunu ve üniversite sınavına hazırlananKaynak: TUIK(%)100,0092,691,860,220,523,090,241,38T a bl o 62 :Ma ı ayna ki ara göre eğıtım.. h areama arının m ı arı ve (ağı ı ~ ı ımı, 2002Finansman kavnak.larıToplam harcama mikta rıToplam 20.155. 207. 668. 725.300Merkezi Hükümet 13.062.138.408.263.000Yerel Yönetimler 141.042.192.628.948Özel ve tüzel kişiler ve kuruluşlar 313.006.080.551.370Hane halkları 6.620.064.983.244.140Uluslararası Kaynaklar 18.956.004.037.845Kaynak: TUIK, 2002(%)100.0064,810,701,5532,850,09Eğitim ha rcama ları istatistiklerine, hizmet sunucu l arının ve mali kaynakların eğit imharcama l arının miktar ve dağılımını içeren toplam eğitim ha rcaınaları dahildir.Tablo 63: Hizmet sağl ayıcılara göre harcamaların miktarı ve dağılımı, 2002Hizmet Sunuculan Harcama (%)Miktan (MilyonTL)Toplam 20 155 207 669 100 0041 Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas ı döviz kuru omn ı (2002): 1 € = 1.4366

Örgtin Eğ itimYaygın Eğ itimMeslek içi EğitimMali HizmetlerÖzel Eğitim MerkezleriAraştırma ve Gelişt inne HarcamalanYüksek okul mezunları ve üniversiteye hazırlananl ar18 682 430 396373 953 09343 971 612105 067 038623 191 66049182 221277 41 ı 64992,691,860,220,523,090,24ı 38Not: Yaygın eğitime açık eği tim i lköğretim oku ll arı,a l d ı ğı açık öğretim dahildir.liseler ve açık öğretim fakü ltelerinin yer2.1.1.3. Yoksulluk ve Sosyal O ışlanmay l a Mücadele2.1.1.3.1. Yoksulluk ve Gelir Dağı l ınu2010, Avrupa Yoksulluk ve Sosyal Dışlanmayla Mücadele Yliıydı. 2010 Avrupa Yılı web sayfasına 42göre temel amaçlar, ''bu konularda toplumun farkındalığuıın artm/ması ile yoksulluk ve sosyaldışlanmayla mücadelede AB ve Oye Ülkelerin siyasi taahhütlerinin yenilenmesidir. 2010 yılının yöngiisterici ilkesi yuksulluk ve sosyal dı.şlanmaya yaşamak zorunda olan insanlarm beklentilerine kulakverilmesi ve film Avrupa vatandaşları ile diğer paydaşların bu önemli hususlarda duyarlılıkgöstermesidir''.EUROSTAT'a göre, AB 27'de, yoksulluk tehdidi altında olan iıısanların sayısı 2010 yılındaJ 15.790.000 olup bu rakarn toplam nüfusun %23.5'ioe tekabül etmektedir. "Avrupa 2020 strotejisi, enaz 20 ;'v/ilvon insam yoksulluk ve sosyal dışlanma tehdidinden çıkarmayı amaç/ayarak ve özellikleyoksulluğun azaltılması yoluyla sosyal içenneyi teşvik eımektedir. Bu gösterge, yoksulluk riski altmdaolan veya ciddi maddi yokluk içerisindeki veya çuk dürük iş yükiine sahip nıeskenlerde yaşayaninsanlarm toplamını esas almaktadır. Kişiler. birçok alt-göstergede yeralsalar dahi bir keresayilmış/ardır."İnsanların hayat standartlan ve yoksulluk, yoksunluk ile sosyal dışlanmaya olan bassasiyetleri genelolarak ulaşabildik l e r i gel ir ile ölçülmektedir fakat fakir olmanın sadece yeterli paraya sahip olmamakanlaınııı a ge lmed iğine yönelik genel bir kaııı bulunmaktadır. Daha genel anlamda, örnek olarak ABtarafından Kabul gören yoksulluk tanımında da belirti ldiği (!zere- minimum yaşam tarzı ile ait olunantopluma katılım l arın ı ın üııılçün k ı lan kaynaklara er işim eks ik l iğidir. K ısacas ı , yoksulluk sadece düşükgelirle ilgili deği l , aynı zamandayoksunlukla da ilgilidir. Maddi yoksunluk oranı, Avrupa Birliği'ninGelir ve Yaşam Şartlarıııa yönelik İstatistiklerin de yer alan bir gösterge olup çoğu insan tarafın danarzu edilen veya en azından uygun bir yaşaıııııı idamesi için gerekli olan öğeleri karşı l ayabilmekyönündeki yetersizlik an lamına gel nıek'ted i r.Avnıpa 2020 Stratejisinde belirti l diği üzere, "maddi yoksunluk" OECD tarafindan "belirli bir zanıaııdabir topluma özgü olan ve bunlara i li şkin insan l arın tercihlerinden bağıms ız olarak söz konusu tiiketiınınallarını karşılamak açı s ından bireylerin veya hanehalklarının yetersizl i ği" olarak tanım l anmıştır.AB'nin bir diğer kapsamlı tanıını ise şöyledir: "Maddi yoksunluk ekonomik gerilim ve dayanıkla ilgiligöstergeleri de içermektedir. Ciddi olarak maddi yoksunluk içerisindeki insanlar kaynak yetersizliğinedeniyle yaşam şart l arı ciddi olarak kısıtlanan kişilerd ir ve aşağıdak i 9 yoksunluk göstergesinden enaz 4'ünU karşı layamayan lar

diişiik i ş yoğ unluğ una sahip hanelerde yaşayan insanlar, hanede yaşayan yetişk i n ler i n ( 18-59) birönceki yı l boyunca sahip olduk la rı i ş potansiyelinin %20's indeıı az ı nı kullandığı hanelerde yaşayan 0-59 yaş aralığındakilerd ir.Yoksulluk, sosyal dı ş lanma ve maddi yoksunluk Türkiye için ciddi meselelerdir. Gelir dağılımınailişkin eşitsiz l ikleri ortaya koyan bir değer olan gini katsayısının azalan bir eğili m göstermesinerağmen, gelir dağ ı lımı eşits i z l iğ i en önemli sorun l arından biridir. 1994 ve 2002 yıllar ı arasında kideğerler bilinmemes ine rağmen, 1994'te 0.49 olan Gini katsayıs ı , 2002'de 0.44'e düşmüş t ür ve budüşme eğ i limi sonra da sürmüştür. 2001 'den sonra makro ekonomik istikrar sağ lanm ı ştır; enflasyonoranında düşme eğ i l i mi, düşiik gelirli gruplara sağ lanan sosyal transferierin artan oranı ve özellikleeğitim ve sağlık gibi sektörel politikalardaki ge l işmel er, bu ilerlemenin nedenleri olarak gösterilebilir.Daha az gelir dağılımı eşitsizliğini yansıtan Giııi katsayısında düşme eğil imi olmasına rağmen,Türkiye'de ki gelir dağılım ı AB'den daha çok eşitsizd ir.Tablo 64: % 20'1ik. payiara göre harcanabilir eelicin dağılımı,2002-20052002 2003 2004 2005Toplam 100.0 100.0 100.0 100.0ı. %20 5.3 6.0 6.0 6.12. %20 9.8 10.3 10.7 l l.!3. %20 14.0 14.5 15.2 15.84. %20 20.8 20.9 21.9 22.65. %20 50.1 48.3 46.2 44.4G iııi Katsayısı 0.44 0.42 OAO 0.38Kaynak: rUTK Ha nehalkı Bull"' AnkellerıTÜİK Hanehalkı Bütçe Anıketlerine göre, 2009'a kadar Gini katsayı s ı azalan bir eği li ıne sahipti.Katsayı, 2008'de 0.40 iken kriz soorasında artmaya başlamı ş ve 2009'da 0.41 'e ulaşmıştır. TÜ İK' in2006-20 10 Gelir ve Yaşam Koşu lları Anketine göre ise Gini katsayısı %0.2 düşmüştilr. TOrkiye'dekiGioi katsay ısı (hanehalkı harcanabilir gelir ile denkleştirildiğinde), kırsal ve kentsel alanlarda 201 Oydmda sıras ı y l a 0.38, 0.40 ve 0.37'ydi. Yüzde o ranı analizine göre, han ehalkı harcanabilir gelirledeıık l eştir il ıniş yüzdelik di liın i ere göre y ı l lık denk l eşt irilmiş haneha lkı harcanabilir gelir dağılıın ıbazı nda, 2006 ile 2010 yıllan arasında ilk %20'1ik grubun gelirdeki payı %5.1'den %5.8'eyükselirken, son %20'1ik grubun payı da %48.4'den %46.6'ya geri l eıniştir 4 3 .Tablo 65: Denkleştir i lnı iş hane halkı harcanabilir gelir doğru l tusunda sıralanmış yüzdelik dilimieregöre yı l lık de n klcştiri l nıiş harcanabilir gelir dağılımı, 2006-2010DilimlerTiirkiye Kentsel Kırs al2006 2010 2006 2010 2006Top l anı 100.0 100.0 100.0 100.0 100.01""20 % 44 5.1 5.8 5.5. 6.3 5.62'"'20 % 9.9 10.6 10.3 10.6 10.23üocii 20% 14.8 15.3 15.0 15.3 15.34onco 20% 21.9 21.9 21.8 21.6 22.6Son 20 %~ 5 48.4 46.4 47.5 45.7 46.3Cini0.42 0.40 0.41 0.38 0.40Ka ts ayıs ıKaynak: TUTK, ,Gelı'r Oaj\ı lım ı Araş ı ı rması , 2010' 1 Bireyler, den kleştirit miş haneha lk ı harcanabilir gelirlerine göre en düşükte n en yükseğe d oğrıı sırat anıp 5 kıs ınaoo lünd uğtinde .

Türkiye'de, toplam gelir üzerinde en büyük paya %43.72'lik oraıııyl a maaş-ücret gelirleri sahiptir.Sosyal transferierin payı %20.5 iken gi ri şimc ili ğe ait gelirlerin payı %20.2'dir. toplam gelir üzerindeen büyük paya sahip grubun payı20 1 0 yılında %46.4 iken en düşük paya sahip grubunki %5.8'di. Bubağlamda, 5"d %20'1ik grubun toplam gelir üzerindeki pay ı, ı nd %20'lik grubun payından 8 kat dahafazladır.Tablo 66: Yüzdelik dilimiere oöre harcanabilir gelirin dağ ıhmt, 2006-201 ODilimlerTürki e Kentsel Kırsa l2006 2009 2010 2006 2009 2010 2006 2009 2010Toplam 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.01"';20 % 46 5.l 5.6 5.8 5.5. 6.0 6.3 5.6 6.1 6.22"'i 20% 9.9 10.3 10.6 10.3 10.7 11.0 102 10.9 ı ı. o3""cü 20% 14.8 15. ı 15.3 15.0 15.0 ı 5.3 15.3 15.9 15.74""'" 20% 21.9 21.5 21.9 21.8 21.1 2 1.6 22.6 23.1 22.8Son 20% 47 48.4 47.6 46.4 47.5 47.3 45.7 46.3 44.0 44.3Gini Katsayı s ı 0.428 0,415 0.402 0.415 0.405 0.389 0.406 0.3110 0.379S80/S20 9.5 8.5 8.0 8.6 7.9 7.3 8.3 7.2 7.12009 yılında; en yüksek gelire sahip %20'lik nüfusun sahip o lduğu eşdeğer harcanabilir gelirin endüş iik gelire sahip %20'1ik nüfusun eşdeğer gelirine oranı olan S80/S20 oran ı Türkiye'de 8.5'di. Buoran20!0'da %8'e düşmüştür. AB 27 için değerler ise 2009 yılı için %4.9, 2010 yılı için %5'dir.TÜfK tara fıııdan 2002 y ılıııdan itibaren "Yoksulluk Çalışmas ı" yürütülmektedir. Kullanıl an yöntem,tiiketiın harca ınalarına dayanarak hesaplanan eşik l erin (gıda yoksulluğu eşiği ve "tamamen yoksullukeşiği" 48 ) a ltındaki insan l arın be l irlenınesine dayanır.2006-20 I O TütK Gelir ve Yaşam Şartları Anket Çalışmasında yer alan bir açıklamaya göre refahdüzeyinin ölçülmesinde, tüketim ya da gelir düzeyi bir araç olarak kullanılabil i r. Metodolojiye ilişki nolarak, Hane halkı Bütçe Anket Ça lış ınası aracılığ ı yla bir karş ı l aşt ırma yap ılm ı ş ve aşağıdaki hususlarbelirtilm i şti r: "Hanelıalk1 Bütçe Anket Çalişmasmda eşdeğer birey başına düşen tüketimlıarcanıalormm ortanca değerinin %50'si göreli yoksulluk çizgisi olarak tamm/anmış olup bu yollagöreli yoksulluk oram hesaplanmıştir. Söz konusu anket çtı/ışmasmda [TÜİK, Gelir ve YaşamKoşu/Ları Ankeri, 2006- 201 Oj, eşdeğer hanehalkı harcanabilir onanca değerine göre çeşitli (farkl1)göreli yoksulluk oranltın ('Yr>40, %50, %60 veya %70), harcanıalar yerine e.şdeğer birey baş ma düşengelirler (eşdeğer hanehalkı lıarcanabilir) kullanılarak hesaplanmıştır." Aynca, Tablo 63'den degörüleceği üzere yoksu lluk çizgisi yönetime göre fakir bireylerin oranı 2009'da %18.08 iken 2002'de%26.96'dır. 2009 yılında kentsel alanlardaki fakir bireylerin oram %8.86 (2002'de %21.95), kı rsalalanlarda %38.69'dur. Türkiye'de belirtilen zaman aralığıııda kayda değer bir düşme yaşanmasınarağmen özellikle, 2002'den bu yana artan yüksek kırsa l yoksulluk önemini sürdüren bir konudur.''Toplam gelirde en dllşUk payı alan gnıp ." Toplam gelirde en yüksek pay ı alan grup.48 Bu kavram 2010 Yoksulluk Çal• şmasında kllllanılmıştır.

Tablo 67·Yoksulluk Oranlan 2006-20 I O(%)GıdaYoksu ll uğuT ürk.i)·e Kent Kır2002 2006 2007 2008 2009 2002 2006 2007 2008 2009 2002 2006 2007 2008 2009.9 .*1.35 0.74 0.48 0.54 0.48 0.92 0.04 O .o? 0.25 0.06 ı.o ı 1.9 ı 1.41 1.18 ı .42Yoksulluk(Gıda ve 26.96 ı 7.8ı 17.79 17.11 ı 8.08 21.95 9.31 ı 0.36 9.38 8.86 34.48 31.98 34.80 34.62 38.69gıda d ışı)Gündedoların a llıGünde 2, ısdoların allıGünde. 4,3doların altıHarcamayadayalıı0.20 0.03 0.463.04 1.41 0.52 0.47 0.22 2.37 0.24 0,09 0.19 0.04 4.06 3.36 1.49 I. Jl 0.6330.30 ı 3.)) 8.41 6.83 4.35 24.62 6.13 4.40 3.07 0.96 38.82 2;.35 17.59 15.33 ı 1.92ı4 .74 ı4 .50 14.70 15.06 1 5. ı 2 11.33 6.97 8.38 8.01 6.59 19.86 27.06 29.16 31.00 34.20GöreliYoksullukKaynak: TU!K Yoksulluk ÇalışmalarıTablo 67'e göre, mevcut satın alına gücü parilelerinde güntok $2, 15 yoksulluk sının temel alındıgında,yoksulluk oraıu2009 yılında %0,22 iken, bir yıllık sllre içerisinde %0,0l 'lik. bir düşüşte 2010 yı lında%0.21 olarak kaydedilmiştir. Mevcut satın alma gUcil parilelerinde günlilk $4,3 yoksulluk sın ırı temelalındığında yoksul yüzdesi 2009 yılında o/o4,35 iken 201 O yılında %3,66'ya düşm üştilr; yaniistatistiklere göre yoksulluk oraru düşmektedir. Ayrıca mevcut satın alına parilelerinde günlük $4,3yoksulluk s ın ır baz al ı ndığında 2009 yılındaki % ı ı ,92'lik k ırsal kesimdeki yoksulluk oranı 20 ı Oyılına gelindiğinde %9,61 'e düşmü ştür. Mevcut satın alma gücü parilelerinde günlük $4,3 yoksulluksınırı temel alındığında, 2009 yı l ında %0,96 olarak ölçülen kentsel alanda yoks u lların oranı, 2010yılında %0,97 olarak kaydedilıniştir. Bu nedenle TUIK tarafından k ırsa l kesimde yaşayan bireylerinkentsel aJaniarsa yaşayan l ara göre yoksulluk riskinin daha büyük o l duğu sonucuna varılm ı ştır.Türkiye'de, 2002 yıl ı ndan bu yana yürütülmekte olan yoksulluk çalışma larına bak ı ldığında, 2006y ı lında yoksulluk oranı %17,8 iken, 2002 y ı lında bu oran %29,96 idi. Bu durum 2002 ve 2006 yıllarıarasında yoksulluk oranında düşüş yaşandığın ı göstermektedir. 2009 yılındak i %18,08'1ik yoksullukoranı 2002 yı lı nın değerlerinden altında kahrken 2006,2007 ve 2008 yılı değe rlerin in üstüneçıkmak ı adır. 2009 yılında yoksulluk o ran ı kentsel alanlarda %8,89 iken kırsa l alanda %38,69 olarakkaydedi l miş tir; k ı rsa l alanlarda yoksulluk o ranı, kentsel alandakinin dört katından faz lad ır . Ayrıca,%38,69'luk oran, 2002 ve 2009 yılları arasında a rtış gösteren yüksek seviyedeki kırsa l alandakiyoksu l l uğu ortaya koymaktad ır.Türkiye' de bazı akadenıisyenler 50 tarafından yoksulluk, yoksullar kırsal alanda yoğun laşm ı şhaldeyken bölgesel kalkınma da düzeylerindeki farkl ı lık ile ilişki l endirilınekted i r. Bölgeseleşitsizliklerden dolayı toplumun yoksul kesimlerinin katkınmış bölgelerde yoğunlaşması 'KentselYoksulluk' kavramını yara tmaktad ı r. Bu iddia doğrultusunda , Birleşmiş Milletler Kalkınm a Programı(UNDP) tarafından yürütülen 2005 y ı lı Yoksulluk Çalışmas ın da , Türkiye'de "yeni bir yoksull uktürünüıı" arttığı kaydedilmektedir. Araştırmaya göre, Türkiye'de ,geleneksel akraba lık,arkadaş lık vekomşu luk bağ ları aracılığıyla " iyil eştiri lmesi" mümkün olmayan bir yoksulluk olgusu yaratı lmıştır.Budurum özellikle kentsel alanlarda yo ksulluğu azaltmak için düzenli ve sistematik mekanizmalarıngerektiğine işaret etmektedir. Kentsel alanlarda yaşayan yoksullar ve kırsa l alanlarda kırsa ldan kentegöçün ertesinde kırsa lda orraıya ç ı kan dinamiklerin sonucu olarak k ırsal destek meka n izma l arı ile bağıçöztılmüş olan "yeni yoksulların " işgücü piyagasıııa entegrasyonunu ve sosyal içermelerini sağlamakamacıy la bu "yeni yoksulluk türü" ile mücadele etmeye yönelik bir takım özel araç ve destekprograml arının o l uşturu lmas ı soo derece mübimdir.~Ö 2007 Rakamları yeni nilfus projeksiyonlan doğnılııısunda revize edilm işıir.Ayşe Buğrn, 2007.

Türkiye'de yoksulluk ile eğ itim düzeyi aras ın da negatif bir bağ vard ır; d iğer bir dey iş le eğit im düzeyiazaldıkça yoksulluk oranı artmaktad ır. 2009 yı lınd a okuryazar veya okuryazar olmayan dip lomasızyoksul bireylerin oran ı %29,84 iken üniversite, fakülte, yüksek lisans veya doktora eğ i timinitamam lamış yoksul birey.lerin ora nı %0,71'dir. Bunun yanı sıra, d ipl omas ız okuryazar veya okuryazarolmayan yoksullann oranı, i l köğretim okulundan mezun olan yoksulla rın oranının iki katıd ır.Onaöğretim veya eşdeğe r mesleki okııllardan mezun olımış bir grup ile i lköğretim okullanndan mezunolanlardan o l uşan grup arasında k ıya

sahip olan tarım sektöründe yoksulluk oranı 2008 y ı lında %37,97 olarak kaydedilirken 2008 yılında buoran %33,01 'dir. Tüm çalışanlar arasın da en yüksek yoksulluk oranı üc retsiz aile işçileri arasındagörülmektedir. Sektör açısından bakıldığıııda, 2009 yılında sanayi sektörlinde yoksulluk oranı %9,63iken hizmet sektöründe bu oran% 7, 1 6'd ır.Yoksulluk oranı, ekonomik faaliyet göstermeyen kiş ilerde %14,68, işsizlerde %19,51'dir. Özelliklegeçici işç iler, serbest meslek sahipleri ve ücretsiz aile işç ileri arasındaki yüksek seviyedeki yoksulluk,yaln ı z işsiz veya işgilcün de olmayan nüfusun değil, çalışan nüfusun da yoksullukla karşı karşıyaka l dığının bir göstergesidir. Çalışan nüfus arasında yoksulluk oranı 2009 yılında %15,37 olarakkaydedilmiştir ki bu "çalı ş an yoksull uk" kavramının görii ldli ğüııe işaret etmektedir.T a bl o 69 : 1-1 ane h a lk ı üye l erının . . ı s tı 'Id ı am d urumu ve se k törı er. ın e göre yo k su ll u k oran arıistihdam d uru mu ve sektörü Yoksul ki ş il erin ora nı (% )2002 2003 2004 2005 2006 2007(*)istihdam edilen üyeler 25,08 26,12 23,33 18,96 15,81 14,21istihdam durumuSürekli ça lısa n 13,64 15,28 10,35 6,57 6 5,82Geçici işçi 45,01 43,09 37,52 32,12 28,63 26,71işve ren 8,99 8,84 6,94 4,8 3,75 3,15Serbest meslek sahibi 29,91 32,38 30,48 26,22 22,06 22,89Ücretsiz aile işçile ri 35,33 38,51 38,73 34,52 31,98 28,58SektörTarım 36,42 39,89 40,88 37,24 33,86 32,05Sanayi 20,99 21,34 15,64 9,85 10, 12 9,7Hizmet 25,82 16,76 12,36 8,68 7,23 7,35(*)Rakamlar yeni nüfus tahminlerine göre gözden geçir i lıniştir.Kaynak:TUIK, Yoksulluk Çalışması, 2010200814,825,9328,561,8724,132,0337,979,716,82200915,376,0526,862,3322,4929,5833,019,637, 16T a bl o 70 H ane h a lk ı uye .. 1 ermın . e k onom ik c. aa r .ıye l d urum arına go re yo k su ll ll k oran arı T"k ur l)'eYoksul kişi l erin oran ı (%)Ekonomik faaliyet durumu2002 2003 200~ 2005 2006 2007(') 2008 2009Topla m 26.96 28,12 25,60 20,50 17,81 17,79 ı 7, 11 18,()815 yıvj ve üıeri üycler 23.94 24,52 22,22 17,68 14,80 14,86 14.39 ı s. 2 7Çah~ıan üyt!ler 25,08 26,12 23,33 ı8,% ı5,8 ı 14,2 ı ı4,82 15,37)~siz 32.44 30,97 27.37 26, ı9 20,05 26.0ı 17,78 ı 9 , 5 1Ekonomik olarak raaı olınaya n 22.15 22,lt2 20.95 15.92 13,60 14,74 13.73 14.68ıs yı~şından küçük üyeler· 34.55 37,()4 34,02 27.71 25,23 25,55 24.43 25,77(•) Rakamlar yeni nüfus tahminlerine göre gözden gcçir i lmişlir.Kaynak: 2009 Yoksulluk Çal ı şınası son uçları , TUIKTürkiye'nin yoksulluk ve sosyal dışianınay la mücadele konusunda ulusal bir stratejisinin henOZbulunmamasına ragmen, bu stratejinin ha zı rlanmas ın a yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Bu

itibarla, bu stratejinin oluştunı l ınasına yönelik olarak merkezi kurum ve kunıluşların yanı sıra yerelkurum ve kuru luşların işbirliğiy le Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından JTM taslağıhazırlanmış t ır. Ulusal stratejinin eksikliği, hizmetlerin çeş i t l i kurıım l ar tarafından sağla ndığı parçalı birkımınısal yapı içinde hizmetlerin etkisinin sınırlı kalmasına yol açmaktadır. Bu nedenle, yoksulluğunaza l t ı lması po l iti kalar ı nın genel etkisi sın ırl ı ka l ınakiadır.2.1.1.1.3.2. Sosyal KorumaYeni Sosyal Güvenlik Retormu'na göre, Türkiye'de sosyal konıma sistemi dört ana ayaktanoluşacaktır: sosyal sigorta, genel sağlık s igortası, sosyal hizmetler ve sosyal yardım. Sosyalhizmetlerve sosyal yardımlar genel bütçe tarafından finanse edilirken, sosyal sigorta ve genel sağlık sigortasıprim! i sisteme dayanmaktadır.Sosyal Güvenlik Reformu çerçevesinde hazırlanan ve tek bir emeklilik s i gortası rejimi ile nüfusunliimU için eşi t, önleyici ve tedavi edici sağlık hizmetlerini bedetleyen Genel Sağlık Sigortasınık u rmayı amaçlayan "551 O sayılı Sosyal Güvenlik ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu", , 31 May ıs2006'da onaylanmıştır .2008 yılında yasalaştırı la n Sosyal Güvenlik Reformu çerçevesinde, sosyal güvenlik hizmetleri SosyalGüvenlik Kurumu (SGK) allında b irleştiri lıniştir. Sosyal güvenlik sistemi tarafından kapsanan gruplar,çalışan lar; serbest meslek sahipleri; kamu görevlileri; tarım sektöründe serbest meslek sahipleri veçalışanlar; gönüllü sigortadan yararlanmak isteyen kişiler gibi tüm kesimlerdendir. 20ı ıGüvenlik ve Genel Sağlık S i gortası Kanunu'nu değiştiren bir kanunla taksi ve do lmuş şof

son 4-5 yı l dır neredeyse hiç değişmemiştir. Balınıakla yükümlü olunan kişi ler i n sayıs ı35.470.436'dU' 56 •Aktif nüfus (katkı öde yen) kendi içinde ayrı ştırıldığında kamu görevlilerinin pay ı %14,1 'e u laşırken,çalışanların payı %65,3 ve serbest meslek sahiplerinin pay ı %20,6'dır.Cinsiyede ilgili rakamlara b a kı ldığında k adının d ezavantajlı bir dunımda old uğu görlilmektedir. Budezavan tajlı dunıroun iki nedeni vard ır: birinci olarak, kadın ların çojiun l uğu kay ı t dı ş ı çalışmaktad ı r;ikinci olarak birçok işgücü istatistiklerinin de açıkça gös terdiğ i gibi i şgücü piyasasında istihdam edilenkadınla rın oram ça lı şına yaşındaki kadın nüfusımun dörtte birinden bile daha azdır. S i gortal ıkadınl a rın oraru sadece %24.,2 iken, çal ı şanla r grubundaki sigorta lı erkeklerin oranı %75,8'dir. Serbestmeslek sahipleri ve kamu görevlileri kategorilerinde bu oranın daha da azal d ığ ı tahmin edilmektedir.Emekiiierin sayısı her yıl 300 bin ile 400 bin arasında yükselmektedir. 2005 yılındaki 5 milyonlukemekli sayısı, 2010 yılının sonuna gel i nd iğinde 6,5 milyona ulaşmıştır. D iğe r ya ndan, maluliyettaznıinatı alanların sayısında artış görülmemiştir. Bun l arın sayıs ı , 2005 ve 2010 yılları a rasında 7.000kişilik artış l a 2010 yı l ında yaln ızca 107.000 k i şiye ulaşmış iken, dul ve yet iın ayhğ ı 57 alanların sayısı2005-201 O yıllan arasın da gerçe k leşen 600.000 k i şi l i k artış l a 2,8 milyon o l muştur.2. l. l.3.2. l. Sosyal Sigorta2005 yılında Türkiye'de yaklaş ı k olarak prim ödeyen 13 milyon aktif k i ş i bulunmaktaydı, yaklaş ık 5milyon ki ş i ye yaşlı lı k sigortası; yakl aş ı k 2,5 milyon kiş iye de maluliyet 58 ve d ııl- yet inı ay lı ğı 59öde n nıekteyd i . Sosyal sigorta kapsamındaki kadın l ar ve erkekler aras ın da is ti h dam ın ya pı sına paralelbir önemli farklılık mevcutt\ır. 2002 Haneha l kı Gelir ve Tüketim Anketİ sonuçlarına göre erkeklerin%50,9'u sosyal sigorta kapsaın ın dayken , bu oran kadın l arda %24 'e düşınektedi r. 60işs i zl ik sigortas ı haricinde yürürlükteki üç sosyal sigorta kurumu ve uygu l amasın ı birleş tiren SosyalGüvenlik Reformu, tüm vatandaşlar için eşit bak ve yilkümlillükleri içeren bir sistem kurmay ıtasar laınaktadır. Reform un amacı yeni hizmet odaklı, vatandaşa yönel ik, eşit, adil ve standart iaşm ış birsistemin kurulmasını sağlamak ve sonuç olarak ekonomi üzerindeki sosyal güvenlik sistemi yükünüaza lt maktır.işsiz l ik ödeneği sadece çalışanları n usulüne uygun o l anık kayıtlı olması ve kazanı lmış ücrete dayananbelli bir zaman süresi ve işs i zlik yardım ı alınaya bak kazanan istihdam süresi gibi belli şartların yerinegetirilmesi şartı nc.xlcniyle s ın ırlı ka l mıştır.S i gortalı lar için 3 ana sosyal guvenlik sınıfı bulunmaktadır. Kısa vadeli sigorta sınıfında, iş kazası vemeslek h astalığı ödeneği, h asta lı k ve doğum dur u mlarında işgörememe ödeneği, geçici işgörenıeme vedoğum ödeneği verilmektedir. Uzun vadeli sigorta kapsamın da, eınekli lik, ınaluliyet ve ölüm yardımısağlanmakla ve genel sağlı k s i gortası kapsam ında tı bb i yardım temin edilmektedir. Bun l arı n yanı sıra,Türkiye lş Kunını u tarafından yönetilen i şsizl i k sigorta plan ı b u l unmaktad ı r.56 hıtp :/lwu~v.sgk.gov .ıriwps/poct:alltriku runısaVis ıaıistilder/ayl ik_ S

Sosyal sigoıta planı çoğun lukla ç a l ışan, işve ren ve kısmen hükümetin ka t kı ları ile finanseedilmektedir. ilan edilen k atk ı lar şu şek ildedir: yaşlı lık, özürlülük ve hak sahiplerine yardım için %20;meslek hastal ı ğı ve iş kazas ı için %16,5; genel sağlık sigoıtas ı için %12,5 ve işsiz lik sigortas ı için %3.Serbest meslek salıipler i için katkı oranı, beyan edilen gelirin %40'ından %33,5'ine indirilmiştir.SGK'nıo 2009 ve 2010 yı l larındaki harcamas ı sırasıyla 106,775 milyon TL ve 122 milyon TL'dir.Bütçedeki açık, genel bütçeden SGK'ya aktarı ııı yapılması yoluyla kapatılmıştır. 200 yılında buaklarım ya lnızca 2,4 milyon TL iken, izleyen yı lla rda yükselen bir hı z la artmıştır. 2006 yı lındaSGK'ya aktarı l an para 18 milyon TL'dir. Ancak, bu miktar 2007 yılınd a 25 milyon TL'ye ulı19 mı ştır.2009 y ı lında ise 28,7 milyon TL ile rekor düzeye ulaşılmı ştır . 2010 yı lında aktannun 26,7 milyonadüşm es i y le son on yı l içerisinde ilk defa dü şü ş görülmüştür. 2022 Sa y ılı Kamın çerçevesinde SGKtarafından yaşlılara (65 yaşını d oldurmu ş olanlar) ve özürliilere primsiz aylık verilmesini öngörensistem kapsamında yapılan tOm ödemelerin Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 'na geçmesiyle, devletbütçesinden SGK'ya aktarılan miktarda düş ü ş meydana gelecektir.2.1.1.3.2.2. Genel Sağ lık Sigo rtasıÇalışına durumuna göre sağlanmakta olan sağlık sigortası , değişik sosyal güvenlik kurumlarının tekbir çatı altında toplanması ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SG K )'nıo kurulmasının ardından birleşmişsağlık hizmeti tüm vataodaş .lara sağlanmaktadır. Genel Sağ lık Sigortas ı Programı (GSSP) ve SGK iletek bir sosyal sağlık sigo ıta fonu üzerinden tüm nüfusa yönelik tıbbı hizmetin tek bir alım ajansıtarafından finanse edil di ği yeni bir yap ı oluşturulmuştur. Bu sistem, sosyal sigorta primleri ve genelverginin tekrar dağ ıtıcı etkisi üzerinde kurulmuştur. Bu yapıyla Türkiye' de tüm nüfusun genişkapsanılı tıbbi hizmete erişiminin ve bu hizmetlerin sağlanmasında birlik, eş itl ik ve e tkinl iğ i n tcmineedilmesi hedeflenmektedi r. Sistem, tüm Türk vatan daş ları ile ı yı lı aşan süredir Türkiye'de yasalolarak ikamet eden ve başka bir ülkede s ağ l ık s i gortası olmayan mülteci ve yabanc ıları içennektedir.S igortalıla nn 18 yaşından küçük aile üyeleri herhangi bir prim ödemeksizin doğ rudan sigortalısayılırlar. Bakmakla yükümlü olunan kişinin eğitiminin d evanı etmesi durumunda bu sınır 25 yaşaçekilebilir. S a ğlık yardımı alan emekliler ile 18 yaşında veya 18 yaşını do ldurmuş çocuklar kendiad l arı kapsaın ı o da tıbbi hizmet a l ırlar. Genel sağ lık sigortası prim oranı üc retin %12.5'idir (ça lış anlariçin %5, işveren için %7.5). Devlet sisteme %3 oranında prim katkıs ı sağlar. Kendi genel sağ lıksigortas ı primlerini ödeyemeyenler, b aşka bir deyişle, kişi başına geliri aylık ortalama 235 TL asgariücretin l/3'ünden az ol an l ardır. ı Ocak 20 ı2 tarihinde itibaren geçerli olmak üzere 9,ı Milyon yeşilkart sahibi SGK'dan sigortalı kapsamına girecek ve böylece tüm nüfus Genel Sağlık SigortasıProgramı tarafından kapsanacaktır.2.1.1.3.2.3. Sosyal Hizmetler ve Sosyal YardımKoruma ve bakım, tedavi, rehabilitasyon, danışmanlık, eğitim ile koruyucu ve önleyici hizmetleriiçeren sosyal hizmetler, çocuklar, yaşlı lar, özürlüler ve kadınlara sağlanır . 08.06.201 ı tarihli ResmiGazete'de yayıın i anan 633 Sayılı Kanun Hükmünde Karanıanıe ile Özüriiiler idaresi, Aile ve SosyalPoli tikalar Bakanlığı altında Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel M üdür lüğü olarak teşki latlanmı ştır .Kurum, yaş lılar ve öıür lül er için sosyal hizmetlerin uygula n ması ve bu kişi l ere yönel ik sosyalh i zınetlerle ilgili politika ve siyasetin belirlenmesinde yetkili kılınmış tır."Top lum merkezleri" göçün yüksek olduğu bölgelerde, gecekondu bölgelerinde, kalkın ına içinöncelikli bölgelerde ve hızlı sosyal değiş imler, kent l eşıne ve göçten kaynaklanan sorunlarla ili şki liih tiyacın olduğu diğer yerlerde kurulmuştur. Yeni kurumsal yapıda, 'Toplum merkezleri" Aile veSosyal Politikalar Bakanlığı'na devredilmi ş olup, halihazırda 95 "Toplum merkezi" b u lun maktad ır.Toplwıı merkezlerinin hedef grubu kentlerin özel itina gösterilmesi gereken bölgelerinde ya.,'illyan vekaynaklara u laşım sorunuyla karş ılaşan özell ikle yoksulluk ve hız lı ken tleşmeden en çok etkilenenkadınlar, çocuklar, gençler ve öziirlülerdir.

Toplum merkezleri bu bölgede özellikle çocukların, kadııı ların ve gençlerin becerilerini istihdam vegelir kaynak ları için ftrSatlar yaratarak; birlikte çalışına ve katılını kapasitelerini güçlendirme için özgüvenlerini geliştirınede ki şilere yardım ederek; çevre konusunda bilinçlerini art ırarak geliştirmey ihedeflemektedir. Bu bağ lamda, bu merkezler tarafından s ağlan a n hizmetler özellikle kadının aile vetoplumdaki statüsünü geliştirme için bilincin artırılm as ı ; üretkcnliklerini, sağlık, beslenme, çocukgelişimi ve eğitim, aile pla nlamas ı, ev ekonomisi hakkında bilgilerini artırma; vatandaşlık haklan,insan ha kları , Çocuk Hak l arı BM Sözleşmesi 'ne bağlı olarak çocuk bakları ve bu ha kların kullanımıkonusunda kadıııları n, çocu klar ın ve gençlerin eğitimi; çeşitli rehberlik hizmetleri; farklı ilgi alan l a r ı n ıteşvik etme yoluyla toplumun katılunını sağlama ile ilgjlidir. Bu faaliyetlere katılan kad ınların yasalhakları konusunda bilgilendikleri, kendi ba kları nı talep enikleri, kızların eğitimi konusunda dahahoşgörüili ve esnek o ldu k ları, medyayı takip etmeye ve eleş t i nııeye ba ş ladık ları, kurunılan hareketegeçirmeye yetecek kadar güçlü oldukları ve bu kurumları sorgulamaya baş l adık ları açıkçagörülmüştür.2012 yıl ı Ocak ay ı itibarı('l a Türkiye'de 47 "Aile Danışma Merkezi" bulunmaktadır. Bu merkezler, l lEylül 2001 tarih ve 102 6 say ılı Bakanlık onayı gereğince iş lemekted ir. Bu rnerkezlerde, aile üyelerineyönelik koruyucu, önleyici, eğitici-geliştirici hizmetlerin yanı sıra ih tiya cı olanlara rehabilitasyontedavisini amaçlayan hizmetler verilmektedir. Bunl arın ya n ı s ıra rehberlik ve da n ı ş manlık hizmetlerisağl an ma ktadır.Türkiye'de, Özürlü ve Yaşlılar Genel Müdiirliiğü'ne 62 bağlı olarak yaklaş ık 9.800 k iş ilik kapasiteli102 63 huzurevi ve yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezi bu l unmaktadır. Buna ek olarak, özel huzureviolarak (10.000 k işi lik kapasite ile) hizmet vennekte olan bazı kuruluşlar bulunmaktadır. Bu kııruluşlarş u gruplara ay rı labilir:• Dernek ve vakıflara bağ lı kuru luş l ar,• Azınlıklara bağlı kur u l u şl ar,• Gerçek k i şilere başlı kuruluşlar.Demek ve vakıflara bağlı olarak çalışan 2.82 7 64 k iş ilik kapasiteli 34 huzurevi bulunmaktadır. Ayrıca,azmiıkia ra bağlı 96 1 65 kiş i kapasiteli 7 huzurevi vard ır. Dahası , gerçek ki ş i ler in yönetiminde ça l ışan6.432 yaşlı kişi 66 kapasiteli 120 kuruluş mevcuttur. Bunun y anı sıra, Özel Huzurevleri ve Yaş lıBakımevleri Yönetme l iğ i ge reği n ce her özel kuruluş kapasitesinin en az %5' kadar yaşlı kişiy i ücretsizolarak b aruıd ırma lıdır .Yerel idarelere bağlı olarak ça lı şan 2.013 67 kapasiteli 20 huzurevi bulu n maktad ı r. Bunun yan ı s ı ra,kamu kuruluş l arına bağlı olan ve 2.442 kişilik kapasiteyle çalışan 6lıuzurevi mevcuttur.Huzurevlerinin yanı sıra, 5 şehirde yaşlıların günlilk hayatlarında destek hizmeti sağlayan 5 yaşlıhizmet merkezi bulunmaktadır. 2011 yı l ı sonu itibariyle bu merkezlerin 685 kadın ve 155 erkek üyesi61 Aile Danışma Merkezi Çalış-ma Esaslan H akkın da Yönerge.62Bakı mevi ve yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezi sayısı, 1 5.12.20 1 1 tarihi itibariyle veri lm işt ir.6 \ııp://www.ozurluveyasl i .gov. ır/trllıtml/225/A i le +Ve+Sosya l+Politikalar+Bakan ligi +Ozurl u+Ve+Yasli+H izmeıleri+Genei+Mudurlugu_ııe+Bagli+Huzurevl eri64http://w\vw.o ıurluveyasli.go v . tr/tr/h tnı i/230/Dernek +ve+ V akiflara+ Ait+ Huzurevleri65lı ttp ://www ,oıurluveyasli.go·v .tr/trllıtm i/229/Azi n l i klara+Ait+H uzıırevleri66iıttp ://www. ozurluveyasli.gov.tr/tr/htm li228/Gcrcek+K isi lere+Ait+ Huzu rev l cri67htıp ://www .o zurluveyasli.go v.tr/tr/htm ii231N erel+ Y onetiınl e re+ Ait+Huzurevlcri

mevcuttur. Ayrıca, istanbul ve Yalova'da 64 yaşlı kapasitesi olan 3 özel yaşlı hizmet merkezibu lunrnaktadır 68 .Özüdülere i l i şkin olarak, Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdür lüğü'ne bağlı olarak 83 bakım,rehabilitasyon ve aile danışma merkezi 5.374 kişil ik kapasiteyle hizmet vermektedil 9 . Bunun yanısıra, özüdülere yönelik 8.8 16 kişi lik kapasiteyle çalışan 100 özel yatılı merkez bulumııaktadıl 0 .Ayrıca, yaşlılar genellikle kendilerinin alışmış old uğu sosyal ortamlarında yaşamayı tercih etmektedir.Nitekim 1998 Türkiye Demografı ve Sağlık Araştınnas/ 1 , her 10 yaşlıdan ?'sinin aynı evde veyaapartmanda kendi çocuk la rıyla birlikte yaşadığ ını gösterm işt ir. Diğer yandan, gelir kaynak larıi nce len diğinde emekli ayl ık l ar ın ın ana gelir kaynağ ını o l uştu rduğu ortaya ç ıkmı ştır. Emek li aylıklarıgenellikle yetersiz ve ana gelir kaynağı olduğundan, yaşlı lar ekonom ik ve sosyal hayatta hizmetlereerişimde bazı zorluklarla karşılaşmaktadır. Ayrıca, yaşlıların çoğunun halen ai le dayanışmas ı ve sosyalkoruma hizmeti sağlayan ları n hizmetleri nedeniyle sosyal dış la nma riskiyle karşı laşmadığıbilinmektedir.2000 Yılı Nlifus Say ınım a göre, toplam nüfusun % 5 . 7'siıı i o luşturan 65 yaş ve üzeri nüfiıs 3.9milyoııdur. Bu nüliıs un %45.3'ünü erkekler ve %54.7'sini kad ınlar ol uşturmaktadır. 65 yaş ve üzerinUfusun oranının 2012'de %6.4'e ve 2039'da %13.7'ye u l aşacağ ı tahmin edilmektedir 72Bu niifus projeksiyon l arı 2020 ve 2050 y ı lları n da doğurganlık oran larının azalmaya devam etmesiylenüfusun tedricen yaş l anacağını öngören 2000 Yılı Nüfus Sayımına dayanmaktadır. Yaşlı nüfu sııntedricen artması ve aile yapısının geniş aileden çekirdek aileye dönüşmesiyle birl ikte, yaşlıla r içinsağlanacak hizmetler daha çok önem kazanmaktadır ve bu bakımdan yaşlılar için planlanan sağlıklıyaşianma programları ve bakım hizmetleri gelecekteki politikalar ve uygulanıalar için önceliklikonulardan biri olarak dikkate alınmalıdır. Yaş lı lar için bir diğer sorun ise, günlimiizde kayıt dışıolarak çalışan l arın yaşlı lık dönemlerinde sosyal dışlanma riski ni artırab i l ecek şeki lde, emekli aylıkl a rıve sağ lık bak ımı gibi sosyal güvenlik hizmetlerinden yararlanma imkanlarmın bulunmama sıdır.Bu durum gelecek yıllar için iki boyutu ortaya koymaktad ır. Öncelikle, kadın la rın çoğun lukla ailedekiyaşlı l arın bakımından sorıımlu olınalarıııdan dolay ı özellikle kadınların istihdamını kolayia ştırma içinyaşlı l ara sağlanan bak ı m hizmetlerinin daha iyi planlanmas ına ihtiyaç bu lunmaktadır. D iğer birdeyişle , profesyonel bakım hizmeti sunan ların kamu ve özel kurıımlar veya evlerde sağlad ığı daha çokve iyi bakım hizmetleri, kadınların istihdam oranındaki artışı elkileyecektir. İkinci olarak, kadın l arçoğun lukla toplumdaki yaş lı bakıınuıdan sorumlu kiş iler o l duklarından, becerilerini güçlendirme içindestek sağ l anarak profesyonel bakım hizmeti sunan olarak çalışınaya yöııle n diri l ebilir l er.Diğer yandan, yatılı bakım,. rehabilitasyon, danışma ve bilinç artırma hizmetleri 8334 özürliiye 37yaıılı kuru l uş ve 5374'ten fazla özürlü ve ailelerine 32 "aile danı şma ve rehabi l iıasyon merkezi''73yoluyla sağl anmaktadır. Yaklaşık 4000 özüriii bu hizmetlerden yararlanmak için sıra beklemektedir.Ayııca, yaklaşık 30000 özürlU ve aileleri 512 üzel rehabilitasyon merkezi tarafınd an sağ lananrehabilitasyon ve danışmanlık hizmetierinden yararlanrna ktad ır.68h ıtp://www.ozurlu veyasli.gov .tr/trllı tmi/220/Yas l i +Bakim+H iznıetl eri69 H ttp://www .ozurluveyasl i .gov .ır/tr/htm li t 88/Genei+M udur 1 ugumuze+Bagl i+ Bakim _ +Rehabi litasyon+ve+ Aile+Danisma+Merkezlcri70 http://'-""'w.ozurluveyasli.gov.tr/tr/htmlf i89/0zei+Bakim+Merkezleri71 Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Araşt ı rma ları ve Makro Ulus lararası Tnc. l999,1998 Türkiye Demogr'Jfi veSağlı k Araşıınnası, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Araştırma ları Enstitüsü, Ankara.72TÜİ.K, Ulusal Nüfus Projeksiyonları,2005 .73 Sadece özürlüler için ıasarlannı ı ştır.

TUIK Adrese Daya lı Nüfus Kayıt Sistemi 201 1 nüfus say ımına göre, 65 yaş ve üstü nüfus yaklaşık 5,5Milyoudur ki bu rakam toplanı nüfusun %7,3'iine tekabül etmektedir.2008 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ve Demografik ve Sağlık Anketlerini temel alan nüfustahminlerine göre, 2012 yılında 65 yaş ve üstü nüfus, top lanı nüfusun %7, 1 'ine karşılık gelen 5,3milyona ulaşması ve 2025 yılında top l anı niifustuı %9,8'iııe karşılık gelen 8,4 milyona çıkmasıbeklenmektedil 475 .Sosyal yardımlar ayni (kömiir, yiyecek, giyecek ve eğitim malzemesi gibi) ve nakdi olaraksağlanmaktadır.ihtiyaç içinde olan kişi ler için asgari gelir desteği uygulamas ı o lmamasına rağmen; hak temelli asgarigelir desteği mekanizmasın ı n kumlması için hazırlıklar sürmektedir. Diğer yandan, öziirlüler, ihtiyaçiçindeki yaşlılar, ekonomik ve sosyal yoksunluk yaşayan aileler (çoctıklar ve kadınlar aile temelindeverilen yıırdını l arca kııpsanır) birden flızla kurum tarafından sağla nacak nakdi veya ayni sosyal yardımalınaya uygundurlar.Sosyal yardımların çerçevesi, 08.06.2011 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 633 Sayılı KanunHükmünde Kararname ile değişmiştir. Bahse konu kanun hükmünde kararname ile Aile ve SosyalPolitikalar Bakanlığı kunılmuş ve birçok sosyal yardım sağlayıcı kunını bu Bakanlığa bağlanmıştır.Bu kunımlar aşağıda sayı lın aktad ı r:./ Sosyal Yardım ve Dayanışma Genel Müdür l üğü {SYDGM): Bu kurumun ismi Sosyal YardımGenel MUdiirlüğü olarak değişıniştir ve bu kurum 973 Sosyal Yardım ve Dayanışına Vakfı(SYDV) aracılığ ıy la ihtiyaç içindeki kişilere her türlü aktarımı (nakdi ve ayni) yapan ve di~e rkurumlar tarafından yapılan fark lı sosyal yardımları bir veri tabanı üzerinden izleyenkurumdur ../ Önceden Sosyal GUvenlik Kurumu altı n da iş l eyen ve kendilerini geçindirecek herhangi birgeliri olmayan yaşlı ve özürlülere sosyal yardım sağlayan Primsiz Ödemeler Genel Miidürlüğülağvedi lnıiş ve faaliyet ve sorumluluklan Sosyal Yardım Genel Miidiirlüğu'ne aktanlmıştır.Bakanlığın işlemesine yasal dayanak oluşturmak üzere Sosyal Yard ı m Kanunu uyarlanacaktır.Bahsedilen kanunla aşağıda say ı la n tUrlerde sosyal yardım sağl anınası hedeflenmektedir:./ Düzenli Yardımlar: aile, yaşlı ve özürlli;./ Periyodik Yardımlar: eğitim, sa.ğlık, konut ve ısınına;./ Geçici Yardım lar: bir sefere malısus gelir getiren sosyal yardım, sosyal ge l işim yardımı.Sosyal yardımlar, Sosyal Yardım ve Dayanışına Vakıfları aracılığıyla, il ve ilçelerde, ekonomik vesosyal yoksunluk içinde bulunan kişilerin temel ve ivedi gereksinimlerini karşı lamaya yöneliktir. EskiSYDGM tarafından, 20 1 O ytlında 2,4 milyon aileye yak l aş ı k toplam 2 milyon TL yardım da~ ı t ı lm ı ştır.Aile yardımları kapsamında, ekonomik ve sosyal yoksunluktan mUzdarip ailelere ayni ya da nakdiyardımlar verilmektedir. Ekonomik ve sosyal yoksunluk içerisinde olan insanların temel ihtiyaçlarınıkarşı l amaya yönelik olarak g ı da de steğ i amacıyla 2009 yıl ı nda 382 Milyon TL tahsis edi l m i ştir.Ayrıca, 2008 yılının haziran ayından itibaren gıda desteği tahsisatları 3 aylık dönemler için ödenıneyebaşlanmıştır. Ek olarak, 2009 yılının aralık ayı itibariyle 2 Milyon ton kömür ihtiyaç sahibi 2Milyon'dan fazla aileye dağıtılmıştır. Barınma açısından ise, bazı ailelere evlerinin tamiri ve74TUİK. Yaş ve ciııs i yete göre yı l ortası nüfus tahmiııJeri. 2008.75Nüli.ıs ıah ıııi n ler i , 2008 yılı Türkiye Demografik ve Sağlık Ankeıi sonuçlanna göre gözden geçir i lnıişt ir.

estorasyonuna yönelik ayni veya nakdi yardım l ar yapılmıştır. Bu kapsamda, ihtiyaç sah ibi 72 bininsana 2009 Aralık sonu itibariyle 74 Milyon TL tahsis edilıniştir. 76Sosyal Yardım laşma ve Dayanışına Genel Müdürlüğü ile i şbirliği içinde illerdeki Sosyal Yardımlaşmave Dayanışına Vakı fları ve diğer ilgili kamu kurwnla rı tarafından yürütülen projelerden sağ lanansosyal yard ımlarm ve destekierin etkisini değerlendirmeyi ve Sosyal Yard ımlaşma ve DayanışmaGenel Müdlirlüğü 'n ün yoksulluğu ortadan kaldırma hususundaki faaliyetlerinin elkisini saptamayı veelde edilen sonuçlara göre yoksull ukla mücadelede mevcut uygu lama l arı daha etkili hale getirınek içinyeni stratejiler ve politikalar oluşturmayı amaçlayan ve devlet bütçesi tarafından karşı lanaıı araştımıaprojesi başlatılnııştır.İhtiyaç içindeki kişilere asgari gelir desteği uygulaması bu lunmamaktad ır. Ancak, özürliller, ihtiyac ıolan yaşlılar, özel itina gösterilmesi gereken çocuklar, ekonomik ve sosyal yoksunluk içindeki kişilerve ailelere sosyal yardımlar yapı lmakta dır. Oysa kapsama a l anı ihtiyacı olanlarla kıyaslaııdığındadüşüktür.Ömür boyu ayl ık yardım 65 yaşnu doldunın yaşlılara, emekli aylığı veya maaş şeklinde bir geliriolmayan ve ihtiyacı olanlara ve çalışamayan her yaştaki özürlülere verilmektedir. Sosyal yardtmlardanyaradanamayan yaşlı veya özüriiiler olup o l madığ ı hususunda bir veri bulunmamaktadır. Nakitşeklindek i yardımlar, ihtiyacı olan ve diğer kurunılardan geliri veya aylık ücreti olmayan bazı aileleresağlanmaktadır.Şartlı nakit transferleri (ŞNT) uygulanıası 2003 'te ilk kez Dünya Bankası kredisiyle başlamıştır.Dünya Barıkası kredisi tamamen kullaııılnııştır , fakat ŞNT uygulama ları Türk Hükümetinin birgir i şimi olarak siirdiirülıniiştiir ve tra nsferler May ı s 2006'daıı beri Sosyal Yardımlaşma ve DayanışmaFonu kaynaklarından ödenmektedir. 2003-2006 boyunca, yak l aşık 100 milyon Avro ŞNTuygulamaları için kullanılınıştır ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışına Fonu kaynaklanndankullan ılan miktar 90 milyon Avrodur. ŞNT uygulamalan sürmektedir ve ödemeler çocuklarının ilk veorta öğretimini sağlayan, yeterli doğum öncesi bakiın alan, 0-6 yaş grubu çocukları için temel sağlıkve beslenme hizmeti alan anııciere aylık bazda doğrudan verilmektedir.Diğer yandan, ihtiyacı olan kişilere evlerinde her giilı bir öğüıı veya aylık gıda yardımısağlanmaktadır .Ayrıca, şartlı nakit transferleri uygulaması ulusal çapta devrededir. Uygulama, Sağlık Bakan lı ğı ileeski SYDGM arasında imzalanan bir protokole dayanmaktadır. Şartlı Nakit Transferleri çerçevesinde,toplumun en yoksul kesiminden annelere, 0-6 yaş aralığındaki çocuklarını düzenli sağlık kontrolünegötürıneleri şart ı yla. çocuk başına 9.5 Avro "Şartlı Sağlık Yardımı " sağlanmaktadır. Çocuk ölümleriniönleme ve çocuk hastalıkların ı azaltına gayesini taşıyan uygulama sayesinde çocuklar doğum öncesibakım ile temel sağlık ve beslenme hizmetlerinden faydalanabilmektedir. 2009 y ılında, 750 bindenfazla çocuk için 137.8 Milyon TL tahsis ed ilmişt ir. "Gebelikte Şar tlı Sağlık Yardımı" kapsanıında ise,2005-2009 döneminde yararlanıcı anne sayısı 50 bine, toplanı yardım 3.6 Milyon TL'ye ulaşmıştır"-2.1.1.3.3. ÖZel itina gösterilmesi gereken kişilerin sosyal içermesini teşvik etmeTürkiye'de özel itina gösterilmesi gereken kişiler özell ikle öZOrlüler, eski ruruklu ve hükümlüler,yerinden o l muş kişiler, gecekondu bölgelerinde yaşayan yoksul insanlar. Roman lar. çalışan çocuklarınanne baba l arı ve özel korumaya muhtaç çocuklar, çoğunl uk la yoksulluk veya yoksolluk riskiylebağlantılı olarak, ekonomik ve sosyal hayat1an dışlanmıştır. Her grubun farklı belirli sonıniarı76ııııp ://www .sydg ın.gov. tr/tr/lı tın 1/23677 http://www.sydgm.gov .tritr/htın l /240

olmasına rağmen; tüm gruplar için ortak sorunlar işgüc ü piyasası, eğ i t im, sağlı k ve sosyal güvenliğeerişimin s ınırlı olması dır. İKG OP'ye göre madde bağımlıları, şidd et mağd uru kadınlar ve gezginler deözel itina gösteritınes i gereken kişi ler olarak değerlen d ir i lınektedir .2.1.1.3.3.1. Özürlille/ 82005'te yürürlüğe giren Özürlüler Kanunu göre özür l i~ doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenlebedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde ka ybetıııesi nedeniyletoplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşı lama güçlükleri olan ve korunma,bakım, rebabilitasyon, danışmanlık ve destek hizınellerine ihtiyaç duyan kişidir.TülK ve Özürlüler idaresi Baş k an lığ ı tarafın dan yapı lan 2002 Özürlüler Araştırmas ı 'na göreTürkiye'de yaklaşık 8.4 Milyon özürlü bulu nma ktadır.Tablo 71; 20 10 (TUrK) Özürlü insanların Problemleri ile Beklentileri üzeri ne Anket Çalış ıııasıııın 79so nuç ları, cinsiyet, ikametgah, özürlUlük derecesi, yaş grubu l'e eğ itim durumu temelinde kayıtlıözürlü bireylerin yüzdesini vermektedir. Buna göre özürlülerin %58.6'sı erkek, o/ıA 1.4'ü ise kadındır.Özürliilerin %62,4'ü kentlerde, %37,6'sı ise k ı rsa l kesimde yaşamaktadır.Tablo 71: Cinsiyet, ikametgah, özüriOlük oranı, yaş grubu ve egitim düzeyine göre kayıt lı özürlü bireylerin yüzdesi,2010 80 (l'o)Oil\'t Rubsal \'C ÇeokloG(i rmı: 4itme Konuşm11 Ortopooik Zihinsel Dayasal Kronik ÖırüToplam Örilrlüler Öıürlük'r Özürlüler Özürlüler Oıürlüler Özürlüler Hastalar OlanJarToplam 100.0 8,4 S,? OJ 8,8 29,2 3.9 25,6 18.0Cins~ elToplam t(JQ,fl tllO,O WO,O wo,o 100,0 100,0 100,(1 100,0 100,0F;kck 58,6 67,0 57,5 67,0 56,2 61,1 67,9 56,2 53,5Kadı n 41,4 33,0 42,5 33,0 43,8 38.9 32,1 43,8 46,5Yerleşim yeriToplam !OM 1 0,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0Keııt 62,4 59,2 67,1 70,6 59,8 61,1 61,0 64,6 62,8Kır 31.6 40.8 32.9 29.4 401 38.9 39.0 35.4 371'·Y 07.07.2005 tarihinde yürüriO~e giren ÖZürlüler Kanunu'nda özürlll, "do~uştan veya sonradan herhangi birnedenle bedensel, zih i ııse l , ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini çeşitl i derecelerde kaybetrnesi nedeniyleıoplurnsal yaşama uyum sa~l ama ve günlük gereksini mlerini karş ı lama güçlükleri olan ve korunma, bak ım,rehabilitasyon, danışmanlı k ve d esıek hizmetlerine ihtiyaç duyan ki şi" olarak tan ım l an maktadı r.79O dönemki ÖzOriOier İdares i Başkanlığı ile iııızalanaı1 protokol uyannca; Ulusal Özllrlü insanlarVerit

ÖzürlülUk dtrettıiToplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0ıoo;. - 39'/o 1),2 28,3 16,6 52,3 33,8 6,7 12,3 JJ , ı ıo,s40'/e -69% 42,4 28,1 78,8 37, ı 49,4 43,3 2),8 40,0 39,57~~ ve üstü 42,4 43,6 4,6 ı o,s ı6,9 50,0 61,9 43,0 49,7YaşgrubuToplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100.0 100,0 100,0 100,00-6 4.9 1,4 9,6 25,1 3,? 7,4 2,0 3.6 3.77-14 16.2 5,1 17,4 37,1 5,1 36,1 10.5 4,6 11,515 -24 17.2 16,1 20.9 14,9 13,1 27,5 9,3 9.2 14.925 -44 27,7 36,2 32,4 11.7 39,2 23.3 49,5 23,6 25,045-64 18,9 25,5 12,0 7,1 22,1 4,9 22,1 33,1 18,465. 15,2 ı5,8 7,7 3.7 16,? 0,8 6,6 25,9 26,4Eğit im durumu (6 Y'* w ii.\tü(Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0Okur yaw obıuyan 41,6 32,1 31,6 33,6 26,4 57,5 24,0 32,2 48.5Diplo.mt»ı ol may~no1;ıır yazar ı s,ı 11 ,8 23,0 38,6 ı 0,9 28,9 ı 2. i ı 2 ,8 15,3i l kol-uı ıı.ı 29,0 ıı,9 10,7 32,9 4,6 33,0 34,9 22.9lll:ögmim ! Oıtıokulvedeıqıi ı o.ı 12,5 ı6, 4 11 ,0 13,4 8,2 15,2 10,2 8,0Use ve dengi 1,1 ı4,6 ı ı. ı 6,1 ı M 0,7 IS. ı 9.9 5,3Kııyn~\: TÖiK, ÖıUrlüleri n Sonınlan ·~ Bekleıııi leri , 2010ÖZürlülerin iş gücüne katı lım oran ın ııı düş üklüğü, eği tim ve işle bağl antılı niteliklerinin düşükdüzeyde olmasından, istihdam edilmelerini ve hareketliliklerini kısıtlayan engellerden ve yetersizistihdam imkanlarınd an kaynakl anır . Özüdülerin iş gücüne kat ı lırken karş ı laştıkları bu tür sorunlarsosyal dış lanma ve yoksulluk riskiyle sonuçlanı r.ÖZürlülerin istihdam o ranı nı yükseltmek için genelmesleki eği tim im kanlarının farklı düzey ve türdeözü rlü l ü ğü bulunan insanlar için çeş itl endiri lmes i ve özürlülere yeni eğitim progranı ları ve istihdamyaratıl mas ın ı n da buna paralel olarak çe ş iılendi rilmesi ne ihtiyaç d uyu lmaktad ır. Okul ve ilk iş durumuarasında geçiş i sağ layan belirli program l arın ge liş tiri l mesi n e, yeniden istihdam için belirli meslekieğitim ve rehabilitasyon geç iş programları nlll ge l işt iri l mesine , kendi geliri ile yaşayab ilmek için belirlieğ i tim program ları şeklin in uygu lanmasına, yeniden kurumsall aşma ve toplum bazlı alternatifleriteşvi k edecek tedbirlerin alınm as ına ihtiyaç vard ı r.

Tablo 72: Ortopedik, zihinsel, dil ve ko nuşma, işi tme ve gönıı e özüdülerin iş gücüne katılımı veişsizlik oranı 81 Işgücüne katılım Işsizli k oranı Iş gücüne dahilor anıolmayan nüfusTürkiye 21.71 15.46 78.29İka rnet yeriKentsel alanlar25.61 17.43 74.39Kırsal alanlar 17.76 12.58 82.24CinsivetErkek 32.22 14.57 67.78Kadın 6.71 21.54 93.29Kaynak: TUIK, Oıürtüler Ar ııınası, 2002Tablo 72'ye göre, işgücüne katı lım aç ı sından bakı ldığında çalışma çağındak i 15-64 yaş ards ıözüdülerin ancak beşte biri işgücüne katılını sağlaya b i lmekted ir. Ortopedik, ruhsal, dil ve konuşma,i şi tme ve görme özürlülerin i şgücün e katı lımı %21.7 iken, bu ra k anı kronik h as talığı olanlarda%22.8'dir. İşs izl ik oranla rı ise kronik h asta lı ğ ı olanlarda %10.7, ortopedik, ruhsal, dil ve konuşma,işi tme ve görme özürlülerde %15.4'tür. Özürlü kad ınların işgücün e kat ı lıını özürlü erkeklerinkine göreoldukça düşükt ü r. Özürlü kadınl arda i şsizli k oran ı , erkeklerinkinden yüksek du rumda d ır. Kent-k ı rsa lkıyaslaması yapı ld ı ğ ın da ise ortopedik, ruhsal, dil ve kon uşm a, i şitme ve görme özürlüterin i şgüc ün eka tı lımı kentte daha yüksektir.Özür grııbu ve çalışına durumu dikkate alındığ ında, Özürlülerin Sorun ları ve Beklentileri 2010Anketine göre. özürlü bireylerin ya lnızca %l4.2'sinin bir iş i vardır. baş ka bir deyişle, i şçi statüsündeistihdam edilen özürl üle:riıı oranı bu ka dardı r. Bu oldukça dü şük bir rakamdır, hatta tüm özürlülerina rasın da, zihinsel özürlüler ile rubsal ve duyusal özürlülerin istiJıdanıa kat ılımı %lO' un bile a l tındadır.Bu özür grup l arın d a istihdama katılını sıras ı yl a %5.8 ve %7.6'dı r. İ şçi ler in %77.4'ü düzenli, ya dayevmiyeU i şçi le rde ıı , %IS' i işve renle rden ya da kendi işinde ça lı şan lardan, %7,6's1 ise ücretsiz aileişçilerinden oluşma ktadı r. Ça lış ınayan özürlüleri n %6.3 "iş araya nl ar~, %93. 7'si "diğer'' olaraksınıflandınlm ıştır. Buna göre, özürlüler in işgü cüne ve emek p i yasasına katılı nı oranı oldukça düşüktür.Tablo 73: Çalışma dumm ları ile ôıUrlOl Ok türlerine göre kayı tlı özüriO bireylerin yüzdesi, 2010[ı S yape üstiilDil ,.,CGrmc lşiımc KonuşmA Oıto pedik Zibiml OII)'U!JII KronikTtplam Öl.iirlü Öıörl ö Üziirlü Özürlü Öıii rtô Ôlürlü •ıas taRubıal ve(%)ÇokluÖırllOlanlarişçlltr ı 4.J 24,8 26.8 13.~ ıs.s s.s 7.6 ıJ.6Sfirel.:li, Geçici ~iler 71,4 80,1 79,8 76,1 82,.3 61,7 66,5 15.6iş v•r, Seılıesı Mes1

Eıııel:lilögrenc~Ev Hanını.'Yaşlı 29.2 31 ,0 38,7 37,0 Jı,2 10,8 13,0 39,235,3öunnd

Tablo 74: Özüdülere i l işkin ko ta sistemi raka mları , 2010, T ürkiyeÖıürlü istihdam Aktif Öıürlülerin Faıla Personel A çık kadroEtmekle Yükümlü I ş Saym Olarak ÇalışanYeri Say ısıAktif ÖzürlüSa ıs ıiller Ka Öıel Top. Kıt m Özel Top. Kıını Öıe l Top. Ka ır Öıel Top.muAdana 26 366 392 420 1.765 2.1 85 115 202 317 28 ısı 209Adiyaman lO 4S 55 107 239 346 23 60 83 ı 17 18A . Karahisar 16 87 103 137 339 476 41 so 91 6 26 32AJ!ri 7 s 12 54 17 71 14 2 16 4 3 7Aksaray 5 37 42 27 182 209 3 9 12 4 26 30Aınasva 9 so 59 41 226 267 3 S4 S1 4 8 12Ankara 68 1.047 1.115 1.365 5.752 7.117 213 478 691 238 914 1.152Aıttalya 27 492 519 226 1.608 1.834 33 97 130 27 1.106 1.133Ardahan 2 4 6 lO 21 31 4 l l 15 o ı ıAıtv in 9 23 32 74 94 168 20 8 28 ı 12 13Aydin 14 120 134 150 570 720 29 61 90 10 64 74Balikesir 26 170 196 280 787 1.067 77 89 166 19 67 86Bartin 5 40 45 45 163 208 ?' . J 12 35 5 6 llBatman 6 30 36 107 11 9 226 4 13 17 4 ıs 19Bay burt 2 2 4 15 5 20 2 2 4 o ı ıBilecik 5 70 75 ı o 427 437 2 12 14 13 48 61Bingöl 4 6 lO 28 20 48 5 o 5 2 17 19Bitlis 7 9 16 39 18 57 4 5 9 2 9 llBolu 5 67 72 44 425 469 7 22 29 3 30 33Burdur 8 36 44 63 131 194 14 17 31 6 13 19Buı"M 23 902 92S 273 5.344 5.617 53 278 33 1 28 594 622Çanakka le 15 48 63 83 218 30 1 22 8 30 8 36 44Çankiri 7 26 33 53 ı s s 208 4 l l ı s 2 8 lOÇorum 12 62 74 92 26 1 353 20 21 41 5 35 40Oeniz li ll 274 28S 91 1.412 1.503 23 ı o ı 124 ı s 80 95Divarbakir 19 104 123 233 333 S66 38 38 76 12 86 98Düzce 5 l23 128 25 651 676 2 56 58 3 63 66Ed irne 7 S4 61 47 239 286 19 21 40 7 84 91Elaziıı. 13 56 69 175 189 364 54 31 85 5 63 68Erzincan 7 17 24 S3 79 132 ll 12 23 4 17 21Erzurum 23 59 82 223 250 473 so ı s 68 6 59 65Es kişehir 18 195 213 352 1.037 1.389 54 61 11 5 9 184 193Gaziantep 14 298 312 112 1.513 1.625 24 89 113 13 179 192Girestuı 8 43 sı 51 189 240 14 23 37 6 19 25Gümüşhane 4 13 17 23 26 49 3 5 o 9 9Hakkari 7 7 14 34 12 46 7 3 lO ll 9 20Hatay 12 129 141 79 456 535 19 34 S3 6 157 163lgdjr 5 6 ll 5 5 lO o o o 26 7 33Isparta ll 40 51 89 149 238 13 19 32 5 26 31Istanbul 79 4.410 4.489 1.425 18.674 20.099 161 773 934 351 8.767 9.118lzmir 35 845 880 467 3.670 4.137 138 261 399 123 1.319 1.442K. Maraş 19 IS8 177 234 1.055 1.289 56 154 2 10 5 45 soKarabük 5 35 40 25 211 236 5 19 24 o 47 47Karaman 3 31 34 32 246 278 9 8 17 ı 24 2SKars 7 8 ı s 17 20 37 3 2 5 19 8 27Kastamonu 7 41 48 38 156 194 3 24 27 S6 29 85Kayseri 16 299 31S 174 1.762 1.936 34 174 208 25 121 146Kirikkale ıs 24 39 141 106 247 16 l l 27 9 s 14K irklareli ll 73 84 85 360 445 22 ı o 32 2 117 119K i rşehir 6 20 26 32 113 145 9 & 17 2 2 4l(jljs ı 6 7 l l 16 27 8 2 ı o o o oKocaeli 28 661 689 458 3.545 4.003 68 227 295 17 466 483Konya 31 27 1 302 289 1.332 1.621 48 163 211 22 70 92Kütahya 17 93 110 237 293 530 44 15 59 18 164 182Malatya 14 95 109 13 1 51 ı 642 30 53 83 3 6S 68Manisa 15 235 250 226 1. 133 JJ59 42 67 109 5 369 374Mardin lO 26 36 79 80 159 14 3 17 4 14 ısM ersin 28 253 281 307 94& 1.255 57 107 164 ıs ll l 126Mugla 23 134 157 260 461 721 39 63 102 ı o 106 116Muş 7 4 ll 6 4 ı o o ı ı 43 6 49Nevşehi r 4 44 48 29 130 159 5 8 13 3 20 23Nigde 6 29 35 49 89 138 ll 7 ı s 2 2 1 23Ordu 7 78 85 65 301 366 12 31 43 6 78 84Osmaniye lO 49 59 93 295 388 39 50 89 2 lO 12

Rize s 25 30 642 104 746 520 20 540 ı 12 13Sakarya 22 195 217 177 1.053 1.230 28 96 124 9 123 132Sarn

T a bl o 76 : Ö ziirlii ere Yöne IH ı · · aalı ye t ı er 200 4-2 o ı oBaşvuruYerleş tirmeToplam Kamu ÖzelErkek Kadın Top Erkek Kadın Top Erkek Kadın Top Erkek Ka d ın2004 31371 5.578 la955 14.99:1 2.183 17.175 1.152 168 1.320 13.840 2.015200521.830 4.029 25.859 20.274 3.043 23.317 1.547 181 1.728 18.721 2.862200622.

Özürlüler erken emekliliğe hak kazanmaktadır. Ayrıca, özürlü hak salıip leri (s igortalı nın özürlüya kın la rı) ö liiııı aylığı al nıaya hak kazanır. Diğer yandan, 2006 Eylül ayında sosyal gü ven liği olmayanve yaşına ve özürlülük derecesine göre ih t iyacı olan 230 bin kişiye yakl aşık 100 Avro ay lı k. yardımsağlanmıştır. Sosyal güvenlik sistemine dahil obnayan özüdülerin sağ lık. bakımı ve rehabilitasyonharcamaları devlet tara lindan karşılanmaktadır. Nakdi yardırnlara ek olarak, özüriLiler yat ılı vegündlizlü bakım hizmetleri sağlayan rehabilitasyon merkezlerinden yararlanmak.tadır.20 10'da ya pılan araştı nnaya göre, özüdülerin %4 1,6's ı okııryazar d eğilken %22,3'ü ilkokulmezun udur.Özürlüler için erken çocukluk ve okul öncesi eği tim, zorunlu eğ i t imin kısun l arı dır. Özürlü çocuklarnormal sınıfla rda veya öıiirlülüğün türü ve derecesine göre uzmanlaş mı ş eğ it im sı nıfları nda geneleğitim sistemi kapsa nıında eğitim görür veya özel eğitim okulları ve merkezlerinden yararlan ır . Sosyalgüvenceye sahip olup olmadığına bakılmaks ızın, özel eğitim e muhtaç çoc ukla rın eğitim masrallarıMilli Eğitim Bakanlığı taralindan karşılannıaktadır.ÖzürlUler Kanunu, eğitim ve istihdam alanı nda özürlülere karşı ayrımcılığ ı yasak lar, ul uslararasıözüriOlük sınıllandınııasını kabul eder, özel sektör tarafından hizmetlerin sağlanması nı onaylar,özlir l ü lüğüo türüne göre iş analizi sistemini ve özürlüler için eği tim ve rebabilitasyon hizmetlerininhaz ırl anınasında elde edilen soo u ç ları n uyg ulanm asın ı öogörür ve büyük şeh ir belediyelerindeözürlüler için yeni şubeler kurulmasını zorunlu kı lnıak1adır.2005-20 10 dönemi için h azı rl anan "İstih dam Eylem Planı'', isti hdaıııda ayrım c ılığın ortadankal dırılması, özüriiiler dahil tüm tarallarıo koordinasyonu ile özürlülerin is tihdamını artımıayıamaçlayan po tilika ları o l uşıunna, özüdUlerin i stihdamın ı artırmak için bilinci artırma, işve renler içinfark lı teşvikler l e kota sistemini destekleme, giJiş inıci liğ i teşvik etme ve özürlülerin iş ver imliliğiniart ın na gibi çeşit li faaliyetleri önermektedir.2010 yı lında gerçekleştirilen Özürllilerin Sorunlan ve Beklentileri Araştırınasma göre, kay ıtlı özürlübireylerin %38,4'ü düzenli sosyal yardım almaktadır. Kayı t altı ndaki özüdUlerin %27'si özürlüyardımından düzenli olarak f.ıydalandığın ı belirtm i ştir. Kayıtlı özüdülerin %11 ,2'si SYDGMtarafından veri len ayni ve nakdi yardı mlardan düzenli olarak fayd alan dığını belirtın işti r. Kay ı tlıözürlülerin %55,7'si ağır fiziksel çaba ya da güç gerektirmeyen bir işte ça lışmak istediğin i belirtm işt i r.Ça lı şa n ya da çalışabilecek durumdaki kay ıtlı özüdülerin ihtiyaç du yduğu çalışma ortamı işdüzenlemeleri dikkate alındığ ın d a, %33,3 'ü sağlık sorun l arı nedeniyle daha çok m ola talep etmektedir.Ayrıca, anılan grubun %27,6'sı yarı zam anlı bir iş istemektedir. (TÜiK)Tablo 79: Özürlülük türüne göre düzenli olarak sosyal destek alan kay ıtlı özürlü bireylerin yüzdesi, 2010 82115 ~'tt rs old and ovtrlDil veRuhsal ,,eC örme l}itnıe Konu~ nU& Ortopedik Zihins•ı Dı,nıusal KronikToı.ı Özürlü ÖZAirlü ÖıürW Özürlü ÖZAirlü Ötürlü H ası•Sosyal Yardlm Yanırlan•n~ı 38,4 .17.2 ıs,.> 36,2 ı8,8 47,6 53,8 33,8ÖzrilO blolar82 Her bir sosyal yurdun ayn bir soru ile alınd ı&•ndan bir sütıındııki yüzdelerin ıoplaıru 100 otnıay;ıbilir.Çoklu41 ,4

Alınan Sosytl Yardı mla rÖ1iirl0 Ayh~ı (2022 sayılı Kanunkapsamında) 11,0 28.0 ı9,0 25,0 ı s .s 36,8 4 ı .o 11,727,5SYDGM'den ayni ve nakdiyardımlar 11,2 ı o.l 7,4 8,5 10, 1 10,9 14,7 11,212.7SilÇEK'ten ayni ve nakdiy:ııdımlar 6.3 4,0 ı, ı i,O 4A 9,0 ı.ı 6.ıHayırsever bireylerin sosyalyard ım ları 4,2 3,7 3,9 4,6 3,3 4.3 5,3 4.4Diğer 1,0 2,4 0,6 ı,o l .ı ı,6 ı ,5 1, ı6.74,23,0Kaynak: TülK, ÖZ!IriOierin Sorunlan ve Beklentileri Araştınnası, 201 O2./.1.3.3.2. Eski Hükümiii ve TutuklularTOrkiye'de eski hUkOmiU ve tutuklulann b irçoğu , genelde iş arama deneyinılerinin , iş geçmişle rini n vemesleki becerilerinin o lmanıası nedeniyle devamlı ve yüksek ücretli iş ler bu laınamaktadır. Aynca,toplum genelinde ve i şverenler arasında yaygın olan önyargı lar nedeniyle sabıkas ı olan bireylerişverenler tarafından reddediloıektedir. Bu nedenle, yeni tahliye edilen suçlular topluma ve emekp i yasasına entegre olmakta zorluk çekıııek'tedir.TÜİK verilerine göre, 2008 sonu itibariyle 13 74 erkek ve 364 kadın mahkum eğ i t i msiz (okuma yazmabilmeyen), 1404 erkek ve 99 kadın mahkum okuryazar, 41264 erkek ve 1144 kadın mahkum ilkokulmezunu, 13483 erkek ve 290 ka dın mahkum orıaoku l mezıııı u, 10078 erkek ve 425 kadın mahkum lisemezwıu, 2352 erkek ve 143 kadın mahkum yüksekokul ya da üniversite ııı ezıııı ud ur. Dolayıs ı yla, işim kanının art ı r ılın asın ı tenıi nen, verilecek eğ i tim hizmetlerinde malıkuml arın özel durumuna göredikkat edilmesi gerekınektedirSöz konusu k i ş ile ri n iş b ul nıada dip lo ın alarıııı kullanabilmeleri için ek önlemler a lı nmalıd ı r.Sadece 50 ve üzeri işçi çalıştıran i şyerl e ri n de geçerli bir sistem söz konusudur. "Kota Sistemi" ad ıverilen uygulamada eski mahku ınlar, özüriiliere benzer şekilde istihdam edilmektedir. lŞKURverilerine göre 2006 yılında eski mahkumlar için boş kadro, yaklaşı k !.200'ü kamu, l2.800'ü özelsektörde olmak üzere top l anı 13.000'dir. 2006 y ılında yak l aş ık 7.800 mahkum İŞKUR 'a başv urudabul unmuş, bunlardan 6.450'si istihdam ed ilmişti r. 2006 y ılı sonu itibariyle, istihdam edilen eskimahkumlarm say ısı 24 bindir. Bunlardan 15 bini özel sektörde. 9 bini kamu sektöründe çalışmak tadır.Diğer }'andan, istihdam edilmeyi bekleyen 23.206 malıkumdan y alnızca 365'i kadındır. 1972-2006döneminde, İŞKUR 'a başvuran toplam 222.291 eski mahkumdan 32.127'si kamu sektöründe,71.876 'sı özel sektörde olmak üzere yal nızca 104.003'ü istihdam ed ilmişt ir.Tutuklulara, nıahkumlara ve eski malıkumiara uygun iş bulma ihtiyacına karşı lık Türkiye'de iş gücüp iyasas ı düzenli ve planlı ge li şmed iğinden, kotalar çoğwıl uk l a belirli illerde yoğ unlaş ıııaktadır. Buna

paralel olarak, bu bölgelerde iş arayan eski hükümiii ve tu tuk l uların say ı s ı daha az olabilir ve budunım iş gücü piyasas ı nda bareketlilik sorununa neden olabilir. Söz konusu kiş i lerio i ş bulmadad iplomalarını kullanabilmeleri için ek önlemler alınmalıdu.İŞKUR'uo rakamianna göre, 2005 y ılında İŞKUR'a başvuran eski t u t ukluların %76 ' s ı (6694 kişi)istihdam edilmiştir. Buna rağmen, mevcut i ŞKUR verileri eski hükümiii ve tutuklutann hepsi için işgücü piyasasının durumunu doğru şeki lde yansıtmamaktadır, fiıkat sadece İŞKUR'a kayıtlı olanlarındunı munu göstermektedir.Tablo 80: Eskihükümlüler için kota sistemi rakam ları, 2010, TürkiyeEski Hil kilmlllAktif Eski Fazla personel BoJ KadroH ii körnlü olarak çalış ıınSayısı eski h ükü nı l ü·a ı ıKamu Kamu KamuAdana 241 100 30Adiyaman 59 19 2Afvoo.karalıis 66 28 12Agri 29 lO 3Aksaray 13 ı 3Aınasva 29 9 2Ankara 659 172 206Antalya 117 33 25Ardahan 2 o ıArrviıı 35 9 2Aydin 69 12 9Balikesir 138 45 ısBartin 39 13 ıBatınan 68 19 4Bavburt 9 3 oBilecik 6 ı 6Dingöl 15 3 ıBitlis 20 2Bolu 19 5 7Burdur 31 6 2Bursa 153 46 19Çanakkale 33 6 9Çankiri 25 4 4Conırn 44 ll 6Denizli s ı 19 l lOiyarbakir 138 45 llOüz.ce 13 2 2Edirne 29 13 3Elazig 95 43 7Erzincan 19 4 7Erzurum 107 25 8Eskisehir 142 35 46Gaz i anlerı 60 ıs 8Giresun 25 7 4Gürolishane 13 3 ıHakkari 16 4 5Hatay 38 18 13lı;ı,dir o o 14Isparta 46 6 3Istanbul 665 118 265lznıir 202 67 88Kahramanma 113 31 9Karablik 21 12 oKaraman 19 8 ıKars lO o 7Kastarnonu 20 4 27Kavseri 69 IR 32Kirikkale 33 8 41Kirklareli 42 lO 2Kirsehir 16 5 2

Kilis 4 2 oKocaeli 135 23 83Konya 142 33 21Kütahya 127 38 13Malatya 70 26 7Manisa 120 31 7Mardin 35 5 5Mersin 154 33 14Mucla 139 32 9M us o 23NevsetUr 16 4 2Nigde 20 4 5Ordu 39 IS 6Osmaniye 45 18 ıRize 238 179 2SakarvaSamsun8712131342221Siirt 18 3 14S i no ıı 23 6 3Sivas lll 27 llSanlitnfa 127 31 5Sirnak '.. 15 oTekirdag 42 ll 13Tokat 60 25 13Trabzon 68 28 12Tunceli 14 s ıU sak 28 12 2Van 78 8 9Yalova ıs 2 4Yozsıat 26 3 17Zonıw l dak 32 8 213Toplam 6.079 1.7 1.549Kaynak: ISKUR iswtistikleri. 201 OTablo 81: Mahkum ve eski hükfımlülere yonelik faaliyetler, 2004-201 OYıllar Başvuru Y crleştirmcToplam Kamu ÖzelErkek Kadın Topl:ım Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam2004 ı ı.ııı 210 ıı.m ı,;ıı 106 5.64$ 4lll ı 441 ili)! ıoı ı.ıml(JI)l 8.6.14 163 i.SI7 6.;?4 ııo 6.694 632 6 6JS $.91! 1)1 6.0$62()1)\ 7.670 128 ı. m 6JJ6 1)8 ı,.ı; ı JOJ•;o; M ll 114 6.1492007 1.151 113 ı.ıı~ 5.106 ?S ;~ı !SS ı 290 4.SIS 96 Ul4211011 6.183 120 6.00> ı.uo l l HSI 189 2 )91 22!1 39 2.291Jıooıı.m"ı.ııs ı~'3l2 lll! 4 l312010 1.435 ll 1.15~ 122 ı lll m ı 221To1))•ra. l 10JS7 L9l9 lJ6.75J 99.198 l A ll JJJ.Ul 24.9.ı6 13< ıı.sıı 74JS1 W l 78.610

Tablo 82: Eski Hükümlüler için istihdam Hizmetleri (büyüme merkezleri)YerleştirmeinerBa şv urularY ıl sonu itibariyleToplam Kamu Özel sıra bekleyenler.!1:= eı::""e c .:ıd.,.!1: c"" =e-6 s .,.-Q os ., ., .,oı.!1: -6 -6-6"" Q..:ıd .:ıdlo os c. ... ., .. "" Q." .. .. lo ..ı.:ı ;:ı: oı.:ı ~ oı..:ı X ı..:ı oı:.ıE-o ~ "" "" !-Batman 46 ı 47 6 o 6 o o 6 o ı41 ı 142Diyarbakir 90 2 92 ll ı 12 o o ll ı 500 5 505Elaziğ 65 o 65 46 o 46 8 o 38 o 461 3 464Erzurum 74 o 74 25 o 25 5 o 20 o 330 o 330Gaziantep 173 ı 174 215 ı 216 o o 215 ı 593 ı 594Kars 14 o 14 ll o ll ı o lO o 139 o 139Kastamonu 32 ı 33 16 ı 17 7 ı 9 o 152 8 160Kayseri ı37 2 139 ı32 o 132 5 o 127 o 478 12 490K.Maraş 114 2 116 120 3 123 2 o 118 3 234 2 236Malatya 82 5 87 60 2 62 3 o 57 2 484 8 492Samsun 163 5 168 76 2 78 21 o 55 2 664 8 672Sivas 82 2 84 23 ı 24 o o 23 ı 214 2 216Ş.Urfd 165 o 165 79 o 79 14 o 65 o 387 o 387Trabzon 153 ı 154 63 o 63 38 o 25 o 271 5 276Van 64 2 66 ll o l l 6 o 5 o 267 3 270TOPLAM 1.454 24 1.478 894 11 905 110 ı 784 lO 5.315 58 5.373Kaynak: İŞKUR Verileri2005 Arnlık ayımn sonund!a hükümHilerio 1844\i eğitirnsiz, 2499'u okuryazar, 31 129'u ilkokulmezunu, 8531 'i ortaokul mezunu, 6995'i lise mezunu, 334'li açık öğretim veya yüksek eği time devameden, l057'si üniversite mezunu ve şartlı tahliye ile serbest kalanların say ı s ı ise 4936'dır. Mevcutveriler, eski hiikümlü ve tutııkluların iş gücü piyasasındaki dunımunu doğru olarak yansıtmamakladu,fakat sadece tŞKUR'a kay ıtlı olanların durumunu göstermektedir.Mesleki eğ itim k-ursları , ta hliyeden sonra eski tutuk l uların geçimlerini sağ l ama ları için bir mesleköğreruııe leri amacıy la ceza infaz kurumlarında düzenleruııektedir. 1299'u kad ın olan 20650 tutuklu vehükümiii bu kurslara katılmış tı r. 602'si kadın olan 11138 tutuklu ve h üküın lü kurs l arı başarıy l atamamlamış ve sertifıka a l ınaya hak kazanmıştır. (Baz ı kurslar 2006 ' nın ilk ay l arında tamam l anmıştır,bu nedenle bu kurslardan sertifıka alan tutuklu ve hiikümlülerin sayısı toplam say ıy a dahil değil dir).Eski tutuklular tahliye edildikten sonra dışlanma tehlikesiyle karşılaşnıaktadır. Uzun bir aradan sonrakatı l dıkları sosyal hayata uyum sağ l amakta güçlük çekmektedirler. Tahliyeden sonra eski tutuk lularınkarşılaştıkları ana sorıınla r şun lard ır: mesleki niteliklere sahip o l mamaları, toplumun bu konuyu birsosyal sorumluluk olarak kabul etmemesi, eski rumklunun ekonomik yetersizliğinin hızlı bir şekildeortadan ka ldınlamam ası, işyerind e ki önyargı l ar ve aynınc ı davmmş lar. Eski t.utuklu ların yeniden suçi şleme tehlikesini azaltmak ve onların sosyal içermesini mümkün k ı l mak için, iş gücü p iyasas ınatekrar girerierken karş ı l aşt ı li

T a bl o 83 : Ö zür ii ve es k ı ı ıü k cOm ı il ı er ıçın b oş k a d ro d urumuŞ ubat2 012Mart2012Kamu Özel Toplam Kamu Özel ToplamÖZürlü 1.201 20.808 22.009 1.232 23.526 24758 12,49Eski Hükümiii 1.558 o 1.558 1.721 o 1.721 10,46Deği şimYukarıdaki tabloya göre, Mart 2012 itibariyle özürlUler için 24758, eski mahkumlar için 1721 'dir. Heriki grupta da rakamlar Şubaıt 20 12'ye k ı yasla artış gösterm iş tir. Türk hukuk sistemine göre özelsektörde eski mahkum çalışıırma zorun l uluğu olmadığı için söz konusu grup için özel sektördeki boşkadro s ıfırdır.Tablo 84: K ay ıtlı özürlü, eski hüküm ü ve terör mağdurlarıŞuba t 2012 Mart 2012Erkek Kadın Toplam Erkek Kad ın ToplamÖzürlü 74.634 27.542 102.176 75.276 27.690 102.966 0,77Eski Mahkum 12.414 220 12.634 12.600 230 12.830 1,55Terör Mağduru 45 3 48 41 2 43 -10,42D eğişimTablo 84'e göre, İŞKUR veritabanına kayıtlar aç ı sın dan, özilrlüler ve eski mahkumlarda artış,terör m nağdur l arında ise az:alına söz konusudur. i ŞKUR veritabanına kay ı tlı özilrlülerin sayıs ı102966 olup bu rakamın yaklaşık %75'i erkek, %2S'i kadındır . Buna mııkabil, kay ı t l ı eskimalıkumların arasında kadınlarm oranı çok daha düşüktür; toplam 12830 eski mahkumdanya l nızca 230'u kadınd ır.Tablo 85: AİPP ' Ier için faaliyetler ile mesleki relıabi li tıısyonNisan 2012Ocak-Nisan 2012 DönemiDers tipiDers Katı lım cı Sa y ısı Ders Katılı mcı Sa yıs ısayısıSay ısıErkek Kadın Toplam Erkek Kadın ToplamCaıi b.: Mcrkc:ıkri Ptoicsi. o () o o o o o oÇalışanlar için Mesfel:iEwtinı28 ı89 7ı 260 ı ı 7 1.297 255 1.552Eski llükWdUkı EıOlimi ı ı9 ı 20 5 64 ı 65GAP ll ı5 ı79 136 3ı5 67 618 94 ı 1.559GAP II TYCP 15 326 51 377 47 1.732 287 2.069CiAP 1 1/giriş_imı:il ik 4 63 37 100 4 63 37 100GAf' IL1JMEM 9 &9 26 ı ıs 23 287 s ı 368OAP 1l/UM.flo,1.iEP 4 13 23 36 2 ı ı58 ı 43 30ıG i ri ·iı~.cil il: 61 893 767 1.660 ı69 2.257 2. ı l6 4.373Hibe l)ıoitleri o () o o o o o oHGJ.:nmiUier e~im ı 22 245 22 267 79 959 40 999istJhd:t:n odsklı Kur.da 33ı 2.884 4.064 6.941\ 948 &.358 1 2.4 ı 3 20.771lsnhd:ı:n Od:ıl::l ı Kur$1::ır 1Otntı 148 375 2.405 2.780 520 2.934 7.797 ı o. mIMi?Jil.. {lti\-encesi r~ıimı o o o o o o o oKendi l~ini kurıııaEl!iıunkri o o o o o o o olıgiJcO

ÖSOP danıslll3 () ÖSDP Eıl.irim o o ÖSDP PEF. o o o o o o oÖSDP Kamu Hjzmeti o o o o o o o oOzelleştimıe bJ"''

Genel olarak, yerinden olmuş kişil e rin sorunları şun l ardır : Geri dönüşün önündeki engeller, geldikleriyerdeki topluma suıırlı entegrasyon, barınma ve istihdama yetersiz erişim .Göçten sonra yerinden olmuş kişilerin en acil sonınu barınma ve is tihdamd ır . Ev sahipl i ği oranı göçünbir sonucu olarak %89.2'deıı %24.2'ye düşmü ştü r. Kırsal bölgelerden gelen göçmenlerin yan sı göçtenhemen sonra. kalıcı barınma imkanı bulmuşken, göçmenlerin dörtte biri için bu durum 6 aydan uzunsümıü ştü r. Yerinden o l muş k i ş i le rin dörtte biri, halen kalıcı bir ikanıetgaha sahip değild ir.Yerinden olmuş kişi l e rin iş bulma süresi ince l en diğinde , bu o ranın erkekler ve kentlere göç edenlerdedaha yüksek old uğu görülmüştür. Göçten önce yerinden olmuş k işi ler, ücretsiz aile işçisi veya tarımsektöründe yetersiz gelir alan serbest çalışan olarak çalışmaktaydı. Kadm istihdamı söz konusuo l duğund a TGYONA' nın so nuç l arı göçten önce çoğwı l uk l a serbest çalışan veya tarım sektöründeücretsiz aile işç isi olarak ça lı şan ka d ıniann çoğu nwı memleketlerinden göç ehlleleriyle işs izkonumuna düş lüklerini göstennektedir. Kayıtlı istihdam artarken, istihdam durumu hem erkekler hemkadınl ar için ortalanıada kötüleşmektedir. istihdam ve refah düzeyinde ki değişiklikler araştı mıanınsonuç larına uygun olarak de ğerlendirild iğinde, göçün erkek ve kad ıo l arın istihdamındaki farkıart ırırken, hane ha lkında yoksu lluğa neden o ld uğu göz lemlenm i şt ir. Bu fark esasen tarım sektöründenkoparak kentlere gelen nüfusun i ş gücü pi yasasınd ak i talepleri karşı lanıayan yetersiz becerilerindenkaynak lanmaktad ır. Bu nedenle, yeniden beceri kazand ırma, istihdam edilmelerini artımıak içinhi2.111et ve sanayi sektörünün talepleriyle i l işki l i olarak mesleki eğitim gibi baz ı tedbirlerin alınmasıönemlidir.Yerinden o l uş çocuk ların eğit im ola n akl arında bir i yi l eşm e olsa da, kalıcı yoksulluk nedeniyle çocukişçiliği de artış göstermi ştir. Saglık hizmetlerioden faydalanan insan sayısı artmı ştır. Diğer yandan, yerdeğiştirme çocuk ların eğitimi ve sağl ık hizmetlerine erişim l e ilgili olarak olumlu değişikliklerget irmiştir. TGYONA' nın sonuçlan göçmenlerin yansına yakın ı için, göç sürecinin yerinden olmuşçocukların eğitimin i tamamen olumlu etkilediğ i n i göstermektedir. Sağlık söz konusu o lduğunda,sağlık hizmetlerinden faydalanan kişilerin (hem erkek hem kadın ) sayısı önemli ölçüde artmışur.Sağlık hizmetlerinden faydalanan kadınl arın oran ı %5.5'ten %69. 1 'e yükselirken, erkeklerin oranı da%9.3'ten %65 .1 'e yükselmişt i r. Bu deği ş i kl ik çoğunlukla Yeşi l Kart uygulamalanndankayn ak la nmaktad ır (yerinden ol m uş her dört ki ş id en üçlinlin Yeş i l Kart vas ıtasıyla sağlı k hizmetineerişimi vardır) . Fakat rakamlar yerinden olmuş kişilerin yaşadıkları yerde bulunan diğer kent nüfusuile kıyasland ığında eğitim ve sağlı k hizmetlerine erişiminin daha düşük o lduğu gerçeğini açığavurmaktadır.TGYONA sonuç larının gös i erdiği gibi ekonomik teşv ik tedbirleri yoluyla ekonomik faaliyetleri veistihdam imkfmlarııı ı artırmaya acil bir ihtiyaç vard ır. Ay rı ca, nakdi yardım ve mikro krediuygulama l arı için yerinden olmuş ki şilerin en fakir bölümünü ve toplu konut ve istihdamda öncelikligrup olarak geri dönmek istemeyenleri belirleme i ht iyacı da bul ıuım aktadır.Araştırmaya göre, yerinde olmuş kişilerin çoğu (%55) geldikleri yere dönmek istemektedir. Smırlı işve eğ i tim olanakları, barınma sorunu, geçim sıkıntıs ı ve güvenlik sorunu geri dönüşlin önündekiengellerdir. Ayrıca, geri dönen yerinden o lmuş ki şi l e rin %94'ü beklentilerinin karşı l a nın ad ığını beyanetm iştir. Ar a ştırmaya göre ayrıca, göçlin başladığı bölgelerdeki yaşam koşulları değiş im göste rmiş,bölgeye has ekonomik faaliyetler zayıllanı ı ş ya da çö kıniiştiir. Geri dönrnek istemeyen yerinden o lmuşki ş il erin büylik bölümü şu an yaşadıkları yerin i ş olanaklar ı , yaşam şartları , eğ itim olanakları , sosyalve kültürel faaliyetler b akım ından dalıa iyi o lduğunu ifade etmiş tir .Özellikle yerinden olmuş kişile r için tasarlanan Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi (KDRP),çoğun l ukl a terörün sonucu olarak göçün yaşand ığı yukarıda değinilen 14 ilde uygulanınayabaşlam ıştır. Projenin uygu l andığı illerde Ağustos 2007 itib arıy la 15 1469 kişi köyiine dönmüştür.Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi (KDRP), bu yerleşimlerde gerekli sosyal ve ekonomik altya pıyı kurarak ve sürdürülebilir yaşam koşullarını sağlayarak, köylerinde veya diğer uygun alanlarda

ar ınma imkanı sağlamayı amaçlamaktad ır. 2007 yılı itibariyle bu amaç kapsamında alt yapı içininşaat malzemesi, konut, yol., içme suyu, kanalizasyon sistemi, elektrik; o kull arın ve sağlık ocaklannınonarımı ve ayrıca yiyecek. giyinme, kömür, hayvansal ve tarım ürünleri gibi çeşitli yardımlarsağlanmışt ır. Diğer yandan, mesleki eğitim kurslarında eğitimler yapıLmıştır. Valilikler genelliklerehberlik, danışma ve rebabilitasyon faa liyetlerini içeren ve özellikle 2008'de başl aması planlananprojeler üzerinde çal ışmaya başlamıştır. Bu aktiviteler getiştirilmeli, yaygınlaşıır ılma lı ve yerindenedi lmiş kişile r in erişim l eri sağlanmal ıdır. Ayrıca, bu hizmetlerden yaradanan larınile uygun bir iş bulabilınelerinin teminen mekanizmalar o l u şturulma lıdır.işgücüne katı lım larıHükümet Van İ li nde yerdeğ i ştinııelerin kırsa l daki ve kentlerdeki durtımuna değinen kapsamlı birprogram başla tmı ş ve Van'a ek olarak yer değ işlinneden etkilenen 13 il için, yerel STK ' l ar ın önemlikatkılar ıyla hazırlanan Van pilot planı esas alınarak eylem plan l arı düzen l enınesi planlanmıştır. Sözkonusu il eylem planlarının, kapsam l ı ulusal bir tepkiye temel teşkil etmesi düşünü l mek t edir. Ancak,Batınan ve Siirt illerinde sadece birkaç kon ferans ge rçek leştiri l miştir.Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etiidier Vakti (TES EV) Van'da yürütiilen ilk Eylem Planın ın sonuç l arınıdeğerlendirmiştir. Söz konusu değerlendirmede, yerdeğiştirmenin en önemli sebepleri köyterinboşaltLI.rnası (%66) ve terör/şiddet (%38) olarak belirtiLmektedir. Ek olarak, katılımcıların %52.7'siköylerine hiçbir zaman döııımezken, %57.3'ii dönmek isı.emekt.edir. Diger tarafı.an, işsizlik oldukçaciddi seviyede olup sadece % 7' lik kesimin düzenli bir işi bulıınınaktadır. Fakat birçoğunun (%9 1.2)enazındau yeşil kart arac ılığ ı yla sosyal güvencesi vardır. Barıuma şartlar ı ise oldukça ıayıftır,%79.5' inin yaşam alan la rındakanal i zasyon sistemi bile yo ktıı r.2.1.1.3.3.4. ''Gecela:mdu" bölgelerinde yaşayanlar dalı il yoksullar ya da yoksulluk riski ıaştyanlarTürkiye, 19SO'Ierde başlayan ve son 20 y ıl da gittikçe daha belirgin hale gelen kentlere göç hareketiniyaşamaktadır. Eksik veya yetersiz konut am, düşük gelirli ki şilerin "gecekondu" adı verilen ev ler inşaetmesine neden oLmaktad ı r. Bu lUr ye rleşim alanları çoğun lukla plansız, kaçak ve mühendislik vesosyal hizmetler tarafından desteklenmeyen yerlerdir.Şener (2010) tarafından haz ırlanan "Yoksu llukla Mücadelede Sosyal Güvenlik, Sosyal YardımMekanizmalan ve İ ş Gücü Politikaları" başlıklı TEPAV raporu bu alanda b i rtakım değer l i analizlerbarmdınuaktad ır. lsıihdam ile işgücü i l işk il er inin önemli bir boyutu olan kayıt dışı istih damııı,Türkiye'de kent yoksu lluğu ile çok yakıııdan il i şki li o lduğu ifade edilmektedir. Sosyal güvenliktenınah rııııı olma ile yo k su lluğun birbirine çok bağlı olduğu he li rti lın iştir. (s. 1 O- ll)Türliye'de kurumsal sosyal yard ım mekanizmaları gündeme son dönemde ge lmiştir. Göç, köy ilebağların devam etmesini sağlayacak şekilde cereyan etm iştir. Bu bağ ların sağlad ığı destekmekanizması ve gecekondu bölgelerinde aynı köyden insanların bir arada yaşam ası bu gecikmeyeneden olan etmenlerden bazılarıdır. Bu mekanizma ların zay ıfl aması ya da ortadan kalkmas ı ve işp i yasas ının göçte gelen işgücünü ka rşılayamamas ı sonucu yoksuliLik daha görünür hale ge lmiştir.Kırsalda yoksulluk oranı kentlerdekinden Hızla o l masına rağmen, kırsal da hayatta kalma olan aklannınnispeten kolay olması nedeniyle kırsa l ve kentsel yoksulluk farklı şeki ld e hissedil.mektedir.Gecekondu için resmi bir ı.anım veya veri o lm amasına rağmen, gecekondu ile ilgili farklı araştırma larve çalışına l ar akademik düzeyde yürütülmektedir. "Türkiye'de Gecekondu Sorunu',8 3 adlı araşt ırınayagöre, gecekondu sayısının l955'ten 1960'1ara SOOOO'den 240000'c çıktığ ı , 1970'1erde 600000,1980'1erde J milyon ve 2000'1i y ıll arda 2.5 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir. Keotnüfusunun %30'u, başka bir dey işle 12 milyon civarında insanın gecekondularda yaşadığı tahmin83Kel eş Ru şen, TOrkiye'de Gecekondu Sorunu, Aralık, 2003

edilmektedir 84 . Bannma, özellikle kaçak inşaat ve gecekondu laşma hakkında resmi veri eksikl i ~i,politika oluşturmayı güçl eştirmekted ir .Kente göç etmiş nüfusa dahil olma, kültürel ve sosyal açıdan bu nüfusun kente entegrasyonu başka birdeyişle kentleşme süreci ile sonuç lanmaınaktadtr. Bu sorunlar b azı bölgelerde (Do~u ve GüneydoguAnadolu) ve büyük kentlerdeki gecekondu bölgelerinde daha yoğundur. Acil konut kı tlığı ve bununsonucunda konut ihtiyacının 85 Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde yoğunlaştığı görülmektedir.Tablo 86: Denkleş tiritmiş hanehalkı harcanabilir orta gejjr grubuna göre kurumsal olmayan nüfusundağılunı ile çevre ve bannnıa problemleri, 2010Meskenle ilgili TOPLAM Medyan Gelirin Medyan Gelirin Medyan GelirinSorunlar %60 'ın ın altı %60 ile %120'si % 120'sindenaras ıyüksekNüfus (Bin) 71 343 16963 26 713 27 667MülkiyetDurumu(%)Sahip 60.0 58.8 55.0 65.5Kirac ı 22.1 23.2 24.6 18.8Pansiyon 1.2 0.2 1.2 1.8Di ii er 16.8 17.8 19.2 13.9Kayııak. 1 Ul K, Uelır ve Yaşam Koşul l arı Ara~tırınası , 2006-201 ()2000 yılı nüfus sayımına göre, Türkiye'de yaklaşık 15 milyon hane va rd ı r. Bunlardan %68'i ev sahibi,%2 'si paıısiyone r, %24'ü ise k iracıdır. Hanelerio %82.8'inde tuvaJet içeride,% 1 6 ' sında d ı şarıda iken,evlerin % l. l'inde tuvaJet bulunmama k tad ır. Evlerin %1 0.9'una şebeke suyu b ağlı değildir. Evlerin%40.7'sinde 4 oda bulunurken %1.6'sıııda yalnızca bir oda bulunmaktadır.Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırınası (TNSA) hane bha lkı niteliklerini içeren verilere yer vennektedir.Kırsaldak i ıneskenlerin yaklaşık yarıs ın da, ş ebeke suyu nehir, akarsu ya da d iğer yüzey su larındangelmektedir. Kentteki evlerin %95'inde s ifonltı tuvaJet varken bu rakam kırsa ldaki evlerde yalnı zca%41 seviyesindedir.TÜİK'in 2005 yılı nüfus projeksiyonuna göre, TUrkiye'nin y ıllık kentleşnıe oranı %2.3, yıllık tahminikonut ihtiyacı ise yaklaş ık 600 bindir. Buna mukabil yalnızca I 50-200 bin konut yasalarda belirtilenşartlara göre inşa edilirken geri kalan ihtiyaç gecekondu şekl i nd e ve yasadışı i nşaa t olarakkarşı l anmaktadır. Toplam konut i htiyacı 2.5 Milyon olarak tabınin edilmektedir. 2003 y ı lın da, konutarzının %97'si özel sektör tarafından, %3'ü ise kamu sektörü tarafından karşılanmıştır. Bu e~ il imTOKİ ' nin önderlik ettiği kentsel dönüşüm ve gecekondu dönüşüm projeleri nedeniyle değişimgöstermişt ir.Tarımda yaşanan çözülınen in istihdam ili şki lerinde ve iş örgütlenmesi üzerinde etkilerinin yan ı sıraekonomik ve sosyal i l işkiler üzerinde doğruda n ve dolaylı etkileri vardır. Kırsa l bölgelerden göçedenlerin çoğu kentlerde gecekondularda yaşamaktadır. Bu kişiler kırsa l bölgelerde ta rım i şçisi olarakçal ı ştığ ından, becerileri özellikle sanayi ve hizmet sektörlerinde i ş gücü piyasas ı nın talepleri içinyetersizdir. Bu durımı işs i zUik, istikrars ız i ş, yoksulluk riski ve eğ i tim, sosyal güvenlik hizmetlerineeri şimde bazı güçliiklerlc sonuç l aı ı ıuaktadır. Bunların içinde çocuk işçiliği özellikle kentlerdeki düşükgelirli hane halkından kaynaklanan önemli bir sorun haline ge l miştir. Yürütülen tüm araş tırm alar ve84Başbakan lık Aile ve Sosyal Araştırmalar Idaresi, Ankara, 199885 Türkiye'de ki konut ihti yac ı evs izliği gös tcnnemckıcd ir. fakal ınevcut konutlarm ka.liıcsinin yeıcrli olmaktanULak o l duı;unu ifade etmektedir.

çalışma l ar, yoksulluğun özellikle sanayi, ticaret ve hizmet sektörlerinde ve esasen göçün sonucuolarak sokaklarda ça lışan çocuk ların olduğu kentlerde çocuk i şçi l iğin in ana nedeni o lduğunugöstennektedir. Hane ha l kı geliri arttıkça, çalışan çocuk l arın sayısı düşmektedir. Bu durum çocuki şçiliğ i ve yoksulluk aras ın daki bağiant ı yı ve özellikle çocuk işçi l iği ile mücadeleyi, işçi çocuk sayısın ıazaltıııayı, istihdam ı ve ebeveynlerin gelir düzeyini art ırmay ı amaçlayan faaliyetleri destekleyerekçocuk işçi l iğini ortadan kaldırma ihtiyacını açıkça göstermektedir.TOKİ, özürlülerin barınma iht i yacının karşı t anmasına yönelik olarak, bazı konut projelerinde özelkoıalar teşkil etmiştir. Bu kotalar, özüdülerin yapılan çeki l işlerden muaf tutulınasmı içennektedir.Ayrıca TOK t, özel bazı fiziksel ve çevresel ayarlamalar yapmaktad ı r. Buna karş ı lık, öıür l ü l erin konutih tiyacını karşılayacak ulusal bir konut politikası bulurunamakıadır.Her ne kadar evsizlerin sayısı hakkında güvenilir veriler olmasa da, güçlü aile bağları sayesinde burakamın dü şük old uğu tabmin edilmektedir. Diğer yandan, artan yoksullukla birlikte ailesi olmayanevsizler büyük şehir l erde daha görüntir hale gelm i ştir. Yerel idaren in evsizlere yönelik hizmetlerisürekli ve standart deği l dir. Özel itina gösterilmesi gereken kişi l er arasınd a evsizler öncelikli olarakdeğerle n d i ri l mese de bu alandaki araştınna ve verilerin yete rsiz l iği evsizlerin durumunudeğerlendirme şans ını sıııırlamaktadır.2. I. 1.3.3.5. Roman VatandaşlarMTPD'de "Roman vatandaş l ar" olarak tanımlanan özel itina gösterilmesi gereken k i şi l er , istihdam,eğitim, konut ve sosyal güven l iğe e r iş i mde özel itina gösterilmesi gereken bir konumda olabi lirler. Bukişi ler, yetersiz yaşam koşu lları , düşük eğitim düzeyi, erken evlilikler, düzensiz geçici istihdam ve aynhayat tarzlarıyla ilişkili olarak sorunlarla karşılaşmaktadu.Roma olarak tanunlanan kişilerin nüfusu ile ilgili resmi rakamlar bulunmamaktadır. Bu kişilerçogunlukla Batı Anadolu ve Trakya, özellikle Edirne, K ırklare li , Ankara, Istanbul, i zın i r. Düzce veizmit'le, ayrıca Zonguldak, Kahramanmaraş, Diyarbakır ve Adana'da yaşamaktadır. Bunlar kentlerdeyer leşmiş veya göçebe geleneklerini sürdürerek, gezgin bir şeki lde ve kışın sıcak yerlerde, yazınkentlerin varoşlarında yaşamaktadır.Yasal olarak, her tür ayr ı mcılık Türk Anayasas ı tarafında n yasak l anmışt ır ve kanwıl ar l a ağır birşekilde ceı.aland ırı l mışıır. TUrk Anayasa Sistemi kanunlar önünde eşitlik ilkesine dayanmaktadır.Yasalar ve sözlüklerde bulunan ayrınıcı ifadeler 2004'ten itibaren çıkarı lmaya baş l anmıştır. Bubağlamda, hakaret içeren terimler her tür belgeden çıkarılmaya b aşlanıııışt1r. 86Ayrıca, yaşad ı kları toplumla büyük ölçüde bütü n leşmiş olmalarına rağmen, yetersiz yaşam şart ları,konut, düşük eğitim düzeyi, erken evlilikler ve düzensiz geçici is tilıdaın l a il işkili olarak so nınlarlakarş t iaşmaya devam etmektedirler. Yaşaın şartla rındaki güçlüklerc paralel olarak işs i zlik, yoksulluk,okwna yazma bilmeme ve sosyal güvenlikten yo ksunluk, özellikle büyük kentlerde yaşayan lar için enönemli sonın iann arasında yer a l maktadır. Bu kiş i ler gecekondularda yaşayan diğer kişilerl e pek çoksoruını paylaşınaktadır.Ön yargılar bu grubun üyelerine açık olan istihdam olanak l arını kısıtlamaktadır ve onları marjinalekonomik faaliyetlere yönlendimıektedir. Roma olarak tanımlanan bu kiş iler, sosyal güvenliktenyoksun olarak geçici, düzensiz işlerde veya çiçek satıcılığı, sepetçilik, bnrdacılık ve müzik yapma gibiişlerde çalışmaktadır. Bu ki(;ilerin çok küçiik böliimiinün kayıtlı ve resmi işi vard ır. Düzensiz iş sağlıkgüvenlik kapsamına erişimin yetersi.: o l uşu anlamına gelmeJ..:tedir.86Örneğin, İskan Kanunu Türkiye'ye göçoıeo olarak kabul edilıııeyen ler arasmda yer alao "göçebe çingene"terimini ortadaıı kaldırmak için değ i şt i rilmiştir.

Ayrıca bu kişilerio okuma yazma oranı çok düşüktür ve ekonomik yoksunluk ve yoksulluk nedeniylebazıları eğitim için gereken ihtiyaçları karşılayaınadığından, çocukları temel eğit ime erişiınde güçlükyaş amaktad ır. Buna ek olarak, yetiş kin ler eğitim yoluyla dikey h areketliliğe olan az in ançları ve kendimarjinal durumlarının aile içinde çok az denetim ve disipline imkan vermesinden ötürü çocuklarınınokula gitmesi hususunda genelde daha az isteklidirler.Çeşitl i kurumlar, araştırınac ıl ar ve sivil toplum kuru luş ları bu bel irli grubun sorun l arını işaret etmedefaaldir. Gelecekteki araştırmal ar nüfusun boyutu ve bu kişi l ere yönelik daha iyi tedbirlerin a lınmas ınayardım dahil; Roman vatandaşlar olarak tanımlanan bu grubu daha iyi an lamamızı sağlayacakt ır.Örneğin, bu kişilerin çocukl arının eğitimine önem verilmeye başlanmı ştır . Bu nedenle MIPD' de"Roma" olarak tanıml anan özel itina gösterilmesi gereken kiş i l erin topluma entegrasyonu için eğitimve istihdam temel odak noktaları o l acaktı r.Her ne kadar son zamanlarda demokratik açılım çerçevesinde Roman vatandaş iara yönelik açılımlarbaşlatı lmış olsa da Türkiye'de Roman vatandaşların sosyal içerilmesine katkı sağ layacak resmipolitika belgesi henüz yoktur. Aralık 2009'da, Roman Aç ılım ı ka psamın da organize edilen ve çeşitliRoman derneklerinden 120ı temsilcinin katı lım sağladığ ı Roman Çalıştay ı, Roman vatandaş larınso runl arını hükümete aktannalanna vesile olm uştur.2.1 .1.3.3.6 Çocuk İşç i lerin Anne Baba l arı ve Özel Korumaya lv!uhtaç ÇocuklarİKG OP, 2007-201 1 döneminde çocuk i şçi l eri n anne baba ların ı hedef gnıp olarak be lirlenmiştir.Ebeveynler tarafından kazanılan gelirin çocuk refahı üzerinde direkt etkisinin olmas ı , söz konusugrubu hedefleyen faaliyetlerin desteklenmesinin temel sebebidir. Ancak, çocuk yoksull uğunun hanehal kı yoksulluğundan ya da yeti şki n yoksulluğundan farklı o lduğu hatırda tutuhnalıdır. 2004 yı lıLaeken Göstergelerine göre, ortalama yoksulluk riski %26 iken, 0-15 yaş a rası i.in yoksulluk riski%36' dır. Dolay ı s ıyla , hane hal k ı geliri çocuk yoksu lluğunun direkt belirleyicisi olarak elea l ırıroaınalıdır; çocuğ un hane ha lkı gelirinden al d ığı pay birincil belirleyici faktördür ve bu faktörailedeki çocuk sayısına, arıne bab anın eğitim seviyesine, çocuklara yap ı l an harcaınalara olanyaklaşıınlarına, anne babanın istihdam dummuna ve hizmetlere erişim l erine çok bağlıdır.ve temiz su dahi çocuk refahını etkileyen en önemli etınen l erdir.Sağlıklı g ıdaEbeveynlere yardım sağlamak suretiyle bir hanenin gelirini artırmak çocuk refahında paralel biriy ileşmeyle sonuçlarunayabilir. istatistiksel olarak bir hane yoksul say ı lmazke n o ailede yaşayan çocukya da çocuklar yoksul olabilir. Dolay ısıy la, hane halk ı geliri ile çocuğ un geliri arasmda direkt bir ilişkiyo ktur. Bu da çocukl arın ilave bazı tedbirlere ve direkt yardıma muhtaç olduk ları anlamınagelmekted ir.Genel olarak, haneler düşük gelir ve yoksulluk karşısın da çocuk işç il iğ i ne başvurmaktadır, çocuklarkentsel alanlarda, sanayide, ticarette ve hizmet sektöründe çalışmaktad ır. Göç, çoğun lukla sokaktaça lışma şe klinde tezahür eden kentte çocuk işçi liğini güçlendiren ana nedenlerden biridir. Diğe rtaraftan, kırsa l kesimde çocuklar tarım işçisi ya da ücretsiz aile işçisi olarak çalışm akta, bu daçocukların okula kayı tla rı önünde büyük bir engel teşki l etmektedir.Tablo 87: Çocuk işgün üıı e i l işkin temel göstergeler (bin)

2006(E k im - Kasım-Ekim 1994 Ekim 1999 Aralık)Kurumsal olm ayan sivil nüfus 59 736 65 422 72 9570-5 yaş grubundaki nüfus 8 469 7 930 8 4796-17 yaş grubundaki nüfus 14 968 15 821 16 264Istihdam (6 ve daha yu ka rı yaş) 20 984 22 124 22 963ıııı~aa'Nir~~~~ 2~~ - 'ley.r'~~g~istihdam oranı (6-17 yaş) 15,2 10,3 5.9Kent 611 478 457K ı r 1 659 1 151 502Erkek 1 372 955 632Kad ın 898 675 326Ta rım 1 510 990 392Tarım-d ı ş ı 759 640 566ücretli veya yevmiyeli 648 617 513Kendi hesabına veya i şve ren 52 28 26ücretsiz aile işç i si 1 570 985 420Kaynak: TOIK,Çocuk işgücü Ankcıi 2006TÜİK tarafından yap ı lan ILO'nuıı desteğiyle 2006 y ılın da yap ı lan en son çocuk iş gücü anketine gore6-17 yaş arasında yak laşık 16 milyon çocuk bu lunmaktadır. 2006 yılı itibanyla bu çocuklar ın %47.7'sişeh i rlerde, %52.3'il ise k ırsa l bölgelerde çahşmaktadır. Ça lı şan çocukların %66'sı erkek, %34'U isekızlardan o l uşmaktadır. Çocuk ların % 31.5'i halen okula devam etmekteyken, % 68.5'i egitimi terketm iştir. Okula devam etmeyen çocukların% 58.8'i kı z lardan oluşmaktadır.Aynı ankete göre çalışan çocukların% 40.9'u (392 bin) tarım sektöründe, %59. 1 'i (566 bin) ise tarımdışı sektörlerde ça lışmaktad ır. Toplam ça lışan çocuk say ı s ının %53'ü vasıfs ız veya geçici i şç i , %2.Tsiserbest çabşan veya i şveren, %43.8'i ise ücretsiz aile işi nde çalışan lardan o luşmaktadır.Tablo 88: Sektörlere göre istihdam edilen çocuk sayısı9008007006005004003002001001994TarmKaynak: TOiK. Çocuk işgücü Alıketi , 2006SanayiTıcare t---,1!16-14.15-17rv. 1994 1999ı Dönem Dönem 1Hizmet1 ııHer ne kadar istatistiki veriler ve göstergeler çalışan çocuk sayısında bir düşüş o ld uğunu gösterse de,çocuk yoksul l uğunun doğası ve derin l iğ i bir dönüşüm içerisindedir. Bu durum sadece istatistiki veriler

veya düşen oranlarta ilgili olmayıp, çocukların fiziksel ve psikoloj ik du rumları üzerinde de ileriderecede etkileri olan bir durumdur. En önemlisi, çocuk l arın eğitim hayalları olumsuz olaraketkilenmektedir. Ayıca tehlikelere aç ı k bir duruma gelmekte ve suç iş l eme riski ile karş ı karşıyakalmakıad ırl ar.Araştırma lara göre, suç işleyen çocuklar genellikle 3 veya daha fazla çocuğu bulunan, gelir düzeyleriasgari ücret veya daha düşük seviyede olan, sosyal gü venliği olmayan, işsiz ebeveynlere sahip,okuma-yazma bilmeyen ve göçmen ailelerin çocuklarıdır. Bu çocuklar genellikle eğitim l er ine devamedememekte, büyük orana gecekondu bölgelerinde yaşamaktad ırlar. Bllnlar büyük oranda kentselalanla ilgili olup, şehirle rin fakir bölgelerinde yaşayan, bak ım evlerinde bulunan, suç iş lemiş ve tekrarsuç işleme riski taş ı yan, kalabalık ailelerde yaşayan, vs. çocuklar için iKG OP çerçevesinde yeni biryaklaşımı gerektirmektedir.Yoksulluk, eş itsizlikler, sosyal ve vatandaşlık ha.kJarına erişim yoksuniuğu fakir bir ailede büyüyen birçocuğun karşılaşa bileceğ i sonın i a rda n bazılarıdır. "Sokakta ça lışman ın " çocuklara fiziksel vepsikolojik gibi pek çok farklı yönden nasıl zarar vereceği kolaylıkla anlaş ı labilir. Örgün eğ it imdenuzak olan çocuklar iyi beslenemez, aileleri, ark adaş l arı, öğretmenleri (okula gitmeleri durumunda),devlet görevlileri ve gen i ş anlamda toplunı la sağlıklı bir iletişim kııraınazlar. Sokaklarda ça lı şançocukların kesin sayısını tespit etmek zordur. Ancak bunun çocuk işgüciinün "en kötü biçimlerindenbiri" olduğu ve önleyici ve d.üzeltici ınekanizına l arla önlemnesi gerektiğ i aşikardır.i şi n ve i ş organizasyonunun doğası ge reği sokaklarda çalışan çocuk l arın tam sayıs ı bilinmemektedir.Ancak azımsanmayacak sayıda çocuğun sokaklarda beceri, sermaye veya bilgi gerektirmeyen birtakını i şle rd e çalışmakta oldukJan açıktır . Sokaklarda çocuklar tarafından yapılan iş l eri düzenleyen"çalışma iliş kileri" yaş, cinsiyet, etn ik köken, hane halkı mevcudu, meslek, ebeveynlerin farkındalıkdüzeyi ve eğitimden beklentilerin büyük oranda etken olduğu karnıaş ık yapılar, yöntemler ve süreçlertarafından belirlenmektedir. Çocuklar tarafından yapılan işler herhangi bir beceri gerektirmeyen basitişlerdir. Ayrıca dikkate değer bir sermayeye de gerektirmemektedir. Bir çocuk mendil veya su satarak,trafik ışıklarında bekleyen arabaların camlarını silerek işe b aşlamakta, göreceli olarak daha fazla parabiriktirip sermaye sahibi o lduğunda ayakkab ı boyac ı lığ ı veya s inıit satıcı lı ğ ı gibi "sektörlere" geçişyapmaktadır.Çocukla rın çalıştığı sektörler su, simit, tatlı, mendil, köfte satma, tahta kutu ların top lanıp sat ı lması,in sanların haskül ile tartılması, arabaların canılarının temizlenmesi, geri dönüşüm[(! malzemelerintop l a nıp sat ılın ası gibi fark lı alanlarda değiş im göstermektedir. Yaptıkları iş i n en öne ç ı kankarakteristik özelliklerinden biri sektörler arasında ko l aykıta geçiş sağ l aya bilrue le rid i r. İşin doğas ı vefarklı iş ko l l arı nın benze rl iği sayesinde sektörel geçiş o ranı yüksektir. Bir çocuk için yuka rıda sayılanişlerden herhangi birini bilmesi eni bir sektöre geçmesi için yeterlidir. Çüııkü bu işler herhangi birbeceri gerek t irınemekt edir. IBu nedenle, çocukların becerilerinin eğitimle yükseltilmesi on l arın uzundönemde iş gücü piyasasındaki yerlerini güçlendirecektir. Okula k ay ıtlı bir çocuk, gerekli becerileriedinebilecek ve işgücü p i yasasında daha iyi bir yere sahip o lacaktır.2.1.1.3.4. Kurumsal KapasiteÖzel itina gösterilmesi gereken kişiler için yapılan hizmetler ve geliştirilen politikalar, çoğunluklaulusal ve yerel düzeyde teşki l atianm ı ş çeşitl i kurumlar tarafından uygulanmak tizere, çeş i t l i yasalartarafından düzenlenmiştir. Başta yoksullukla veya yoksulluk riskiyle karşı karşıya olanlar olmaküzere özel ihtinıanı gösterilmesi gereken kiş i lere yönelik hizmetler ve kunıluşlar bu insanlarınilı tiyaçl anna ve ulusal, bölgesel ve yerel düzeydeki ihtiyaçlara göre farklılık göstermektedir. Aile veSosyal Politikalar Bakanlığının kıınılmasıyla bu dıınım değişiılı göstermiş ve farld ı kıını lu ş l ar sözkonusu Bakanlık altında servis birimleri olarak birleştirilnıi ştir.

Kaıııu kurumları özel itina gösterilmesi gereken kişi ler için onların eğit im ve öğretiıııe, rehabil itasyonve bakını servis l e ri ııe, sosyal hizmetlere ve sosyal yard ımiara ulaşım ın ı ko l aylaştıra rak topluma dahilo l malarını sağ lamak için birtak ı m hizmetler s u nmaktad ır. Kamu kuru mlarına ek olarak; yerel otoritelerözellikle valilikler, belediyeler, üniversiteler, STK'lar ve ILO, UNJCEF, UNDP gibi ulus l ararasıkuru l uş lar özel itina gösteriUmesi gereken k i şi leri n topluma dahil edilmelerini teşv i k etmek amacıylabirçok faa liyet yerine getirmekte ve çok say ıda proje yürütmektedirler.Hizmet sağlayıcılar açrsından ortak sorunlar; hizmetlerin kapsaımnın sumlı olması, yetersiz politikayapma kapasitesi ve kurumlar, politikalar ve uygulamalar aras ı ndaki koordinasyon eks ikl iğ i dir. Diğeryandan, hedef gruplar her kurum tarafından kendi politikalan ve yasa l arı çerçevesinde farklı şekillerdetarif edilmiştir. Ortak bir tanım ve bu hizmetlerden yararlanmak için ortak objektif kriterleroluşturulmadığından uygulama safhasında birçok problemle karşılaşılmaktad ır.istihdam konusuoda Çalışma ve Sosyal GUvenlik Bakanlığı (ÇSGB); ulusal, bölgesel ve sektöreldüzeyde istihdam politikası ve programiarı hazırlamak, işg ücü piyasasındaki değişiklikleri izlemek,istihdam ı ve işgücü verimliliğini artıırmak için gerekli tedbirleri almakla görevli temel kuru l uştur. 667sayılı kanuna göre ÇSGB 'nin yerel birimleri devredilmiş tir.ÇSGB'nin ilgili kuruluşu olan Türkiye İş Kurumu (iŞKUR), ulusal istihdam politikası oluşturmak,i stihdamı korumak ve geliştirmek, i şsizliği azaltmak, işsiz l ik sigortası sistemini yürütmek, ulusal vebölgesel düzeyde işgücü piyasası verileri toplamak, analiz etmek, rapor haline getirmek, İşgücüPiyasası Bilgi Dan ışma K Lrrtıluntııı çalışmalarını koordine etmek, işgücü arz ve talebininbelirlenınesine yönelik işgücü ihtiyaç analizlerini yapmak, iş ve meslek analizleri yapmak, işseçiminde rehberlik etmek, işgücünün istihdam edi l ebilirliğini art ımıaya yönelik uyum ve meslekieğitim programları düzenle:nıek,çalışa ıı için eğitim kurs l arı hazı rlamak gibi görevler üst l enmiştir.Kurum bu hizmetleri dahaı çok işsiz l e r, kadın l ar, özürlüler ve eski hükümililer gibi özel itinagösterilmesi gereken kişiler için temin etmektedir. Yerel düzeyde her ilde İŞKUR'a bağlı olarak görevyapan il müdürlükleri bu l unmaktad ır. iŞKU R , 2655'i taş rada, 534'ü ise merkez teşk i latında görevyapan tapan 3189 personele sahiptir.2 Nisan 2012 tarihinde İŞ KUR İl Müdürlükleri ve Hizmet Noktalarında görev yapmak üzere 28 I 7 İşve Meslek Danışmanı atan mı ştır. Söz konusu danışnıan lar, iş seçme aşamasında bulunan insanlar,uzun süreli işsiz l er, i şsizl i k yard ımı alan işs i z l er, mes leki eğit ime baş lama aşamasındaki gençler vemevcut işin değiştirme k isteyenler ve bunların benzerlerine destek sağlayacakttr. Bu b i zıııetyard ımıy la, İŞKUR'a kay ı tlı her bir işsiz için kendisini en kısa siirede en uygun işe yönlendirecek biriş ve Meslek Danışmanı bu l unması hedeflenmektedir. Ay rı ca bu sistem, özürlü vatandaş l ar ın işp i yasas ı na bütünleştiri lmes i ve kendilerine en uygun işi bulına lar ı amacıyla daha yakından izlenıneler iile özel durum l arına, becerilerine ve ihtiyaçlarına uygun profesyoneller tara fın dan tedavi edilmelerineyard ı mcı olacaktır .Sosyal hizmetler sisteminin kurumsal çerçevesi 08.06.20 ll tarihinde resmi gazetede yayınlanan 633sayılı KHK ile gözden geçirilmiştir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığ ı nda sosyal hizmetlerdensorumlu o !na 4 Genel Müdürlük bulunmaktadır . Bu kuruluştar aşağıda sıralanm ı ştır:Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdür l üğüÇocuk Hizmetleri Genel Müdür lüğüÖzürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müd ürlüğüKadmın Statüsü Genel MüdürlüğüAile ve Sosyal Hizmetler Genel Müdü rl üğü, daha önceki Aile ve Sosyal Araştı rına l ar GenelMüdürlüğü ve Yaşlı Bakı mı Hizmetleri Dairesi Başkanlığının yerine geçm i ş olan yeni bir kurumdur.Genel Müdürli.lk; aile ve aile değerlerinin korunması, ailelere yönelik politika ve stratejilerintanımlanması, uygulanması ve izlenmesi, aileyi tehdit eden faktörlerin belirlenmesi, farkındalik

yaratma aktiviteleri ve sorun ların çözümüne yönel ik projeler h azırlanması, aile içi şiddet, taciz venamus cinayetlerinin nedenlerinin belirlenınesi ile bu sorunla rın çözümü amacıyla ailelerindesteklenmesine yönelik programların hazırlanınası ve uygulanması, aile içerisinde kötii alışkanlıklarve bağımlılıklardan kaynaklanan sorunların araştırı lma sı, ailelerin maddi dunımlarına yönelik çeşitlikamu kumıniarı ile birlikte progranılar hazırlanması ve uygulanınası ve nüfusla ilgili değişiklik le rinaile üzerindeki etkilerinin araştırı lmas ı ndan sorumludur.Daha önce SHÇEK altıoda yer alan Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü , Aile ve Ssoyal PolitikalarBakanlığı altında yeniden düzenlenmiştir. Bu Genel Müdürlüğün görevleri; Bakanlığın çocuklarınkorunması, yönlendiri lmesi ile rehberlik ve rehabilitasyonuna yönelik görevlerini uygulamak vekoordine etmek, tüm kurum ve kuruluşlar tarafından çocuklara yönelik sağ l anan tüm sosyalhizmetlerin tanımlanması , değerlendiri l mesi ve izlenmesi, çocııkları eksik bakım ve tacizdenkoruyacak önleyici mekanizma l arın kuru lması, aileleri ile birlikte yaşaması sakıncalı olan çocuklariçin gerekli koruma ve özel bakını hizmetlerinin sağlanması, korunmasız çocukl arın ilgi li mevzuatuyarınca işe yerleştirilmesi , evlat edinen ve korumacı ailelere ilişkin hizmetlerin koordinasyonu,korunmasız çocukların kanınmasına yönelik sosyal duyarlılığı anıracak çeşit l i Hırkındalık aktivitelerive projelerinin hazırlanınası olarak say ıla bi l ir.Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü , daha önceki Özürlüler i.daresi Başkanlığ ı ile SHÇEKbünyesindeki Özürlüler Dairesi Başkanlığın ın yerini almıştır. Genel Müdürlüğün görevleri, Bakanlığınöıürlü le re ve yaşltiara yönelik koruyucu, önleyici, eğ i tici , geliştirici, rehberlik ve rehabilite edicisosyal hizmet faaliyetlerini yürütmek ve koordi ne etmek, özürlülüğün önlenmesi ile özürlülerineğitimi, istihdamı, rehabilitasyonu, aynıncılığa uğramadan insan baklarından yararlanarak toplumsalhayata katılmalan ve diğer konularda ulusal düzeyde politika ve stratejilerin belirlenmesi çalışmalarınıkoordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak, uygulanmasını izlemek vedeğerlendirmek, özürlülerin sorun l ar ı n ı ve çözüm yolların ı araştırmak , bu konuda uygulamanıngeliştirilmesine yönelik öneri ve programlar hazırlamak ve uygulamak, özürlülerle ilgili konulardainceleme ve araştırmalar yapmak, projeler hazırlamak ve tı ygulamak, münhasıran özürifilere tanınanhaklar ve sunulan hizmetlerden yararlanmada kullanılmak Uzere ha zır l anan özürlü kimlik kartlarınailişkin işleri yürütmek, yaşlılara yönelik sosyal hizmetlere ilişkin olarak ulusal düıeyde politika vestratejilerin belirlenınesi çalışmalarını koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak,uygulanınasını izlemek ve değerlendirmek , yaşhlara sınınlan sosyal hizmet modellerini geliştirmek,yaşlıların ve bakıma muhtaç özüriUlerin, yaşam larını evlerinden ve sosyal çevrelerinden ayrılmadansiirdürebilecekleri sosyal destekierin verilmesi için gerekli mekanizmaları kurmak, var olanlarıstandardize eımek, uygulamaları takip etmek ve denetleınek, yaşlıların toplumla bütünleşmesine, statüve rollerinin yeniden kazanımına, işlevlerinin artırılınasına, boş zaman larının etkili bir biçimdegönüllü kuruluşlardeğerlendirilmesine ilişkin mekani.:malar olu~iunnak, kamu kurum ve kuruluş ları,ile gerçek ve tüzel kişilerce özüriiliere ve yaşlılara yönelik yürütülen sosyal hizmet faaliyetlerineilişkin ilke, usUl ve standartları belirlemek ve bunlara uyulmasını sağlamak .Kadının Statiisii Genel Müdürlüğü, daha önce Başbakanlık bünyesinde yer alan Kadının Statüsü GenelMüdürlüğünün yerini almıştır. Genel ınUdür l üğiin görevleri şunlardır; Bakanlığın kadınlara yönelikkoruyucu, önleyici, eğ itici , geliştirici , rehberlik ve rehabilite edici sosyal hizmet faaliyetleriniyürütmek ve koordine etmek, kadına karşı aynıncılığın önlenmesi, kadının insan haklarının vetoplumsal statüsünün korunması ve geliştiri l mesi , kadının toplumsal hayatın tüm alan larında etkin halegetirilmesine yönelik ulusal politika ve stratejilerin belirlenmesi ça lı şınalarını koordine etmek,belirlenen politika ve strateJileri uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek , kamu kııruınve kuruluşları, gönüllü kurulu ş la r ile gerçek ve ttiZel kişilerce kadııılara yönelik yürütülen sosyallıiznıetlere ilişkin ilke, usUl ve standartları belirlemek ve bunlara uyulmasını sağlamak, kadına karş ıher türlü ayrııııcılığı önlemek ve kadının insan hakların ı ge l iştirmek amacıyl a faaliyet ve projeleryürütmek, bu alanda yapı l an çalışınalara destek vermek, kadının insan hakları konusunda kamuoyunubilgilendirmek ve aydııılatmak suretiyle toplumsal bilinçlenıncyi gelişt innek, kadına yönelik her türlüşiddet, ı öre ve namus cinayetleri, taciz ve isıisınarın önlenmesi için çalışma larda bulunmak, kadınınaile ve sosyal yaşanıdan kaynaklanan sorun ların ı n çözümüne destek o l uşturmak, sağlık, eğitim , kültiir,

çalışına ve sosyal güvenlik başta olmak üzere bütün alanlarda kadı n lar ı n ilerlemesini sağ l ay ı c ı ve kararmekanizmaianna katılımını artırıcı çalışma l arda bu!unınaktır.Bu Genel Müdürlükler yeni .I..'Ufuldukları için, önümüzdeki yıllaraçalışmaları halihazırda devam etmektedir.ilişkin stratejik planlarını oluşturma2.1.1.3.5. Sosyal & Ekonomik Analizin Temel Nokta la rıönceki bölliınlerden çıkarılan sosyo-ekonomik durum analizinden elde edilen bulgular aşağıdakigibidir:İs tihd:ım• Yüksek büyüme oranianna rağmen ekonominin iş yaratma kapasitesinin kısıtlı olması• Özellikle önceden tanmda ça l ışan kadın l arın işgücüne katılım oranın ın düşük olmas ı• Özellikle kadın l arın istihdam oranlarının düşük o l mas ı• Şehirler ve kırsal alanlar arasmdaki işgücüne katı l ım farklılıklarJilln yüksek olması• Özellikle kentsel alanlardaki kad ın ları n işsizlik oran l arın ın yilksek olması• Özellikle yüksek eğ i t im düzeyine sahip gençlerin işsiz l ik oranının yüksek o lmas ı• Tarımsa l çöıülme nedeniyle ortaya çı kan işsizl i k• Özellikle tar ım sektöründeki yüksek kayıt d ış ı istihdam oran ı• İşgücünün düşük eğilim seviyesine sahip o tınası• Kamu hizmet sağlayıcılannm özellikle yerel düzeyde kurumsal kapasitelerinin yetersiz o lmas ı• Riskli işlerin yaygın olması.Eğitim• Eğitim sisteminin oldukça merkezileşmiş yapıya sahip o l ması• Kariyer rehberlik hizmetlerinin yetersizliği ve yatay ve dikey geçişlerde yaşanan zorluklar• işgücü p i yasası ve eğitim sistemi a rasındaki bağl antının zayıf olmas ı• Bölgeler aras ında kayıt oranlarındaki yüksek uyumsuzlıklar• Okul öncesi kayıt oranının artmasına rağmen halen düşük olmas ı• K ı zl arın özellikle ortaöğretimde kayıt oran l arımn artmasına rağmen halen düşük o lmas ı• Özellikle kızların okulu b ı rakma oranlarının yüksek alınası• Mesleki ortaöğretimde kayıt oraııınııı artmasına rağmen halen düşük olması• İlk ve ortaöğretim düzeyi ndeki eğitim kalitesinin düşük olmas ıYüksek öğretimde arz ve talep arasında dengesizlik olması• Yaygın eğitimi n çok pa rçal ı bir yapıya sahip olması• Yaşam boyu öğrenme pol iti kası(YBÖ) uygulama l arının yetersiz o l ması• BİL kullan ı mıııın yet.ersiz o lmasıSosyal içerme• Özürlüler için sosyal hizmetlerin ve sosyal yardımların yetersiz olması• Sosyal koruma sisteminin çok parça lı bir yap ıya sahip ol ması• Kurumlar arasında güçlü bir koordinasyona ihtiyaç duyulması• Yoksullukla mücadelede bütüııcül bir yaklaşınım o lmaması• Gecekondu bölgelerinde yaşaya n yoksul insanlara yönelik konutl arın yetersiz o lmas ı• Sosyal güvenlik sisteminin kapsam ı n ı n sıııırlı olması• Özüd ülerin düşük istihdam ve işg iiciine katılım oraıııııa sahip o lmas ı• Çalışanlar arasmdaki yüksek yoksulluk oranı (''çalışan yoksulluk")• Düzgün iş o lanaklarının eksikliği, riskli işlerin yaygın olması

• Çocuk işçi l iginin ve çocuk yoksulluğunun yaygın olması.Bu bulg u ların gösterdiği gerçekler ış ığında, mevcut durum analizi insan Kaynakla rı Ge l işim i içinmüdahale alanlaruıuı neler olduğunu göstermektedir. MIPD ve SÇB çerçevesinde analiz, üç müdahalealaruna odak l anııuş t ır. Bu alanlar aşağıd a l istelenmiştir;• İstihdam• Eğitim• Sosyal içerme.Bütlln müdahale alanlan için geçerli olan yatay konular aşağıdaki gibi özetlenebilir:Yatay Konular• Bölgesel farklılık lar• iç göç• istihdam, eğitim ve sosyal içerme konusunda araştı rma ve analiz eksikl iğ i• Politika uygulaına l arıoııı izleme sistemlerinin eksikliği• ilgili kamu kumıniarı arasında koordinasyon eksikliği• Kamu ve özel sektör aras ı nda koordinasyon eksikl i ği• i stilıdamda kayıtsız büyüme oranıııııı yüksek olması.2.1.2. Orta Vadeli İhtiyaçlar- Tem e l SorunlarBu değerle ndirmelerin sonuelmda belirlenen Türkiye'nin orta vadeli ihtiyaçları ve hedefleri aşağıdakigibi tanımlanabilir:Yatay Konular• Sosyal ortakların ve sivil toplum kuruluş larının aktif katılınuyla İKG OP'deki politikafaaliyetlerinin ve tedbirlerin düzenlenmesi ve uygu l anmasını sağlamak amac ıyl a kurumsalkapasitelerin güçlen-diri lmesi• Bölgesel ve yerel farklılık l arın azaltı l ması• Sürdürülebilir büyümenin sağlan ab ilmes i için politika uygulamalan konusunda izleme ve etkianalizleri gelişti r i lmesi• Bütün hissedarların katılımının arttırılması• Paydaş lar arasındaki koordinasyon ve işbir l iğinin arttırılması• Belirli bölgelerdeki uygulamalar sonucunda elde edilen fiıyda ve sonuç ların ulusal düzeyyayılınası• Hayat boyu öğrenme yaklaşımıyl a eğitim ve istihdam arasındaki bağlantının güçlendirilmesi• Düzı,>iiıı iş ola n ak l arının sağ lanması• "Çalışan yoksulluğu" ile mücadele• Çocuk işçiliği ve çocuk yoksull uğu ile mücadele• Kadın yoksulluğ u ile mücadele.İstihdam• Kadınların iş~ücüne kaulımının arttırı lınas ı• Lizbon stratejisi doğru l tusunda kadın istihdam oran larının arttırı lınası• Tarımsal çözilimeden kaynaklanan işs izlikle mücadele edilmesi

• Özellikle gençlerin işsizlik oranlarının düşü rülme s i• Okuldan işe geçişin kolaylaştırılması• Ekonomi ve istihdamdaki ka yı t dışı sektörün pa yının düşürülmesi• Kayıtlı isl iltdamı n arttırılınas ı• Kamu istihdam hizmetlerinin kalitesinin ve kapsamının geli ştirilmesi• İşgücü piyasası an alDı in in düzenli ve sistematik bir şeki lde koordine edilmesi ve gel iştiri lmesi• iş gücü piyasasının arz ve talep kısıml a rı a ras ında uyıunun sağ lanmas ı.Eğitim• İlk ve ortaögretimde okulu terklerio azaltı lm as ı• Okul öncesi eği timde kayıt oran l arın ın arttınlması• Özellikle ortaöğ retüm d e kızların kay ıt oran l annın arttırılmas ı• İlk ve ortaöğretimde mesleki rehberlik hizmetlerinin arttırılması• işgücü p iyasas ı ve eğitim arasındak i bağlantının güçlendirilmesi• Özellikle mesleki eğ itim ve öğretim (MEÖ) kalitesinin artt ırılması• MEÖ'nün öğ renc i lerin çoğu için gerçek ve cazip bir seçenek haline getirilmesi• İşgücü n ün rekabet edebi l i rliğ in i daha da arttı rarak ekonomik büyümenin sağla nınası• İşgücü p iyasası koşullannın değişen gereksinimlerinin karşı l anması, piyasanın kalitesininarttırılınası ve piyasaya erişiınin arttırılınası stratejisi çerçevesinde eğit im ve öğretimreformuna devam edilmesi• İşgücü piyasası ile yayg ın e ğitim arac ılığıy l a edinilen beceriler arasında daha güçlü bağ l arıntesis edilmesi• Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi'nin kabul edilın esi ve uyg u la nınası• İşçilerin, iş ve renlerin ve ş irketlerin uyumunun arttın lması için eğilimlerin kapsamının vesayıs ın ın arttırılması• Teknolojik ilerlemeler ve ekonomik ge li şmelerle daha iyi bütünleşmenin sağ lanması• işç i, iş vere n ve ş ir ketleri n daha yenilikçi ve rekabetçi hale getirilmesi• İşyeri ile ilgili beceri ve kabiliyetlerin geliştirilmes i• Fa rklı eğ itim düzeyleri ve türleri aras ındak i bağlant ın ın gelişt irilm esi yoluyla eğitimsisteminde daha kolay geçiş imkan l ar ı sağ la mak için gerekli araçla rı n desteklenmesi.Sosyal içerme• Özürlüler için ve az ge l işmiş bölgelerde sosyal uyurnun temin edilmesi• Öziirlülerin işgücü piyasasına, eğitime ve sosyal hizmetlere daha kolay entegre olma lann ınsağlanması• Sosyalhizmetlerin ve sosyal yardım l arıo sosyal sigorta sistemi vasıtasıyla koordine edilınesi• Sosya llı izmetler/yardunlar ve işg ücü p iyasası kuruluşla rı arasında bağlantı kurulması• Özürlülere yönelik sosyal hizmetler ve yardıml a r sağ layan kuruluş lar arasında koordinasyontınsağlanmas ı• Özürlüler için daha uygun çalışma ortamı ve iş imkanlan yaratı lmas ı• Toplumun, özellikle i şvere nler ve öziirllilerin fark ındalık dUzeyinin artırı lmas ı• Özürlülerin sosyal hizmetler ve istihdam hizmetlerine e ri ş i m in i n geliştiri l mesi.

2.1.3. GZTF (SWOT) ANAL İZİTablo 89: GZTF analiziGÜÇLÜYANLAR~ Genç ve dinam ik bir nUfus~ Ytiksck ve sürdUrülchilir büyüme ora n l arı.1 Ekonomik hareket l il i ği n yüksek olma~ı~ Istihdamdaki endüstrinin ve hi7Jnctlcrinpaymın artına~ ı.1 I ŞKUR'un önceki Ai PP deneyimi~ G i riş i mc i lik ve uyum kapas i tc~i.1 Eğiti min her dü7.Cyiııdc kayıt oranların ınartı rılması~ Örgün eği ti mde lliT alıyap ısın ın yaygı nolonas ı~ Yfikscköi\rctiın sistemin in yaygın olonas ı~ Eğit i min milli bütçedeki payının arıması~ Her İB il S rı bölgesinde e.n az bir üniversiten inbulunması~ Sosyal dayanışm a ve yardı nı la}m a kültiirli,sosyal sorumluluk konusundaki furk ı ndalıgınartı n iması~ Sosyal gUvenlik kurumlar ın ın b i rleşti ri l mişolınası~ Yeni· yeniden yapı l andırıl nuş kumınsalorgaııiıasyon~ Kay ıtdışı i sti hdamırı dezavantajlarona i lişkinfark ı n dalığın artı rı lmas ı~ 2010'dan bu yana uygulanan llibe projeleriyleka7llnı l an tecrilbe~ Kurumlar aras ıııdaki gel i şm i ş işbi rl igii~ Resmi olmayan yollarla edin i lmiş beceri veyeterliiiiderin öneminin aıtınası,/ YBÖ straıejisiııin bu l un ması .FlRSATLAR~ Demognıfık fırsat peo cerı:si~ Rekabetin aıtması~ Bilgi toplumu~ AB katılun süreci~ Kaliteli işgiicüne olan talebin ıııtması~ Dogı-udan yabanc ı yarıromların arıması~ Yeni kurumsal yapı laıuna~ Merkezi ve bölgesel aktörlerin proje hazırlamave ııygul ama bettrilerinin artırılması .ZA YIF YANLAR~ önemli bölgesel fa rk l ı lıklar~ Politika yapıın ve uygulama sürecinde S TK' Iarın, yerelidareterin ve kamu k u rumların ın kapasitesinin smı rhohnası.1 Özellikle k adın ların işgücü ne kat ı i nn ve istihdamo ranları n ın dü şük olması~ Ö?ellikle gençlerin işsizl ik oran l arının yi.iksek seviyedeolonas ı~ Kayıt dı ş ı i sti hdamın yüksek olma

kişinin ı 5-44 yaşlan arasında ve 1 O milyon kişinin de 45-64 yaşlan arasıoda olacağını tahnıiuedilmektedir. Bu hemen hemen nüfusun %70'inin 15-64 yaş aras ındaki çalışma yaşı içerisinde olacağ ıanlamına gelmektedir. İki nci temel sorun ise Türkiye'niu rekabet edebilir l iğinin geliştirilmesi vebölgesel farklılıkların aza ltı l mas ı meselesidir.Çalışan nüfusun artmas ı, eğit im ve öğretime yeterli yatırımın yapı lmas ı ve etki li sosyal içermepolit i ka l arı yoluyla insan kaynak l arı yönetiminde önemli bir arltş sağlanması halinde Türkiye için hemekonomik hem de sosyal gelişme için önemli bir fırsat sunmaktad ı r. Demografik fırsat penceresininkullan ımı Türkiye'nin rekabet edebilirliğinin gel iştirilmesi konusunda anahtar rolü üstlenecektir,çünkü Türkiye'nin bölgesel farklılıklarını azaltınay ı anıaçiayan faaliyet ler ve Öncelik 1 Bü lgeleri ııeyönelik daha fazla destekle insan kaynaklarmın geliştirilmesi, Türkiye'nin rekabet edeb i lirliğinekatk ı da bulunacaktır.Özel sektör de dahil olmak üzere çeşitli kunıhı ş lar tarafından gerçekleştirilen "kurumsal sosyalsorumluluk" faaliyetleri İKG OP altında desteklenecektir. Kamu ve özel sektör arasuıdaki ortaklıkgeliştiri l erek yeni giri şimler baş latınaya yönelik faaliyetlerin yan ın da özel sektör tarafından yürütülengirişimleri bütünleyici faaliyetler de iKG OP altında desteklenecektir. Bu şekildeki bir ortaklığm İKGOP altındak i aktivitelerin doğas ı ve genel amac ı gereğince etkin olması beklenmektedir.GZTF analizine göre güçJU ve zayıf yaniara dayanan, firsatlan maksimize etmek ve tehditleriıniuiınize etmek amaçlı stratejiler, hedefler kısmında belirtilmiştir (lütfen Tablo 85'e bakınız).İKG OP'nin genel amacı ''daha fazla ve daha iyi iş olanak ları ve daha geniş bir sosyal uyum ilesürdürülebilir ekonomik büyüme yetene ği ne sahip bilgi temelli ekonomiye geç işin destekl enınesi"dir.Bu genel hedef a l tında sosyo-ekonomik analizlerden ve GZTF analizinden çıkarılan sonuçlar ışığındagel i ştiri len İKG OP'nin özel hedefleri, aşağıdaki gibidir:Daha iyi is t ilı daın, eğitim ve sosyal içerme politika ları vasıtasıyla demografik fırsatpenceresinden yararlanılmasıBölgesel farklı lı kların aza ltı lmas ı

Tablo 90: Akış Diyagram ıGGçiO YinlarGüçlü Yantın•Gcuç ve di:o:unik bir nllfus• Ekonomık laatd:(ll ılıi,Jn &\ . biiyUı»enin ) apı $ıtıırı. yaygın ol.ınlsı•Sus) al ~vcıılik kurwn lıutnınbirı es,irifı ni:$ olması•Sosyal dayanışm:ı veyardımlaşma kt\JıOrQ• Yeniden y4{tıtar.dınlmı $fıuıunt~l orıpul it~)on• YBÖ l.illttlfOnon ııcli $liri lmcsi•Özc:Uikle hibe projeleriyard ııoı)'la bıanılaıı tec.ıii beı:ı..:o:ı~uı;:~~·~p.::ıı:::mı:::t~;ııar t ·• f.>tm,ogrıııfik (il"') ıal pencçrtsı· ·Anan rebbeı' •IJil;i toplumu•Kaliteli i şgOcünc olan t:ılcbinnnmaı;ı~G"ô(:Lü YAN;NLAR I 'VR'if;ıı..;;.,,. .-A I{I M.A KSiM (Z ıı~ F. Tı\t F. :;.. ıl .si t~rntATr•Genç ve d maıni t nttfu~ıırı ~·nrhmmak tç~n AIJ)P mikbhalelcii vekari)X:r rehberlık hi7ın~lcri•K3dı ni N"ın işgoeı; ri ~sası :l3 bhl ıın.mı ~ıtertn un surları o:ıı.aıutın:uı için dcsscldcy\ci ıa31 iycıl cr· Ot-~-,: lcno '~ k.ııdınl ıınn ~irişimcili~i nin ıc:ş\·ik; ~iln~i· Öııellikle krlJ:ı-rı,ı' k.oly ıt oraıunı n anurılu'13sı•Okullanb DIT ~hyaptıitıldan ~ar.trl a:n ıl:maunı s.ıW:unı'lk i~in OİT· e~ilıınleri ''~rih'ıx-si• Sosyal Oüvcnlik Kunıın..uw:n vç diğer ilgili kurumların kapasilcsinin, tırttJnJrnikSI•Rekabi..>C ~debili rlilin dcsıd:l c-ntnı.>:ti i-ç.itı işçi, işv~n ve.şiık~!erara.o;ındak:i uyurnun anun lması•Okul ve işg.ücü ıxmın araoı;.ınd akı ba~anh nın güçl('fld iri lmc!lı· Ü~IIi.kte hibe rırojckri) l e edinHen l~tUbcnin ~·ayı lması• Hayat boyu öaı~nmc tü iU1rlkıürı rüm Nli'TS n hölgclt:rinc y:.ı}·lln~ı;:ı1L,.-~··rn·~"'"''ll Za yıf Yanbır:! •ÖJtölg&l fıı rkWıklıır•Sı.nnil i,J~ıri kap:ısiı ı=· • VOkse$( işşiı:Jik seviy\!Si• Ytl~k kayıt dış.~i stıhdam cıran ı• E&itimdc düşük kay ıl or.ını• r-.ıitirrı ~-c- i.ı-ı i hc:LYI'l.3ta.~nd.'ıkibaliantının '-l"i~ıfofma_.,,• V •ygıu elitim in p:vçala nmış yapısı• ve yaşaın boyu O!rcıunepol itikas.ının v1ı..ani3Sı•Ciitim lurlikSinin )'~·kı'$.i.dij:i•Sosyal hunı.rtkrin \ \1 $06)'81yanhmlıuın y~siı.lil}i•llilıP '"1: uonaohjm ~n sfı:ri i1,:in:e':~!:~;Ee l i~I'· ıvTMtler·iç göç• Tıırıın sd:ıötO!IdtkiçOıülırıc• (idır d~ıh nnndtıkidcngdi·z.lik·ı.A v r F YANI."" ' v t\Tr.Hni Tu: ıd MINThtri'f.li:TME,,I.HF. IISI•Öneclık ı hölgelcri arasındaki ve bu bölgder ilc kt'ılan öncetık ll· ~lgc'c:ri ar.-~ıı:daki bl:ıt~ flırl.:lı hl:loM ııtı:ılıdnlll !Uı'la yöı)Ciik3)ri$frtllerin ıeli~ti ıil mc$i ve b•*l311lrnas'•lsiihdanl. cAitim ve sosyal gttw:nlik koml~lnıının idari kapasiıc.ıoi.. inaıtuntn...-ı:;ı• l

İKG OP'NİN YOGUNLAŞMA STRATEJiSiNE YENİ Y AKLAŞIMİKG OP, GTZF analizlerinden ve sosyo-ekonomik anal izlerden elde edilen bulgulardan yola çıkara kgenel hedefler ve bir dizi özel hedef; MlPD ve SÇB belgelerinde belirtilen stratejiler ve bedetleryanında "9wıcu Kalkınma Plaıu" , ulusal strateji belgeleri (JlM, JAP, LLL), Avrupa istihdam Stratejisi,Lizbon Stratejisi, Avrupa 2020 Stratejisi ve Topluluk Rehberleri ile uyumlu bir dizi öncelik, tedbir veuygun faaliyet belirlemiştir.Gözle görülebilir bir etki yaratmak için bütiiıı müdahale alanları istihdam la bağlantıiann a ve istihdaınayapt ı klar ı katkı lara göre değerlend ir ilmelid ir. Çiiııkii i st i hdamııı ve istihdam ed i l ebilir l iğin arttırılmas ıiKG OP kapsaınındaki dört önceliğin hepsi için ortak ıneseledir.Ekonomide iş yaratımı, çoğu IPA vasıtasıy la yapılan müdahalelerin kapsaın ı dışın daki çeşitlipolitikalara dayandığı ndan, istihdam arz ı ile ilgili tedbirlere tamamen i KG OP'de odaklanı lacaktır.lKG OP'nin stratejik öncelikleri ve tedbirleri, AB ve Ulusal Politikalar çerçevesinde GTZFanalizlerine göre belirl enmişt ir. Aşağ ı daki tablolardan aşamalı bir yaklaşım çıkarı labi l ir. Ayrıca, iKGOP'nin Avrupa Sosyal Fonu Öncelikleri, MIPD ve SÇB öncelikleri yanında strateji dokümanları ile deuyum içinde olduğu görülebilir. (Ek 2'ye bakınız)Dokuzuncu Ulusal Ka lkınma P l anı "istihdamın arttırılması" hakkında politika oluşrunılması için temelçerçeveyi belirleıniştir. Plan şun l arı hedeflemektedir:• işgücü piyasasuıııı ge li ştiri lm esi• Eğitim ve işgücil p i yasası arasında iyi bir ba~lantı kuru l ması• Aktif i şgücü piyasas ı politi kalarının gel iştiri lmes iPlan "Beşeri gelişme ve sosyal dayanışınanın guçlendirilmesi" ile ilgili şunları amaç l amaktadır:• Eğitim sisteminin geliş tirilmesi• Etkili bir sağlık sisteminin elde edilmesi• Gelir dağılımının iyileştirilmesi, sosyal içerıne ve yoksullukla mücadele• Sosyal Güvenlik Sisteminin etk inliğinin arttırı l ınas ı• Kültürün korun ması, geliştiri lmesi ve sosyal diyaloğun guçlendirilmesiiKG OP, genel olarak 9. Ulusal Kalkınma Planı ile uyum içerisindedir; ancak kaynakların sın ır lıo lmas ından dolay ı sağ lık ve kültürün konının ası gibi alanlar iKG OP'nin kapsaını dışında tutulmuştur.9. Ulusal Kalkınma Planı'nın stTatejisi ekonomik rekabet edebilirlik ve insan kaynakları gelişimininkarşılıklı etki leşim içinde olduğunun a l tını çizınektedir. Rekabetçi bir ekonomi bir yandan bilgi vekabiliyetlere olan talebi arttırırken , diğer yandan istihdama ve çalışma oranına katkıda bu l unmaktadır.Ayn ı zamanda insan ların işgilcü piyasasma başarılı bir şeki l de entegre olınaları ve kabiliyederinigeliştirme l eri ekonomik rekabet edebi l irliği ve katma değer i daba yüksek faaliyetleri teşviketmektedir. Sonuçta insan kaynaklarına yatırım yaparak istihdamlll teşvik edilmesi hem daha rekabetçibir ekonomiye hem de insan kaynaklannın daha iyi bir şek ilde kullanı lmasına önemli ölçüde katkıdabulunacaktır. iKG OP'nin stratejik öncelikleri ve tedbirleri, MIPD'nin öncelikleri yanında UlusalKalkınma Planının bu stratejisi ile de uyumludur.iKG OP'nin bedetleri aynı zamanda JIM ve JAP tasl aklarının hedefleri ile de uyuınlıı dur . Bubağlamda, İKG OP, AB ile Türkiye arasıııdaki ortalama istihdam oranı farkının azaltılması yanındaJAP' ta belirlenen bedetler doğrultusunda genel istihdam oranının arttırı l masının yo llarını araştıranönemli bir araçtır. Sosyal içerme sonıo larıy la mücadele etınede daJıa biltüncill bir yaklaşuna sahip olanJIM' e göre iKG OP daha çok sosyalhizmet ve yard ım sağ l ayıc ılar arasın da ulusal sistem düzeyindekoordinasyonun sağianınasına ve hedef gruplar bazında istihdanı edilebiliri ik ve istihdam konularınaodaklanmaktadır.

Bölgesel i şgücü farkl ılı k ları üzerinde durmak, bölgesel ve yerel düzeyde insan kayna k l arını daha iyiku ll an ına yı teşvik etmenin yanında daha dengeli bir bölgesel ka lkınma s ağlam anın da ön koşul udur. Ekolarak, az ge l iş mi ş bölgelerde eğ itim e ve sosyal hizmetlere erişimin arttırı l ınası da bölgeselfarklılıkların azaltı lmasına kalkıda bulunacaktır.Bu stratejik hedefler doğru ltusunda ekonomik kaynakların büyük bir bölümü (en az %50) Öncelik IBölgelerine tahsis edi lecektiı. Ancak, geçen dönem in uygulamasından edinilen tecrübenin yayı l masıhayati önem taş ı dığıııdan ulusal düıey ve d iğe r Öncelik n Bölgelerinin payla r ı da sıras ı yla %20'ye ve%35'e varan oraniara aru ırı laca kıı r. Öncelik ll Bölgeleri doğrudan faaliye Llere kat ılın a imkanma sahipolacak ve bu bölgelerin özellikle üretimde ve istih daıııda yenilikçi yöntemler ge l iştiri l mesine uygunortamlarından ya rarlanılacaktıc Bölgeler aras ıoda yak ıu saıua ve ortaklı k g üç leıı dirilecek. yeniyaklaşımlar ve uygulamalaırın bölgeler arasında transferi sağlanacaktır. Daha önemlisi, lPA IVa ltın daki fonların sorunsuz akışı ve kullanım ı için de hayati önemi haiz bir konu olan, kaynak l arındaha geniş bir coğrafi alanda kullanılması yoluyla fon l arın eın i lim kapasitesi arttın l aca ktır.Türkiye çapında istihdam, eğitim ve sosyal içerme alanlarındaki hedeflere ulaşmak ve karşılaşılanzorluklarla mücadele etmek amacıyla, coğrafi yoğun laşmaya getirilen yeni mantıksal yaklaşımtemelinde tüm NUTS ll bölgeleri iKG OP tarafından k.apsanmaktadır. Özellikle hibe projeleriyleedinilen tecrübenin Öncelik II Bölgelerine dalıa yüksek bir mali payla yayılma s ı hedeflenmektedir. Buyaklaşım tüm öncelik eksenleri ve tedbirlerle ilgilidir. Bu kapsamda, hedef gnıplar, f.ıa l i yetler vegöstergeler yeni yaklaşıma uygun olarak gözden geçi ri lm i ştir.3. TÜRKİYE İNSAN KAYNAKLARININ GELİŞTİRİLMESİOPERASYONEL PROGRAM STRATEJiSi3.1 ANA ÖNCELİK EKSENLERİ VE TEDBiRLER3.1.1. İstihdamANA ÖNCELİK EKSENi -1Özellikle kadırıların i şgücü ne katılımlarını artırarak ve öz-ellikle gençler için olmak üzere işsizlikoran la rını azaltarak, daha ok insanı istihdama ekmek ve is tihdamdakalmalarını temin etmek.Amaç:Bu önceligin amacı, Türk i şgücü piyasasının üç temel sorun ala n ın ı oluş turan, kadınların işgücünekatılını l arının artırı lması, gençlerin istihdamının artırıl ması ve kayıt dı ş ı istihdamla mücadeleedi lmesidir. Bu amaç, eğitim ve mesleki eğitimden bilinç artırılınasına kadar geniş bir politika alan ın ıilgilendirmektedir. Ayrıca, kamu istihdam hizmetleri, daha kaliteli lıizmet sağlanınası ve daha etkinişgücü piyasası politikalarının uygulanması noktasında büyük önem taşımaktadır.Özel Amaçlar:ı. Daha önce tarımda çalışmakta olanlar dahil olmak üzere, kadın l ar ın işgüc üne katılunl arının veistihdamlarının teşvi k edilmesi,2. Gençlerin is tihdamının artırılması,3. Kayıtl ı istihdam m desteklenmesi,

4. Kamu istihdam hizmetlerinin iyileşti rilmesi.Dayanak:Kadınların işgücüne katılım oranı hem kentlerde hem de kırsal alanlarda erkeklerin katı lun oranındanönemli ölçüde daha düşüktUr. 2010 yıl ında işgüc ilne katılım oranları sırasıyla kırsal alanlarda erkekleriçin %7 1,6 ve k adın lar için %36,3, kentsel alanlarda ise erkekler için %70,4 ve kad ın lar için %23,7olarak ge rçekle şmiş tir.Dolayısıyla erkeklerin işgücüne katılım oranları ile kadınların i şgücü ne katılımoran ları arasındaki fark kentsel bölgelerde daha belirgin olmaktad ır. Kısıtlı iş imkanlan ve tanınınpayının azalmakta olmasına bağlı olarak kırdan kente göç artmaktadır. Bu dunım, büyümemerkezlerinde özellikle belirgindir. Bu değişim , ilk başta kadınl arı, özellikle de eğitim düzeyleri düşükolan kadınlan etkilemektedir. Ataericil aile yap ısı, çocuk bakımı ve aile bireylerinin bakımını kadınınsorumlulu~u olarak gören geleneksel bakış açısı ve mali olarak eriş il e bilir çocuk bak ı m hizmetleri ninyetersizliğ i özellikle kentlerde kadıniann i stihdaına katıltının ı daha da zo rl aştıroıaktadır.Gençler arasında i şs iz lik, tüm Türkiye'de olduğu gibi büyüme merkezlerinde de yaygındır. Yüksekgenç iş siz liğ i oranları, d i ğe r nedenlerin yanı s ıra özellikle okuldan işe geç i şte yaşanan güçlükler, talepedilen beceriler ile işgücünün sah ip olduğu beceriler arasındaki uyumsuzluk, iş i mkan ları n ı nyetersizliği, etkin istihdam hizmetlerinin yetersizliği ve iyi i şleyen kariyer rehberlik hizmetlerinineksikliği nd en kayııaklanmaktadtr. Gençlerin i şgücü p iyas ası içerisindeki dezavantajlı pozisyon larıgençler arasındaki işsiılik oranlan ile ortalama işs i zlik oranlarıma kı yaslanınası anlam ı nda analizedilebilir. Gençler arasında. i şsizlik oranı ortalama i şsizlik oranının neredeyse iki katı kadardır.(20 10'da sıras ı y l a %21,7 ve %12,1, TUIK)İstihdamın ya kl aş ık yarıs ını oluşturan yüksek kayıt dışı istihdam, Türk işgücü pi yasasında yaşanan bird iğer sonmdtır . Tablo 29'daki veriler, tarımda ve tarım dış ı sektörlerde olmak üıere iki tür kayıt dışıistihdam ın varlığını ortaya koymaktadır. Tanmda istibdaıııın tamamma yak ını büyilk oranda kayıt dı ş ıolan ücretsiz aile işçiliği biçimindedir. Mevcut sosyal güvenl ik mevzuatı gereğince, Türkiye'detarırnda çalışanların sosyaD güvenlik kurumları n a kay ıtlı olmak zorunlu luğu bulunmamaktadır.Dolayısı yla, tarım sektöründeki kayıtd ışı lığa il işki n olarak alınması gereken tedbirler, 1KG OP'ninkapsamını aşmaktadır. Daha. önce de belirtildiği gibi, İKG OP'nin baş lıca odak noktası, uygulanacakfaaliyetlerin etkisinin kısa dönemde daha görünür olmasının b eklendiği tarım dış ı sektörlerde kayıtlıistihdamın artırılınası o lacaktır. Kentsel bölgelerde tarund ı ş ı işsizliğin daha yaygın olması nedeniylekentsel bölgelerde ilk hedef grubun tam zamanlı ça lış an işçi ler o lmas ı gerektiği sonucuna van lab ilir.Diğer taraftan, geçici işç ile r önemli ölçüde sosyal k orunmanın d iişü k seviyede olduğu seetörlerdeoldukça dezavantajlı bir konuında bulunınakıadırlar.TÜSlAD'ın "Türkiye'de Bölgesel Parklar ve Politikalar (Regional Disparities and Policies in Turkey)(2008) başlıklı raporunda göç ile işg ücü piyasalarında yaşanan dönüşüm arasındaki ilişki ortayakoııulın akıa dır. Raporda, nüfus dinamikleri üzerinde b irtak ım olumlu etkilerin olmasına ragıııen nüfushareketliliği işgücü p i yasa ları üzerinde baskı o luşturan unsurlardan birisi olınaktadır.Tarımsa l çözülmeve hızlı kentleşmen in yan ında hı zla artan genç nüfusdan dolayı işgücün e katılım oranında ciddi azalmaolmaktadır. Bölgesel larklarla ilgili olanık, istihdam ve i ş gücüne katılım oranlarının yanıs ıra işgüc üp i yasasın ın gelişim seviyesi bakımınd an da bölgeler arasında önemli farklar bulunm aktadır. Doğubölgelerinde çalışma yaş ında bulunan kişilerin say ıs ının yüksek olmas ı n a ragıııen, bu bölgelerde göçeneden olan iş imkan larının yetersiz liği sebebiyle bu durum Ji.rsata dönüştürüle roe mektedir. 2000yılında yapılan genel nüfus sayımın da göçe neden olan etkenler sorulmuş ve göçmenlerin %20'sinin işaramak ve iş bulmak aınacıy la göç e ttiği tesbit edilmiştir.Diğer yandan, kamu istihdam hizmetleri, bu amaçlara ulaşınada bilyük önem taşımak tadır. Daha önceuygulanan projelerle, Türkiye'de kamu istihdam hizmetlerinin uygulanmasından sorumlu tek kamukuru luşu olan İŞKUR ' uii kurumsal kapasitesi desteklenııüştir. Son yillarda İŞKUR 'un işe yerleştirmeve i şsiz say ı s ı kayıt oranlaın ııda art ış olmasına rağmen, sunula n istihdam hizmetleri hala yetersiz

ka lmaktadır. istihdam hizmetlerinin hedef gruplar için daha erişi l eb ili r hale getirilmesi için bölgeselve yerel düzeyde kurumsal kapasitenin desteklenmesi gerekmektedir.Açıklama:Faaliyetler bakımından bu öncelik, kad ıol arı n işgüc üne ka tılımı ve i s t ihdamının önündeki engellerinaza ltıl ması ile genç i şs i z l iği ve kayı t dı ş ı istihdam ile mücadeleyi hedef almaktad ır.ihtiyaç duyulan ve uygulan olan yerlerde, faaliyetlerin h azırl ık ve uygulama evrelerine geçilmedenönce güvenilir ve güncel verilerin elde edilebilmesi amacıy l a Tedbirler a lt ındak i bütün faaliyederniteliksel ve nice! ihtiyaç analizi faaliyetleri ile desteklenecektir.Kad ın l arın işgücü p i yasas ı na katı l ım oranı nın arttırılması eylemleri eğ it im, kadınlar için işimkan l arının yara n lınas ı , mesleki eğ itim , aktif istihdam prog ram ları, staj ve çıraklığın ya nıs ıraÖncelik ı Bölgeleri'nde i şgücüne ka tı lmaını ş olan kadınla rın eğitim düzeylerine göre grup l and ın l mışgirişimcilik fusa t ları sunulması ile ilgili tedbirleri içerecektir.Gençlerin istihdamının artırılınasma yönelik tiıa liyetler, danı şına ve yönleu d imı e hizmetleri,g i rişimc i l ik ve inovasyon kliltürüniin ge lişt iri lmes i hizmetleri, staj hizmetleri ve okuldan iş hayannageçi ş i ko l ay l aştırmaya yönelik faaliyetleri içeren aktif istihdam p rograml arı ol acaktır. Diişük eğitimdiizeyine sahip olanlar için ise odak n oktası , çua klı k ve mesleki eğit im kurs l arı olacakllr. Düşük beceridüzeyine sahip olanlar için, istihdam ed i lebil i rl iğ in art ı rı l ıııas ıııa yönelik faaliyetler desteklenecektir.Kayı td ış ı istihd aına ili şkin olarak, faaliyetler, k ay ıtlı isti hdam ile elde edilen sosyal güvenlik ve diğeravantaj ları sağ l amak amac ıyla bir kay ı tlı istihdam kültürü ge liş t iri l ecektir. Bu oıaksatl a , doğas ı gereğibu ın evzu ile ilgili olarak doğru sonuçlara u l aşı lması ve sağ lık lı kararl ar ın alııun as ı için güvenilir veyeterli düzeyde verinin elde edilmesinde yaşanan zorluklardan do l ay ı bilgi temini için anketiere veanalizlere ihtiyaç d uyulmak tad ır. Farklı paydaşların kullanınıma açık yeni me kan i zmaları ngel i şti ri lmesi ve operasyonelleşti r ilınesi . ya l n ı zca güçlü ve zay ı f nokta l arın tesbiti için değ il , ay nızamanda paydaş lar arasında daha geniş bir işb irliği ve koordinasyonun sağlarımas ı için gereklidir.Kamu istihdam hizmetlerine ili şkin kurumsal kapasitenin geliştirilınesi , yerel düzeyde görev yapanlar dadahil olmak üzere, genel istihdam hizmetleri sağlayan kurımılarm kapasitelerinin geliştirilınesinigerektirmektedir. Bölgesel ve il düzeyinde işgücü p iyasas ı analizlerinin eksikliği, ilgili poli tika larınolııştunı lınasını sınırlayan en önemli fdktörlerden biri o lduğundan, bu öncelik altındaki faaliyetler ger~kliolduğu hallerde araş tırma ve çalışma l arla desteklenecektir. Daha önceki desteklerle yapılmış olanfaaliyetlerin tekrarlaıunamasm için dikkat sarf edilerek, izleme mekanizma ları, y azılım d esteği, işgiic iip iyasası bilgi sistemleri ge li.ştiri lecekt ir. Ayrıca üniversiteler, öğrenciler ve üniversitelerde hal ihazırdakurulm uş bulunan karİyer merkezleri ile i şb ir li ği sağ lanm ası, fa rk lı aktörler, özellikle de üniversiteler,tarafindan sağlanan genel istihdam h İzın etle ri aras ındaki i l işkin in ge liş tiri lmes i için önemlidir.İKG OP'nin uyg u la nın as ında u lusl arası örgütlerle i şb irl iğ i sağ lanm ası tahayyül edilmektedir. Progra nıalt ı n da fonlanacak olan ternin ve hibe söz leşmelerin i n ihaleleri u lusl ararası örgüilere açı k o l aca kt ı r . Birdoğrudan hibe ko ntratı bir u lus lararası örgüte, teklif çağnsoıa çıkı lma ks ızın yalnızca Mali Tüzük veona bağl ı Uygulama Kuralları n d a (Uygulama Ku ra lları madde 168) öngörülen durumlar ve PRAG'dageçerli olan ilgi li k oşull ar dah ilinde verilebilir.Ayrıca lPA Uygulama Tüzüğü nün 159.ınaddesi uyarınca İKG OP mali ınülıe n dis lik a raçlannınkatkı larını barınduan bir uygulamayla ilgili harcanıaları karş ı laya bi tir.Bağ ımsı z hibeler bu öncelik ekseni altından sağlan ab i lir.Hedef Gruplar:Bu önce liği n hedef g rupları,• i şgii cüne dahil olmayan kad ın lar,

• işsiz kadınlar• Başta ka d ıo l ar olmak üzere önceden tarımda çalışma kta olup iç göç ve tarımsal çözülmeyebağl ı olarak işgücünden kopan lar,Evden ça lı şan kadın l arDUzgun iş gündemini destekleme perspektifiyle, riskli işlerd e çalışan kadınlar ve gençlerişs i z gençlerKayıtdışı çalışanlar,• işveren ler ve firmalaristihdam ve sosyal gilvenlik hizmeti sağ l ayanEğ ilim personeli ve yerel yetki lilerdir.Tedbirler:1. Önceden ta rımd a ça lışa nlar dahil olmak üzere, ka dınların işgücüne katı lım l arın ı teş v ik etmek veka dın ist i hdamın ı artırmakBu tedbirin amacı, kadınların istihdam edilebiliri ikierinin geliştirilmesi, kadın girişimc iliğinindesteklenmesi ve kadının i şgücü piyasasına kat ılım ı önünde engel teşkil eden kültürel ve diğernedenlerin azaltı lnıas ıdır.2. Gençlerin istihdamının artınimasıBu tedbirin amacı, aktif istihdam pol il ikaları ııın(AIPP'ler) etkin kullanıını yo luyla gençlerinişgüc ü p iyasas ına entegrasyonunun teşvik edilmesi ve arttırı lmas ıdır .. Bu tedbir, kanıla d aya lıpo litika ol u ştunılmas ı çerçeveslııden, özellikle hedeflenen faaliyetler yard ımıyl a okuldan iş egeç iş in ko la y laşt uılması, mesleki yeteriikierin art ırılm as ı , eğitim ve mesleki eğilim ile çıraklıkimkan ların m yayg ı n l aştırı lm asına i l işkintedbir l er l e birlikte ele alınmalıdır.3. Kay ıtlı i sıih damı n teşvi k edilmesiOu redbirin amac ı , delil temelli politikalar ve politika l arın izleme ve değerlendirilmesi ileÇSGO ve Sosyal Güven lik Kurumu da dahil olmak üzere ilgili p ay da şl arı n kapasiteleriningüçlendirilmesi yoluyla kay ıtlı istihdamın te şvik edilmesi ve arttırılmasıdır.4. Kamu istihdam hizmetlerinin kalitesinin artırılmasıBu tedbirin amac ı, kamu istihdam hizmetlerinin kalite ve etklııl iğiniıı özellikle idarikapasitenin güçlendirilmesi ve sosyal tara flar ve işverenler ile olan i şbirl iğinin arttınlmasıyoluyla iyil eştiri lıııesidir.Teslim Şartları:• Proje ile İKG OP'nin stratejik ama çları arasında bağla ntının açıkça ortaya konmas ıProje yararlan ıcısının gerekli yetkinliğe sahip olduğunun gösterilmesiÇ ıktıların niceliksel olarak ifade edilmesi ve İKG OP'deki amaçlarla uyumlu ve u laşı l abil irhedeflerin belirlenın es iEş finansmanı da içeren uygun biçimde hazırlanmış bir biit.çenin olmasıParalel hu s u s ların ele a luıma biçiminin açıkça ortaya konmu ş o lmas ıSosyal tarallar ve öLel sektörtın katılımının ortaya konması• Faaliyetler ile öncelilder altında belirlenen tedbirler aras ı ndaki bağlantının ortaya konmas ıFaaliyetlerin, tKG QP düzeyindeki göstergelerin ge rçekleş t iri l mesine olan etkilerinin ortayakonması• Tedbir ve pol itikaların uygu l anınasına dair izleme ve değerle nd irme kapas itesinin ortayakonmas ı

• Faaliyetlerin destek sonrası için yaygınlaştın lmasının s iirdiirlil ebilir liği nin sağlanmasın ınortaya konması.Hedefler ve Göste.rgcler:• Kaduılar için olan girişimcilik kurslarma katılan kadın sayısı• Staj/ç ıraklık progra mlarından taydalanan kadın say ıs ı• Istihdam garantili k'Urslara ve yönlendirme ve danışmanlık hizmetlerine katılan kadın sayısı• Kendi işin i kunııı kadın say ısı• Mesleki eğitimler ve farkın da l ık yaratma faaliyetleri sonucunda işgücü p i yasasına katı lankad ın sayısı• Girişimci lik, staj ve çıraklık faaliyetleri sonucunda işgücü pi y asasına katılan kad ın say ı sı• istihdam garantili lmrslar ve yönlendirme ve danışmanlık hizmetleri sonucunda işgücüpiyasasına katılan kadın sayısı• Girişimcilik kurs larına katılan genç sayısı• İstihdam garantili kurslara katı l an genç say ı s ı• Staj ve çıraklık program ia rına katılan genç sayısı• Kariyer yönlendirme hizmetleri de dahil olıııak üzere yönlendirme ve daııışmanhkhizmetlerinden yararlanan genç sayıs ı• Kurslar sonucwıda istihdam edilen ki ş i sayıs ı• Staj ve çıraklık faaliyetleri sonucunda istihdam edilen kiş i say ı s ı• Yönlendirme ve dan ı şmanlık faaliyetleri sonucunda istihdam edilen kişi sayısı• Kendi işini kuran ge111ç sayısı• SGK ve sosyal taraflar arasında kurulan bölgesel ortakl ıkla rın sayısı• Merkez ve taşra düzeyinde eğitim i ere iştirak eden SGK personel inin say ı s ı• Kayıtlı istihdamın teşvik edilmesini amaçlayan iki tara nı proje sayısı• Kayıtlı istihdaınm desteklenmesi ile ilgili eğitimi ere katılan kişi sayısı• Kayıt dışı çalışanlard an kişilerden k ay ıtlı i stihdaııı a geçenlerin say ı s ı• Konı l an izleme mekanizması sayısı• Kamu istihdam hizmetleri eği timl erine katı la n İŞKUR ve ÇSGB personeli sayısı• İş kulübü say ıs ı• Yeni lŞKUR model ofisi sayısı• Danışman l ık hizmeti. verilen işsiz say ıs ı• Danışmanlık hizmetleri sonucunda bu öncelik a l tına yerleştirilen işs iz sayıs ı.Topluluk katkısının kaynagı: IPAÖnceliğin gösterge bütçesi: 208.736.473€Operasyonel Program içinde bu ön celiğin payı: 37.4%Maksimum IPA K atkı Oranı: %85TEDBİR 1.1:Daha önce tarımda çalışmakta olanlar dahil olmak üzere, kadıniann işgücüne katı lım larını teşviketmek ve kad ın i st ihdamın ı artımıakÖzel Amaçlar:• Kadın ların istihdam edilebi lirliği ni geliştirmek• Kadın girişimci l iğ ini t~vik etmek• Kadınların i şgücü piyasasına katılun larını s ınırla ya n kültürel ve diğer engelleri azaltmak

Dayanak:Kadıniann işgücü piyasasına kaıılıml arı ve kadın istihdamı, Türk işgücü piyasasuıın karşı karşıyao lduğu en önemli sorunlardandır. Bu sorunun temel nedeni, kadınların istihdam edilebilirliklerininyetersiz l iğidir. Özellikle staj, çıraklık veya kariyer yönlendirme hizmetlerinin yetersiz ve verimsizolmasından doğan beceri ve mesleki yeteriikierin yetersizliği kadın ların işgiicünc dahil o l malarınıengellenıekte ve on l arı yüksek bir yoksulluk ve sosyal dış lanma riskiyle karş ı karş ı ya bırakmaktadır.Kadın istihdamı özellikle iç göçe maruz kalan kentsel alan larda önem taşımaktadır. Dolay ısıyla, kadınistihdamın ı n artırılması için, kad ı na karşı önyargılar ile çocuk ve yaşlı bakımını kadının sorumlu luğuolarak gören geleneksel cinsiyetçi rollerin ortadan kaldırı l masına katkıda bulunacak faaliyetler dedesteklenecektir.Kadın iann işgücü piyasasındaki fırsatlarının arttırılabilmesi ıçın kadın girişimciliği dedesteklenecektir. ÖZellikle daha önce tanmda çalışmış ve tarınıdan kopmuş olan kadınlar, her birbölgenin özelliklerine bağlı olarak belirlenecek alanlarda girişimci faaliyetlere yönlendirilecektir.Faaliyetler, kadınlara girişimci olabilmek için gereken mali kaynaklara nasıl erişilebileceği konusundayol gösterecek şekilde bütün cü! bir yaklaşımla tasarlanacaktır.Çocuk ve yaşlı bakımını kadının bir sonırnluluğ u olarak gören mevcut toplumsal cinsiyetçi işbölümü,ataerkil aile yapısı ve özellikle ülkeııin görece yoksul bölgelerinde görülen kadına karşı aymııcılık,kadınların eğitimi, istihdamı ve toplumsal ve ekonomik yaşama katılıın ı önündeki temel engelio l uşturmaktadır. Do l ay ı sıyla , belirlenen tiinı fBBS ll bölgelerinde kadınların katılınıın ı kısıtlayan buengellerin azain imas ım amaçlayan faaliyetler desteklenecektir.Aynca, işgücii piyasasmdaki kadın i ann durum l arının da lıa iyi inceleoebilmesi ve bu tedbirkapsamında gerçekleştir i lecek faaliyetlerin teorik ve pratik aç ı lardan desteklenebilmesi amacıylasınırlı sayıda araşt ırma ve analizicra edilebilir.Kadınlar için erişilebi l ir i stihdamın sağlanabilmesi yolundaki problemlerden birisi de kadın l arınistihdam durumu ve işgücü piyasasına kat ı lımları haklanda veri sağlayacak izleme mekanizmalarınıneksikliğidir. Bu durum kadınların istihdam durumların ı n incelenmesini engelleınekte ve kadınistilıdamının arttırılınası faaliyet ve stratejilerini inkıtaa uğratmaktadır.Kadın istihdamının bir başka sorunlu bölgesi de ev tabantı çalışmadır. Ev tabantı çalışma, evderestoranlar için yemek yapma, evde çocuk bakımı ve evlere temiz l iğe gitme gibi işleri içerir. Evtabantı çalışan çoğu kadın işgücilnün haricinde kalmakta ve bu kadınların sosyal güvencelerib u lumnaınaktadır.işgücü piyasasındaki problemlerden bir başkasın ı riskli i ş l erde çalışan kadınlar temsil etmektedir.Riskli işler tanını lamas ı diizgün iş lerle karş ıl aşt ı rıldığ ı nda güvensiz, tehlikeli, sakınca lı ve düşükstatüde göriilen işleri belirtmektedir. iKG OP'si riskli iş l erde çalışan kad ı n l arın çalışına koşullarınıniy il eşt i rilmesini ve onlara dalıa düzgün iş fırsatl arı sağlanmasını da amaçlamaktad ı r.Açıklama:Bu tedbir kadıoların istilıdam edilebilirliklerinin eğitim, mesleki eğitim, yetişkin eğitimi, AlPP'leraraştırına l ar ve farkındalık yaratma faaliyetlerini de içeren tüm yollarla iyileştiri lmesinihedeflemektedir. Stratejik dlokümanlar ile Avrupa Birliği ve ulusal düıeydeki ilkeler bu eğitim vefaaliyetlerin oluşturu l masına temel teşkil edecektir.Bölgesel Rekabet Edebi lirliğin Artırılınası Operasyonel Programının(BROP) "işletme kapasitesiningUçlendirilmesi ve girişiınciliğin desteklenmesi" olarak belirlenen 2. ana öncelik eksenine paralelolarak iş kurulıııaları, aktif istihdam tedbirleri, girişiınci l ik eğitimleri ve mali yöolendirmc hizmetleriile desteklenecektir.

Kaduıın ekonomik ve sosyal yaşama katılınıını kıs ıtlayan kültiirel ve diğer engellerin azaltılmasınailişkin olarak, bilinç art ı rma faaliyetleri düzenlenecek ve bu etkinliklerinin azauıileştirilınesi amacıylafaaliyetlere erkek ve kadınların birlikte katılımına önem verilecektir. Ayrıca bu faaliyetler belirlicinsiyet güçlendirme ve farkındalık yaratma eylemleri ile desteklenecektir.Kadın istihdamının desteklenmesi için, çocuk ve yaşlı bakım hizmetlerine hız verilecektir. Bu amaçla,kadııılar çocuk ve yaşlı bakımı alanlarında istilıdama yönlendirilerek bakım hizmetleridesteklenecektir. Diğer taraftan, bu tedbir altındaki faaliyetlere katılım sağlayan kadın l ara gerektiğitakdirde çocuk ve yaş lı bakım hizmetleri sağ l anac.aktır. Ayrıca ha l ihazırdaki bakım tesislerinekadınların erişebilınesi tem in edilecek ve bakını hizmetlerinin kalitesini arttı racak faaliyetlergerçekleştirilecektir.iKG OP'nin uygul amasında uluslararası kuruluşla rla işbirl iği yapı lması da öngörülmektedir. Programalt ından fmanse edilen alım ihaleleri ve hibe çağrıları uluslararası kuruluşların kat ı lım ına açıkolacaktır. Ayrıca , Mali Tüzük, lPA Uygulama Tüzüğü (LPA Uygulama Tüzüği'ı madde 168) vePRAG'nin ilgili hiiktlmleri ışığında herhangi bir teklif çağrısına çıktimaksızın bir uluslararası örgUtledoğrudan hibe an l aşması yap ı labilir.Bunların dışında, lPA Uygulama Tüzüğü'nün 159 maddesi uyarınca , İKG OP mali mühendislikaraçlarını destekleyecek katkı ları barındıran uygulamaların giderlerini de finanse edebilir.Bireysel hibeler bu tedbir alt ından sağlanabi l ir.Dcsteklencbilcc.ek Faaliyetler:Fonlanabilecek faaliyetler,Bu tedbir altındaki faaliyetleri yönlendirecek nitelikte işgücü piyasası analizleri vearaştırınaları .Kadınlarm işgücü piyasasında karşılaşt ı ğı engellerin tanım lanması için sınırlı say ı dagerçekleştirilecek ni tel ve nice! araştırınalar ile kadın istihdam ı nı hedefleyen tedbirler için etkianalizleri.Ev tabanlı çalışan kadoılaruı karşılaştığı zor l ukların giderilmesine yönelik faaliyetler.Kamu kunuııları ve sivil toplum örgütleri de dahil olmak üzere ilgili taraflar veya kadınistihdamını hedefleyen hizmetler arasında daha güçlü bir işbirliğinin temin edilmesine yönelikfaaliyetler.Düzgün iş gündemini de dikkate alacak şekilde riskli işlerde çalışan kadın l arındesteklenmesine yönelik faaliyetler.Kadınlar için yeni iş alanları açı lmasına dair faaliyetler.Kadınların işgücü piyasasına katılımlarını sınırlayan engellerio azaltılmasını destekleyecekfaa liyetler.işgücüne dahil olmayan ve daha önce tarımda çalışmış olau kadın l ara yönelik özellikle i şgarantili mesleki eğitimler de dahil olmak (lzere aktif işgücil progranılarıÖzellikle yııkarıdaki diğer faaliyetlere katılan kadınlara yönelik olarak, çocuk ve yaşlı bakımıfaaliyetlerinin desteklenmesi,Gerekli eğitimler sa~lanarak kadıniann bak ını hizmetleri alanında istihdam edilmeleri yoluylaçocuk ve yaşlı bakımı hizmetleri sağlayacak faaliyetlerin desteklenmesiKadııılar için staj/çıraklık fırsatl arının arttırılmasına yönelik faaliyetlerHedef grupta yer alan kadınlara kariyer yönlendirme hizmetleri verilmesine yönelik faaliyetlerMali destek mekanizmalarına erişime yönelik danışmanlık, eğitim ve destek verilerekkadınların girişimci olabilmelerinin sağ lanması, bu alandaki kurumlar arasındaki işbirliğimekan i zmalarının desteklenmesi.

• işbir likç i bir yöntem tabanında di ğer fon sağ l ayıcılan , JPA bileşenl eri, ulusal programlar veözel kuruluşlardan sağlanacak fo nların kaldıraç ve tamamlay ıcı olarak kullamlmasına ilişkinfaaliyetler.Kadın i stihdamın ı desteklenmesini ve işgücü p i yasasındaki kadınların durumlannıniy ileştirilmesini hedefleyen politika ve projeleri bütünleyici faaliyetler.Kadnı ça lı şan istihdam edi lmesine i l işkin zor lukların aza l tı lmasını amaçlayan mali teşv iklergibi ulusal plan l arın uygu la nmasının desteklenmesi.Yukarıda sayılan faaliyetlere katı l an kadın lar için çocuk ve yaşlı bakını hizmetleriningelişt irilm es i.Seçim Kriterleri:• Projelerin faaliyetleri ile kadın istilıdaını ve/veya kadınların işgücüne katılımındaki artışhedefi arasındaki bağlantının ortaya konması• BROP'nııı giriş iınci lik önceliğ i n in nası l dikkate alındığının ortaya konmasıProjenin hedef gruplara eğitim düzeylerine göre nas ı l odaklan dığın ın ortaya konmas ı.Nihai FaydalaoıctlarÇSGBİŞKUR• Sosyal taraflarEğitim kurumları• STK'lar• TÜİK• Yerel makamlar• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı• Kalkınma Bakanlığı• Kalk ının a Ajans l arı• Sosyal Güvenlik Kurumu• Bireyler• Tiirkiye Belediyeler Birliğ iK OSGEB• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yat ırım Destek ve Tanıtım Ajans ı (TYDTA)• KOBİ' ler ve özel sektör• D iğer ilgili kurumlar.Hedef Gruplarişsiz kad ınlar (uzun dönemli işsiz kadın l ar dahil)işgü cüne katı lma yan kadınlarEv taban lı ça lı şan kadınlarRiskli iş lerde çalışan ve işsiz kalma riskini haiz kadınl ar .İılcme Gösterge.leriToplam Kamu Harc anıas ıAB KatkısıMaksimum IPA Katkı Oranı: 72.621.178€ (2007- 2013):61 .728.000€ (2007- 2013):%85

GöstergeGöstergeTipiBıışlangı çI>cğeriı (2006)Gerçekle ş en(2012)Gi riş i mci likkurslanna katı lan - 3712kadın sayısılKGOPHedefi(2017)5000 MISDoğrulamaKaynağıÇıktıSonuçStaj/çıraklıkprogram larındanfaydalanan kadın- -sayısıistihdam garantilikurslara ka tı lanve danışman lı kve yönlendirme - 9950hizmetlerindenyararlanan kadmsayıs ıKendi iş i ni kurankadın sayısı- -Meslekieğitiınveya farkındalıkartt ı rmafaaliyetleri - 2000son ucunda işgücüp iyasasına katı lankad ın sayıs ıGirişimci l ik,vefaaliyetlerista_jç ı raklıksonucunda i şgiicü- -piyasasına kat ı l ankadın sayıs ıİ stihdam garantilikurslar vedan ı şmanlık veyönlendi rmehizmetleri- -sonucunda işgüelipiyasasına katılankadın sayıs ı200 MIS60000 MIS500 MIS4000 MIS2000 MIS10000 MISTEOBİR 1.2:Gençlerin istihdamının artırı lmas ıÖzel Amaç:Gençlerin i şgücü piyasasına entegrasyonunun teşvik edilmesiDayanak:15-24 yaş grubundaki nüfusu n işsi zl iği olarak tanım l anan genç i şs i zl iği , Türkiye'nin işgücüp i yasasının sorunlanndan biridir. Gençler, i şgücil pi yasasına girişte zorluklar yaşamaktadırl ar ve budurum esasen eğitim sistemi ile i şgücü p iyasası a rasındaki l;ıağlant ıııın zayıfl ığınd an, kiş i leri nnitelikleri ile işgü cil pi yasasmın talep ettiği nitelikler arasındaki uyumsuzluktan ve beceri/niteliklerinyetersiz li ğinden kaynak lanmakta dır. Ay rı ca gençler için olan kariyer yönlendinne hizmetlerinin

yetersizl iği , özellikle öğrenc i le r ve yeni mezun olanlar olmak üzere gençlerin i stih damın ınarttırı lmasıuıo önündeki önemli enge llerden biridir.işgü cü ne katılım ile istihdam oranlarılll arttınnak ve işgücü p iyasasının durumunu iyileştirmek adınayapıl aca k faa liyetlerin öncesinde gençlerin i şgüc ü p i yasasındaki so run lan nı n belirlenmesi ve gençi sti hdam ı nıh edefl eye n tedbirlerin etki analizlerin in yap ı lm as ı gerekmektedir.!cra edilecek mesleki eğ itimler ve slaj/ç ırakl ık faaliyetleri kadar g i rişimcilik kurslan d iizenlenınesi vegençlerin eğitim durumianna göre uygun mali mekanizmalara e ri şimi konusunda destek verilmesi,genç nüfusun istihdam o ra n larının a rttırı l rııasını kolay l aşlıracak hr.A çıkl ama:Genç i şsizie re yönelik destekierin o luşturulması, "genç i şsiz" olarak tanıınianan grubun, farklıözellikleri olan değ i ş i k gruplardan oluşmas ı nedeniyle bir alt s ı n ıflan d ı rma ya pılınas ın ıgerektirmektedir. Daha değ i şik grupland ırma l ar olabilecekse de, bu tedbir altındaki "gençler"inüniversiteden yeni mezun olanlar, lise mezunları (düz lise ve meslek lisesi mezu nları) ve lise altıeğ itim düzeyine sahip olanlar olmak üzere ilç gnıp ta incelenmesi; faaliyetlerin tasari a nın as ındabelirleyici olacaktır. Diğe r bir deyişle, gençleri hedefleyen faa liyetler eğ itim seviyelerine görepl an l anacak t ı r .Üniversiteden yeni mezun olanlara yönelik olarak, danışma nlık ve yönlendinne hizmetleri dahil olmaküzere AIPP temel faaliyet olacaktu. Meslek lisesi ve meslek yüksekokulu m ezun ları için odak noktasıs ıaj uygu l amala rı ; yükseköğ ret iııı e devanı edemeyen düz lise m ezun l ar ı için ise YBÖ perspektifindenhaz ırl anacak ve mevcut MEÖ'Ierce verilecek meslek kurs ları temel faaliyet a la nı n ı o l uşlmaca kt ı r. Bukurslar, kişiye yerel istihdam p i yasa sının talep ett i ği n itel iği kazanduacak ve kişinin düzenli olarakkursa devam etmesi durumuoda örgün eğitimde verilen diptomaya eşdeğer bir sertifıkayıkaza n d ıracaktır. Daha düş ük eğ it i m düzeyi ne sahip olanlar içinse istihdam edilebi lirliklerini arıırınayayönelik faaliyetler desteklenecektir.Kamu kunun ları, sosyal taraflar, özel istihdam büroları ve hedef bölgelerdeki tüm ilgili paydaşlararas ın da sürdürülebilir işbirli k l eri o l uşturulmas ı , bu tedbir altıoda teşvik edilecektir.Okuldan iş hayatına geç i ş i kolay laştırmayı amaçlayan faaliyetler de bu tedbir a l t ın d andesteklenecektir. Ayrıca, i şs i z kahnma ihtimali yüksek riskli iş l erde çalışan gençler de Türkiye'ninproblemlerinden biri old uğ undan, riskli iş lere yönelik faa liyetler de desteklenebilir.Ihtiyaçlara daha etkin bir biçimde cevap verebilmek için, genç is t ihdamını arn ırınay ı hedefleyen birprojenin uygul a nı ası başlamad an önce, gerekli görülmesi halinde, u ygu l anı anın yap ı l acağı bölge yahutsektörde gerekli işgü c ü p iyasası analizleri ve araştırma l arı yap ı l aca ktır. Ayrı ea bir faaliyetinuygulanmasın a başlam adan önce, uygun o ld uğu hallerde, gençlerin i şg ucu piyasasınakatıl abi lmeler i n in önündeki engellerin bel i rle n eb i l nı es i için gerekecek nice! ve nitel araş tırmalar vegenç istihdamını hedefleyen tedbirlere yönelik etki analizleri icra edilecektir.İKG OP'nin uygu lamas ında u l us l ararası kuruluş l arla işb i rliğ i yap ılın ası da öngörülmektedir. Programa l t ından !inanse edilen ahnı ihaleleri ve hibe çağ rı lan ul us la rarası k uru l u ş ların ka tılımın a aç ıko l acaktır . Ayrıea, Mali Tüzük, JPA Uygulama Tü züğ ü (IPA Uygulama Tüzüğii madde 168) vePRAG'nin ilgili hükümlerinde sayı la n koş u llarda herhangi bir teklif çağrıs ına ç ıkılınaks ı z ın biru l us l ararası örgütle doğrudau hibe anlaşması ya p ı l abilir.B un ların d ışınd a, !PA Uygulama T iiziiğii' niin 159 maddesi u yarınca, İKG OP mali mühendislikaraçlar ın ı destekleyecek katkı l arı barın d ı ran uyg u lama l arın giderlerini de fın anse edebilir.Bireysel hibeler bu tedbir a l t ı ndan sağ l ana bi l ir.

Dest.eklenebilecek Faaliyetler:Fonlanabilecek faal iyetler,Bu tedbir altındaki uygu lamaları yönlendirecek nitelikte işgücü piyasası analizleri vearaştı rma ları .Gençlerin işgücü piyasasına katılımının önündeki engellerin tan ı mlanması için sınırlı sayıdage rçekleştiri l ecek nitel ve nice! araştırına l a r ile genç istihdam ını hedefleyen tedbirler için etkianalizleri.Genç istihdamını tiledefleyen hizmetler arasındaki eşgüdünıün i yi l eştirilmesine yönelikfaaliyetler.Düzgün i ş gündemini de dikkate alacak şek i lde riskli i ş le rde ça l ışan gençlerin desteklenmesineyönelik faaliyetler.Gençlerin ist.ihdam ekseninde yeteneklerinin ge l işti ri lebilmesi için sosyal ve bireyselilerlemelerinin desteklenebilıııesini sağ layacak merkezlerin kurulması ve iyileştirilebiluıes inefaaliyetler.Örneğin gerekli beceri ve vas ı fların önceden belirlenebilmesi amac ı yla KOBİ' l erle i şb irl iğ ikurarak, gençlerin istihdam edi lebilirliğinin arttırılması.Aktif işgücü progranıları içerisinde, i şgücü piyasasın ın ihtiyaç l arına yönelik olacak şeki l dedanışman lık ve yönlendirme dahil olmak üzere, özellikle istihdam odaklı , mesleki eğ i timprogranıları uygu lanmas ı.Gençlerin girişimci olabilmeleri için eğiti lmeleri, bu eğ iti mierin sonuç larının düzenli olarakizlenebilmesi ve g i riş i mci l ik becerilerinin geliştiri leb i lnıes i için sistemlerin oluşturulması vegereken mali kaynaklara erişme l erine yardım edilmesi.Şirket l erin çalışma şartlarının iy i leşt irilebilmesi için teşv ik ve destek yöntemleriningeliştiri l mesi yoluyla özellikle öğrenciler için staj ve iş başında eğitim imkan ları nınyaygıolaştırılması.Öğre n ci l er ve genç i şsizierin okuldan iş hayatma geç iş leri n i kolay l aştırmak adına kariyeryönlendirme hizmetlerinin geliştirilmesi .Okuldan iş hayat ın a geçişi kolayi aşıırın aya yönelik faa liyetler.işbir likçi bir yöntem tabanında diğer fon sağlayıcı ları. IPA bileşenleri, ulusal programlar veözel k ur u luşlardan sağlanacak fon l arın k ald ı raç ve tamam l ayı c ı olarak ku ll anı lnıasıııa ili şk infaaliyetler.Genç i stihdam ını iyi leşlinneyi hedefleyen politika ve projelere yönelik bütünleyici faaliyetler.Yarışmalar düzenleyerek girişimcilik ve yenilikçilik kültürünün yaygınlaşnnl ması.Seçim Kriterleri:Proje ile genç işsiz sayısındaki azalma arasındaki bağlantınııı açıkça ortaya konmasıProjede eğitim düıeyine göre hedef kitleye nası l odaklanılacağının ortaya konmasıistilıdanı hedefli di ğer fon ve pol iti kalara yönelik bütünley i c iliğinin gösterilmesi.Nihai F ay dal a nıcıl a rÇSGBMilli Eğitim Bakanlı~IŞ KURAile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı• Kalk ınına Bakan lı~Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl ı ğıGençlik ve Spor BakanlığıMesleki Yeterlilik KurumuSosyal taraflarBireyler

• İlgili STK'lar• Eğitim kurunılan• Yerel makanılar• Ka lkınm a Ajansları• TÜ İK• KOSGEB• YÖK• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Ya tırım Destek ve Taııı tım Ajans ı (TYDTA)• TÜBİTAK• KOBİ'ler ve özel sektör• D i ğer ilgili kuruluşlar .Hedef Gruplar:• Üniversiteden yeni mezun olnıuş genç işsizler• Lise mezunu genç işsi zler• Daha düşük eğ i tim düzeyine sahip genç işsizler• Okulu terk edenler• Halen okumakta olan gençler• Düşük eğ itim düzeyine sahip genç i şs iz kadın l ar• Riskli işlerde çalışan ve işsiz kalma riskini haiz gençler.İzleme GöstergeleriToplam Kamu Harcamas ıAB KatkısıMaksimum IPA Katkı Oranı: 79.000.000 € (2007-2013): 67. 150.000 € (2007- 20 13):%85GöstergeBaşlangıç Değeri Gerçekleşen İKG OP HedefiGöstergeTipi •(2006) (2012} (2017)Girişimcilikkurslarına-kat ı lansayısıJstibdanıgenç3359 6000garantili8069 20000kurslara katılan Toplam 8562 genç1 genç sayıs ı (Bu 3 gösterge içinStaj ve çıra kl ık sadece tek birÇıktı program iarına başlangıç değer1001 9000katı l aııgenç bulunmaktadır.say ısı Gençler, işKariyer garantili kurslara,yönlendirme slaj programları ilehizmetleri dahil rehberlik veyönlendirme, daııışman lıkdanışmanlık aktivi telerine2576 13000hizmetlerinden katılınıyararlanan genç sağlamış tır .)sayısıDoğrulamaKarııağı_MISMISMISMIS

Sonuçistihdamgarantili kurslarsonucunda işe - - 3500 MISgiren gençsavısıStaj ve çırakhkprogramlarınısonucu i şe - - 800 MISgiren gençsavısıYönlendirmeve danışmanl ıkhizmetlerisonucugiren gençsayısıişe- -1000 MISKendiişinikuran genç - - 500 MISsayısıTEOBİR 1.3:Kayıtlı istilıdamın teşvik edilmesi.Özel Amaç:• Bu tedbir, konuya i lişkin bilincin artırılmas ı ile sosyal güvenlik kurumunun kapasitesinin veilgili kamu kurumlarıy l a sosyal taraflar arasında işbirliğinin güçlendirilmesi yoluyla kayıt lıistihdam ın teşvik edilmesini amaçlam aktadı r.Dayanak:Kay ıt d ı ş ı istihdam Türk işgücü piyasasııı ı n en önemli sorunlarmdan biridir. Tarım sektöründekiistihdamıo yakl aş ık %85'i ile tarım dış ı selctörlerdeki istihdamın yaklaşık %30'u kayıt dışıdlf.Tarımda, en yaygın istihdam şekli "ücretsiz aile işç i li ği"d ir, tarı nı dış ı sektörlerde ise sürekli yahutgeçici çalışan l ar en biiyük paya sahiptir.Türkiye'de sosyal güvenlik mevzuatı ücreti ça lı şan ları, kendi he s abıııa ça lı şa nl an ve devletmemurlarını kapsamaktad ır. ÇSGB, bağlı kuruluşu olan Sosyal GUvenlik Kunımu ile sürekli yahutgeçici çalışanlar ve kendi h esabına çalışanlar bakımından istihdamın kay ı tlılığuıdan sorumlukunılıı ştu r. I Ekim 2008 tarih ve 55 I O sayı lı "Sosyal Güvenlik ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu"nunyürürlüğe girmesiyle Türkiye'de Sosyal Güvenlik alanında büyük çapta bir reform gerçekleştir il miştir.Bu kanunla soysal güvenl iğin kapsamı tarını sektöründe çalışanları da içine alacak şekildegeniş le ti l miştir.Kayıt d ış ı istilıdaın işveren ve ça lışan iç in olduğu kadar işglicü piyasasmın geneli için de problemteşki l etmektedir. ÖZellikle sosyal güvenli açısmdan kötO etkileri olan bu kavram, sağlık, emekliayl ık lan ve sigorta gibi hus usları da etkilemektedir.Ayrıca, kayıt dışı istihdam iş sağlığı ve güvenli ğ i ile ilgili sorunlara da yol açmaktad ır. Bu bağlanıdaözellikle riskli iş lerde kay ı t d.ış ı çalışan lar çeşitli problemlerle karşılaşınaktadırlar.

30 Haziran 2012 tarihinde Resmi Gazete'de yay ı nılanan 6331 say ı lı iş Sağlığı ve Güvenliği Kanunuile zorunlu eğitimler gerektiren tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde çalışacak personel işlerine daireğitim lerini belgelerneden işe baş!ayamayacakları lıUkınU ge t irilmiştir. Ancak, kayıt dışı çalışanla rıntehlikeli işlerde i ş sağl ığı ve :güvenl i ği kura ll arına uyulmadan çalıştıkları görülmektedir.Kayıtlı istihdamın yaygmlaştınlınası iş denetimi de dahil olmak üzere geniş bir paydaş kitlesinihedeflemeli, ay rı ca politika tedbirlerinin, kay ı tlı istihdamın ölçülebilmesinde kullanı l acak kan ı ttabanınuı ve değer l end irme ve izlemesinin güçlendirilmesine odaklanmal ıdır. Hedef gruplarıi n celendiğinde, özellikle yerel istihdam orta k l ı kları ışı ğ ın da , ka l k ı nma ajaııs l a r ın ı n , valiliklerin vebelediyelerin de katı l ıın lanyla bölgesel ve yerel düzeyde da ha giiçlü bir odaklanma gerektiğigörülmektedir.Kay ı t dışı istihdam ile daha etkin bir mücadeleye yönelik faaliyetlerin uygulanabilmesi, bu tedbirallından yürüHilecek aktivitelerin yönlendirilebilmesini sağlayacak olan kayıt dışı istihdamın mevcutdurumunun tanım l anmasına ve konuyla ilgili gerekli saha yahut işgücü pazarı analizleriningerçekleştir i lmesine bağlıdır. Kayıtlı istihdam a lanında icra edi l miş geçmiş faaliyetlerin takibi vedeğer l endinncsi uygulamanın kazan ılm ı ş tecrübeler ış ığı nda yapı landırılabi l mesi açıs ından önem arzetmektedir.Ortak veritaban i arının ge l işt i ri lerek kurumlar arası ku ll anımın ın temin edilmesi, kay ıt dış ı istihdamınmevcut durumunun daha iyi izlenebilmesi için gerekli olup kay ı tlı isti hdaın ı n istenilen düzeylereçıkarı l abi lıne.s inde de büyük ölçüde fayda sağlayacaktır.Aç ıklama :Bu tedbir, SGK' ıı ın başta denetim kum ilarının olmak üzere kapasites inin güçlendirilmesi ile ilgi likamu kurumları, sosyal taraflar ve işverenler arasında işbirliğinin sağ lanmas ı yoluyla kay ı tlıistilıdamın teşvik edilmesini amaçlamaktadır. Mevzuattan kaynaklanan nedenlerle. bu tedbirin hedefkitlesi sürekli yahut geçici çalışanlar, kendi hesabına çalışanlar ve işvere n l er olacaktır. Diğer taraftan,bu tedbir altından SGK çalışan ları ve sosyal taratlara kay ı t dış ı ist i hdaının dezavantajlar ı ve iş sağlığıve güve n l iğinin işveren, çalışa n ve bütün ekonomi açı larından önemi konularmda farkındalığmarttınl abilmesi amacıyla eğitimler dUzenlennıesi hedeflenmektedir. Kayıt dış ı çalışaulann kayıtlıistibdama geçişlerinin kolaylaştırılabilmesi için sınırlı sayıda mesleki eğitim ierin verilmesi de butedbir altından öngörülmektedir.İKG OP'nin uygulamasında ulus lararası kunıluşlarla işbirliği yapılınası da öngörülmektedir. Programa l tından finanse edilen a lım ihaleleri ve hibe çağrı l arı u lusla raras ı kuru l uş l a rı n kat ı lımına açıko l acaktır. Ayrıca, Mali TüZiik, IPA Uygulama Tüzüğü (fPA Uygulama Tüıüğii madde 168) vePRAG'nin ilgili hükümlerinde sayılan koşullarda herhangi bir teklif çağrısına ç ı kılıııaks ızın biru l us l araras ı örgütle doğr udan hibe a n laşması yap ıl ab i lir.Bunların d ışında, IPA Uygulama Tüzüğü'nün 159 maddesi uyannca, !KG OP mali mühendislikaraç l arını destekleyecek ka tkıları barınd ı ran uygulama l arın giderlerini de fın anse edebilir.Bireysel hibeler bu tedbir a l tından sağ l anab il ir.Oesteklenebilecek FaaUyetfer:Fonlanabilecek faaliyetler,Bu tedbir altuıdaki uygulamal arı yönlendirecek nitelikte ve yapısal bir tanımlama içerecekşekil de kay ı t dışı istihdaına yönelik olarak saha araşıırmalarıiişgücü p i yasası aııalizleri ,Kayıtlı istihdam alan ın da daha önce yapılan faaliyetlerin takibi ve dejlerleıı dir ilınesiBölgesel istihdam ortaklık ları kurarak kayı t lı istihdamı sosyal tarafların ka tıhmlarıy l aortak bir biçimde yaygııılaştınııak

Kayıt dı şı istihdam ile nıilcadeleye i l i şki n olanık Sosyal Güvenlik Ku ruımı ve ÇSGBçalış an ları na ve sosyal taraflanı yönelik eğ itim faaliyetleri ve kayıtl ı i sribdaın ile iş sağ lığıve güven l iğinin önemine i l işkin bilinç artırma faaliyetleriSosyal Güvenlik Kunıınu ve diğer ilgili kurum la rın merkezi/yerel d üıey deki teftişkapasitelerinin güçlendirilmesiKüçük esnaf ve KOBİ'lerde kay ıtlı isıilidamın yaygın laştırıtmasına yönelik tedbirler• Kayulı istihdam ve i ş sağ lığı ve güve nli ğ i konu larınd a çalışan ve işverenlerde farkındalıkarttırılınasıKayıı dışı çalışanlar için mesleki eğitim de dahil olmak üzere eğitim ler sağ lanmasıÇalışanl ar ve işvereniere yönelik iş sağlığı ve güvenl iği konu suııd a eği t imlerdüzenlenmesiYerel makamlar, sivil topluın kur uluşları ve medyanın kayıtlı istihdam, sosyal güvenlik veiş sağlığı ve güvenliği konu larında daha çok sorumluluk alınasını sağ l ayarak ulusal veyerel düzeyde farkındalığın arttırı lmas ıBirden çok kurumun birlikte k u llanabi l eceği yeni bir ortak veritaban ı o l uştu ru lm as ı veçalışır hale getirilmesi, izleme amacıyla kurulmuş olanlar da dahil olmak üzere mevcutveritabanları arasındaki koordinasyontın arttırı l masıİş sağlığ ı ve güve nli ği konusu da dahil olmak üzere düzgün i ş ile kayı t dışı ve riskli işlerinkötü tara fları hakk ında farkındalığın arttırı l masın ı hedefleyen faal iyetlerFirmaları iş luukukuna dair düzenlemelere gönüliii olarak uymaları konusundacesaretlendirecek faaliyetler.Seçim Kriterleri:Proje ile kayıtlı istihdamda sağ l anacak artış arasmdaki bağlantının aç ıkça ortaya konmasıProjenin hedef gruplara nas ı l odaklanacağının gösterilmesiNihai Faydalanıcılar• ÇSGB• İş Saglığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, ÇSGB• Maliye Bakanlığı• Milli Eği tim Bakan lığ ı (MEB)Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)• İŞKUR• TÜİK• Sosyal taraflar• STK'lar• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı• Kal kınına Bakanlıg ı• Ka lkınma Ajansları• KOSGEB• YÖK• Türkiye Belediyeler Birli ğ i• Üniversiteler• Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı• KOBi'ler ve özel sektör• Bireyler• Di ğe r ilgili kurumlarHedef GruplarKayıt d ış ı çalışan lar ve b unların bakmakla yükümlü oldukları kiş iler• Düşük eği tim düzeyine sahip kayıt dı ş ı olarak çalışan ka dın lar

Kayıt dışı çalışan genç lerilgili kurum ların personeliSosyal taraflarRiskli i ş lerde çalışan ve işsiz ka lnıa riskini haiz gençlerEv ıaba nlı çalışan kadın larRiskli işlerde çalışan ve i şs iz kalma riskini haiz kadınlarİzleme GöstergeleriToplam Kamu HarcamasıAB KatkısıMaksimum IPA Katkı Oranı: 30.000.000 € (2007- 2013): 25.500.000 € (2007- 201 3):%85Gösterge GöstergeTipiÇıktıSGK ve sosyaltaraflar arasındakurulan yereli şbirli.klerinin say ı s ıMerkezi ve yereldüzeydedüzenleneneğitimiereSGKsayıs ıilgilik ayıtlıkatılanpersonelitaraflaıınistihdamıııBaşlangıç DeğeriGerçekleşe n(2006) (2012)- (daha önce budüzeyde bir ortak lıkyakl aşımın 55bulunmamasınedenivle)827 193teşvik edilmesine - (veri, tedbiryönelik olarak uygu l andığında -yaptık l arı ikili ıop lanacakttr)projelerinsayısındaki artışKayıtlı istihdamıdestekleyen çeşitli- 423R7eğitimler io toplamkatılımcı sayısıKayıt dışı çalışırkenSonuç kayıtlı istihdam - -edilen kişi sayıs ıİKG OP Hedefi Doğrulama(2017) K ayna~'l60 MIS2000 MIS30 MIS60000 MIS3000 MISTEDBiR 1.4:Kamu istihdam hizmetlerinin kalitesi nin artırılmasıÖzel Amaç:Özellikle idari kapasitenin güçlendirilmesi yoluyla kamu istihdam hizmetlerinin kalitesinin veetkinliğin i n artırılması.

Dayanak:Bu tedbir ile etkiıı bir işe yerleştinııe sistemiııin oluşturulması ve i ş arayanlara ve iş verenlere yönelikolarak danışman l ık hizmetlerinin ge liştirilmesi desteklenecektir. Türkiye işç i piyasasında politikao l uştumlmasından sorumlu temel yapı ÇSGB'dir. işçilerle ilgili konularda politika ve stratejilerin anahatlar ı ÇSGB tara fı ndan belirlenir.iŞKUR, kurumsal ve insan kaynakları kapasites inin ge l iştirilm es i yolunda gerek mevzuatadeğ işik likler yapma yönünden gerekse uygulanan projeler ve yeni personel alımı ile son yıllardaönemli bir aşama k aydetm i ştir. Ancak, aktif işgücil programlarının uygulanması desteklenmelidir, bir"işg ücü piyasas ı bilgi sistemi" o l uştunılınalıdu ve ÇSGB ile İŞKUR'un politika üretme kapasiteleriözellikle bölgesel düzeyde olmak üzere güç l end irilıııelidir.iş p i yasasının daha iyi çalışmasını sağ lamak için, çeşitl i AIPP'Ierden yararlanan insanlarm durum larınıizleyen mekanizmaların iyileştirilmesi, kamu istihdam poli tika ların ın kalitesini ve dunımıınugeliştirme yolunda önemli bir adıındu.işverenlere, işçilere ve işsiziere daha iyi hizmet verebilmek için, İŞKUR ve d iğer uygun kamukunımları çalışan l arına iş piyasası analizleri, işe ye rl eştinne hizmetleri ve kariyer yönlendinnehizmetleri konularında eğ i t iml er sunmak, kamu istihdam hizmetlerinin geliştiri lmesi ne önemli katkısağ layacaktır. Bu tür eylemler, bu alanda daha önce yapı lan yardım ı tekrarlayıc ı nitelikte olmaA çıklama:İŞKUR tarafından verilen hizmetlerin kalite ve etkin liğin i n a rtın imas ı için, işgücü piy asasın dayaşanan gelişmeleri düzenli olarak izleyebilıney i sağlayacak "işgücü piyasası bilgi sisteıııi"ningeliştiri l mes in e özel bir önem verilecektir. Halen, işsizieri n yalnızca bir bölümü iŞKUR 'a kayıtlıdır.Dolayısıyla, tiim işsizierin jŞKUR 'a kayıt o lma l arı sağ l anmalı ve aktif işgücü programları ile işeyer leştinne hizmetleri, yerel düzeyde ve il düzeyinde veri lmelidir. İş arayanlar ile işveren ler, entegrebir işgücü am ve ta lebi sistemi içinde bu luşturulına lıdır. iş pi yasası bilgi sistemi, öğrenci le r ve yenimezun ları da kapsayacaktır.Ulusa l, bölgesel ve il düzeyinde yapı lacak işgücü piyasası analizleri, politika üretilmesine temel teşkiletmektedir. Bu amaçla, ÇSGB merkez ve taşra teşki lat ı ile İşçi ve işveren Ajanlarının İlBaşkan l ık lar ı 'ııın kapasite leri gi.içlendi rilecektir.Eğitim sistemi ile işgi.icü piyasasının koordinasyonunun sağlanması amacıy la, MEB ile İŞKUR dahilolmak üzere ÇSGB arasında sürdürillebilir bir işbirliği kurulacaktır.Ayrıca, eğitim ve emek piyasas ı arasındaki koordinasyonu güçlendirmek amac ı y la, üniversitelerle(özellikle üniversitelerin daha önce kurulmuş kariyer yönlendirme merkezleri için) i ş birl iğ igeliş tiri lecektir.İKG OP uygu lamas ı uluslar aras ı kuruluş lara işb irl i ği öngörülmektedir. Program altında ihale ve hibesözleşmele rine katılım uluslar arası kuruluşlara aç ık olacak tır. Yalııızca Finansal Tüzüğün veUygulama Kurallannın (Uygulama Kuralları Madde 168'e bakınız) ve PRAG 'ın ilgili maddelerindebelirtilen durumlarda, bir uluslar aras ı kunıl uşa ihale çağ rısı yap ı lmadan doğrudan hibe verilebil ir.IPA Uygulama Uygulama Tüzüğü'nün 159. maddesi gereğince, iKG OP fmansal mühendislike n s trüma niarına katkı ihtiva eden işlem l ere il işkin h arcanıaları fi nanse edebilir.Bu tedbirde bireysel hibe de sumılabilir.

Desteklenebilecek Faaliyetler:Fonlanabilecek llıaliyetler,Kamu istihdam servislerinin verilmesi üzerine odaklanarak, bölgesel olisleriyle beraberÇSGB, iŞKUR ve d iğer kamu kurumlannın kapasitelerinin güçlendirilmesi.ÇSGB'nin, işçi ve işveren ajans larının il başkanlık l arıy l a beraber kapasitesinin gelişt i r il mesive istihdam stratejileri uygulamasıÇeşi tl i aktif işgiicü program larından yararlanan kişi l erin durum larının izlenmesine yönelikmekanizmaların geliştirilmesiİllerdeki İŞKUR personeline, iş bulma hizmetleri ve farklı hedef gnıpları için belirlenmişkariyer daııışınanlığı hizmetleri ile ilgili eğitimler verilmesiDaha iyi hizmet sunabilmek için, yeni atanmış iş ve Meslek Danışmanlarının kapasitelerininge l iştirilmesiiŞKUR hizmet noktalar olarak hizmet veren kurum ve kıınıluşlannın kapasitelerininarıtınlması için eğitimiı istihdam ve iş eğit imi kurullarının kapasitelerinin, il/yerel düzeylerde istihdam eylemplanları oluşturma ve uygulama bakış açıs ı y la geliştir il mesi.Meslek k"ulüplerinin kumlması ve desteklenmesiKamu isti hdam hizmetleri temini alan ında üniversitelerle işbir l iğini destekleyecek eylemler.Model ofisierin ve diğer gerekli hizmet noktalarının i ş l evselliğini desteklemek için teknikdestek sağ lamakUygunluk ve beceri ihtiyaçlarının erken belirlenmesi için test bataryasını k"uvvetlendirmek ve,bir fizibilite çalışınası 1 ihtiyaç analizini müteakip, profesyonel kuruluşlarla işbir l iği içindeuygun iş alan l arı bel iriemekÜniversitelerde ve belediyelerdeki İŞKUR inibat noktalarında kariyer merkezleri k"urulınasıoıdesteklemekKamu istibdam hizıneleri al anında sosyal ortaklar ve özel sektörle işbirliği teşv ik edecekeylemler.Seçim Kriterleri:Proje ile kamu istihdam hizmetlerinde ka rş ı laş ı lan sorunların giderilmesi için yapılmasıgerekenler arasındaki bağ lant ının açıkça ortaya konmasıProjenin hedefkitleye nası l u l aşacağın ın ortaya konmasıNihai F aydal a nıcıJ arÇSGBiŞKURTUiKSosyal GUvenlik Kurumu (SGK)ÜniversitelerSosyal taraflarYüksek Öğretim Kurulu (YÖK)Mesleki Yeterlilik Kuruıııu (MYK)KOBİ' ler ve özel se!.:törKişilerİlgili diğer kuruluş l arHedef Gruplarİlgili kamu kurum larının personelill istihdam Kurullarının üyeleriSosyal taraflarÜniversiteler

İ7Jeme GöstergeleriToplam Kamu HarcamasıAB FonuMaximum IPAKatkı O ra nı: 27 .llS .29 5€ (2007 - 20 13): 23.048.000€ (2007 - 2013): %85GöstergeTipiÇ ı k tıGöstergeGe l iş ti r i l en izlemem ekanizma l annınsay ı s ıKamu istihdamhizmetlerine i l işk inolarak düzenleneneğiti miere katıl aniŞKUR ile ÇSGBpersonelinin sayı s ıMeslek klüplerininsay ıs ıB aş l angıçD eğe ri1 (2006)o301Ge r çekJeşe n(2012)o-o -İKGOPHedefi(2017)ı13400Doğr ulamaKa ynağıMISMIS15 MISYeni ISKUR ModelOfislerinin say ıs ıo-43 MISD anışm anlık hizmetiverilen işsiz l er i n say ı s ı18654-E:l4500K: 14500MISSonuçBu öncelik kapsamındadanı şmanlıkhizmetlerindenyararlanan işs i zi erin i ş eye rleş tiri lme oran ıo-33% MIS3.1 .2. EğitimANA ÖNCE LİK EKSENi 2:Eği tim kalitesinin a rttırılm ası, eği tim ve iş piyas ası a ras ındaki bağın kuvvetlendirilmesi ve ba ştakıı çocukJannın olmak üz.ere her düzeyde o kuilaşm a ora nla rın ın yükseltilmesi suretiyle insank ayn ağın a yapıl an ya tırımın a r ttı rılm ası .Amaç:Bu önce liğin amacı; insanlara iş p i ya sa s ının ihtiyaç ların a uygun bilgi ve becerileri sağlama k içinmesleki ve tekn ik eğ itim i n kalitesini arttırmak ve özellikle k ı z çoc uk l a rı nın ileri düzeyde beceri veyeter tilikiere sahip o lm a larmı sağlamak için okula kaydolnıa oran ların ı arttırmak ve bu şekilde işs izlikoranın ıdüşüre rek sosyo ekonomik kalkınınayı sağlanıakt tr.

Özel Amaçlar:I. Özellikle kız çocukları için eğitim in ve meslek eğitimin her düzeyinde okula kaydalma o ra n larınıarttınnak2. Özelik le mesleki eğitim ve öğretimde eğit imin kalitesini arttırmak3. Eği tim ve iş p i yasası arasındak i bağ ı güçlendinneye yönelik yenilikçi yaklaşım lar gel iştinnek4. MEÖ sistemini modernleştiemek için "o rtaklık yaklaşım ını" ge li ştirmekDayanak:İnsan sennayesini güçlendirme konusundaki ilk sorun özellikle kız çocuklarının başta orta öğretim vemesleki eğitim olmak üzere eğ i timin her seviyesindeki düşük okul kayıt oranıd ır. Cinsiyetler arasındaözellikle oıiaöğretimdeki okuilaşma oranları arasında önemli farklar bulunmaktadır. Erkek çocuk l arınortaöğretinıde okuilaşma ora n ı da arttırılacaktır. Mesleki eğitim ve emek piyasası arasında doğnıdanbir bağlantı bul u nduğundan do layı , meslek okullarına ve üniversitelere kay ıt arttırı l acaktır. Kı zçocukl arının düşük kay ıt oranla rıy la ilgili temel sorun olarak, cazip modliler mesleki eğitimprogram l arının o lmayışı, ailelerin dlişiik sosyo ekonomik diizeyleri, gelenekler ve ebeveynlerinbili nçsizliği ve farklı aktörler arasında işb irl iği eksikliği sayılabilir. Çocuk i şç il iğ iyle mücadelenin,özellikle kız çocukla rınm kayıt oranianna olumlu etkisi o lması beklenmektedir ve çocuk işçi l iğiilee okııldan erken ayrılma ilişkisi yüzünden eğitim sisteminde bulunma süresi uzayacaktır.Ayrıca, çocukların ok u ilaşma oranını ölçmek için kullanı lan kontrol sistemlerinin kurulmasıve geliştirilmesi gerekmektedir. Etkin kontrol sistemi olmadığ ı için, kız çocuklarınınoku ilaşma oran l arının ölçümünde ve dolayısıyla bu konuyla ilgili olarak ge l iştirilenpolitikalarda problemler yaşanmaktad ı r.ikinci ve önemli bir diğer sorun esnek ve kaliteli olmayan Mesleki Eğitim nedeniyle öğrenci leringenelde ikinci öğretime ve üniversitelere gitme eğ i l im in de o l ma l arıd ı r . Mesleki Eğ i t i m okullannınmüfredatı genel liselerin miifredatına benzerlik göstennektedir. Birinci yı l da, mesleki eğitimöğrencileri mesleki ve teknik derslerden ziyade teorik dersleri almaktadır. Mesleki ve teknik derslereğitimin ikinci yılında başlamaktad ır ki bu öğrenc i ler için çok geç. Özellikle birinci öncelikbölgelerinde bulunan kısıı l ı iş letm e sayı sı ve do l ayı s ı yla kıs ıtlı kalifiye işgUc llnc olan k ısıtlı ihtiyaç,kız çocuklarının genelde ikinci öğretimi tercih etmesinin bir nedeni olabilir. Ayrıca, alternatif diplomaprogramlanndaki eksiklikler, başarısız mesleki eğitim öğrenci l erinibaşka bir programa devametmekten başka seçenek b ırakmamaktad ı r. Bunun yanı nda, tecrübe paylaşmak, sinerji yaratmak vemesleki eğ itiınlerle ulusal emek piyasası arasında daha fazla bağ ge l iştirm ek amacıyla Öncelik 1 veÖncelik ll Bölgelerinde mesleki eğit i m okulları ve i ş letme l er arasındak i etkileşimi güçlendirmek içinyenilikçi ıııekanizıuay a ilıtiyaç vardır. Mesleki eğitim oku llarında teknoloji, teknik ve uygulamalarhem bölgeler arasında bem hem Birinci ve İkinci Öncelik Bölgeleri arasında transfer edilebilir.Progra ınlmüfredat, çalışına ortaını ve akademik bilgi gibi konularda teknoloji fakülteleri kunıl ınalıdır.Üniversitelerde kariyer merkezleri kuru l ına lı , kum imuş merkezler de öğrenci lere ve nıezwı laraokuldan i şe geçişlerini ve emek piyasasına entegrasyonunu ko laylaştınnak amacıy l a daha etkin biryönlendinne ve danışına hizmeti sağlayacak şeki l de ge l iş tiri l melidir. İyi i ş leyen bir Mesleki Eğitimsistemi iş piyasasının ihtiyaçlan doğnıltusund a yetişmiş nitelikli işgücünün yetişmes in de önemli birrol oynayacak ve hem genç nü fusını hem de yet i şki n le ri n işgüc ü p iyasas ın a ginnesine yard ı rncıo l acakt ı r.Devam eden reformlara rağmen, mesleki eğitimin emek piyasasına uygunluğunu ve kalitesinigeliştirme iht iyac ı için daha fazla çabaya ihtiyaç vardır .Dahası , eğ i tim ile i ş p iy asası aras ındaki bağı kuv vetleııdinnek ve okuldan işe geç. iş i ko l ay l aştırmakiçin, mesleki eğitim ve öğretim ile özel sektör, üniversiteler ve STK'lar arasmda işbir liği n e yönelikyenilikçi modeliere ihtiyaç duyulmaktadır.

Açıkl am a :Bu ana öncelik ekseninin ilk tedbiri, kız çocuklarının eğitim i n her dlizeyindeki, ama özellikle de işpiyasas ı na girmelerini kolaylaştı racağından Mesleki Eğitimdeki okullaşmaları üzerindeyoğun l aşacaktır.Bu ana öncelik ekseninin ikinci tedbiri örgün Mesleki Eğitim ve Öğretimin kalitesinin arttırı l ınasıüzerinde yoğunlaşacaktır. Diğer bir deyişle, bu tedbir altında meslek liseleri ve meslek yükseko kullarına odaklanı lacaktır .Her iki tedbir a l t ı nda yer alan politika uretıney l e ilgili faal iyetler, bunlardan bazıları sadece ı 5 buyuınemerkezinde gerçekleştirilecek olsalar da ulusal duzeyde desteklenecektir.Bu ana öncelik ekseni yaşayan aşağıdaki grupları hedef almaktadır:Okulu terk eden ya da ol,.-ulu terk etme riski bulunan öğ renciler, özellikle kız çocuklarKız çocuklannın okumasına karş ı olan ya da onları okutınaya gücü yetmeyen ebeveynlerMeslek liseterindeki öğrenciler, öğretmenler ve danışmanlarMesleki okullar la işbir l iği yapan veya yapma potansiyeli olan ş irketl erİKG OP uygul amasındauluslar a ras ı kunı l uşlara işbirliği öngörülmektedir. Progranı altında ihale vehibe sözleşmelerine katılun uluslar arası k uruluşlara açık o lacaktır. Yalnızca Finansal Tuzliğün veUygulama Kuralların ın (Uygulama Kural l ar ı Madde l68'e bakıııız) ve PRAG'ın ilgili maddelerindebelirtilen durumlarda, bir uluslar a rası kunıluşa ihale çağrıs ı yapı l ınadan doğrudan hibe verilebil ir.Ayrıca, !PA Uygulama Uygulama Tüzüğü'nün 159. maddesi gereğince, fKG OP finansal mühendislikenstrüman i arına katkı ihtiva eden işleıniere ilişkin barcamalan finanse edebilir.Bu Öncelik Ekseninde bireysel hibe sunula bilir.Tedbirler:Tedbirlere ilişkin ayrıntılar, amaçlan ve hedefleri, uygun faaliyetleri ve müdahale oranlarını daiçerecek şekilde aşağıda verilmektedir. Özetle bunlar:ı. Eğitimin önemine dair bilincin arttınlması, kadın insan kaynağının geliştiri lmesi ve kadınlarıo işpiyasasına girebilmeleri için okuilaşma oranla rının arttınimas ı.Bu tedbir kız çocuklar ııı ııı orta öğretime ve mesleki eğitime eriş imlerinin iyileşt i rilmesine vek ız çocuklarının okumas ının önemine i lişki n bilinç arttırmaya yönelik faaliyetleridestekleyecektir.2. Mesleki ve Teknik Eği tim i n içeriğinin ve nitel iğinin iy i leşt i rilmesiBu tedbir Mesleki ve Teknik eğitimde içeriğin ve niteliğİn i yileştir ilmesine yönelik faaliyetleridestekleyecektir.Teslim Ş artları :Teslim şanlan aşağıdakileri kapsamaktadır:Proje ile İKG OP'nin stratejik amaçlan arasındaki ilişkinin açık bir şeki lde gösterilmesiFaydal anıemın yeterlilik gereklerini yerine get irdiğini gösteımes iÇıktıların sayısa l ifadesi ve u taşılabilir hedeflerin beyanıOrtak linansınam da içeren doğru hazırlanmış bir bütçe tas lağıYatay konula rı n göz ön linde bulundumlduğunun açık şekilde gösterilmesi

• Ana öncelikler altındaki faaliyetlerle tedbirler arasındaki bağın gösterilmesi• iKG Operasyonel Programı düzeyinde indikatörleriıı gerçekleştirilmesine aktivitelerinkatkısının gösterilmesiHedefler ve Göstergeler:Mesleki rehberlik hizmetleri e~itimlerine katı lan eğitim personeli sayısı• Eğitim alan ebeveyn sayısı• K ızlarını okula göndenneye ikna etmek için kişisel olarak ziyaret edilen aile sayıs ı• Tcç hizaılandırı l an okul ve yurt sayısı• Program müdahalesi sonucunda oıta öğretiıne erişen kız öğrenci sayısı• Program müdahalesi sonucunda orta öğretirne erişenleriıı okul terk sayısı• Ortaöğretim ve ortaöğretim sonras ı meslek okullar ı nda gel i ştirilenirevize edilen ve uygulananrnodüler program sayısıSektörde farkındalık arttırma amacıy la özel sektörle işbirliği içinde organize edilen kapsamlıve planlan l ı farkında l ık yaratma faaliyetlerinin sayısı• Mesleki kurumlar, sosyal ortaklar ve özel sektör arasında ortaklık protokolleri sayısı• Kapasiteleri ve progrramları geliştirilmiş üni versite sayısıGüncellennıiş milfredalla paralel olan eğitime katılan mesleki eğitim kurum ları veüniversiteler personelinin sayısıTopluluk Ka tkı sı nı n K a ynağ ıÖncel iğin Gösterge BütçesiOperasyonel Program Içinde Bu Önce liğin Payı :Au fP A Katkı Oranı: ll'A: ı 15.094.1 18€:%20.6:85%TEOBiR 2.1.:Eğitim i n önemi hakkındaki bilincin arttırı l ması ve başta kadınlar olmak üzere insan kaynak larınınge l iş t irilmesi ve iş piyasasına giriş için okullaşınanın arttırı l ması.Özel Amaçlar:• Özellikle kız çocuklarının ortaöğretimdeki ve mesleki eğitimdeki okuilaşma oranlarınınarttırı l ınası• Özellikle kız çocukl arının okul terk etme oranlarının veya uzun dönenıli devaıns ı zlık l arınındüşürülmesi• Başta kız çocuklarının olmak üzere işgücünün mesleki becerilerinin ve yetkinliklerininarttırılması• Özellikle kız çocukla r ının eğitimi hususunda ebeveynlerin bilincinin ar t tırılınas ıDaya nak:Bu tedbir özellikle kız çocuk ları n ın ikincil öğret i mdeki ve mesleki eğit i mdeki oku i laşma oran l arınınve kız çocuklarının eğitimin i n önemi hakkı n daki bilincin artmas ı na katkıda bu l unacakt ı r.Özellikle ilkokulda eğ it ime erişim konusunda, temel eğitim kanunu, projeler ve kampanyalarsayesinde önemli ilerlemeler kaydedi l miş nlmakla birlikte, halen ilknkuldaki %100 okuilaşmahedefıne u laşmak için net okuilaşma oranının özellikle kız çocukları için arttırılınası gerekmektedir.Bununla birliJ...1e, kız çocuk l arının ikincil öğretimdeki net okuilaşma oranı ilkok'Uidakinden çok dahaazdır. İlkokulda n sonra eğitimlerine devanı etmeyen kız çocukları iş piyasasına gimıekte zorluklarlakarşılaşmaktad ır lar.

Ulusal düzeyde, kız çocuklarının ortaöğretimdeki okuilaşma oranları erkeklerinkinden daha düşüktür..Ancak, sosyo ekonomik analizde verilen sayılar, Birinci Öncelik Bölgelerinde kız çocuklan ı ıınortaöğretimdeki okuilaşma oranlannın İkinci Öncelik 13ölgelerine oranla daha düşük olduğunugöstermektedir. Orta öğretimdeki kız çocuklarınııı net okuilaşma oran l arına baktığunızda, 2001-2002y ılında bu oranların 15 biiyiline merkezi için %26.4, ulusal düzeyde ise %42,97 olarak gerçekleştiğ inigörmekteyiz.Orta öğretiınde, cinsiyet açığ ı o/o-4.31 'den %2.39'a düşınliş olup, net kayıt oranı artan bir trendgöstenn işıir. Orta öğretiınde net kayıt oranı 2011 yılı için, erkek çocuklarında %68.17'den %68.53'e,ktz çocuklarında da %63.86'dan %66'ya yükselıniştir. Bu durum, k ızl arın eğ i timinde bölgeselfarklılıkların azaltılması için faaliyetler yapmanın gerekliliğini göstem1ektedir.He.deflenen alanlarda kız çocuklar ının orta öğretiıne ve mesleki eğ i time erişim le ri n i sağ lamak veebeveynlerini harekete geçirmek suretiyle beceri ve yetkinliklerinin arttınlmasına yönelik ihtiyaç. hergeçen gün artmaktadır. Ayrıca, kız l arın eğit i m i nin temel göstergelerinden biri olan ebeveynfa rkındalığı desteklenecektir.Bu nedenle, kız çocuk l ar ı nın ilköğret i me, ortaöğretimeve mesleki eğit i me devamlarını kolaylaşt ı racakve arttıracak faal iyetler bu tedbir al t ında desteklenecektir.Eğitim sisteminden çıkış l arı önlemek ve kayıt oranlarını artt ı rmak için çocuk işçil i ğiyle mücadelefaaliyetleri desteklenecektir.Aç ıkl ama :Bu tedbiriıı temalik odaklanması özellikle kız çocuklarının iş p i yasasına girişlerini kolaylaştırmak içinözellikle mesleki ve tekoik e.ğitimde olmak üzere ortaöğretimdeki oku Ilaşmaları olacaktır.Bu tedbir iki ana bi leşenden oluşmaktadır. 13irinci bileşen, tanııniama ve izleme sistemleri, meslekirehberlik hizmetleri, cazip mesleki eğit im hazırlanmas ı ve kız çocuklarını okulu terk etmeleriardındaki nedenleri bulmaya yönelik araştırınalar gibi kız çocuklarının ortaöğretiroe ve meslekieğitime devam etmelerini destekleyecektir. Bunun yanında, çıkış l arı okuldan erken ayrılma larıazaltacak ilgili faaliyetler desteklenecektir. Ayrıca, bu bileşen altıoda uzaktan öğrenim fırsatlarısunu l acaktır. İkinci bil~ende ise aileleri, eğitim personelini, kamu kunıınlarını, sivil toplumörgütlerini, yerel yetkilileri ve diğer paydaşlan kız çocuklarının eği ti mine destek verıneye yöneltecekfaaliyetler ve teşvikler desteklenecektir. Böylece bu bileşen kapsamında, hükümet, belediyeler,üniversiteler ve STK' larla ortak faaliyetler desteklenecektir.Bu tedbirin arkasındak i temel mantık, özellikle kız çocuklarının iş piyasasına girebilıneleri ni sağlamakiçin kızları n bilgi ve becerilerinin artt ı rılmasıdır. Sosyal ortaklar, özel sektör, okullar ve yerel otoritelerarasındaki işbirliği, bu tedbirin başarısı için büyük önem taşımaktadır. İlgili ortaklarıo bu tedbira l tındaki görevleri genel olarak mesleki rehberlik hizmetlerinde işbirl i ği ile k ı z çocularının okulagöndürülmesi ko n ularında fark ındalık artırma kampanyalarıdı r.Bu tedbirin arkasındaki temel mantık, kız çocuklarının iş piyasasına girebilmelerini sağlamak içinözellikle kız l arın bilgi ve becerilerinin arttırı lmasıdı r. Sosyal ortaklar, özel sektör, okullar ve yerelotoriteler arasındak i işb i rliği, bu tedbirin başarıs ı için btlyük önem taşımaktadır.iKG OP uygulamasında uluslar aras ı kur u luşlara işb i r l iği öngörülmektedir. Progranı a l tında ihale vehibe sözleşme lerine katı lım u l uslararas ı kuruluşlara açık olacaktır. Yalnızca Finansal Tüziiğün veUygulama Kurallarının (Uygulama Kuralla rı Madde 168'e bakınız) ve PRAG'ın ilgili maddelerindebelirtilen dmumlarda, bir uluslar arası kuruluşa ihale çağrıs ı yapı lınadan doğrudan hibe verilebilir.

!PA Uygulama Uygulama Tüzüğü'nün 159. maddesi geregıncc, İKG OP !inansal mühendislikenstrümaniarına katkı içeren işlemlere i l işkin harcaınala rı finanse edebilir.Bu tedbirde bireysel hibe suııu l abilir.Desteklenecek Faaliyetler:Fonlanabilecek faaliyetler:Hali h azırda ayrı lmış bulunan ya da terk etme riski bulunan özellikle kız çocuklarını belirlemeve izleme sistemleri getiren faaliyetlerBu tedbir altmda uygulanacak işlem l ere rehberlik etmek amacıy l a analizler ve araştırma larUzaktan eğitim fıısat l arı sunmakÖzellikle kız çocuklarının okula dönmesi için aileler ve öğrencilere teşvikler sunmakOkullarda mesleki rehberlik hizmetlerinin nicelik ve nitelik olarak arttın lmasıEğitimi desteklemek ilzere ebeveynler, sivil toplum kurul uş l ar ı ve eğitim persooeli için rolmodelleri ve medya kampanya ları aracılığıy l a eğ i tim progranı lan ve farkınd a lık arttınnakanıpanya lan ge l iş ti nnek.K ız çocuklarının eğitim i ni desteklemek için lıükünıet, sosyal ortaklar. belediyeler, yerelyönetimler. eğitim kurumları, üniversiteler ve STK'lar aras ındaki işbirliğine dayalıfaaliyetlerin artnn l nıasıYatılı okullarda psikolojik hizmetlerin say ısını ve nite l iğini artt ıran faal iyetler.Özellikle kız çocukları için yerel yönetimlerin, sivil top l tuınııı ve medyanın, kendiler iıı.ieğitime katılım konusunda daha fazla sorumlu hissetmelerini sağ layacak projeler yürütınekK ızların okıılda n ayrılma ve devamsızlıkJarını ortadan ka l dırmak amacıy l a rehber vedamşmanlık hizmetleri sağlayıcı i ann a eğ i t i mler vermekErken uyarı ve belirleme sistemleri gibi yenilikçi yollar ve mekanizmalar geliş t irerek, okuldanerken ayrı lı şı belirlemek ve önlemekOkııl dan erken ayrı l mış veya kaydı si l inmiş öğrenciler için özel nıüfredat geliştirmekOkııl dan erken ayrı lmış veya kaydı silinmiş öğrenciler için ikinci şans okullarını ve yakalamaeğitimini desteklemekMevsimlik işç i ve göçebe çocuklar için destek kursları ve k ursları sunacak merkezler ku nııak''Servis ile eği t im" desteklenerek okıı la ulaşırnın kolaylaştırılmasın ı sağlamakD i ğerlerin i n yan ı nda, aileler, eğ i tim personeli, öğre nciler, okulan erken ayrı l anlar, kaydısilinenler, yerel yönetimler, STÖ'leri kapsayan araş tırınalanket yapmakSeçim Kriterleri:• Proje ile eği timin önemi bakkındaki bilincin arttırılması ve insan kaynaklannm gelişt i rilmesiiçin özellikle kız çocuk l arının okııliaşma oran la rının arttırılması amacı ve iş piyasasına er i şimarasmdaki ilişkinin açık bir şeki l de gösterilmesiProjenin hedef gruba nası l odak lanacağının gösterilmesi.Nilı ai Faydala ıııcı lar:MEBÇSGBEğit im KuruıniarıYÖKSosyal ortaklarSTKlarYerel MakamlarSağlık Bakanlığ ıAile ve Sosyal Politikalar Bakanlı ğıKOBI' le ve özel sektör

• Kalkınına Aj ansları• Bireyler• tlgili diğer kurumlarHedef Gruplar:• Başta kızla r olmak üzere, okulu terk eımiş olan öğrenciler• Başta kı z l a olmak üzere, ortaöğ retim yaşında olup okulu terk etme veya uzun dönemdevanısızlık riski altında olan öğrenc i ler• Okuldan erken ayrı lanlar• Başta kızlar olmak üzere ortaöğretime devam edemeyen öğrenc iler• Kız çocuklarını okula göndermek istemeyen ya da göndermeye gücü yetmeyen ebeveynler• Özelik le öğrenci lere psikolojik destek veren öğretmen ler ve diğer öğretim elemanlan• Yerel yetkililer, sivil toplum örgütleri ve di~er ilgili paydaşlar.İzleme Göstergeleri:Toplam Kamu H a rca ma sıAB Ka tkısıMaksimum IPA Ka tkı Oranı: 59.647.059€ (2007-2013): 50.699.999€ (20 12-2013): %85GöstergeTipiGöstergefKGOPBaşlangıçGerçekleşenDeğeriHedefi(2012)(2006) (2017)Doğrulam aKaynağıMesleki Rehberlikhizmetleri eğitiminekatı l an personelin say ısı16243000MISÇıktıEğitim verilenebeveynterin say ı sı1343225000MISKızlarını okulagöndermeleri için iknaedilmeye çalış ı lan veayrı ayrı ziyaret edilenai Jelerin savısıTeçhiz edilen okullarile yurtların sayıs ı1061422000-o 36 44Ml SMJSSonuç Program ın üdabalesisonucunda ortaöğretim e erişen k ı zöğrenci say ısı-8000MIS

Program müdahalesi 4000sooucunda orta MISöğreti me e:rişenlerin - - (Erkek: 1500okul terk sayısı Kadın: 2500)TEDBİR 2.2:Özellikle Mesleki ve Teknik Eğitimde eğ itim in içer i ğinin ve n iteliğinin iyileş tirilme siÖzel Amaçlar:• Öze llikle mesleki ve teknik eğitimde ınüfredat, öğretmen , öğrenm e çevresi ve okul yöneticileriaçıs ından eğit i m in ni.teliğinin geliştiri l mesi• Eğitim sisteminin özellikle Mesleki Eğitimde tiırk lı programlar ars ındaki yatay ve dikeygeç iş leri kolaylaş tırı lmak suretiyle daha esnek hale getirilmesi.• Mesleki Eğitimin öğrenci ler için cazip bir seçenek haline getirilmesi• Sosyal ortaklar, meslek oku lları ve merkezleri ile özel sektör arasındaki işbirliğin inarttırılm as ı .Dayanak:Bu ıedbir başta Mesleki ve Teknik Eğ itiminki olmak üzere eğitimin içeriğinin ve n iteli ğin ingeli ştiri l mesine katkı sağlayacakt ır.Mesleki Eğ i lim, eğitim ve i ş piyasas ı arasındaki bağııı güçlendirilmesinde hayati bir öneme sahiptir.Mesleki eğit imin kalitesinin iyi leştirilmes i ve sistemin öğrenciler için cazip bir seçenek halinegeliri lınesi i ş pi yasasına girişi ko laylaş tıracaktır. Bu anlamda başarılı bir mesleki eği tim sistemi, bemgenç nüfi.ısa hem de beceri sahibi eleman ihti yacı duyan sektörlere fırsat l ar sunma konusunda önemlibir rol oynayacaktır.AB destekli projelerde iş piyasası ve beceri analizleri yapılmış, müfredat ye nilenıni ş, nıodülerprogramlar ha z ırlanmış , mesleki eğ iti m öğretmen l erine yönelik hizmet öncesi eğ it inıl er düzenle n mişve böylece Mesleki ve Teknik eğ itim sisteminde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Bununla birlikte,devam lı olarcık işleyen bir mesleki eğitim sistemi için bu projelerin sürdiirülebil irliğ i ve yenilikçifaaliyetler büyük önem arz etmektedir.Müfredaı ve modüler programlar bağ lamında, iş piyasasıııdaki sürekli değiş i me ayak uydurab il ınekiçin modüler pro graml arın önceki projelerde kapsam d ışmda kalan meslekleri de içine alacak şekildegen i ş letilm es i önemlidir. Endüstri dalı ve teknoloji çalışına l arı nda yeni oı1aya ç ı kan yeterlilikihti yaç l arı üzerinde yoğunlaşarak, Türkiye'deki mesleki eğ itim ınüfr edatın ın i çer iğini ve medillerprogramları planlamak için merkezi bir analiz mekanizmas ı kurulma s ına ihtiyaç duyulmaktadır.Bundan başka, ilerlemenin sürdürü l ebilirliğini sağlamak açısından , mesleki eğitimde yeni müfredatınetkisini değerlendirmek ve gerektiğinde bunlar üzerinde değişikl ikler yapmak ve yeni ınllfredat içinöğrenme materyalleri üretmeye devam etmek gerekmektedir.Mesleki eğ itimdek i insan kayna klarıııa gel indiğinde, MEB, YÖK ve ilgili ortaklar aras ın dak ikoordinasyon çok önemlidir. Öğretmenler için hizmet içi ve hizmet öncesi modüller geli şti nneyedevam etmek gerekmektedir. Ayrıca . okul rehberliği danışmanlan yeterli niteliklere sahip

o lm adıkları n dan, okullarda daha iyi rehberlik hizmetlerine kavuşmak için bunların hizmet öncesi vehizmet içi eğitiıne tabi tutu tmaları gerekmektedir.Meslek da n ı şmanlığ ı ve ka rİ yer rehberliği konusunda, kar İ yer rehberliği hizmetleri sistemleri ve anikararlara teslim olmuş durumdadır ve öğre n ici le ri öğrenme motivasyonu ve kariyerleriııi yönetmebecerileri gelişl innel eri konusunda teşvik etrnemektcdir. Mesleki rehberlik hizmetlerinin niteliği n inve niceliğinin arttırılması mesleki eğitim program l arını cazip k ılmak ve okuldan i şe geçişikolaylaştınnak açısından bü:rilk önem taş ıd ığından bu konuda daha fazla çaba barcanmalıdır. Kariyerve meslek r ehberliği hizmetleri, okullar, İŞKUR ve özel sektör gibi farklı paydaş l ar taralindan tutarlıbir sistemde ge l iştirilıne l i dir.Bunlardan başka, Mesleki ve Teknik Eğitim sisteminde dikey ve yatay geçişte yaşanan zorl uklarMesleki ve Teknik Eğitim sistemini daha az esnek ve daha az cazip hale getirmektedir. Mevzuatbağlamında bazı iyi leşmeler olsa da mesleki eğitim prog ranıları arasındaki uyumsuzluk özetikle demeslek liseleri yle meslek yilksek okulla rının programlan arasında uyumsuzluk olması geçiş l erizorlaştırmaktad ır. Meslek YUksek okullarında, yerel ihtiyaçlara göre di!zeo l enmiş uygun programlarıngel i ştiri lmesi gerekmektedir. Emek piyasasının yerel ihtiyaçlarına cevap vermek amacıyla, öğrencilerive öğretmen leri biraraya getirerek etkin yerel öğrenme merkezlerinin oluşm ası için, bütün MeslekYüksek okullan ve işyerleri teşvik edilmelidir. Ay rı ca, sertifikaların tanınması amacıyla resmi ve gayrıresmi MEÖ için "MEÖ için Avrupa Kredi Transfer Sistemi" kurulması çok önemlidir.Eğitimden işe geç iş i kol ay laştıran bir mekanizma ve örgiln öğretim sistemine katı lmaks ızın bir meslekedinmenin alternatif yo lu olan çıraklık sistemindeki temel sorun, piyasada çı rak arz ve talebinibu luşturacak sistematik bir yak l aşımın bulunınay ışıdır. Çırakl ık s isteıniııin sü rdürüleb il irliği içinokullar ve işverenler aras ı oda daha fazla işbirliğine ve iş letme l erdeki uygu lamalı eğilimle rinarttırılınasına ihtiyaç vardır.Sosyo ekonomik analizde belirtild iğ i gibi, Meslek yüksek okullanndaki fiziki altyapı, müfredatınyapısı, öğretim e le manların ın n i teliği ve uygulanı aya yönelik becerilerinin verilmesi tüm Türkiye'desorun teş kil etmektedir. Bu oku llar piyasa ih tiyaç larıyla sık ı ilişki içinde ol madığından ve ciddisorunlara sahip olduğundan , bu oku ll arın iş l eyiş inde refonna gid ilnı el idir. Bu okulların iş hayatıyl aişbirliğini arttırılınasma acilen ihtiyaç duyulmaktad ır.Açıklama:Bu tedbirin temalik odaklanıması örgüıı Mesleki ve Teknik eğ i tim in niteliğinin a rttırılın asıDiğer bir ifadeyle, bu tedbir a l tında meslek liselerine ve meslek yilksek okuHanna odaklan ı l acaktır.o la caktır.AB tarafından fon l anaıı MEÖ Projeleri kapsamında ge l işt iri l en ürünler ve tecrüben in yayılm ası butedbire dahildir.Bu tedbir iki ana b i l eşenden o l uşmaktadır. Birinci bileşen, mesleki eğitimi i yileşt irmeyi amaçlayanönceki projelerin devanı lı lığ ııı ı sağlayacak, yeterl ilik analizleri yapmak, yeni programlandeğerlend irerek modüler p rogranıları gözden geçirmek, meslek oku lu öğretm en leri ve danışmanlaniçin hizmet içi eğitime yönelik sistematik yapı ve modeller ge liştiri l mes i , meslek okullan ve özelsektör arasındaki işbirl iğin in arttırı lması, çı raklığın yaygın l aştırılınas ı ve meslek lisesi mezunları n ınizleomesinin geliştiri lmesi, Meslek Yüksekokullannda personel gelişimi ve yenilik eylemlerini deiçeren kalite kontrolü gel i ştirme ve uygulama, Meslek Yüksekokulu öğrenc i leri için çalışına temelliöğrenme şemaları/progranıl arı (iş sıras ıııda öğrenme) destekleme, mesleki yeterlilik temelli eğ itimmodülleri ve programlar gel iştiıme, öğrenci l er için staj ve işte öğrenme imkanl arını kolaylaştırınateknoloji fakültelerinin kapasitelerini ve birbirleriyle olan bağla rın ı arttırma ve kali te ko nul arındauzman lık sunmak amacıy la MEll personelini eğitiml er bakımından desteklemek faaliyetleriniiçerecektir. ikinci bileşen, Meslek Yüksek okuHanna ekipman sağ la yacaktır . Meslek liselerinin dedonanım desteğine ilıtiyacı olsa da, ana öncelik ekseninde öngörülen %15'lik kaynak snıırlaması

nedeniyle, bu programlama altında meslek yüksek okulları üzerinde odaklanılacaktır. Sermayeyatırım ı yap ı lacak Meslek Yüksek oku llann ın seçiminde, okulun fiziki durumu, öğrenci sayısı veokulun büyüme merkezlerindeki iş piyasasının ihti yaç l arına cevap veren progrdmlarının olup olmadığıgöz önünde bulundurulacakt ır. Türkiye'de MEÖ sisteminin ge l iştiri lmesi için her yenilikçi yak l aş ımve aktivitenin destekl enebi l eceğinin altı çizilecektir.Bu öncelik ekseni a ltındaki tüm faaliyetler "ortaklık yaklaşım ı " çerçevesinde gerçekleştiri l ecektir. Buortaklık yaklaşımı tablodaki her faaliyet için göıiilebi l ir:İKG OP uygulamasında uluslar arası kuruluşlara i ş birliği öngörülmektedir. Program altındaihale ve hibe sözleşmelerine katılım uluslar arası kuruluşlara açık olaca ktır. Yalnızca FinansalTüzüğün ve Uygulama Kurallarının (Uygulama Kurall arı Madde 168'e bakınız) ve PRAG ' ınilgili maddelerinde belirtilen durumlarda, bir uluslar arası kuruluşa ihale çağrısı yapılmadandoğrudan hibe verilebilir.IPA Uygulama Uygulama Tüzüğü'nün 159. maddesi gereğince, İKG OP finansal mühendislikenstrümani arına katkı içeren iş lem lere ilişkin harcaınaları tlnanse edebilir.Bu tedbirdc bireysel hibe sunulabil ir.Desteklenecek Faaliyetler:Fonlanabilecek faaliyetler:Belirmekte olan yeterl ilik ihtiyaçlarını önceden saptayabilmek için sosyal ortaklar veborsalarla i şb i rliğ i iç inde analizler yapmakGeliştirilmiş meslek standart l arına ve beliren yeterlilik ihtiyaçlarına uygun olarak, özel sektörve sosyal ortaklarla işbirliği içinde, birbirini tamamlayıcı nitelikte olan Meslek liseleri nde vemeslek yüksek okullarında miifredatın gözden geçiTilmesine ve yeni modüler proyamlarge liştirilmesine devam edilmesi.Çalışma temelli öğrenme şe rn aları gel i ştirmekMeslek liselerinde, meslek yüksek okullanoda ve üniversitelerde güncelleştiri l miş milfredatauygun olarak öğretmenierin meslek içi eğitimine yönelik sistematik yapılar/modellergeliştirilmes i.Mesleki Eğ iti m kurumlarının ve üniversitelerin kapasitelerini artt ırmak için fizibili teçalışmalarıPilot meslek oku l l a rının ve üniversitelerin eşya kapasites ini arttırmakMeslek yüksek okulları ve üniversitelerin mesleki rehberlik ve kariyer relıberliğ i hizmetleriniarttırmakÇıraklık sistemindeki teorik eğitim l er için yenilikçi uygulama eğit im merkezleri geliştirrnekve MEB ile özel sektör arasındaki protokol say ısını aıitırmakMeslek liselerinde, Meslek yüksek okulların da ve üniversitelerdeki öğrenc il eri n özel sektör ilebuluşmasını sağlayacak kariyer günleri, seminerler ve konferanslar düzenlenmesiMeslek liselerinden, meslek yüksek oku llarından ve üniversitelerden ırıezun olan öğrenci l eriçin izleme s i stenıleri geliştir i l mesiMesleki eğitim kurumları, üniversiteler, sosyal ortaklar ve özel sektör aras ında ortaklıkmekanizma ları kurmakMesleki eğitim okulları ve üniversitelerde, personel geliştirme ve yenilikçi eğleınleri kapsayankalite kontrol sistem i kurmak ve uygulamakMesleki eğit im öğrencileri, üniversite öğre ncileri ve mezunlar için i ş temelli öğrenme şernala rı1 proyamlarını (iş sı rasında öğrenim) desteklemekMesleki yeterliliklere dayalı eğ i tim modülleri ve progranıları geliştinnek

• Ö~eociler için staj ve iş sırasmda öğrenim faaliyetlerini ko l ay l aştırmak• Teknoloji fakültelerinin kapasitelerini arttırmak ve aralarındaki bağı geliştirmek• MEB' in kapasitesin in ge l iştiri lmesi için kalite konulannda uzmanlık sağlayacak eğitiml erbağlamında MEB personelini desteklemek• Okuldan ay rılan ve kayd ı silinen öğrenci lere okul derecesi sunmak için uzaktan öğre nmefaaliyetlerini desteklemek• Teknoloji fakülteleri de dahil olmak üzere, üniversitelerin kapasitesini iş sırasında eğitimuygu l aıııalarıyla artt ı nnak• Öğretmen eğiti minde üniversitelerin kapasitesini arttırmak• Üniversitelerde kariyer merkezleri kurmak• Söz konusu fakültelerin akreditasyon sürecinde teknoloji fakültelerinin kapasitesini arttınıı ak• MEÖ Öğretmen Eğitimi (TT) Merkezleri için progranılar ge l iş ti rmek ve bu merkeziere gerekliekipınan sağlamak• MEÖ TT Merkezleri kurmak için Teknoloji Fakültelerini desteklemek ve eğitim kalitesiniarttırmak• Eğitimin kalitesini art tınnak için üniversiteleri desteklemek ve iiniversitelerle özel sektörarasırıda bağ kurmakSeçim Kriterleri:• Proje ve özellikle mesleki eğitimin niteliğ in in iyileştiri lmesi için yapılması gerekenlerarasındaki i l işkinin açık bir şek i lde gösterilmesi.• Proje ile projenin mesleki okullar, özel sektör ve sosyal aktörler arasındaki işbirliğinesağ l ayacağ ı katkı arasındaki i l işkinin açık bir şekilde gösterilmesi.Nibai Faydalamcıl a r:• MEB• Üniversiteler de dah il, eğitim kımım i arı• Yüksek Öğretim Kurolu (YÖK)• lSKUR• KOSGEB• Sosyal Ortaklar• İlgili STK'lar• KOB İ 'ler ve özel sektör• Valilikler, belediyeler ve diğer ilgili bölgeseliyerel kamu kuruın i arı ve yetkililer• Kalk ın ına Ajansları• Bireyler• tlgili diğer kamu kurumlarıH edef Gruplar :• Mesleki orta öğ.ret imı ve meslek yüksek okullarında okuyan öğrenciler• Öğrenciler, öğretmen ler, okul yöneticileri ve meslek liselerindeki ve meslek yüksekokullarmdaki danışmanlar ve d iğer öğ reti nı elemanları• Yüksek öğret i me devam edemeyen öğrenci l er• Meslek liselerinden ve meslek yüksek okullarından mezun olanlar• İşvereıı l er, çalışanlar ve STK'lar• Öğrenciler ve teknoloji faki.l!lelerioin mezunları• Ebeveyoler ve yerel yetkililerİzleme Göstergeleri:Toplam Kamu Ha rcamasıAB Ka tkı s ı: 55.447.059 (2007-2013): 47.130.000 € (2007 - 2013)

Maksimum IPA Katkı Oranı :%85Not: 3001 Mesleki Eğitim okulunun %38,6'sı 12 iBBS ll Bölgesindedir.Gerçekl eşe n İKGOPGöstergeBaşlangıç DeğeriGösterge (2012) H edeliTipi (2006)(2017)Do ğru la ma KaynağıMeslek1 iseleriodeki ve MEGEPMeslek yüksektarafındanokullarındaki gel iş tirilmiş 42gelistirilmis/ TSCED- 97 300revize edilmiş mes l eki/eğitim - MISveya uygul anmış alanı ile 192ınodü ler program mesleki branşÇıktısayısıSektördekifarkındalığıartırmaya yönelik O (Ulusal çaptaözel sektör! e özel şi rketler veyaişbir l iğ i içerisinde STK'larorganize edilen tarafı ndan -takvim e uygulananbağlanmış ve gönüllükapsamlı ka m pan yalarhariç).farkındalı~ıart ırmaetkinlikJerin sayı sı- (TedbirinSosyalözel sektör vekararlaştırılabilecmesleki eğitimek olan kişiselortaklar, uygulanınasıesnasındakurum ları 45girişimlerarasındaki ortaklıkprotokollerininsay ı sıKapasitelerini veprogramlarınıharicinde, bu -şeki lde bir topluprotokololmamıştır).art ıran- - 5üniversitelerinsay ı sıYeni g!incellenenmü fredata göredüıenlenen706000eğitime katılanMEÖ kurum ların- - MISile üniversitepersonelinin sayısıMISMTSMIS

3.1.3. Yaşam Boyu Öğrenme Yoluyla Uyum Yeteneğinin ArttırılmasıANA ÖNCELİK EKSENi - 3Yaşam boyu öğrenmenin i lerJetilmesi ve insan kaynağına iş letıne l er ve işçiler t.a rafıııdan ya tırımyapıl ın as ıııın teşv ik edilmesiyle, i şçiler i n, Iş l etm elerin ve giriş iın cileri n uyum yNeneklcrininarttırıJmasıAmaç:Yaşam boyu öğrenme olanaklann ın yaygın laştmlma sı ve iyi leştirilınesi, işçi ve işverenlerin uyumyeteneklerinin a rttırılması .ÖZel Amaçlar:• Yaşam boyu öğrenme(YBÖ) Stratejisi alt ınd a yaşam boyu öğrenme (YBÖ) imkan larınınarttırılınası• Yaygın eği timin nite l iğinin iyileştirilme s i• Çalışanl arın uyum yeteneklerinin arttırı lınasıKOBİ işveren l erinin uyum yeteneklerinin arttırı l ması• Ulusal Yeterlilikler Sisteminin u}'lıınunu ilerietmek (UYS)Dayanak:Ou öncelik ekseni YBÖ'nün ilerietitmesine ve işçi ve i şveren l erin uyum yeteneklerinin arttınlm as ı nakatkıda bulunacaktır.YBÖ yü ilerietebilmek için bazı koşulların yerine ge lmesi gerekmektedir. Öncelikle, yaşam bo}'lıöğrenmen in ya nı sı ra , toplumla başarılı bir biçimde bütün leşme n in ve iş p i yasas ına k atılıınınkökeninde de temel beceriler ve yeterlilikler yatmaktad ır. Bu durum özellikle kadınlar için yaşamboyu öğ renme imkanlarını n ge li ştirilmesi n de büyük bir sonın haline gelmekted ir. İkinc i olarak, halkeğitim merkezlerinin kapasitesi yaygın eğ itim bağ l anıında büyük bir sorun teşkil etmektedir. Üçüncüolarak, YBÖ iınkan lan Mesleki Yeterlilikler Sistemi tarafından desteklenmeli ve yeni kurulan sistemsektörel sosyal diyalog yoluyla desteklenmelidir.Bunlardan başka, KOBi çalışanları ve işverenleri hızla deği şen teknoloji ve yenilikler tarafındansürekli olarak beceriler edinme ihti yac ı ile karşı karşıya ka lnıaktadırl ar. Bu dunım göstemıektedir ki,Türkiye'de çalışan larm büyük bir kıs mı becerilerini ve uyum yeteneklerini ge l iştirme perspektifindenu zaktad ırlar. Bu sorunını üstesinden gelebilmek için k ullanılacak esas araçlardan biri seç ilmişKOB İ 'lerde ki eğitimler ve özellikle büyüme merkezlerinde sosyal ortakları n eğ itim kapasitelerininaruırılmasına yönelik kapasite artırımı olacaktır.Teknolojik ge l iş ıneler ve yenilikler değişen iş çevres ine ve emek piyasası şartlarına yeni yak l aşım largetirir. Bu kapsamda, işçileri n ve iş verenlerin adapte olabilirl i ği, ekonomik çevrenin değişim i ne,küreselleşıneye, artan ekonomik entegrasyona ve teknolojik geli şmelere dayanıklılığ ın ı arttırır. Çağdaşpiyasa koşullarında en son teknoloj iyi kullanmamak girişimler için verinısizli ğe neden olur ki budırrum rekabete olumsuz etkiler yaratır. Ayrıca , KOBİ' l e rd e ve tarını sektöründe işçi le r ve işveren ler,hız l a değişen teknoloji ve yen ilikler yüzünden yeni özellikler edinme zorluğuyla karşı karş ıyadır. Busorunu çözmek için, işçi ve işveren lerin becerilerini arttırmak amacıyla beşeri sermayeye yatırımyapma ihtiyacı va rd ır. işç i, i şveren ve girişimlerin adaptasyonunu artt ımıak amac ıy l a, eğitic i terineği timi, danışma n l ı k hizmetleri, bilinç artt ırma ve d iğe r yenilikçi faaliyetlerle sosyal paydaşlarıneğitim kapasiteleri desteklenmelidir. Türkiye'de kariyer rehberliği hayatboyu öğrenme ve emekpiyasasının taleplerini karşınarııak için yeteri kadar do nanımlı d eğil dir. Türkiye'n in, okullar, yüksek

öğrenim kurumları , kamu istihdam kurumları ve özel ve günüilli sektörler gibi de~işik payda~larınkatılımıyla, kariyer rehberlik lıizıneti aları ı nda sabit bir sistem kurmaya ihtiyacı vardır.YBÖ'nün kınlgan emek piyasasını sürdürmek gibi önemli bir görevi vardır. Okullardan edinilen temelbeceriler, bugünün ış talebini karşılamak için yeterli değildir. YI3Ö'ya daha fazla insan çekmek içinUlusal YBÖ Stratejisi'ne uygun yeni ve gii nc ellenm i ş e~ itim programları, ilgili sektörlerdeki songelişmeler ışığında ge li ştirıilme lidir . Bu çerçevede, okuma ve yazma, bilimsel, teknolojik, iktisadi,sosyal ve kültürel programlar, insanların işe: alınabilidiğini ve profesyonel gelişimini amırmak içinbeceriler elde etmesi için gerçekleştirilmelidir. Değişik öğrenme biçimleri ve formlan arasında bağkunnak ve öğrenmenin bireysel yollarına ulaşllllı kol aylaştırmak amacıyla öğrenmeye değer vennekiçin kapsamlı yeni bir yöntem geliştirmek Tilrkiye'dc YBÖ kaııJunım artt ı racaktır. Hayat boyuöğrenme için yen ilikçi, tutarlı ve kapsanı l ı stratejiler de gerekmektedir. Ayrıca, paydaşlar ve 1-:uruınl ararasında sağlam ortak lıkl ar kurmak da önemlidir. Bunun yanında, bütün ülkede mesleki standartlano luşturacak uygun bir çalışma kurumunun kapasitesini amırnıak, Türkiye'deki YBÖ'niin temelhedeflerinden biridir. Buna ek olarak, eğitim 'e istihdam alanlarında, rehberlik ve kariyer danışınaıılıksisteminin olmaması, hayat boyu öğrenme programı önünde önemli bir engeldir.Açıkl a ma :Bu öncelik eksenindeki ilk tedbir, yaşanı boyu ll&renme için beceri ve yeterlilikler üz.t:rindeodaklanılması olacaktır. Bu tedbir ilgili olduğu durumlarda, Ulusal Yeterlik Sistemi (UYS) ile testetme ve serrifikalandırma Merkezleri (VOC-TESn/MYK tarafından Yetkitendirilen Kurumlannıd~~tek l eyen Öncelik ı ve Öncelik n bölgelerinde uygulanacaktır .Bu öncelik eksenindeki ikinci tedbir. işçi ve işverenlerin uyum yetenekleri ile işyeriy le ilgili beceri veyeteriiliklerio artttrılına>ı olacaktır. Ayrıca, sektördeki son gelişmeler doğrultusunda tarım işçilerininU) um yeteneklerinin artırılınasına yönelik eğitim programlarının sağlanması da bu öncelik alundadır.İKG OP uygu lanı as ında uluslar arası kuruluşlara işbi rli ği öngörülmektedir. Program altındaihale ve hibe sözleşm e le rine katılım uluslar arası kuruluşlara açık olacaktır. Yalnızca FinansalT üzüğün ve Uygulama Kurallannın (Uygulama Kuralları Madde 168'e bakınız) ve PRAG'ınilgili maddelerinde belirtilen durumlarda, bir uluslar arası kuruluşa ihale çağrısı yap ılmadandoğrudan hibe verilebilir.IPA Uygulama Uygıı lama Tüıüğü'nün 159. maddesi ge re ği nce, İKG OP !inansal mühendislikenstrü maniarına katkı içeren işleıniere il işkin harcamaları fmanse edebilir.Bu tedbirde bireysel hibe sunulabil ir.Hedef Gruplar:Öncelik, programın hedef bölgesindeki aşağ ıdaki grupları hedef almaktadır:• Mesleki E ğitim kurumlarındaki öğrenci ler ve öğretmenler• KOBİ'lerdeki işçi ve işverenler• iş yaşamını temsil eden sosyal ortaklarBaşta k ad ınlar olmale üzere işsi.t ye tişk inler

Tedbirler:1. Yaşam boyu öğrenme içinı gerekli olan beceri ve yeterliliklerin gel i ştiri l mesinin i lerieti tmesiBu tedbirin amacı özellikle özel itina gösterilmesi gereken kişiler ve kadınlara temel beceri veyeterliliklerin kazandırılması, YBÖ perspektifine uygun olarak yaygın öğretimin niteliğininiyileştiri lmesi, Mesleki Yeterlikler Kurumunun denetimi ve gözetimi al tında akredite kurumlarolarak, meslek standartlar ile yeterlilikleri geliştirme, test etme ve sertifıkalandınna içinMeslek Standart ları Geliştirme , Mesleki Bilgi ve Becerileri Test etme ve Sertifikaland ırmaMerkezlerinin (VOC-TEST)/MYK tarafından Yetkitendirilen Organ ların kurulmas ı , UlusalYeterlilikler Sisteminin kuru lmas ının desteklenmesi, eğitim akreditasyon kurumlan ileakredite edilmiş eği tim ve eğ i tim kurum l arının desteklenmesi, yaşam boyu öğrenme ile eğ i t imsistemi ve iş piyasas1 arasındaki bağın güçlendirilmesi olacaktır.2. insan Kaynağına daha fazla yatırım yaparak işçi ve işverenlerin uyum yeteneklerinin arttırılınasıBu tedbirin amacı başta düşük becerili işçi ler olmak üzere çalışanların eğitime erişim l erisağlanarak KOBİ çalışanlarının uyum yeteneklerinin arttırı lması , işgücü veriml i liğine ve işkalitesine katkı sağlayacak yenilikçi ve sürdürülebilir çalışına örgütlenmesi şek ill eritasariayarak işverenlerin uyum yeteneklerinin arttırı lması , sosyal ortakların, STK ' ların,mesleki eğitim kurum l arının ve kamu ı...-uruml arıoın eğitiın kapasiteleriniıı arttırılmasıdır.Teslim Şartları :• Proje ile IKG OP'nin stratejik amaç l arı arasında k i i l işkinin aç ık bir şeki lde gösterilmesi• Çıktıl arın say ısal ifadesi ve ulaşılabilir hedeflerin beyanı• Ortak finansmanı da içeren doğru hazırlanmış bir bütçe taslağı• Faaliyetlerle ye tişkin ler için yaşam boyu öğrenme fırsatları arasındaki i l işkinin gösterilmesiFaaliyetler ile çalışanların ve i şletme l erin uyum yetenekleri arasmdaki ilişkinin gösterilmesi• Aktivitelerin, IKG OP duzeymdeki göstergelere erişim ine i l işkm katkı lannın gösterilmesiHedef ve Göstergeler:Mesleki bilgi ve beceriler açısından test edilen ve se rtifıka l and ırı lan k atılımcı sayısıYetkili organlar tarafindan uygun bulunan Birikmiş Mesleki Standartlar ile Yeterlilikler• Temel beceri kurslarından sertifıka a laıı katılımc ı sayısı• Akredite olan Eğitim ve Öğretim KLırum ların ın say ı sı• YBÖ kü ltürünün yaıygınlaştırılınasına yönelik eğitimi ere katılan öğretmenler ile uzman l arınsayısıİz leme (göstergelerin ge l işti ri lmesi dahil), değerlendirme ve YBÖ'nin ölçülmesine yönelikyeni yöntemler üzeriine eğitilen öğretmen i erin sayı s ıistihdam edilebilirlik kursunu tamam l amasını takiben i ş bulan k işi l erin say ı s ıAB Ka tlosının Kayn ağıÖ nceliğin Gösterge BiitçesiOperasyonel Progranı İç inde Bu Ön celiğin P ay ı:Maximum IPA Ka tkı Oranı: IPA: 90.000.000 €: 16.14%:% 85

TEDBİR 3.1:Yaşanı boyu öğrenme içiırı gerekli olan t utarlı ve ka psanı lı stratejilerin uygulanm as ının vegeliştirilmesinin teşvikiÖzel Amaçlar:• Özellikle özel itina gösterilmesi gereken kişilere ve kadın l ara temel beceri ve yeteriiliiderinsağla nmasıYaşam boyu öğrenme perspektifiyle uyumlu olarakörgün eğitimin nitel iğ in in iy ileşt irilmesiFarklı öğrenme biçimleri arasında köprüler o luştumıak ve kişi sel öğrenme irokan larına e rişimiko lay l aştırm ak için kapsamlı ve yeni bir yaklaşımın geliştiri lm esiECVET ilkelerine göre ve YBÖ stratejilerine paralel MEÖ kurslarının düzenlenmesi için varolan .MEÖ kuruınlarırun güç lendiril.ınesiMesleki Yeterlikler Kurumunun denetimi ve gözetimi al tı nda akredite kıı nınılar olarak,meslek standard ı ve yete rl i l iği ge li ştirme, test etme ve se rti fıkalandırma için MeslekiStan dartlar ın Ge l işti rilmes i , Mesleki Bilgi ve Beceriler, Test etme ve SertifikalandırmaMerkezleri (VOC-TEST)/MYK tara fından Yetkitendirilen Organlarm kurulmasınındesteklenmesiUlusal Mes leki Standartlar doğnıh uswıda eğitim ierin s un ul ıııasıııa yönelik Eğ iti m ve ÖğretimKurumlann ın kuru l ması ve/veya gel iştiri lm es i ile Eğitim ve Öğretim Kur umlannın UlusalYeterlilikler Sistemi ile akreditasyonu ve Kalite Güvence yapılar ın ın kurulmasın ındesteklenmesiEğitim akreditasyon kurum laruıun des tekelenınes iUlusal Yeterlilikler Sisteminin kurul masının desteklenmesiYaşam boyu öğrenm e, eğ itim sistemi ve iş piyasa sıaras ındaki b ağın güçlendirilmesiDayanak:Bu ıed bir, yaşarn boyu öğre n me için gerekli olan beceri ve yeterlilikterin geliştiri lmesi n e katkıdabu lunac aktır.Her şeyden önce, yaşam boyu öğrenm enin y anı s ıra, toplum la başarı lı bir biçimde bütünleşmen in ve işpiyasasına katılımın kökeninde de temel beceriler ve yeterlilikler yatmaktadır. Sosyoekonomjkanalizde açı kland ığ ı gibi, okuma yazma bilmeyen kadıo say ı s ı Öncelik 1 Bölgelerinde en yüksekdüzeydedir. Bu nedenle, bu bölgelerde yaşayan okuma yazma bilmeyen kadıııların toplumla ve işpiyasas ı yla bü tü n leşm es i için at ı l acak ilk adım bunlara okuma yazma öğretmek ve temel becerileriniiyileş tirmektir. Bu tedbir baş ta kad ınlar olmak üzere, özel itina gösterilmesi gereken hedef grupların işpiyasas ıyla bütün l eşebilme leri için bunlara temel beceriterin kaza ııduılınas ıııı amaçlaınaktadrr. OPnezd inde ilave becerilere duyulan ihtiyaç sonucu temel becerilerio önemi azal mış olsa da temelbecerileri n yetersiz düzeyde olması bir endişe kay nağı olup, temel becerilere yönelik aktivitelerin İKGOP tara fından finansmanı devam edecektir.Tkinci olarak, yaşanı boyu öğrenmen i n başarı sı biiyük oranda i şleye n bir Ulusal yeterlilikler sisteminebağlıdır. i ş piyasasına girişi ve iş piyasasındak i hareketliliğ i kol ay l aştırmak için yaşam boyu öğrenmeimkan l arının tanı nmış yeterlilikler ve serti tlkalarla desteklenmesi gerekmektedir. 2006'da kurulan veÇSGB'ye bağ lı kuruluşu ola.n MYK, ulusal yeterlilikler sisteminin üç lü diyalogla oluşturu lm asındanve yöneti lmesinden sorumludur. Bu nedenle, sistemin başarısı için ulusal yeterlilikterin sosyaltaraflarının tanuıınası büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, tüm iBBS U Bölgesinde sektörel diyalogyapıları kuru lmas ı gerekmektedir.Ayrıca . yaşam boyu öğ renm e stratejileri ve AB'tı iıı ECVET ilkelerine göre MEÖ kurslarıdüzenlemnesi için var olan MEÖ kunıınlaruıııı için güçlendirilmesi önem arz etmektedir.

Açıklama :Bu tedbirin temalik odaklanması yaşam boyu öğrenme için gerekli olan beceri ve yeterlilikleringeliştiri l mes i olacaktır. Bu tedbi.r kapsamında, kadınlara yaşam boyu öğrenme fırsatları sunarakkadınların temel bilgi düzeyini arttımıaya yönelik yaygın eğitim ler, halk eğitim merkezleri ve sektöreldüzeyde sosyal ortaklar arsında diyalog kurmak suretiyle Ulusal Yeterlilikler Sisteminin ve VOC­TEST/MYK tarafından Yetkilendirilen Organiann merkezlerinin desteklenmesi ü.Gerindeodaklan ı lacaktır.MEB'nın i şlevi, hedefi ve rolü kapsaınında temel reforınları kolaylaştırınayı ve Ulusal YeterlilikSistemiyle VOC-Test Merkezleri!MYK'ca Yetkilendirilen Organları desteklerneyi içeren eylemlerulusal düıeyde yürl.ltOiecektk2007 - 2013 dönemi için geçerli olan yaklaşım aynı zamanda 2012 - 2013 için de geçerlidir. İ lkb i leşen , fa rklı örgiin ve yaygın eğitim kurumlanııda farklı aktörler tarafından temel beceriler ve ilavebeceriler konusunda verilecek eğitim faaliyetleri olacak, ilave beceriler üzerinde daha fazladurulacak! ır .İk i nc i bi l eşen i Halk Eğitim Merkezleri gibi eğitim kurum ve merkezleri oluşturınaktadı r. Talep edilenalanlarda modüler programnar ge l iştirilmesi ve öğretmeniere yönelik. hizmet içi eğitimler bu ıedb irkapsamındadır.Üçüncü bi l eşen Ulusal Yeterlilikler Sisteminin kuru lmas ı n ı desteklemek için sektörel düzeyde sosyalortaklık üzerinde odaklanmaktadır.13u tedbir altında TOrkiye'de yaşam boyu öğrenme kültüıiloiln gelişti r ilmesi ve yaygın eğit im ile işp i yasas ı aras ı ndak i bağ l antının güçlendirilmesi için her türlü yenilikçi aktivite llnanse edilebili r.Bu tedbir kapsamındaki bütün faaliyetlerdeki "Ortaklık Yaklaşımı"ndan sosyal ortakla rın ve özelsektörl.ln katkı ları göz ön ll nde bulundurularak yararlanı lacaktır.İKG OP uygulamasında uluslar arası kuruluşlara işbirliği öngörülmektedir. Program altındaiJıa l e ve hibe söz l eşmelerine katılım uluslar arası kuruluşla ra aç ık olacaktır. Yalııızca FinansalTüzüğün ve Uygulama Kurallarının (Uygulama Kuralları Madde 168'c bakınız) ve PRAG'ınilgili maddelerinde belirtilen durumlarda, bir uluslar arası kuruluşa ihale çağrısı yapılmadandoğrudan hibe verilebilir.lPA Uygulama Uygulama Tiiziiğü'nün 159. maddesi gereğince, İKG OP finansal miihendislikeııstrüınanlarına katkı içeren işlemlere ilişkin barcamaları finanse edebilir.Bu tedbirde bireysel hibe sunulabilir.Desteklcnecck Faaliyetler:Finanse edilebilecek faal iyetler:Örgün ve yaygın mesleki eğitim kurumlarında başta kadınlara olmak üzere yetişkinlere temelbecerilerini ve bu becerileri daha da geliştirebilmelerin i sağlamak için egitim verilmesiİller düzeyinde, Ulusal Yeterlilikler Sistemi paralelinde, yerelleşme de dahil olmak üzere,MEB'in roll\, misyonu, kapasitesi ve iş lev l erinde temel reformların kolaylaştırılmasıAvrupa Yeierlilikler Sistemi ile uyumlu tamamen işlevsel bir Ulusal Yeterlilikler Sistemikurulması için Mesleki Yeterlilikler Kurumu (MYK) ve VOC-TEST merkezlerinindesteklenmesi, yetkinlikleri ölçmckldeğer l cndirıııck için uluslararası standartlarla kıyasyapılabilecek bir sistem kuru l masıUlusal Yeterlilikler Sistemi ile uyumlu eğit im akreditasyon kurumları ile akredite olmu şeğ itim ve öğretim kurum l arının kurulmasının veya geliştirilmesinin desteklenmesi

• İhtiyaç duyulan ve ıa l ep edilen alanlarda modüler mesleki eğitim programlan ge l işririhncsinedevam edilmesi ve öğretmen ler için hizmet içi eğitimle r geliştirilme s i• İstihdam edilebilirlik kursları veren örglin ve yaygm eğitim sağlay ı cı ları, iş d ü nyası, STK'larve sosyal ortaklar arasında ağlar kurulm as ı• Ulusal yeterlilikleri n ıanınınas ı için sosyal ortaklar ve ilgili kamu kur um l ar ı arasında sektöreldiyalog sağlanmas ıYBÖ için yeni izleme, değe rl e ndirme ve ölçme metotlan ge l iştiri l mesi ve uyarlanmasıÖnceki öğrenmenin t anınınas ı için usul ve yöntemlerin gel işt irilme si• Kapsam l ı bir çerçevenin nitelik ve yeterliliklerin tam transferini destekleyerek ya resmi veözel eğitim - öğretim seviyeleri arasmda ya da ECVET ve EQF'e dayalı sektörel ve kurumsalsınırlar aras ında oluşturubuas ıYBÖ kültürünü Ülkede yaymak için öğretmenierin sektörde teknik eği tim alabilmelerineyönelik bir modelin geliştirilmesi ve bu kiihüriin uygulanmasının desteklenmesiEğ itim ve istihdam alanlarında rehberlik ve kariyer danışman lığı sisteminin, özel i ş bulmaaj ans l arı da dah il olmak i!zere, g!lç l end iri lın esiYa şam boyu öğrenme kapasitesi o l uştıınnak için ilgili p ay daşlar aras ı n da iş birl iğ inin vekoordinasyon un artınimasıKamu eğ itim merkezlerinin kapasite ve işlevinin ge li şt irilmes iSeçim Kriterleri:• Proje ile yaşam boyu öğrenme için gerekli olan beceri ve yeterliliklerin ge li ştiri lme sin ini lerleti l ıııesi gereği arasındaki ili şkinin açık bir şeki lde gösterilmesi.Nihai Faydalanıcılar:MEBiŞKURYüksek Öğretim Kurumu (YÖK)• VOC-TEST/MYK Yetkili Orga nları• MYK• KOSGEB• Eğ itim ve öğretim kurumları• Sosyal ortaklar• İlgili STK'lar• Yerel Makanı lar• Türk Akreditasyon Kunımu (TURKAK)• KOBİ' ler ve özel sektör• Bireyler/Gerçek kişiler• Kalkmma Ajan sla rıilgili diğer kuru l uşlarHedef Gruplar:• Mesleki Eğ i tim kurumlarındaki öğre n ci ve öğretm en l er• Başta kadın l ar olmak üzere okuma yazma bilmeyen ye ti şk in ler• Başta kadınlar obnak üzere i şsiz yetişki nlerMEBtzıeınc Göstergeleri:Toplam Kamu Harcamas ıAB KatkısıMaksimum IPA Katkı oranı: 46.000.000 € (2007-20 13):39.100.000 €(2007-20 13): %85

Başlangıç Gerçe kl eşen İKGOPGösterge Tipi Gösterge Değeri (2012) Hedefi(2006) (2017)Mesleki bilgi vebeceriler açısındantest edilen ve 1500serti likalandırılanÇıktıkatılımcı sayı sı E: 1000DoğrulamaKaynağıo o K: SOO MISYetkili organlartarafından uygunbulunan B irikm i şMesleki Standartlar 286 MISile Yeterliliklerin o 500sayısıTemel becerikurslarından sertifika Toplam:alan kat ılım c ı say ı sı10000o 2223 Erkek:3000Kadın: 7000MTSAkredite olan Eğ itimveÖğretimKurumlarını n sayısılO-- MISYBÖ kültürününyaygınl aştırılmasınayönelikeği timierekatılan öğretmenler _ile uzmanların sayısı-2000MIS

İzleme (göstergeleringe lişti rilmesi dahil),değerUendirme veYBÖ'nin ölçülmesineyönelik yeni 3000Çıktı yöntemler üzerine o - MJSegitilenöğretmenierin sayısıSonuçİstihdam edilebilirlikkursunutamamlamasınıo -300takiben iş bularıki ş i lerin sayısıMJSTEDBİR3.2:İnsan sermayesine daha fazla yatırım yaparak i şç i ve i şveren lerin uyıun yeteneğinin arttırılmasıÖzel Amaçlar:• Başta düşük beceriDi i şçi ler olmak üzere çalışanlarm eğitime eriş inıleri sağlanarak KOBiçalışanlannın uyum yeteneklerinin arttırılması,Tarım ile ilgili alanlarda işveren ve işçilerin uyum luluklarını, IPA V altında yürütülen işlergöz önünde bulundurularak artı rmak ,İşgücü verimliliğine ve i ş kalitesine katkı sağ l ayacak yenilikçi ve sürdürülebilir işörgütlenmesi şekilleri tasariayarak işverenlerin uyum yeteneklerinin arttırılması,Sosyal ortakların, STK'ların , mesleki eğitim J,:unım l arınm ve kamu kurumlarının eğitimkapasitelerinin arttırılınasıDayanak:Bu tedbir KOBİ'ler ile tarım sektöründeki işçi ve işverenlerin uyum yetenekleri ile işyeriyle ilgilibeceri ve yeıerliliklerin arliırılmasını amaçlamaktadu.Uyum yeteneğ i , iş piyasasının kendisini değişen ekonomik şartlara , artan küreselleşmeye, artanekonomik bütünleşmeye ve teknoloj ik ileriemelerin hızlanan adııniarına uydurabitme kapasitesidir.Beceriler, stratejik düşünme ve yeııiliğe açık olma KOBİ' l erin rekabe ıçiliğini ve büyüme fırsatl arınıgüçlü bir şekilde etkilemektedir.Öncelikle eğitim, i şç ilerin uyum yeteneğin in arttırılması için esas ih ti yaçtır. İŞKUR, K OSGEB, Bilim,Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü, profesyonel kurulu şlar ve şenıs i yekuru l uşları ve ilgili di~er kamu kurumları ve ve sendikalar gibi pek çok kurum işçi ve işverenler içineğitim program l arı yiirütmektedir. Ancak, eğitim sayısıve eğitim faaliyetlerinin kapsam ı sistematikolarak genişletilınelidir. Bu bağlamda, değişen iş gücü ve iş (yeri) koşullarına yönelik yenilikçi vemodem eğitim programları hazırlanmaktadır.İkinci olarak, sosyal ortakların, iş örgu ılenmesiııio modero l eşınesiııe yönelik ye ni bir çerçeveo luşturu l ması için yeni bir ortaklık yakl aş ı m ı yaratmak için harekete geçirilmeleri ve e~itim

kapasitelerinin arttınlması büyük önem taşımaktadır. İşçi ve işveren sendikaları üyelerine eğitimverme kapasitelerini arttırmak için destek l enınektedir.Aç ıklama :Bu tedbirin temalik odak lanmas ı işçi ve işvere n lerin uyum yeteneklerinin arturı lınası ve işyer i yle ilgilibeceri ve yeterliliklerin arttın lması olacak tır.Bu tedbir kapsaınındaki KOBİ ' ler, Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programmdakisektörlerde faaliyet gösteren KOBİ'ler arasından seçilebilecektir. .Bu tedbir a lı10da, işçi ve işverenlerin özel eğitim ihtiyaçlarını belirlemeye yönelik analizler yapı lmasıve eğit imler verilmesi desteklenebil(ecekt)ir. Eğ i t im için yeni alanlar, eğitimin temelini oluşturmasıiçin anketler ve analizler ile bu tedbir altıııda yürütülen diğer aktiviteler ile belirlenebilir.Sosyal ortakl arın eğitim kapasitelerinin desteklenmesi bu tedbir a liı nda desteklenebilir. Sosyalortakl arın eğitim kapasiteleri, eğiticiterin eğitimi, danışmanlık hizmetleri, bilinç arttırıcı faaliyetler vei şvereni işç i ve işletme arasındak i uyum luluğu arttırıcı diğer yenilikçi aktiviteler ile desteklenecektir.Bu aktiviteler, teknolojik bilgi düzeyini artıran AR&GE ve yen i l i kç i l i ğin yanı sıra yeni tekniklerikullanma becerisi ile yeni teknolojilerin işgücü sürecine entegrasyonuna yönelik teknik bilgiyleilgilidir. İlave olarak, iş çevrelerinin AR&GE kapasitesini artırmak amacıyla üniversite - işetkileş iminin sağlanması ile akademik, araştınııe ve ekonomik alanlarda daha iyi işbir l iğin i gözelenfaaliyetler de desteklenebilecektir. Bu çerçevede, işletmeler, işveren l er ve çalışanlar arasında bilgiaktanm ı nı sağlamaya yönelik olarak yenilikçi yaklaşım l ar gel iştiril ecektir .İKG OP uygulamasında uEuslar ara s ı kuru l uş lara i şbirliği öngörülmektedir. Program altındaihale ve hibe sözleşme l erine katılım uluslar arası kunı l uşlam açık o l acaktır .Yalnızca FinansalTüzüğün ve Uygulama Kura ll arıntn (Uygulama Kura ll arı Madde l68'e bakınız) ve PRAG'ınilgili maddelerinde belirtilen d unıml arda, bir uluslar aras ı kurul uşa ihale çağrısı yap ı lmadandoğrudan b ibe verilebilir.!PA Uygulama Uygulama Tüzüğü'nün 159. maddesi gereğince, İKG OP finansal mühendislikenstrüman i arına katkı içeren iş lem l ere ilişkin harcama l arı finanse edebilir.Bu tedbirde bireysel hibe sunulabil ir.Desteklenecck Faaliyetler :Finanse edilebilecek faaliyetler:Be l irlenmiş sektörlerdeki eği t im taleplerinin tanımlanmasına yönelik tamamlayıc ı ve yeni işçive işveren araştırmalan gerçekleştirilmesiYerel işgücil piyasasının arz ve talebinin analiz edilmesi ve eğitim ihtiyaçlarınındeğerlendiri l mesii şveren l erin teşv i k edilmesi yoluyla, KOBİ çalışan larına devamlı eğ i tim sitemlerigel i ştiri l mesiİş organ izasyon l a rı nın yenilikçi ve siirdürülebilir şekilleri n in tasa rianınasına yönelik işverenleriçin eğitim i erin geliştirilmesiTarım alanında çalışan işveren ve i şçilere yönelik modemize edilmiş eğtiim programlarınıngeliştirilm esi ve organize edilmesiKOBİ'ler ve Universile devamlı eğ itim ve araştırma merkezleri, kamu ve ö.-:el ıneşleki eğitimkuruml arı, STK'lar, sosyal ortaklar, kamu kıınımları ve işletmeler arasında ağlar geliştirilmes i

Sosyal ortakların, üniversitelerin kamu ve özel mesleki egitim kurumlarının, STK' l arın, kamukurumlarıııın ve işle tmele rin eğitim kapasitelerini arttırmak için destek sağlanmasıişverenlerin insan kaynaklarına daha fazla yatırım yapınalarına yönelik faaliyetlerin teşv i kedilmesiŞi rketlerde insan kaynakları ve Ar-Ge departmanlarının oluştulmasının desteklenmesiİşçi ve işveren iere yönelik internet bazlı bir eğitimin ge l iştirilmesiAile şirket l erinin kurumsal l aşmasının desteklenmesiYenilikçiliğin desteklenmesi ve işletmelerin, işç ilerin ve işverenlerin kapasitelerinin küreseldeğişim lere uyum l ulluk l annı artı racak şekilde güçlendirilmesiİşlenneler i ıı insan sermayesine yatırımlarını artırmak için destek mekanizmaları o luşturmak(örn. İnsan sermayesine yatırım yapan iş l etnıe l erin desteklenmesi)İ ş camiasının Ar-Ge kapasitesinin artırılması için üniversite-işletme etkileşimini artırmak veakademik, a raşt ı rma ve ekonomik sahalarda daha iyi koordinasyonun oluştuıu l masıİşçi ve işveren lerin uyumluluğunun izleme, değerlendirme ve ölçülmesi için yeni methodlarıngeliştirilmesi ve uyarlanmasıİ şçi ve işverenlerin uyumlu l ukların ı n artırılınasına yönelik sektörel rehber oluştuıu lmas ı içinsektörel diyaloğun geliştiri l mesiİş l etmeler i işçi ve işverenler arasıııda bilgi değişiminin sağlanması.işletıneler için mali mühendislik araç l arın ı n desteklenmesiSeçim Kriterleri:işçi ve işverenlerin uyum yeteneğinin artt ırılınası hususundaki gereklilikler ile projearasındaki ilişkinjn aç ı k bir şekilde gösterilmesiProje ile sosyal ortak l arın eğitim kapasitesini arttırma gereği arasındaki i l işkin in açık şekildeortaya konmasıBölgesel Kalk ı nına Operasyonel Program ı nda hedeflenen sektörlerdeki projelerdeğerlendir i lecektir.Nihai Fay dalanı cıJ ar :K OSGEBBilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıIŞ KUREğitim KurumlarıSosyal OrtaklarEkonomi Bakanlığ ıKultür ve Turizm Bakanlığıİlgili kamu ku ru l uş l arıKOBI'ler ve özel sektörOrganize Sanayi Bölgeleri (OSB)Ka lkınma AjanslarıBireyleriGerçek kiş ilerDiğer ilgili kuru l uşlarHedef Gr uplar:işletıne l erKOBİ işçi ve işverenleriSosyal ortaklarDevaml ı eğitim merkezleri ve universiıe l erin araştırm a merkezleriKamu ve özel MEÖ kurumlarıSTK'lar

• Kamu kunınılar ıİzl em e Göstergeleri:Toplam Kamu Harcama s ıAB Katkısı.Maksimum IPA Katkı Oram:44.000.000 € (2007-2013): 37.400.000 € (2007- 20 13):85%GöstergeTipiGöstergeEğitim ihtiyaçanalizisonrasında işorganizasyon larıodakiegitinı l erekatılan çalışanBaşlan gıçD eğeri(2006)-Ccrçcklcşcn(2012)-İKG OP Hedefi(2017)5000Doğrulama KaynağıMISÇıl'iısayısıEğitim ihtiyaçanalizisonrasındaoragaııizeedilenegitim le rekatılan işveren--3500MISsayı sıUyumyeteneğiningel işti rilmesikonus undadanışman lıkhizmetlerindenfaydalanankurum l arın-- 200MISsay ı sıişorganizasyonlarını,tekniklerini vs.ge li ştirenişveren sayısı--1750MISişle ilgili bilgibecerileri ileyetenekleriniartıran çalışan-Aktivitelere- kat ıl an l arın %80'iMISsayıs ı

3.1.4. Sosyal içermeANA ÖNCELİK EKSEN İ - 4Özel itina gösterilmesi gereken kişiler in işgü cü n e dahil olmal a rı nın sürdürülebilir halegetirilmesi ve işgücü p iyasasınd a ki tüm ayrım cılık türleri ile mücadele edilmesi amacı yl agereken imka nl arı sağ l ayarak içer meci bir işgüc ü p i yas a sıııııı teşYik edilmesi.Amaç:Bu önceliğin amacı; özel itina gösterilmesi gereken kişilerin işgucu piyasasına ve sosyal korumayaerişimlerinin kolaylaştınlması ve işgücü piyasasına erişimlerinin önündeki engellerin kaldınlmasıyoluyla işgücü piyasasında içermenin teşvik edilmesidir.Öul Amaçlar:• Özel itina gösterilmesi gereken kişi le r in işgücü piyasasına dahil olmalarının sürdürülebilirhale getirilmesinin ko l aylaşt ı rılmas ı• Özellikle özel itina gösterilmesi gereken kişi lerin işgücü piyasasına dahil olmalarınınko l aylaştırı l ması amac ı yla işgücü piyasas ı ve sosyal koruma a l an l ar ı ndaki kurum l arın veDayanak:mekanizma ların işleyiş ve koordinasyonlannın gebş tirilm esiÖzel itina gösterilmesi gereken kişi l erin istihdam e dilebilirliğ in in artırı l ması , bu kişi l er için i şgücüpiyasasına erişimin önünde yer alan engellerin ortadan ka ldırı lması ve bu ki şi lerin istihdam ve ~osyalkonıma alanlarındaki kamu hizmetlerine erişimlerinin kolaylaş tırılmas ı içermeci bir işgücü piyasasınıııön koşullarıd ır.Diğer taraftan, hizmet sağ l ay ı cı ları aç ısından karş ılaş ı lan genel sorunlar hedef gruplara sunulanhizmetlerin kapsanıının sını rlı olmas ı , politika oluşturma kapasitesinin yeterli o l manıası ve kurumlar,politikalar ve uygulamalar aras ı nda koordinasyon eksikl i ği bulunnıasıdır.işgücü piyasası dışında kalanlar için işgücü piyasasına erişimin kolay laştırılması ve eşit fırsatlarsağlanması önem arz etmektedir. Özel itina gösterilmesi gereken kişilerin istihdam ve sosyal korumaalanlarındaki kamu hizmetleri aracı l ığıyla desteklenmesi işgücü piyasasına dahil olmalarınıko layl aştıracaktı r. Ayrıca yoksulluk ve sosyal dı ş l annıanııı ortadan ka l dırılmasında temel unsur olanistihdam da yoksullukla mücadele alanındaki çabalar üzerinde olumlu bir etki yaratacaktır . Bunundışuıda, ilgili tarafların tümU arasmda daba iyi koordinasyon ve iş birliğin.in sağlanması sadece sunulanhizmetlerin kapsam l arının genişl etilmesi için değil, aynı zamanda sunulan bu hizmetlerin kalitesininarttırılması için de gereklidir.Hizmetlerin kalitesinin artırılması, insanların bu hizmetlere erişim.inin kolaylaştırılması yoluylabölgesel farkl ı lıkların azaltıllınası ve aktiviteler ile hizmetlerin Öncelik I ve Il Bölgelerine yayılmas ı ,işgücü piyasasında özel itina gösterilmesi gereken kişile r için olanaklarm gel iştirilmes inde önemliolup sosyal içerme açısından olumlu gelişmelere neden olacaktır.Aç ı klama :Bu öncelik altındaki aktiviteler bütüncül bir yak l aş ıma dayanacaktır; aktiviteler birbirini özel itinagösterilmesi gereken kişilerin işgücü piyasasına katılımını sağ l ayacak şekilde tamamlayacaktır. Bu,rehabilitasyon, temel becerllerin kazandırı l ması, gezici hizmet, tek durak ofisleri, farklı l..'llruluş lartarafından sağlanan hizmetlerin entegrasyonu, ilgili STK'lar ve yerel yönetim organ lar ı arasında iyi

ağlantı kurulması gibi yöntemlerle sağlanacakt ır. Özel itina gereken k i ş il er i n çoğunun özel itina vetedaviye ihtiyaç duymasından ötürü, bu önlem a ltı n daki aktiviteler bu kiş i l erin özel durumlandü ş ünü lerek gerçekleştirilec ektir. Ay rı ca , gerekti ğinde hizmetler doğrud an özel itina gösteri lmesigereken k iş il erin ikamesine getirilecektir, bu kişilere örnek olarak yaşlıla r ya da uyuştu rucu bağ ı mlı l arıgösterilebilir. Aktivitelerin hedef grubu olan öı.e l itina gösterilmesi gereken k iş ile ri n aileleri de dahakısa sürede olumlu sonuç almak için, gerektiğinde aktivitelere dahil edilecektir. Öğretmen l er, okulmüdürleri gibi eğitim görev lil eri/çalışan l arı; yerel otoriteler ve hukukla ilgilenen personel (legal staff)ile de özel itina gösterilmesi gereken kişilere u laşılması, gerekli verilerin toplanması ve işgiicüpiyasas ı sonunda da sosyal içermenin sağ lan ınasma yönelik doğnı adıml arın atılmas ı için irtibatageçilecektir. Sokaklarda çalışan çocuklara aileleri, okulları, polis ya da zabıta ve herhangi ilgili kişi l eraracı lığı yla, çalışma koşullarının ve belirli ihtiyaç l arının belirlenmesi için u laşı lacak tır. Çocuklarınsokakta çalı şmaların m sebepleri araştırılacak ve bu sebeplere yönelik aktivitelere destek sağlanacaktır.Bu bütüncül yaklaşım doğrultusunda öncelik, özel itina gösterilmesi gereken kişi l e rin işgücüpiyasasına d:Thil olma larını amaçlayan özel AiPP'Ieri destekleyecek; özellikle yerel düzeydeki işgücütaleplerini de dikkate alarak istihdam ve sosyal koruma hizmetlerine ilişk i n olarak özel itinagösterilmesi gereken kişiler için özel rebabilitasyon programları , daııışıııanlık ve rehberlikhizmetlerine ilişkin faaliyetleri geliştirecek ve te~vi k edecektir. AiPP' lere erişilınesinde yaşananzorluklar hem Öncelik ı hem de Öncelik ll Bölgeleri'ndeki gruplar için ortak bir sonın olduğundan,AİPP ' l erin y ayılmas ı ve hedef kitlelere erişim in kolaylaştırılma sı hedeflenmektedir.iBBS ll düzeyinde özel itina gösteri lmesi gereken kişi l erin durumuna il işkin bilgi bulunmamaktadır.Özürlüler ile eski hüküın l ü ve tutuk l u ların işgücü piyasasındaki durumuna il i ş kin veriler ise sadeceİŞKUR'a kayıtlı olan kişi l eri dikkate alan istatistiklerdir. Dolayısıy la , bu öncelik ekseni a ltındagerçek leşti rilecek aktivitelere taban o luşturmas ı için, özel itina gösterilmesi gereken kişi l er indurumunun b elirlen ın esinde nice! ve nitel analizler uygun olabilir. Nüfus. eğ itim seviyesi, işgücüp i yasası durumu. Roman vatandaşların gelir düzeyi, sokakta çalışan çocuklar, yerinden olmuş kişi l er(IDP), yoklukta veya yokluk riskinde olanlar, evsizler ya da şiddet kurbanı kadınlar ile ilgili veriyeulaşma k daha da zordur.Özel itina gösterilmesi gereken ki şi olma durumuna getirilen daha geniş bir bakış açısıyla yeni hedefgrupları bclirleııın i ştir ve bu grupların özel ihtiyaçlarına yönelik al'tiviteler desteklenecektir.Bu öncelik a yrıca , Tiirkiye'nin Roman vatandaş ların toplumadabil e d i tınesi konusundaki açılını larınınuygu lan masına da katkı sağ i ayacak tır.Bu öncelik altında uygunluk kriterleri doğrultusund a bireysel hibeler verilecektir.lKG OP uygulamasında uluslar aras ı kuruluş l ara işb i rliği öngörülmektedir. Program altındaihale ve hibe sözleşmelerine katıl tın uluslar arası kuruluşlara açık olacaktJr. Yalnızca FinansalTüzüğün ve Uygulama Kurallarının (Uygulama Kuralları Madde 168'e bakınız) ve PRAG'ınilgili maddelerinde belirtilen durumlarda, bir uluslar arası kurulu şa ihale çağrısı yapı lınadandoğrudan hibe verilebilir.IPA Uygulama Uygulama Tüzüğü 'nün 159. maddesi gereği n ce, İKG OP finansal mühendislikens trümaniarına katkı içeren işlem l ere i l işkin harcamaları finanse edebi lir.Bu tedbirde bireysel hibe sunulabilir.

Hedef Gruplar:Bu öncelik, i şgücü p i yasas ın a erişim i sı nırlı olan özel itina gösterilmesi gereken ki ş i l er için sosyaliçermenin teşv ik edilmesini amaçlamaktadır. ÖZel itina gösterilmesi gereken kişi l e r şu şekildetanımlanab ilir:ÖzürlülerGecekondu bölgelerinde yaşayan l ar da dahil olmak üzere yoksul olan veya yoksullukriski ile karşı karşıya olan kişi ler ,Yerinden olmuş k iş i ler (IDP)Eski hUkuınlü l er, eski tutuklular, hUk(imlüler ve tutuklularRoman vatandaş l arÇalı şan çocuk lar ve ebeveyn leriYoksunluk riskinde olan çocuklar ve 2. 1.1.3.3.6. bölümde belirtilen şekildekorunmaya muhtaç çocuklarÖzel itina gösterilmesi gereken diğer kiş i ler (uyuşt urucu bağımlılan, aile içi şiddete maruzkalan kadınla r, s ığınma evlerinde kalan insanlar, çocuğlm u ya l nız büyüten ebeveynler,evsizler, mevsimlik tarım işçi leri, yaşlılar, "seyahat edenler", vs. )İş yerindeki işçi ve işverenlerAyrıca;• İlgi li kamu kuru mlarınııı, ilgili STK ' ların ve yerel yönetimlerin ça lı şan larıBu ana öncelik ekseni ile ilgili olan kurumlar:o Çal ı şına ve Sosyal Güvenlik Bak an lı ğı• Milli Eğ i tim Bakanlığı• İçiş l e ri Bakan lı ğı• Adalet Bakan lı ğı• Sosyal Güvenlik Kurumu• Türkiye İş Kurumu Genel M üdürlüğü (İŞKUR)• TUlK• Aile ve Sosyal Politikalar Bakan lığı• Sağlık Bakanlığ ı• Bireyler/Gerçek kişi ler• Gençlik ve Spor Bakanlığı• Türkiye Belediyeler B irl iğ i• Toplu Konut İ dares i Başkanl ığ ı (TOK.i)• KOSGEB• Sosyal ortaklar• STK' lar• Yerel makamlar 1 belediyeler - valilikler• K a lkınma Aj an slar ı• KOBİ ' l er ve özel sektör• Üniversiteler• Diğer ilgili kurııluşlarTedbirler:1. Özel itina gösterilmesi gereken ki ş il er i n istihdam ed i leb ili rl iğinin artırı l mas ı , i şgücü p i yasas ınaerişiml erinin ko laylaştırı lnıaıs ı ve i şg ücü p i yasasına gir i şle rin in ötüinde yer alan engellerin ortadanka ldırı lması.

Bu tedbirin amacı, özel itina gösterilmesi gereken kişilere daha etkin ve özel AİPP' l er vesosyal konıma hizmetleri sağl ayarak, bu kiş i lerin mevcut hizmetlere ilişkin farkındalıkdüzeyini arttırarak ve i stilıdaına erişi mlerinin önündeki engelleri ortadan kaldırarak özel itinagösterilmesi gereken kişi l er için işgücü piyasasında içermenin teşv ik edilmesidir.2. Özellikle özel itina gösterilmesi gereken kişilerin işgücü piyasasına dillı il o lmalarınınkolaylaştırı l ması amacıy la i şgücü piyasası ve sosyal konuna a lanlarındaki kurumlar ve mekanizmalararasında daha iyi bir işleyiş ve koordinasyon sağl amnası.Bu tedbirin amacı , kamu hizmetlerini sunan l arın istihdamla ilgili hizmetlerinde kurumsalkapasitelerinin ve mevcut mekanizma ların işleyiş i n i n geliştirilmesi, bunlar arasında daha iyikoordinasyon uıı sağl anınası ve merkezi ve bölgeseliyerel makamlar arasmda daha iyi birbağlantı kurulmasını sağlamakt ır.Teslim Ş artl a rı:• Proje ve iKO OP'n i ın stratejik amaçları arasındaki il işkin i n aç ık bir biçimde ortaya konmas ı• Projeyi sunanların gerekli yetkinliğe sahip oldukların ı ortaya koymaları• Çıkt ı ların ölçülmesi ve ulaşı l abi l ir hede flerin açıkl anması• Eş fi n ansmanı da içeren usulüne uygun taslak bii ıçenin hazırlanmış alınası• Yatay konu ların nasıl dikkate alındığ ı nın ortaya konması• Faaliyetler ve hedef gruplara yönelik sosyal içerme arasındaki bağlantının ortaya konması• Aktivitelerin, İKO OP düzeyindeki göstergelere erişim bakımından katkısının gösterilmesiHedefler ve göstergeler:• Rehabiliıasyon, daııışmanlık ve rehberlik bizıııetler i nden yararlanan ya da yönlendirilenözüri iileri n sayıs ı• Özürlü! ere karşı ön yargıları ve kalıp l arı kınnaya yönelik atılan adımların sayısı• Özürlüleri/Özel itina gösterilmesi gereken kişileri kamu hizınetlerin deu faydalanınalarıkonusunda bilgilendirme aktivitelerinin sayıs ı• Tedbir altında sunulan hizmetleri takiben işgücü piyasasma katılan özürlüleriıılöze l itinagösterilmesi gereken kişi lerin sayısı• Hizmetlerden yararlan ı p kendi işini kuran insan l arın say ı s ı• Özürliilerle ilgili hizmetlere yönelik eğitimiere katı l an sosyal konıma kurumları ile ilgili diğerkurum personelinin sayısı• Ge l iştirilen ortak izleme ve analiz sistemlerinin sayısı• Merkezi veri tabanına, izleme ve ana liz sistemlerine kay ı tlı özel itina gösterilmesi gerekenkişilerin sayısı• Hizmetlere erişim sağ layan, merkezi veri t abanına, izleme ve analiz sistemlerine kay ı t l ı özelitina gösteril mesi ge.reken kiş i lerin sayısıAB katkı s ının kay n ağıÖnce liğin Gösterge BütçesiOperasyonel Program içinde ön ce liğin pa yıMaksimum JllA Ka tkı or a nı: IPA: l l 1.043.621 € (2007- 2013):%20: %85

TEDBIR4.1:Özel itina gösterilmesi gereken kişi l erin istihdam edilebilir li ğinin artın l roası. i şgücü piyasasınaerişimlerinin kolaylaştırılması ve işgücü p i yasas ı na girişlerin i n önünde yer alan engellerin ortadankald ırı lmas ıÖ1.el amaçlar:• Özel itina gösterilmesi gere ken k i şilerin istihdam ve işgücü n e katılım oranlarının arttırılınası• Özel itina gösterilmesi gereken kişilerin işgücü piyasasına erişimlerinin ko laylaştırılınası• Özel itina gösterilmesi gereken k i şiler in i şgücü piyasasına g iriş l erin in önünde yer alanengellerin ortadan ka l dırılmasıDayanak:Özel itina gösterilmesi gereken kiş il erin genel i şs izl ik o ranından daha yüksek bir işsizlik oranıııa sahipo l malarının temel nedeni bu kiş ilerin genellikle gerekli becerilere sahip olmaması ve dolayısıy l a daişgücil piyasasından dışlanmal arıdır. Türkiye'de özel itina gösterilmesi gereken kişiler işgllcilpiyasasına erişimde d i ğer nedenlerin yanı sıra mevcut hizmetlere ilişkin bilgi eksikl iği , bu kişilereyönelik öııyargılar ve kamu lıizıııer l eriıı in etkin olmaması nedeniyle de güçlüklerle karşılaşıuaktadırlar.Bu dunım aynı zamanda özel itina gösterilmesi gereken kiş i lerin uzun dönem işsiz kalmalarına da yolaçmak tadır.Bu redbir ile özel itina gösterilmesi gereken kişilerin becerilerinin aktif işgücü piyasası programları veözel rehabilitasyon program l arı ile geliştiri lmes i , bu hizmetlerden nasıl faydalanacaklarına ve hakl arınınası l talep edeceklerine yönelik olarak biliııçleııdiri l nıeleri, bu kişilere yönelik öııyargılarla mücadeleedilmesi ve bu kişilerin istihd amlarının teşvik edilmesini amaçlayan faaliyetler aracı lığıyla bu kişilerinistihdam ve i şgüeline katılım onınlar ı ile işgücü piyasasına eri ş imleri arttırı lacak; bu kiş i l erin işgüelip i yasas ına g i riş l er i nin önünde bulunan engeller ka ldırı lacaktır.Tüm faaliyetler işgücü pi yasası ile baglantılandırılacaktır. Hedef grup ların kapsaımııda yer alan vehizmetlerden yararlanacak olan tüm kişiler kamu istihdanı hizmetleri veri taba nına kaydedilecektir.Aileler, yerel otoriteler, eğitim personeli, sağlık personeli, kanıu kurumları, STK'lar ve diğer aktörlerile irtibata geçilecek ve gere kti ğinde aktivitelere dahil edilecektir.Hizmetlerin birbirini tamam l adığı sistematik bir yaklaşım o l uşturulacaktır. Sistem; özel itinagösterilmesi gereken kişilerin karş ı laştığı sonııılarııı belirlenmesi, sağlık, bakıcılık ve rehabilitasyonhizmetleri, eğitim, istihdam, işe yerleştinne hizmetleri ve izleme gibi adLınl arın hepsini içerecektir.iK OOP uygulamasında uluslar arası kurulu ş l ara i şbi rliği öngörülmektedir. Progranı altındaihale ve hibe söz l eşmele rine katılını uluslar a rası kuru l uş l ara aç ı k o l acaktır. Ya lnı zca FinansalTüzüğün ve Uygulama Kurallarının (Uygulama Kuralları Madde 168'e bakın ı z) ve PRAG'ınilgili maddelerinde belirtilen durumlarda, bir uluslar arası kuruluşa ihale çağrıs ı yap ı lınada ndoğrudan hibe verilebilir.!PA Uygulama Uygulama Tüzüğü'nün 159. maddesi gereğince, İKG OP finansal mühendislikenstrüman iarına katkı içeren işlemlere ilişkin harcamalan !inanse edebilir.Bu tedbirde bireysel hibe sunulabilir.

Oesteklenecek faaliyetler:Finanse edilebilecek faaliyetler şunla rd ır :Bu tedbir altında yürütülen operasyonlara yol göstermesi için haritalama çalışmaları da dahilolmak üzere, özel itina gösterilmesi gereken kişi ler üzerine nice! ve nitel araştırma yapı lınasıÖzel itina gösterilmesi gereken ki şilerin işgücü piyasasuıa entegrasyonunu art ıracak aktiviteve imkan l ar ın uygu l anınasıÖzel itina gösterilmesi gereken tüm kişi l erin istihdam edilebi l irliğin in artınimasını amaçlayanAiPP' Ier ve mesleki eğ i timlerİşgücü piyasasına erişimler inin ko l ay laşt ırı lmas ı amacıyla özel itina gösterilmesi gerekenkişilere yönelik rehabilitasyon programlarıÖzel itina gösterilmesi gereken kişilere yönelik önyargı l arın ve aynınc ılığ ın ortadanka ldırılmasını amaçlayan farkındalık arttınc ı faaliyetler.Özel itina gösterilmesi gereken kişi l er i n istihdam ve sosyal koruma a l anlarındak i kamuhizmetlerine erişim konulannda bilgileııdirilmelerini amaçlayan farkındalık ve bilinç arttıncıfaaliyetler.Özel itina gösterilmesi gereken kişiler için kişiye özel rehberlik ve danışmanlık ve uygun işbulma hizmetleri.Özel itina gösterilmesi gereken kişi ler için, istihdaına yönelik sınır lı çevrimiçi (online) eğ i timiÖzellikle "gecekondu" bölgeleri nde, özel itina gösterilmesi gereken kişiler i n istihdam veişgüc ü piyasas ına entegrasyonuna katk ı da bulunacak eğ it im merkezleri rı in kuru l masıBölgesel ve merkezi kuru l uş larda çalışan personelin, özel itina gösterilmesi gereken ki ş i le rinözellikle de işgücü piyasasuıdaki özel ihtiyaçlarola yönelik eğitilmesiGirişimci liğe yönelik aktivitelerinin desteklenmesiSeçim kriterleri:Sosyal d ı şlanma riski altında bulunanlara yeni iş l er yaratı l mas ı veya sosyal dışlanmaya maruzka l mış kiş i le rin elde tutu lması için projeler ve gereksinimler a rasındaki bağ l an tın ın aç ı k birb içiınde ortaya konması.Farklı gnıp lann sosyal bütiinleşınesi ve bu gruplara eş i t fırsatl ar sağlanınası için projeler vegereksinimler arasındaki bağ l an t ının aç ı k bir biçimde ortaya konm ası.Nihai fayd a lanıcılar :Ça lışma ve Sosyal Güvenlik BakanlığıMilli Eğ i tim Bakanltğıİçişleri BakanlığıAdalet BakanlığıSağlık Bakan lı ğıGençl ik ve Spor BakanlığıSosyal Güvenlik KurumuİŞ KURAile ve Sosyal Politi.kalar BakanlığıSosyal ortaklarKa lkınına AjanslarıKOBi' ler ve özel seltörBireyler/Gerçek kişilerÜniversitelerİlg i li siv il toplum kuruluş l arıD i ğer ilgili kuruluş lar

Hedef gruplar:• Özürllller,• Gecekondu bölgelerinde yaşayanlar da dahil olmak üzere yoksul olan veya yoksulluk riski ilekarşı karş ı ya olan ki ş.il er,• Eski hükümlüler, eski nıtuklu lar, hükümlüler ve tutuklular• Yerinden Olmuş K i şi ler (IDP)• Ça lı şan çocuklar ve ai le leri• İşverenler ve işyerindeki diğer çalışan lar• Romenler Yoksunluk riskinde olan ve korunmaya muhtaç çocuklar• Kat ılun ları uygun olan diğer özel itina gösterilmesi gereken kişiler (örneğin, maddebağım l ı la rı, aile ş idde t mağduru kadın lar, sığınma evlerinde kalan ki ş i ler , çocukl arın a yaln ızbaşına bakan ebeveynler, evsizler, mevsimsel tarım i şç i ler i ve çoc ukları, yaşlılar, "gezginler",vs.)İzleme GöstergeleriToplam harcamaAB FinansmanıMaksimum IPA Katkı oranı: 79.043.621€ (2007-2013): 67.187 .077€ (2007-20 13):%85GöstergeTipiÇıktıGöstergeRehabilitasyon,danışmanlık verehberlikhizmetlerindenyararlanan ya dayönlendirilenözürlüterin sayıs ıBa şla ngıçDeğeri(2006)Gerçekleşen(2012)- -İKG OP Hedefi Doğrulama(2017) Ka yna ğı30000MISÖzürllilereönyargı l ar ıkalıplarıyönelikadımların sayıs ıkarşıvekınnayaatıl an--50 MISÇ ıktıÖZürlüleri/Özelitina gösterilmesigereken kiş i lerikanı uhizmetlerindenfayda lanm alarıkonus Lındabilgilendirmeaktivitelerinin-60 MTSsayısı

SonuçTedbir al tın dasunulan hizmetleritakiben işgücüpiyasasına katı lan -MISözürlfıleriıılöıel - 10000itina gösterilmesigereken k işilerinsayısıBu tedbir a l tındakihizmetlerdenyararlaıııp kendiişini ktuan - -insanların sayısı50 MISTEOBi.R4.2:Özellikle özel itina gösterilmesi gereken kişilerin işgücü piyasasına dahil olmalarının kolaylaştırılmasıamacıyla işgücü piyasası ve sosyal koruma alanlarındaki kurumlar ve mekanizmalar arasıoda daha iyibir işley i ş ve koordinasyon sağ l anması.Özel amaçlar:• Özel itina gösterilmesi gereken kişilere kamu hizmeti sunanların istihdamla ilgilihizmetlerinde kurumsal kapasitesinin ve mevcut mekanizmaların işleyişinin ge liştir ilmesi,Sivil toplum kuruluşları ile işbirl iğ i içerisinde, merkezi ve bölgesel/yerel makanıla r da dahilolmak üzere özel itina gösterilmesi gereken kişilere kamu hizmeti sunanlar arasında istihdam lailgili hizmetlerinde daha iyi koordinasyon sağlanması.Dayanak:Özel itina gösterilmesi gereken kişilere yönelik hizmetler ve kurumlar bu ki şilerin i h t iyaç lar ın a, ulll'!alve yerelfbölgesel düzeydeki ihtiyaçlara göre çeşitli lik göstermektedir. Bu kişilere yönelik hizmetler vepolitikalar çoğunlukla ulusal ve yerel düzeyde teşkilati anmış olan çeş itli kurumlarca uygulanan farklımevzuatlarla düzenlenmiştir.Hizmet sunanlar açısından genel sorunlar, hizmetlerin kapsamının sın ırlı olması, politika o l uşturmakapasitelerinin yeterli olmamas ı ve çoğu n lukla ayn ı ö7.el itina gösterilmesi gereken kişi ler iç-in aynıhizmetleri sunan kunıııılar arasında koordinasyon eksik l iğ i bultınmasıd ır. Diğer taraftan, hedef gruplarher kurumun kendi politikaları ve kurumlarını düzenleyen ilgili mevzuata göre farkl ıtanıml anmaktadır. Söz konusu hizmetlerden yararlanabilmek için ortak bir tanım ve ortak taraf.~ ızkriterler bulunmaması nedeniyle, uygulama aşamasında çeş i tli sorunlar ortaya çıkmaktadır. STK'larözel itina gösterilmesi gereken kişilerin baklarını savunmak üzere aktif bir biçiınde çalışınalaryürütmekle birlikte; kurumsal kapasitelerinin nispeten zayıf kalmasına ve birbirleri arasıoda olduğukadar diğer kamu kunımları ve özel kummlarla da i şb irliğinin arımlmasına ihtiyaç duyu lmas ın a bağl ıolarak yeterli katkıyı sağlayamamaktadırlar. Sonuç olarak, tüm bu sorunlar yetersiz hizmetlere vekaynakların etkin kullaoılamaınasına yol açmaktadır.Açıklam a:Bu tedbir, özellikle özel ı tı na gösterilmesi gereken k i şi l eri n işgücü piyasasına dahil olmaların ınko laylaştırılması amacıyla işgücü piyasası ve sosyal koruma alanlarında faa liyet gösteren mevcut

kurumlar ve mekanizmalar arasında daha iyi bir işleyiş sağlanınası ve koordiıı asyomın ge l iştirihnesiniamaçlamaktadır. Sosyal konıma al anında faaliyet gösteren farklı kamu kurum ve kuruluşlarının, siviltoplum kuruluşlarının ve yerel makamların mevcut politikaları ve uygulamaları uyarınca özel itinagösterilmesi gereken k i şi lere sunulan hizmetler ve tanıml ar çeşitli l ik göstermektedir. Özel itinagösterilmesi gereken k i şilere yönelik sosyal koruma ve istihdam hizmetleri oldukça ge n iş bir alanıkapsamaktadır ve bu durum öncelikle merkezi düzeyde, sonrasında da yerel düzeyde mevcutkurumlar, sivil toplum kunı l uşl arı ve yerel makamlar arasında daha iyi bir işleyen ve ge l işti ri lmişmekanizmalan gerd.iirmektedir. Ayrıca, daha iyi işleyen ve ge l iştirilmiş mekanizmalar daha etkin vekaliteli hizmet sunumu, kaynaklann etkin ku11 anımı ve daha ge ni ş bir alanda daha çok k i şiye hizmetsağlanması ile sonuçlanacaktır.Mevcut kurtunlar ve sivil toplum k uruluşlan araşıııdak i daha iyi i şlet i len ve ge li şti ri lmiş mekanizmalarkullanı lınası hizmetlerin kal ites inin artırılmasın ı , ortak veri tabanları kuru lm as ın ı ve hizmetlerinetk inliği ve kalitesi için çapraz kontroller yapılınasın ı sağlayacak şekilde düzenli veri top lanmas ını dagerektirmektedir. Bu mekanizmalar ayrıca hizmetlerin ve kaynakların kötüye kullanımınınö n lennıes iııi olduğu kadar daha nitelikli personel sağlanmasın ı da gerekli k ı lmaktad ı r.Çı kt ı ve sonuç göstergeleri yalnızca IPA öncelikleri kapsanıında düzeıı l eııen faaliyetlere katılanlartemel alınarak ölçülecektir.Öncelik 1 ve Öncelik Il Bölgeleri, uygulanabilir olduğu sürece tamaml ayıc ı bir yaklaşımla elealınacaktır. İyi örnekler, sistemleri, yöntem ve araçlar d iğer bölge ve iliere yayılacaktır. Kullanı lacakveriler ara dönem rapor l arı ile yı ll ık izleme raporlarından takip edilecektir.İKG OP uygulamasında uluslar aras ı kuru luşlara işb ir liği öngörülmektedir. Progranı altındaihale ve hibe sözleşmelerine katılım uluslar arası ku ruluşlara açık olacaktır. Yalnızca finansalTüzüğün ve Uygulama Kurallarının (Uygulama Kurallan Madde 168'e bakınız) ve PRAG'ınilgili maddelerinde belirtilen durumlarda, bir uluslar arası kuru luşa ihale ça&rrıs ı yap ıl madandoğrudan hibe verilebilir.TPA Uygulama Uygulama Tüzüğü'nün 159. maddesi gereği nce, fKG OP finansal mühendislikenstrüına n la rıııa katkı içeren i ş lem lere i li şkin harca ın aları finanse edebilir.Bu ıedb i rde bireysel hibe sunulabilir.Desteklenecek faaliyetler:Finanse edilebilecek faaliyetler şunlard ı r:İs ti hdam ve sosyal koruma alanl arı ndaki kamu hizmetlerinin kaliteli bir biçimde sunumunayönelik olarak personelin eğitilmes iİşgücü p iyasası karş ısında özel itina gösterilmesi gereken kişilerin durumu (sosyal güvenlik vesağlık s işteml e.rine kay ıt lı o lunması , şosya l hizmetlerden yararlaıııp ya rarlanılm anıası, eğitimdüzeyi, yaş, mesleki uitelikler vs.) ile ilgili olarak mevcut tüm veritabanianndan sağ l anan bilgiakışının tek bir veritabanında birleştiri leceği merkezi/yerel düzeyde ortak veri tabanının,izleme ve analiz sistemlerinin geliştirilmesi. (Bu ortak veri tabanı, çapraz kontrolleryapı labilmes i , hizmetlerin ve kaynak l arın etkin l iğ i n i n artırı lması ve kötüye kullaıııınla rı nönlenmesi amac ıyla sivil toplum kuru l uş l arı ve yerel makanı lar da dahil olmak üzere tüm ilgilikuruınlarca kullanı l abilecektir).Ortak ve ritabamııııı oluşturulmas ı , kullanılması ve uygu laomasına i lişkin personele eğitimverilmesiKamu istihdam kurum lar ı , sosyal koruma kurum ları , STK'Iar, sosyal ortaklar ve yerel idarelerarasında merkezi ve yerel düzeyde ortaklıkların o luşturul ması

• Daha iyi i l i şk i ler kurulmas ı ve özel itina gösterilmesi gereken kiş i ler için kaliteli hizmetlersağlanm as ı amacı y l a personel eğitimi verilmesi• Özellikle "gecckondu" bölgelerinde yaşayan, özel itina gösterilmesi gereken kiş i l erin kamuhizmetlerine eri şimin i sağlamaya katkı da bulunacak gezici ekiplerinin kuru l masına destekverilmesi• Kendilerine sağ lan an hizmetler hakkında özel itina gösterilmesi gereken k iş i lere ve önyargılarve kalıplar ile mücadele etmek için işvere niere yönelik farkınd alık artırıcı aktiviteler.Uygulama ve izleme ba zında hizmet sağlayıc ı l arın kapasitelerinin ar tırılmas ı• Veri toplama ve istatiksel analiz konulannda çalışan personelin kapasitesinin ge li ştirilmes iSeçim kriterleri:• Sosyal koruma hizmetlerinin daha iyi işley i şi için projeler ve ihtiyaçlar arasındak i bağlan tınınaçık bir biçimde ortaya konmas ı.• Kurulan mekanizmalar ile işgücü piyasası aras ında nası l bir bağlantı kurulacağının açık birbiçimde ortaya konması.Nihai faydalanıcılar:• Çalışma ve Sosyal Güvel ik B ak anlı ğı• Aile ve Sosyal Politikalar Bakan lığı• Sosyal Güvenlik Kurumu• Gençlik ve Spor Bakanlığı• içişleri Bakanlığı• iŞKUR• İlg ili sivil toplum kuruluşları• Yerel idareler• Sağlık Bakanlığ ı• Milli Eğitim Bakanlığı• S osyal o rı ak lar• Kalkınma Ajansları• KOBi'ler ve özel sektör• Bireyler/Gerçek kişi l er• Diğer ilgili kuruluşlarHedef gruplar:• İlgi l i kamu kur umlarının, sivil toplum kuruluşlarının ve yerel idareleri n personeli, vs.• Öncelik ekseni altında sıra lanan özel itina gösterilmesi gereken ki ş i le rİzleme GöstergeleriToplam HarcamaAB Finan s ınanıMaksimum IPA Katkı Oranı: 32.000.000€ (2007 -20 13): 27.200.000€ (2007-2013): %85

Gösterge Baş l angıç Degeri Gerçekl eşe nGösterge HedefiTipi (2006) (2012)İKG OP Doğrul am a(201 7)KaynağıÖzürlüler le ilgili • (Anlamlı veriler . 3000 MIShizmetlere yönelik bu lunmama ktadır.e~iıimlere katılan Veri ler tedbirinsosyal koruma uygulamasınakurumları ile ilgi li geç i ldiğindedi~er l:uruın toplanaca !.:tır.)personelinin sayısııKurulan onak i1leme . . ı MISve analiz etmesisteminin say ı sıÇıktıMerkezi veritaban ı , 683.269 TBI3S ll . 3.000.000 Ml Sizleme ve anal it. düzey öziirliisistemine kayıtlı bölgelerdeki ss ıözOriOierin sayıs ı veritabanmdabulunan özürlüsayısı16 1.097SYDGMprojesinin veriıaba mıı da buluııaııözürlü say ı sı20.626IBBS llbölgelerinde yeralan ÖzürlülerIdaresi veritabanında bulunanözürlü sayısıııMerkezi vcriıabanı, ·(Veriler tedbirin . 2.500.000 tvnsiLieme ı.e analiz uygulamasınaSonuç sistemi a racılıg ıyla geçildiğindehizmetlere erişen ı toplanacaktır)öıOriOierin savısıAmaçp.ı ÖNCELiK EKSENi 5: TE KNİK YARDIM!İKG OP'nin koordinasyonu, kontrolU ve uygulamasını ge liş tirmek, ilerideki programlama, izleme,değerlendimıe ve uygulama süreçlerinde OP Program Otoritesine ve ilgili kurumlara destek olmak.

Özel Amaçlar• İKG OP çerçevesinde dağıtılacak olan !PA 2007-20 13 fon larının etkili bir şekildegel iştirilmes i , uygulanması, değe rle ndirilm es i, izlenmesi ve kontrol edilmesi için merkezidüzeyde gerekli kapasitenin güçlendirilmesi ve Avrupa Sosyal Fonu(ASF) yap ı ları ve en iyiörnekler hakkınd a bilgi le ndirınen iıı ge l iş tiri lmesi, Ex - aııte kontrolsüz Merkezi OlmayanUygulama Sistemi'ne (EDlS) daha kolay geçiş için destek sağ lanmas ı.Nihai tayda laıııcılamı hazınetme kapasitelerinin artırılması ve sosyal ortaklar dahil gelecekdönemde daha fazla sorumluluk yüklenecek paydaş ların idari kapasitelerinin artırılması.Türkiye'de IPA'nm hazırlanması ve etkili kullanımıyla ilgili olarak İ.KG OP bağlaınında bilgive farkında lığın artırılması.DayanakIPA fonlarının etkin kullanımı hem merkezi hem yerel düzeyde idari kapasitenin güçlendirilmesinigerektirmektedir. IPA için üç ka pasite ge l işt i rme aşamas ı vard ı r:İlk olarak, Program Otorite leri, IP A fon lıırınııı daha iyi kullanılmasıııı sağlayacak iyi yönetim, kalifiyeinsan kayn akl arı, teknik a ltya pı ve do nan ıını içeren güçlü bir idari kapasiteye sahip olmalı dı rlar.Ayrıca, OP Yönetim Otoritesin in, kendi kendini tek başına doğru bir şe k i lde yönetebi lme kapasitesinesahip olana kadar, b ağ ımsız bir otorite ıarafından sağlanacak bir dan ışmanlığa ihti yacı vardır. ikinciolarak, !PA surecinde daha fazla sorumluluk almas ı muhtemel temel pa ydaş lar kendi ya p ı l arını veinsan kaynaklarını gelecekteki ihtiyaçla rı ile uyumlaştı rabilm e l i l er. Son olarak, sağ lıklı projeüreti l e bilıııes i için nihai fayda l anıc ı ların ha zıııet ııı e kapasitelerinin artırı lm as ı gerekmektedir.Ayrıca, yapı l acak işlerde k.amu bi l iıı ci oluşturulması için 2007-2013 programlama sürecinin tümaşamalarının tanıtılması oldukça önemlidir. Bu aynı zamanda kamu kesiminde yatay konularınöneminiıı artması açısından da kullanışlı bir araçtır.AçıklamaTeknik yardon aracı , programdan ınaksiıııunı düzeyde fayda sağlanınası için etkili uygulamadüzenlemeleri kurulması yoluyla OP ' niıı uygulanmasını destekleyecektir. Programın etkili yön etinıi veidaresinin sağlanmas ı için bu öncelik a lt ındak i faaliyetler; kapasite artırma, ko l ay l aştırma, ağgelişt irm e, izleme komitesine yardımcı olma, proje başvunılarınııı değe rlend irilm esi, tavsiye ve rehberkuralları , u zmanları n eğilimi , izleme, görilnürlük ve !.anıtım, değerl e ndiım e, strateji ve y ı llık raporlarınhazı rlan ması, ortaklık kurulmas ı, araştırmalar, çalışma l ar ve faaliyetlerin yayı lması konularınıiçermektedir.Bu öncelik, uygulama sürecinde yer alacak ilgili kurum ve k urulu ş l arın üyelerine bilgi ve eğitimsağlay ara k yatay ilkelerin uygulanmasım destekleyecektir. Kadın ve erkek arasmda eş it fırsatla rsağlanmasına yönelik İz leme, yatay bir öncelik olarak, rehber ve göstergeler gel i şti ri lm esi, araştırmave çalışmalar ve bilgi faaliyetlerini gerektirecektir.Proje yürürucü l er iııin (STK'lar da dahil) kapasitelerinin artırılması ve istihdam, eğitim, yoksulluklamücadele ve sosyal içeone a l an larındaki ilgi li ulusal ve yerel aktörler arasında o rtaklık kuranaktiviteler de desteklenecek-tir. Tekn ik yardım ayrıca, değerl e n d irme faaliyetleri ve çalışınaların veanalizierin ha zırlanmas ı faaliyetlerini de içerir.TedbirlerTedbir 1: Yönetim, Uygulama, izleme, Kontrol, Değerlendirme ve Yayma faaliyetlerin indesteklenmesiTedbir 2: Nihai fayd alaıııcıların h azıııetıne kapasitelerinin geliş tiri lmesi için destek

• Tedbir 3: Bilgi ve yayını faaliyetlerinin desteklenmesiÖncelikierin Belirlen m esiBu öncelik; eğitim, dan ışma ve uzmanlık, teknik donanım, program otoriteleri ve ana paydaş larınbilgisayar donanımlarının kurulmasına yönelik desteklere, başvuruların seçimi ve değerlendirilmesiiçin uzman desteğine, programın izlenınesi faaliyetleri ve izleme ve proje seçim komitelerini finanseetme, bilgi, yayını ve teşvik faaliyetlerinin fınansınanı ve izleme ve değerlendirme faaliyetleri içinuzman desteği n e verilecektir.Topluluk Katlo s ın ın KaynağıÖnce liğin Gösterge BütçesiOperasyonel Program İçinde Bu Ön ce liği n P ayıI PA'nın Maksimum Ka tkı Oranı:!PA: 32.604.017 € (2007-2013):5.8%:%85Tedbir 1:Programlama, Yönetim, Uygulama, izleme, Kontrol, Değerlendirme ve Yayım FaaliyetlerinindesteklenmesiÖzel AmaçlarBu tedbirin temel amac ı lPA sürecinin farklı aşama larında Program Otoritesinin ihtiyaçlarına cevapvermek ve ilgili merkezi ve yerel ortaklann kapasitelerini artımıaktır.DayanakTP A fonlar ın ın uygulanmas ı , yönetimi, izlenmesi, değerlendiri l mes i ve kontrolünde büyük çapta veprofesyonel bir idari çerçeve gerektinnek ıedir. Bu, hem Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığ ı(ÇSGB) içindeki iKG OP Program Otoritesine lıenı de iKG OP uyı,ıulaıııas ııı da yer alacak kurumlarayöneliktir.ÇSGB, bem insan kaynakları bem de teknik bilgi bakımından sadece tüm ı;üreci yönetebilmesi içindeğil ay nı zamanda yeni bağ ı msız fınans i lıale biriminin oluşturulması için güçlü bir kapasiteye sahipolmalıd ı r. Çünkü her OP Program Otoritesi lPA fonlarıoı n daha iyi yönetilmesi için belli bir geç i şdöneminden soııra kendi f inansal ve ihale Birimlerine sahip olacaklardır.Aynca, Türkiye'nin AB'ye ilye olmasının a rdından kullanacağı Avrupa Sosyal Fon ları (ASF) içinbilgi toplayıcı ve inisiyatif alıcı yaklaşıma ihtiyacı vardır . Ancak, IPA'dan ASF'ye geçişle ilgilifaa liyetler IPA 1 bileşe n i altındaki faa liyetlerle çakışnıamalıdır. Bu, IPA Uygulama Tüzüğünün 28.Maddesinde belirtilen faal iyeı l er i yürüten Yönetim Otoritesini tam olarak deneyim sahibi yapmak içindestek verilmesini de içerir. lV. Bileşenin uygulamasında yer alan kurtunlara sağlanacak diğer yardımve kapasite geliştirme destekleri, mevzuatla bağlantılı ve Katıinn Ortaklığı Önceliklerini- karşılanıasıkaydıy l a, ı. Bileşen a l tında finanse edilecektir.Aç ıklamaBu ıedb i r çerçevesinde yüırütü lecek olan ilgili tilaliyetlerde 5 başlık olac.ak; proje seçımı vedeğer l endirme, progranılama ve yönetim, izleme - değerlendirme ve kontrol, BİT-YBS'nin kurulmas ıve sürdürülmesi ve akreditasyon süreci ve Ex-ante kontrollü Merkezi Olmayan UygulamaSisteminden, Ex-ante kontrolsüz Merkezi Olmayan Uygulama Sistemine geçişe yardı m.

Uygun Faaliyetler11- Proje Seçimi ve Değer l endirme• Proje seçim kriterlerinin geliştirilmesi için uzman des teğ iİzleme/Proje Değerlendirme Komitesi üyelerine eğitim verilerek proje seçimi vedeğerlendinDe sürecine destek olmakProgranı al tın daki eş:- fınansman projelerinin seçimi ve değerle ndiri lm es iyleilgili harca malarınfinan sınanı• Proje seçim rehberinin, kontrol ve seçim şablonunun haz ı r l anınas ı ve değer l e ndirici l er i neğitilmesi, hali h a z ırda var olan materyalierin geliştirilmesinde destekOperasyon çağrısı ve teklif çağrısı dökümanlarının hazır lanmas ında destek.h Programlama ve Yönetim• Proje yönetim kapasitesinin ge l iş t irilmesi için merkezi, bölgesel ve yerel düıeylerde desteksağlanınasıTüm ilgili laırumlar ve sosyal taraflan kapsayan anket de dahil eğitim ihtiyaçlan analizlerininyürütülmesi• Yorumlama ve çeviri faaliyetleri-iKGOP'nin uygul anmasında yer alan ortaklarla doğnı biri lişkinin sağ l anması için sözü edilen tüm faaliyetler, iKG OP tarafından finanse edilecekyorumlama ve çeviri faaliyetleri de teknik yardım aracıyla desteklenecektir.İlgili paydaşlarm koordinasyonu için farkındalı k arttırıcı faaliyetler ve network faaliyetlerinindesteklenmesiMerkezi düzeydeki ilgili kuruıniann uzman ve personelinin: programlama ve yönetim, ihaleve söz leşme konuları nd a eğitilmesinin desteklenmesi• Mevcut programlama dönem inde çıkarı l an derslerin yeni p rogranılama dönemlerine yolgöstermes ine ilişk in bir strateji haz ı rlanınas ı ve bunun Öncelik I Bölgelerinden ulusal düzeyeyayılması/lo izleme. Değerlendirme ve Kontrolİzleme ve degeriendinDe göstergelerinin "iyi l eştirilmesi için destek" ve "geliştirilmesi içineğ itim" sağlanmasıProgram a ltı ndaki eş-finansman projelerinin izlenmesiyle ilgili barcamalarÇeviri ve yorum ınal iye ıl eri de dahil progra mın İz l eme Komitesinin to p l antı l ar ı (gerekligörOldUğU n de alt komiteler ve çalışma grupları) için yap ı l acak harcamalar. Bu harcamalaruzmanlar ve diğer katı lımcı l arın masranarını da içerebil ir.• İKG OP ' ııin uygulanmasıyla ilgili değer lendirme faaliyetlerinin yürütülmesiDenetim yapı lması, ırasgele denetiınlcr, izleme ziyaretleri• İzleme rehberlerinin hazırl anması11- BiT-YBS Kurulması ve SürdürülmesiİKG QP Yönetim Otoritesi için daha önce kumimuş YBS'yi ge liştirm eye yönelik YBS'ninkuru l ması , ge l iş t irilmes i ve sürdürülmesi. YBS, farklı yönetim otoritelerinin ve StratejikKoordinatör olarak Kalkınma Bakanlığı'nın YBS'si ile koordine edilmeli ve tamamlay ıcıolmalıdır.Yönetim, izleme ve değer l endi rme için bilgisayar sistemlerinin k uru l masıİKG OP'nin kendine özgo özelliklerini dikkate alarak bilgisayarlı izleme sisteminin kurulmasıve güncelleştirilmesi;• YBS 'nin kullanuııına yönelik merkezi ve yerel düzeyde eğitim l er verilmesiBİT-YBS'nin güvenliğinin sağlanması için teknik destek ve don anım s ağlanınası/lo Akreditasyon Süreci ve Ön (Ex-ante) kontrollü Merkezi Olmayan Uygulama Sisteminden Ön(Ex-ante} kontrolsüz Merkezi Olmayan Yap ı larunayaGecis icin Yardım

Akreditasyon süreci için gerekli doliimanların hazırlanınasına destek• Progranı Otoritesi personeline IPA hakkında eğitim verilmesi• TPA yapısının değer lend i r i lmes i ve Ex-ante kontrolsüz Merkezi Olmayan Uygulama Sisteminegeçiş için lPA yapılarının ve fark analizlerinin değerlendir ilmesi.İzleme GöstergeleriTop lanı Kamu H arcanıasıAB KatkısıMaksimum II>A Katkı O ranı:17.641.661 € (2007-2013):14.995.4 10 € (2007-2013):% 85GöstergeTipiGöstergeBaşlangıçD~ğeri(2006)Gerçekle şen(20 12)İKGOPHedefi(2017)Doğrulama KaynağılP A bilgisi veuygulanınas ınailişkinPrograrnOtoritesipersoneli içingerekeneğ itimleri oasgari say ı s ı-20 500 rvus!PA ve ASfkonusundaProgramOtoritesipersonelininbilgisini-(") artırınaya~~ yönelikverilecekeğ itimierinasgari sayıs ı-7 20 MISDeğerlendionefaal iyetlerininasgari say ıs ıAnalizler,çalışma l ar,stratejibelgeleri,uygn1aınarehberleri vb.gibihazır l anmışbelgelerinasgari say ı s ı.--ı 3 MIS19 24 MIS

Tedbir 2:Nihai Fayda lanıc ı ların Hazmetme Kapasitelerinin Ge l iştiril mesine DestekÖzel AmaçlarBu tedbirin temel amacı İKG OP kapsaınında somut proje örneklerinin geliştiri l mesi için nihaifayd alanıcıların hazmetme kapasitelerini iyileştirrnektir.DayanakYerel düzeylerde gerekli bitgi eksikl i ği ve buna bağlı olarak somut proje örneklerin in yok luğu !PAfon l a rından yararlanmada karş ıl aş ıl an temel sorundur.Ayrıca, yerel düzeylerde proje dokünıanlarının , proje uygulama ve yönetiminin geliştiri l mesi içineğitim ve desteğe ihtiyaç vard ı r.Açıkl amaBu tedbir a l tındaki ana faaliyet türleri yuka rı da bahsedilen amaçlar için gerekli u zmanlık, eğ i tim vedanışmanlık hizmetinin sağ lanmasını kapsar.U)•gun Faaliyetler• Kapasite gel i şt inn e ve proje üretme faaliyetleri ( eğ i tinıl er, çalıştay lar, en iyi uygulamaörnekleri v.b) ve iKG OP 2012-2013 öncelikleri ve gelecek programlama dönemi için projeörneklerinin gel i şti r ilmesi.• Proje gel iştirme kapas itesinin i yile~ti r i lmesi için sosyal ortaklar dahil ulusal, bölgesel ve yereldüzeylerdeki ilgili kurumların uzman ve personellerine eğitim ve destek sağlanması.• Proje dokümanlarına i l işkin yatay konuların (cinsiyet eşitliği , sürdürülebilir gelişme, çevrevb.) entegrasyonunun sağlamak için eğ iti m ve destek verilmesi.• Projeler için tamamlayıcı dokümanların h azı rl a n masına yönelik eğitim l er• İh ale, sözleşme ve sözleşme yönetimi, hibe program l arı, PRAG kuralla rı ko n ularında bölgeselve yerel düzeylerde ilgili kurumların uzman ve personellerinin eğitilmesi• İKG OP alt ındaki proje uygulamasma ilişkin sürdürülebilir yapıların k urulması konusundaulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde ilgili kurum ve kuruluşlar için eğitim ve desteksağla n masıizleme GöstergeleriToplanı Kamu Ha rcamasıAB Ka tkıs ıMaksimum IPA Katkı Oranı: 7.654.236€ (2007-2013): 6.506.100€ (2007-2013):%85

GöstergeTipiGöstergeBaşlangıçl.KGOPGe rçekl eşe nDeğeri Hedefi(2012)1 (2006)(2017)Doğrulama Kaynağı64Kapasite(46 adetgeliştinneeğitim, 9adet çalışıay,faaliyetlerinin8 adetÇıktı sayısı -istişare( eğitiuıler,çalışıaylarvb.)toplantıs ı ,ıadetkoordinasyon130 Ml Stoplantısıl• "Gerçekleşen (2012)" a ltında yer alan rakamlar 5.2 - ).3 Tedbır lerı kapsamında uygulanan Teknık YardımProjesinin sonuç ve ç ıkn larını esas almaktadır.TEDBİR 3:Bilgilendirıne ve yayun faaliyetleriÖrel AmaçlarBu tedbirin amacı, IPA Uygulama Tüzüğü n ün İKG OP'nin teşviki, uygulanınası ve İKG OP'dendestek a l nıaya i l i şk in bilgilendirme faaliyetleri ile ilgili 62. Maddesinden kaynaklanan kuralla rınuygulanmasına destek olmaktır.DayanakİKG OP adı a l tında verilen yardıml ar konusunda kamuoyu farkındalığını arttınnak için programbakkındaki bilgiler tüm ilgili taratıara iletilroeli ve Program Otoritesi taraitndan etkili bilgi i letişimkanal l arı kurulma l ıd ı r.Aç ıklamaBu redbir altında; İKG OP'nin tarafları, potansiyel ve nihai faydalanıcıları; İKG OP tarafındansunulacak yardımiann içeriği, seçim kriterleri ve yardımın uygunluk kriterleri bak.kıı:ıda, bilgilendirmefaa liyetleri (konferanslar, seminer, fuarlar, sergi vb.), yayınlar (broşUrler, raporlar, gazeteler vb.),elektronik araçlar (web-siteleri, veritabaıılan, bilgisayarlı dijital medya sistemleri vb), görsel -i şitselsistemler ve gelecek dönemler için bir i letişim planı hazırlanınas ı yoluyla bilgilendirilecektir.Uygun FaaliyetlerPotansiyel faydalanıcı lar için !KG OP web-sitesi ve veritabanı oluştunılmasıGenel kamuoyu, potansiyel ve nibai faydalanıcılar için bilgilendirme materyalleri, broşürler,raporlar, gazeteler ve proje örnekleri, özellikle en iyi örneklerin hazırlanması ve yayımlanmasıKonferans, seminer, fuar ve sergi gibi etkinliklerin organizasyonuYatay konulara ilişkin (cinsiyet eşitliğ i , sürdürillebilir ka lkınma ve çevresel ve tarihsel korwnagibi) etkinlikterin organizasyonuBölgesel ve yerel otorite ler, diğer yetkili kamu otoriteleri, ticari organizasyonlar, iş çevreleri,ekonomik ve sosyal ortaklar, STK'lar ve poı.ansiyel faydalanıcılara yönelik özel bilgi l eııdinneetkinlikleriBilgilendinne ve yayım için gereken bilgisayarlı medya sistemleri ve görse l-işitsel araçlarınkurulmas ıİletişim planı hazır l anması için destekİKG OP programının çıktılannın ulusal düzeyde yaygınlaştırı l masına yönelik faaliyetler-

l zlc nı c GöstergeleriToplıını Kamu HarcanıasıAB Ka t kısı\'Jaksimum [PA K atkı Oranı: 7.308. 120€(2007-2013):6.21 1.900 € (2007-20 13):%85IKGOPGösterge Gerçekleşe nGösterge D eğeri Hedefi Doğr ul a ın ıı KaynağıTipi (2012)Ç ıktıBilgilendirmeetkinliklerininsayıs ı(seminerler,ça lı ştay l a rvb.)Baş l angıç(2006) (201 7)8(3 odakgrubu Sektörel Yıllık Raporlar,- toplantısı, 2 90 MIS, teknik destek projes in inkonferans, 1 raporlarıresimyarışınası ve.. ' .sergisi)• "Ge rçekleşen (20 12) alhnda yer alan rakamlar 5.2- 5.~ l ed bı rl erı k apsaınında uygulanan Teknik Yardım!'rojesinin sonuç ve ç ı ktıları nı esas almakta dır.3.3 YATAY KONULAROP u ygu laması, Türkiye için MlPD do~rultusunda, 2007-2013 dönemindeki !PA desıeğiniıı temelyatay ilkelerinin yerine getiri lmesine katkı sağlayacaktı r. Bunlar:Cinsiyet Eş itliği-Yapısa l yard ım adı altında finanse edilen tüm politika ve uygularnalarınzorunlu bir bölümüdür• Sürdürülebilir Kalk ıruna ve Çevrenin Korunma s ı• Sivil Toplumun K a tılımı• Coğrafik, Sektörel ve Tematik V oğu nlaşma• Özel itina Gösterilmesi Gereken K iş i le r Sorunu• İ yi YönetimKe sişen konular olaral.. değerlendirilecek yatay öncelikler, si\ il toplumun katılımı , AB programiarınakatılım, çevTe ve tarihin yüksek düzeyde korunması, iklim dc~iş ikl iği konu l annın ana ak ım halinegetirilmesi, erkek ve kadınlar için eşit fırsa t yarat ı lması, özel itina gösterilmesi gereken kişi ler ilchassas g rupların desteklenmesi ve iyi ko mşuluk i lişki leriıı in gel işt iri lmesid ir.Belirtilen bütiln ilkeler Taslak Operasyonel Programa dahil edilecektir. Ounlar aynca OP'ninuygulanmasında gö.t ön(inde bulundurulacak ve izleme ve değerlendirme sistemleri yoluyla raporedilecektir.Öncelik ekseni altındaki tüm tedbirler, eş ile öğrenme aktiviteleri ilc AB üye devletleri aras ında bilgideğişim i şe klind e des ı e klcııecekı ir.3.3.1. Kadın ''e Erkekler için Eşi t fır sıı t larCinsiyet eşi tliği genel AB politikalan ve OP'Ier için oldukça önemlidir. 2005-2008 Büyüme veMeslekler Rehberi ve Lizbon Stratejisinin bir parç as ı olan 2007-2013 Topluluk Strateji Rehberiayrımc ılık karşıt lığın a atıfta bulunarak, cinsiyet eş itliğini desteklemenin tam i st ihdanıın sağlanması,ekonomik faaliyetlerin artmas ı ve işsi7li~i n aza ltı lmas ı tedbi rlerinde çok kritik bir öneme sahipolduğunu belirtmektedir. Bu kapsamda, bu yatay öncelik altındaki temel amaç program yönetim

döngüsünün tüm aşamal arınd a (programlama, tasa rım, uygulama, izleme, değerlend irıne) cinsiyeteşitl i ğinin ilkelerinin sağ l anmas ıdır.iKG OP'nin öncel ik eksenlerin in her birinde cinsiyet eş i t l iği ya ıay bir konu olarak dikkatealuunaktadu. iKG OP ayrıca, kadının işgüe li piyasas uıa ka tı lımıyla ilgili Tedbir l.l önceliği ve k ızçocuklarının okula kayıtl arının arttınlmas ı y l a ilgili Tedbir 2.1 öncel i ği a lt ın daki tedbirleri de gözönünde bulun durmaktadır. Bunun yan ı s ıra; ekonomik faa liyetleri, istihdam ı, eğitimi ve sosyaliçermeyi amaçlayan tüm aktiviteler cinsiyet eş i tl iği unsurları nı içe rıne lidir ve proje döogüsünün tümaşamal a rı cinsiyet eş i t li ği ilkeleriyle uyum lu olmalıd ır.Operasyo n l arın hazırlanm a ve yürütü lme aşamal arında cinsiyet eşitl i ğinin temin edilmesi, özellikleüzerinde durulaıı bir konudur. İKG OP bu doğrultuda yeniden düzenlenmiştir.Özellikle, K adıııların Işg ücün e Katılımlarının Teşvik Ed i t ınes i ve Kadın İstihdamının Art ırılın as ıOperasyonu, işgücü piyasasına kat ılunda ve istihdamda cinsiyet eşitliği üZerinde durur. Ay rıca, PYE_Ive lER-I Operasyo n ları da cinsiyet duyarlı bir yaklaşımla yürütülıııilş tür. Bütün operasyonlarkadınların işgücü pi yasas ına katılımı suasında yüzleşıiği önyargı ve ayrııncılığı azaltınag iriş imind ed ir. Kadın erkek katı lımının eşitlenmes i , ope rasyo nların/proj el er in tasarianınası aşaıııasııı dauygun bilgi ve tan ıtım malzemesi ve operasyo n ların/proje lerin sund uğu fırsatiara erken eriş i msağ lanmas ı ve hibe prograrnlan altındaki ortaklıklarıo erken izlemesi ile mümkün olacakt ır. Projeaktivitelerinden yararlanan kadın say ısı ve yüzdesi ki bunun ç ı ktı ve sonuç göstergelerine bağlı olarakdurumu göste rdiği söylenebilir, kadınların eği tim ine, is tilıdaıııına ve sosyal k a tılımına verilen değeri nen önemli göstergesidir. 20 l O'da, meslek kı.ırs lann a katılan kadıııl ar, kursları bitiren kadınların say ı s ı,gibi, OP'de belirleneo bazı göstergeler için, cinsiyetiere göre aynlınış veri toplarıınış tu.Program Otoritesinin cinsiyet eş itliğ i ilkelerini etkili bir şek ild e uygulama kapasitesine sahipolabilmesi için aşağıdaki prosedürler o luşturul acaktı r :IKG OP'niıı uy gulaomasın ı n izlenmesi ve raporlan mas ın da, izleme ve değerlendirınegöstergelerine i l işki n veri ler uygun görülen her yerde cinsiyet kon usu aç ı sından analizedilmelid ir.Cinsiyet eşitl i ği ilkeleri özellikle operasyonel hedef ve ilgili öncelik bak ımında n tek tek projeseviyesinde izlenecek ve değe rl end irilecektir.Tek tek projelerle ilgili proje seçim kriterleri her bir öncelik ve tedbir için geçerli olanbütü nleştir ilmiş cinsiyet eşitliği ile belirlenmelidir.Cinsiyet eşitl iği de d.iibil yatay ilkelere yönelik çalışına lar ve etki analizleri d eğerlendinn e lerilKG OP kapsaınında cinsiyet eşitl i ği ilkelerinin rolleri konusundaki eğ itiınler. Bu eğitim lerfarklı düzeylerdeki katılım c ıl arı ( OP, Uygu layıcı kurumlar, izleme Komitesi üyeleri, sosyaltaraflar, STK' lar ve nihai faydalanıcı lar) hedefleyecektir.Çeşitl i eo iyi örnelderio yer aldığı rehberierin ve önemli cinsiyet eşitl i ği ilkelerininge l iştiri lmesi ve yayıl ınasıProje önerilerinde, fayda lanıcılara , cinsiyet eşi tliği ilkelerine yer verınel erine yönelik yöntemve şekiller konusunda danış ılm asıi'KG OP tara fı nda n finanse edilecek projelerin ve veya faaliyetleıin seçimi veödüllendirilmesi sürecine cinsiyet eşitliği ilkelerinin dahil edilmesi3.3.2 Sürdürülebilir Kalkınma "c Çewenin Korunması"Sürdürülebilir kalkınma" terinı i, gelecek nesiller için potansiyel teşkil eden ihtiyaçlara zararvermeks i ziıı, gUntın ihtiyaçla rınııı ge li ştiri tmes ini ifade eder. SOrdürülebilir k a lkınma ı.ıl aşı labilirkaynaklarm doğru kullanılınası ve yönetilmesi ile başarıla bi lir.

Sürdürülebilir ka l kınma büyük oranda doğanın korunınası ve doğal kaynak ların konınınası alanındakis ını r l amalarla ilgili problemlere odaklanmaktadır. Fakat uzun dönem li durgunluk, yoksu lluk ve sosyald ı şlanma gibi ekonomik ve sosyal engellerin varlığının da ak ı l da tutulması gerekmektedir.Sürdürtllebilir kalkınınayı anıaçiayan faal iyetler doğal çevre, toplum ve ekonominin refuh ı ve on larınkarşı lıklı etkilerini dikkate a l malıd ır. Kaynaklardan daha etkili bir şekilde yararlanma ayrıcagirişimciliği ge l iştirici ve rekabeti artırıcı bir fusat sunar. IPA Fonu eş fınansmanı yoluyla sağlananeğitim ve öğrenim sürdürülebilir kalkınma ve uzun dönemli korumaya katkı sağlayacaktu. tKG OPsürdürülebilir kalkınına ve çevrenin korunıııasuıı her bir tedbirde ele alınması gereken yatay konularolarak kabul eder ve bu yüzen de proje seçim kriterlerinde bu konulara değinilip değinihnediğiniaraştırır.Sürdürlilebilir kalkınma ve çevrenin korunması da, İKG OP altındak i Op erasyonların tasariama veuygulama aşamaların da üzeri nde durulan konu lardır. Hibe program la rı nda, proje seçme sürecindesürdürülebilir ka l k ınma ve çevrenin korunmas ı bir nitelik olarak değerlendiri l m i ştir.Ayrıca ilgili ku ru luş l ar ve sosyal ortaklar, operasyonlarda sürdürülebilir kalkııımayı ve çevreninko runması nı entegre edebilmeleri için, iKG OP'nin teknik destek önce l iği altın da desteklenmiştir.Nihai faydalaoıcılara (proje yürütücüleri) çevre sorun l arına olumsuz etkinin o lamayacağını nası lsağlayacakları sorulur. İ lgili kunım lar ve sosyal taratlara faaliyetlerine sürdürülebilir kalkıııma veçevrenin korunmasın ı dahil etmeleri için i KG OP b i leşen i tarafından teknik yardım sunulacaktır .3.3.3 Sivil Toplumun KatılımıSosyal taraflar, başlangıçtan itibaren iı

• İKG için İzleme ve Alt D eğerlend irme Komitesi 5. bölümde belirtilen "Uygulama Kurallar ı "!!yeleri içerecektir.• Öncelik I Bölgelerindeki STK'lar ve yerel yönetimlerin katılım ı sağlanacaktır. Bu doğrultudakoordinasyon mekanizmalan ve danışma forumlarını kurması için ÇSGB'ye teknik yardımsağlanabilir.• STK'lar ve sosyal taraflar, tedbirlerin uygulanması konusunda lıibe programı faydalanıcısıo l acakl ardır.3.3.4 Coğratik, Sektörel ve Tematik YoğunlaşmaMIPD 201 l-2013'e göre. çarpan etkisini güçlendirmek için başlıca yard ımlar kişi başınadüşen gelir bakımından Türkiye ulusal ortalamas ının % 75' iııin altında yer alan İBBS IIbölgesine odaklanacak oluıp genel olarak yardımlar tOm bölgelere sağlanacaktır.SÇB'ye göre coğrafik yoğun l aşmanın çoğun l uğu 12 İBBS Tl bölgesi arasından seçilen 15 BüyümeMerkezine odaklanacaktı r. Bu kapsamda, "15 Bllyüme Merkezi'', SÇB'de ilk seçi lmiş olan 15 ilibelirtmektedir. Oysaki "art alan" ifadesi bu 15 il dışındaki: bu 15 ilin bir parçası olmayan kırsal vekentsel alanlar 12 İBBS ll bölgesi içindeki alanları belirtnıek1edir. Coğrafilc yoğuntaşına aşağıdakikoşulları amaçlayan mali bir dağılım ile sağlanacaktır:• Ulusal düzeydeki faaliyetler için genel OP fonunun %20'sine kadar• Fon l arın en az %50'si Öncelik I Bölgelerini hedef alacaktır.• Toplam OP fınansınanının% 35'i kadarı kalan Önc-elik ll Bölgelerinde gerçek l eştiri l ecek olanfaaliyetleri destekleyecektir.Temalik yoğun laşına ilkesi bakımından İKG OP 3 müdalıale alanına sahip o lacaktı r:• İstihdam; kadınların ve gençlerin istihdam edilebilirliklerinin artırılınası ve kayıtlı istihdaınınteşv i ki konu larına odaklanacaktır.• Eğiti m; özellikle kız çocuklannın okula kayıtlan n ın artırılmas ı , mesleki ve teknik eğitiminkalite ve i çe r iğin in ge li şt iri lmes i , yaşam boyu ö6rrenme ve i şçi ve i şveren lerin adaptasyonukonularına odaklanacaktır.• Sosyal içerme; özel itina gösterilmesi gereken kişi lerin topluma dahil edilmesi ve kurumlararas ı nda etkili bir koordi nasyonun sağlanınası ko n u l arına odak l a nacaktır.Buna ek olarak, "sektörel yoğunlaşma'' yaklaşımı MIPD'ye göre IKG OP'de kabul edilmişti r.Coğrafi k yoğuıılaşma ilkesi, proje seçiminde finansal dağılım dikkate alınarak tüm tedbirler içinuygulanacaktır. Program Otoritesi, proje teklif çağrısında fonlar için belirleyici dağılım ı her bir tedbiriçin duyuracak ve proje destekleyicileri, fonların ne kadarının ulusal diizeyde, 12 İBBS Il bölgesinde,büyüme merkezlerinde ve 14 İBBS II Bölgesinde k u llan ı lacağın ı , aktiviteler ve fonların k u llan ı m ı ileaçık bir bağiant ı y ı gösterecek şekilde sağl ayacaktı r.3.3.5 Özel itina Glisterilmesi Gereken Kiş il e r SorunuÖzel itina gösterilmesi gereken kişiler İKG OP'de belirtilen hedef gruplardan biridir. İBBS IIBölgelerinin genel problemi çoğu zamanda bölgenin karakteristik ve spesifik özelliklerinebağlı olarak hedef grubun eğitime, iş gücü piyasas ın a, sosyal hizmetlere ve sosyal yardımi arau laşmakta zorluk çekınes id ir.

İKG OP'de, özel itina gösterilmesi gereken kişi l erin özel ih tiyaçları ile çıkarları dikkalea lınarak çeşitli faaliyetler yoluyla desteklenmektedir. Ayrıca hedef grupların belirlenmesinde,tilTklı ekonom.ik ve sosyal hayat bakımından dezavan t ajlı konumda olanlara öncelikverilmekte olup bu faaliyetler onlara yöneltilmektedir. İlave olarak, özel itina gösterilmesigereken k işi l ere il i şk i n veriler G-M!S'e entegre edilmektedir.İKG OP'de öneri len bölgesel yoğunlaşma, ülkenin az ge l işmiş bölgelerinde yaşayan insan l arınproblemlerinin aç ığa çıkmasını sa~ l amaktad ı r. Bu bölgeler aynı zamanda ekonomik ve sosyal hayatadahil edilme bak ı ınuıdan özel problemierin yaşandığı bölgelerdir. Bu bölgelerde toplumun farklıkesimlerinin karşılaştığı sorunlar bölgesel karak'terlidir ve bu gruplar öncelik 2, 1 ve 4'te ele alınaneğitim, iş piyasası ve sosyal hizmetlere erişim konularmda zorluklarla karşı karşıyadırlar. İşgücüp iyasasuıa ve kamu hizmetlerine sınırlı erişim özellikle öncelik 4'te dikkate alınma k tad ır. Ayrıca, İKGOP tarafindan desteldenecek liiııı faaliyetlerde özel itina gösterilmesi gereken k i şiler sonınu dikkalealınınalıdır ve hedef grubun ve aktivitelerin belirlenmesinde bu kiş il ere öncelik verilmelidir.3.3.6 İyi Yön e tişimBölgesel gelişme ve iyi yönetime ilişkin amaçlar İKG OP'de yatay konu lar olarak alınnuştır. YönetimOtoritesi lPA fonlar ın ın özellikle proje seçimleri nde olmak üzere iKG OP'de; şeffaf, objektif vetarafs ı z u ygu lanmas ı nı sağ l amalıdır.Yönetim Otoritesi:• AB fonlarının hesap lanabilirliği ve finansal şeffaflığını teşvik etmelidir.• Kaliteli idari sürecin iyi l eştiri l mesi ve sürekli değerlendirme• AB fonlannın nası l barcaodığııun izlenmesine ka tılım• Bilgi aç ı k lığ ı• Kontro l mekanizınaları nııı k Lır ıı lnıas ıYönetim Otoriteleri tarafından IP A IV a l tında tahsis edilen fon ların daha verimli bir şe kildeku llanı lmas ı bakımından daha iyi bir uyguma aşamasının teminine yönelik genel bir yaklaşımolarak kabul ed i lmiştir.iKG OP kapsamında, faaliyetlerin sürdüriiiebi i irl iği iyi yönetimin bir pa rças ı olarak kabul edilir veaşağıdaki 3 alanla de tayland ı rılır:• KurumsalFinansal• PolitikKımınısa l siirdürülebilirlik: bir program ya da bir proje yürüten k unuıı l arı n bu progranı ve projeçtkt ılaruıı günlük çalışma hayatı ve kültürlerine aklarabilme becerisini ifade etmektedir. Bu kapsamda,nihai fayda.laoıcılara, aşağıdaki 3 konu bakımından bu yatay konuları nasıl dikkate aldıklan sonılur:• Personelin devaınl ı lığı• Çıka rı lan derslerin aktarımı• İç bilgi ve teşvik faaliyetleriFinansal siirdrırülebil i r l i k : progranı ve proje faal iyetlerinin fon bitiminden sonra da başarılı bir şek i l deyilrütülebilınesi ve sürdürölmesini ifade eder. Bu kapsamda, nihai faydalanıcı l ara aşağıdaki konuaç ı sından bu yatay konuyu nası l ele a l dık l arı soru lur:

• Fonlarm bitiminden sonra faaliyetler nasıl sürdüfiilecekPolitik sürdüriilebilirlik: proje ve programdan çıka rı lan dersler ve sonuçla rın politika karar alıcıiannau l aşt ı rılınas ı ve onlar tarafında n kabul edilmesini ifade eder. Yönetim Otoritelerinin, Operasyon vehibe faydalanıcı l arın faaliyetleri ile yaklaşıml arı gerek ulusal gerekse yerel seviyede etkili birkarar alma sürecinin sağ lanması açısından son derece önemlidir. Bölgesel i htiyaçlarınanalizinde elde ed ilen başarı , işgüc ü piyasasının durumu ile 12 iBSS ll bölgelerinin genelsosyo-ekonomik durumu politik sürdürülebilirlik üzerinde etkilidir. I.KD OP'nin uygulamasürecinde, fayda l anıcılardan Yönetim Otoritelerine bilgi akışı sağlamak üzere faaliyetler ved iğer i letişim mekanizmaları oluşturulmuştur. Böylece Yönetim Otoritesi yerel düzeyde işpiyasal a rının durumuna il Eşkin daha iyi ve güvenilir veriler ile stratejik belgeler ile raporlaraulaşab i lme kt e ve toplantılarda bölgelerin ih tiyaçlarını dillendirebilmektedir. Bu kapsamda, hibefayda laıııcı lanna projenin sonundaki proje ç ı kh l arın ın politika alanına n as ı l aktanl acağı hususundakibak ı ş aç ı s ı y l a bu yatay konuyu n as ıl ele al dık l a rı sorulacakt ır.3.4. DiGER YARDlM ÇEŞiTLERİYLE TAMAMLA YIClLlK VE BİRLfKTELİKLERTablo 91 : Diğer Yardım Çeşitleriyle Tamam l ayıcılık ve BirlikteliklerIllA l BROP ÇOI' uoı) KKI)Öncelik Tedbir 1.1 X XI.Tedbir 1.2XTedbir 1.3Tedbir 1.4XXÖncelik Tedbir2.1 Xll.Tedbir 2.2XÖncelik Tedbir 3.1 XIII.Tedbir 3.2XÖncelik Tedbir 4.1 X XIVTedbir 4.2 X XXXı=.oTeknik Tedbir 5.1 XYardımTedbir 5.2c Tedbir 5.3~X

108512006 say ı lı Konsey Tüzüğünün 6 Maddesinde bel irti ldiği gibi, "Geçiş Yard ım ı ve KapasiteGe l iştirme" bileşeni(I. Bil eşen) adı a l tında verilecek destekle, 2. Maddede belirtilen hedeflereulaşmada, kapasite artırma ve kurumsal yap ı lanma ve topluluk program ve kunım l arına katılıınınsağlan masında ül kelere yard ı m sağ l ayaca ktı r.iKG OP'de belirtilen öncelikierin özellikle kapasite geliştirme ve AB nıüktesebalıııu nuyumlaştırı lmas ı 1•e uyg u lanması aç ı sından 1. B i leşen l e yakın ilgisi bulunmalıd ır. Tiiziiğiin 2.maddesinde belirtilen kapsam doğru l tusunda, ı. bileşen içindeki tamamlayıcı ların iKG OP'ııiııöncelikleri ile doğr udan ilgili olan cinsiyet eşitliği, sosyal içerme ve aynıncılığm önlenmesi konularınıkarş ı laması beklenmektedir.D iğer taraftan kapasite ve kurumsal yapı lanma, dört temel öncelik eksenine de dahil olan kamukurumlanom kapasitelerinin özellikle de yerel düzeyde yetersiz olduğu göz önüne almırsa, İKG OPiçin kaç ın ı lmaz bir kısım olmaktadır. Sosyal içerme önceliği için özel olarak, sosyal bizıneı sunucularıarasında koordinasyon sağlanması oldukça önemli bir konudur.Bölgesel Kal kınma bi l eşe n i İKGOP içinde yüksek derecede önemli ikinci a l an ı oluşturmaktad ı r. TKGOP altındak i tüm öncelik alanları aşağıda belirti len Bölgesel Kalkımııa OP'sini (BG OP) tamamlayıc ıniteliktedirler. Özellikle büyüme merkezlerinde uyum sağlayabilme tedbiri (3.2) a ltın daki girişimler,Bölgesel Rekabet Edebilirlik OP'si ve Kırsal Kalkınma OP'Ieri (öncelik 1) ile siııerji yaratacak olangı da ve içecek sektöründe desteklenecektir. Bu tedbirin ta nı ııı lamas ıııda söz edi ldiği üzere, BROP "tınhedeflenen sektörlerindeki projelere öncelik verilecektir. Bu çerçevede, Dilim, Sanayi ve TeknolojiBakan lığıııda tKG OP ve Bölgesel Rekabet Edebilirlik OP'Ierinde bilgi değişim i n i n ve düzenlidiya loğun sağla n ması için bir Teknik Komite kuru l muş ıw-. Bu Kom ite ay rı ca, iki OP ' ııinuyg ulan ınası süresince koordinasyonu sağ lamak t an da sonıııı l udur. İKG OP ile daha fazla et ki leş im vesinerji Tablo 91 'de verilmektedir.Tablo 92: iKG OP ile BROP Arasıodaki Taınaııılay ıcılıkİKG OP ile BROP Arasuıdaki B ağl an tılarÖncelik Ekseni Açıklama(P) 1 Tedbir (M)Pl: iş OnaınınınIyi leşt i rilmes i Ml.l:Sanayi AltyapısınınGe l işt iri lmes iP 1: İş OrtauııwnIyi leşt i rilmesiM 1.2: Mali Araçlan nOluşturu lmas ı veGe l iştiri l mes iTedbir, sanayi sitelerinde istihdamoran ının anı n lması yoluylaistihdarn ı n gel i.ştirilrnesine hizmet 1,edecektir. Kadın lara, genç işsiziere r--•ve özel itina gösterilmesi gereken t--vki şilere seçim kriterleri arasında yer V

arımlmasına ka tkı sağlayacaktır.sağlanması.Pl: Iş Ortamının Bu ıedbir, sanayi ile üniversiteler Pl: İsıihdaıoaiyi leşcirilmesiaras ın daki b a~ları güçleııd irecek ve ~ dah a çokM.IJ: Ar-Ge, beceri düzeyi yüksel ~!ere uyguni nsanınYenilikçilik veişgücü talebini artıracaktır. Sonuç çekilmesi veTekooloji ile BIT olarak, işg!lctı piyasası ile eğitim :::= istihdamdaOrtam ve A ltyap ısının arasındaki ba~ı giiçlendimıeyi vekalına l arın ınGeliş tirilmesiistihdamı arı.ı nnayı hedefleyen IKGOP'ye katkıda bulunacaktır.sağ lanma sı.(M.1.2)P 2: İşgfıcOpi yasası ilcc~ iıi mi nba!;lanıısıoıngüçlendirilmesi(M 2.2)P 3: işç i !erin,iş l etınci eri nvegiri ş imc i lerinuyumkapasitelerininarıın imas ı (M3.2)açmalan için mali araçlarae rişimlerininvard ınıcı olacaktır.amrı l masın alKG OP'nin istihdam iinceli.kek senin in temel hedefgruplarından biri genç işsizlerd ir.Veriler, işgücü piyasasın ınyeterince nitelikli işyaratanıad ı~mı göstennektedir.Rekabet Edebili rliğin ArtırılmasıOP'sinin 1.3 numaral ı tedbiri. buanlamda daha fazla nitelikli i ş inyaratı lmasına ve üniversitemezunlarının iş ihtiyaçlarınınkarşı lanonasına yardııııcı o l acaktı r.iKO OP'nin 2. öncelik ekseni,eği tim ile ışgücü pi yasasıarasındaki bağın gUçlendirilmesiniamaç l amaktadır ve AR-OF:, OiTve teknolojik buluş a lanlarındaihtiyaç duyulan işgUCO nOnyetiştirilm esi için gerekli temelioluşturacak e!litimlerinverilmesini sağ la yacaktır.3. öncelik ekseni a ltındaki 2.tedbirin hedef kitlesi, BiT ile ilgilifaaliyetlerden yararlanacaktır.Pl: iş OrtamınınİyileşcirilmesiM I.4 :Tııri ı:mA ltyapısınınGüçlendirilmesiTc>dbir, ilgili bölgelerde turizmsektöründeki istihdam o l anaklarınıaıtıracaktır. Böylece, hedef grup l:ıriçinde yer alan işsiziere turizmalanında mesleki eğitim verecekolan !KG OP ile bağiann kuracaktır .:::::jPl: istihd aına ı. öncelik ekseni al tında yer alandaha çok 1.1 ve 1.2 tedbirleri, hedefi nsanıngrııpl ara yönelik mesleki eğ itimçekilmesi ve sağ l ayacak, nı rizm sekıörtind eistihdamda verilccek mesleki eğ ilimlerkalma larının Rekabet Edebili rliğin Artırılmasısağl a n ması. OP'si kapsanıında turizm(M 1.1; 12)a l tyapısın ınge liştiril mes ineayrı lan bölgelerinde verilecektir.P2: IşletmeKapasitesininGllçlendirilınes iG i rişimciliğinveArtırıl masıM2.l:Işletme l ereTemel Bilgilendirıne,Danış ınan lık veYannın DestcklerininSağlanmasıTedbir, KOBI'lerin girişimci l ik Pl: lstihdamayeteneklerinin gelişt irumesini ve ............_ daha çokyeni iş. yerlerinin aç ıl mas ıııı ~--v insanınamaçlamaktadır, böylece yeni çekilmesi veistihdam olanakları yaratarak İKG ,.__OP'ye de destek olacaktır. v-·İKG OP, istihdam öncel i ği alıınd ahedef gnıplara yönelik gi ri şimcilikeğ itim l eriverilmesiniöııgörnıcktedir. Eğitilen hedefistihdamdakalmalannıngruplar, kendi i ş l erin i kurmak ''eis planl arın ı o l uş turmak yönündesag l anması. (M Bölgesel Rekabet Edebilirlik1.1: 1.2) OP'si a l tında dcstc.klcnebilecektir.Çakışmanın önlenmesi amac ı yla.P3: p 3: h

Operasyonel Program da ulusal düzeyde uygu lanmaktad ır. Sonuç olarak, iKG OP ile Çevre veTaşınıacı lı k Operasyonel Program la rı n ın karşılıklı olarak bağ l antı lı o lmadı ğı ileri sUrülebilir.IPA Kusal Kalkınma Programı (IPARD) ile ilgili olarak, IKG OP, IPARD ' ın ilk öncel iğ i n itamaın l am aktadır. Ö"tellikle "Tedbir /.2: tarım ve bal~ı hk üriinlerinin işlenm esi ve pazarlanması ileilgili yatırımların yeniden yapı/mıdmimas ı ve Topluluk Standartianna yaklaşım/ması " tedbiri altındadesteldenecek fayda lanıcı l arı ilgili konuda eğitmek ve network hizmetleri sunmak açısından İKGOP'nin 3. önceliği kulla nı lır. tKG OP ayrıca, Tedbir 1.1 a l tında yürütülecek AJPP faal iyetlerine ilişkineğitimler vererek IPARD ' ın 4. önceliğini "kırsal ekonominin geliştirilm esi" ta ınam l amaktadır. Bufaaliyetler, kı rsal kesimde yaşayan veya kırsal kesimden göç etmi ş insaniann fay da la n acağı ve işgiicüpi yasas ına g i ri şlerin i kolaylaş tuacak yeni beceriler ediııebilec.ekleri şekilde büyüme merkezleri ve artalanlarda uygulanacaktır. iKG OP'nin tedbir 2.1 'I ayrıca, özellikle k ı z çoc uklamım eğit i minidestekleyerek kırsa l halka fayda sağlayacağ ı için bu OP a l tındaki faaliyetleri tama mlayaca ktı r .2012-2013 için revize edilen Çok Yıll ı Mal i Çerçeve Belgesi (MIFF) uyarı n ca 2007-2013 periyoduiçin 1KG OP'a 479.6 Milyon Avro tahsis edilmişt i r . AB katk ıs ına dair son tutarlar Bütçe Yetkilisitara fından AB Genel Bütçesinin o n ayın ı takiben belirlenen tahsisa tl annın harcan abi lirliği ni dikkatealmaktad ı r.Revize MIFF:Tablo 93: (12.10.2011 tarih ve KOM(201 l) sayılı) Revize MIFF: Katılım Öncesi Yard ım paketinin2012-2013 ta hs is atlarının bi leşenie re göre a yrın tılı dökümüIPACOl\IPONENTSGeçiş DönemiDesteği veKurumsalYapı lanmaS ınır Ötesiişbir liğ iBölgeselKa lkınma2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Total256.702.720 256.1l5.297 239.550.810 217.809.826 231.268.023 227.499.161 246.2lll.ll91 1675.237.7282.097.280 2.874.709 3.049.190 3.090.174 5.uı.sn 2.174.617 2.21&.109 20.636.056167.500.000 173.800.000 182.700.000 238.100.000 293,400.000 356.836.361 378.000.000 1790.336.341Kırsa lKa lkınma20.700.000 53.000.000 85.500.000 IJLlOO.OOO ın.soo.ooo 189.785.003 ııı.ooo.ooo 865.785.003İnsanKay naklarının 50.200.000 52.900.000 55.600.000 63.400.000 77.600.000 83.930.000 96.000.000 479.630.000Ge l işt iri lmes iToplam 497.200.000 538.700.006 566.400.000 653.700.000 779.900.000 860.225.122 935.500.000 4.831.625.128

Tablo 94: !KG OP için Mali TahsisatlarABIPA ÜK ULUSAL KAMU TOPLAM IPA FONU2007 - 2013 2007 - 2013 2007 - 2013473.856.48683.621.743 557.478.229fPA Uygulama Tüzüğünün 153.2 Maddesi uyarınca AB katkısı her bir öncelik ekseni a ltındaki uygunharcamaların %85'ini aşmamalıdır. Hiçbir operasyon, öncelik ekseni a ltında belirlenenden daha fazlabir eş- finansmana konu olamaz. Tüm öncelik eksenleri için AB kalk ı s ı %85, eş fınansman oran ı ise%I 5 olarak belirlenmiştir.Tablo 96: İKG OP'deki Öncelik Alanları için Mali TahsisatlarBileşen IV (İnsan Kay naklarının GeUştirUınesi)lstifıdanı 37,4%Eğitim 36,8%Sosyal Içerme 20%Teknik Destek 5,8%TOPLAM 100%208.736.473205.094.118111.043.62132.604.017557.478.229Ulusal düzeyde, Büyüme Merkezleri ve art alanlar için mali tabsisler kapsaınında bölgesel oda klannıaaşağıdaki gibi o l acaktır :T a bl o 97 İKG OP' nın . B öıgese 1 1 K onsantrasvonuİKG OP'nin Bölgesel KonsantrasyonuUlusal Düzey %20'yE Öncelik I Bölgeleri: en Öncelik ll Bölgeleri %3S'e kadarkadar az %50i KG OP kapsammda/Q Finansmamn en az %50's Toplanı OP finansmanllllll %35'ine kadarIranlarm %20'ye kadarı Oneelik l Bölgelerin !!eri kalan Öncelik ll Bölgelerinulusal düzeydeki faaliyellerde fıedejleyecektir. destekleyecektir.'{çullanılabilir.

Tablo 98: Her bir öncelik ve tedbir için Mali Tahsisadar (2007-2013)YıllarToplam KamuH!arcaması(€)2007-2013 (€)Öncelik Al am 1(~}=(2)+(3)(2)Kamu Harcaması (€)IPA eş-fınansmanBilgi içinoranıToplulukKatkıs ı (IPA) Ulusal Kamu (%) Diğ e r (IFI,Katkıs ı (€) vs.) (€)(3) ( 4)=(2)/(1) (S)208.736.473 ı 77.426.000 31.310.473 85%Tedbir 1.1 72.621.178 61.728.000 10.893.178 85% oTedbir 1.2 79.000.000 67. 150.000 11.850.000 85% oTedbir 1.3 30.000.000 25.500.000 4.500.000 85% oTedbir 1.4 27.1 15.295 23.048.000 4.067.295 85% oOneelik Al am 2Tedbir 2.1115.094.118 97.829.999 17.264.119 85%59.647.059 50.699.999 8.947.060 85%Tedbir 2.2 55.447.059 47. 130.000 8.317.059 85% oOneelik Alam 3 90.000.000 76.500.000 13.500.000 85%Tedbir 3.1 46.000.000 39.100.000 6.900.000 85% oTedbir 3.2 44.000.000 37.400.000 6.600.000 85% oOneelik Al am 4 ll 1.043.621 94.387.077 16.656.544 85% oTedbir 4.1 79.043.621 67.187.077 11.856.544 85% oTedbir4.2 32.000.000 27.200.000 4.800.000 85% o'Oneelik Al am 5 32.604.017 27.713.410 4.890.607 85% oTedbir 5.1 17.641.661 14.995.410 2.646.251 85% oTedbir 5.2 7.654.236 6.506. 100 1.148.136 85% oTedbir 5.3 7.308.1 20 6.211.900 1.096.220 85% oTOPLAM 2007 -2013 557.478.229 473.856.486 83.621.743 85%o

T a bl o 99 2007 yı 1 ı ı . ın . M a 1' ı T a h sı . sat l arToplam Kamu H a rcama sı (€)IPA eşBilgi içinfinansmanKamuYılUlusalora nıH a rcamas ı ToplulukKamu (%) Diğer (IFI,(€) K atkısıKatkısı vs ..•) (€)2007(IPA) (€)(€) (4)=(2)/(1) (5)(1)=(2)+(3) (2)(3)Öncelik Ekse11i I 32.080.000 27.268.000 4.812.000 85%Tedbir 1.1 17.080.000 14.518.000 2.562.000 85% oTedbir 1.2 o o o o oTedbir 1.3 15.000.000 12.750.000 2.250.000 85% oTedbir 1.4 o o o o oÔ11celik Ekse11i 2Tedbir 2.1 o o o o oTedbir2.2 o o o o oÖncelik Ekse11i 3 15.000.000 12.750.000 2.250.000 85%Tedbir 3.1 15.000.000 12.750.000 2.250.000 85% oTedbir 3.2 o o o o oÖncelik Ekse11i 4 7.000.000 5.950.000 1.050.000 85%Tedbir 4.1 o o o o oTedbir 4.2 7.000.000 5.950.000 1.050.000 85% oÖncelik Ekse11i 5 4.745.188 4.033.409 711.779 85%Tedbir 5.1 2.245.188 1.908.409 336.779 85% oTedbir 5.2 1.500.000 1.275.000 225.000 85% oTedbir 5.3 1.000.000 850.000 150.000 85% oTOPLAM 2007 58.825.188 50.001.409 8.823.779 85%

O 008 ı· · MrT h.!Tablo 10 : 2 yı l lÇID a ı a sısat arYıl2008Toplam Kamu H a rcaması (€) IPA eşBilgi içinfinansmanKamuUlusaloranıH a rcamas ı ToplulukKamu (%) Diğer (IFI,(€) K atkısıKatkısı vb) (€)(IPA) (€)(€) (4}=(2)/(l) (5)(1)=(2)+(3) (2)(3)Öncelik Ekseni I 40.000.000 34.000.000 6.000.000 85%Tedbir 1.1 o o o o oTedbir 1.2 23.000.000 19.550.000 3.450.000 85% oTedbir 1.3 o o o o oTedbir 1.4 17.000.000 14.450.000 2.550.000 85% oÖncelik Ekseni 2 16.011.764 13.609.999 2.401.765 85%Tedbir 2.1 16.011.764 13.609.999 2.401.765 85% oTedbir2.2 o o o o oÖncelik Eksmi 3Tedbir 3.1 o o o o oTedbir 3.2 o o o o oÖncelik Eksmi 4Tedbir 4.1 o o o o oTedbir 4.2 o o o o oÖncelik Ekseni 5 6.223.531 5.290.001 933.530 85%Tedbir 5.1 3.723.531 3.165.001 558.530 85% oTedbir 5.2 1.500.000 1.275.000 225.000 85% oTedbir 5.3 1.000.000 850.000 150.000 85% oTOPLAM 200862.235.295 52.900.000 9.335.295 85%

1Tablo 101:2009 yı ı· ı ıcın · Ml' aı Th' a sısaı l arYıl2009Öncelik Ekseni 1Kamu Harcaması (€) IPA eşToplamBilgi içinfinansmanKamuUlusaloranıHarcamas ı ToplulukKamu (%) Diğer (IFI,(€) Ka tkısıKatkısı \'b.) (€)(IPA) (€)(€) ( 4)={2)/(1) (5)(1)=(2)+(3) (2)(3)10.070.589 8.560.000 1.510.589 85%Tedbir ı. ı ıo.070 .589 8.560.000 ı .5 ı 0.589 85% oTedbir 1.2 o o o o oTedbir 1.3 o o o o oTedbir 1.4 o o o o oÖncelik Ekseni 220.000.000 17.000.000 3.000.000 85%Tedbir 2.1 o o o o oTedbir 2.2 20.000.000 ı 7.000 .000 3.000.000 85% oÖncelik Ekseni 3 5.000.000 4.250.000 750.000 85%Tedbir 3.1 o o o o oTedbir 3.2 5.000.000 4.250.000 750.000 85% oÖncelik Ekseni 4 30.341.177 25.790.000 4.551.177 85%Tedbir 4.1 30.34ı .177 25.790.000 4.551.177 85% oTedbir 4.2 o o o o oÖncelik Ekseni 5o o o oTedbir 5.1 o o o o oTedbir 5.2 o o o o oTedbir 5.3 o o o o oTOPLAM200965.4ll.766 55.600.000 9.8ll.766 85o/o

Tablo 102:2010 yılı için Mali TahsisatlarToplamKamu Harcamas ıKamu B a r ca ma sı (€) IPA eşBilgi içinfı n ansmano ra nıYıl2010(€) (%)(1)=(2)+(3)ToplulukUlusalKatkısıKamu Ka tkıs ı (€) (3) (4)=(2)/(l) vs.) (€)(I PA) (€) (2) (5)D iğer (IFI,Öncelik Ekseni 1 40.000.000 34.000.000 6.000.000 85%Tedbir 1.1 12.000.000 10.200.000 1.800.000 85% oTedbir 1.2 24.500.000 20.825.000 3.675.000 85% or edbir 1.3 3.500.000 2.975.000 525.000 85% oTedbir 1.4 o o o 85% oÖncelik Ekseni ı 9.635.295 8.190.000 1.445.295 85% oTedbir 2.1 9.635.295 8.190.000 1.445.295 85% oTedbir 2.2 o o o 85% oÖncelik Ekseni 3 15.000.000 12.750.000 2.250.000 85%Tedbir 3.1 10.000.000 8.500.000 1.500.000 85% oTedbir 3.2 5.000.000 4.250.000 750.000 85% oÖncelik Ekseni 4 o o o oTedbir 4.1 o o o o oTedbir 4.2 o o o o oÖncelik Ekseni 5 9.952.942 8.460.000 1.492.942 85%Tedbir 5.1 7.000.000 5.950.000 1.050.000 85% oTedbir 5.2 1.500.000 1.275.000 225.000 85% oTedbir 5.3 1.452.942 1.235.000 217.942 85% oTOPLAM201074.588.237 63.400.000 11.188.237 85%

Tablo 103:2011 ydı için Mali TahsisatlarKamu H a rcam ası (€) IPA eşBilgi içinToplamfinansmanKamu Harcaması oranıYıl(€) (%)ToplulukDiğer (IFI,2011 UlusalKatkıs ı(1)=(2)+(3)Kamu Katkısı (€) (3) (4)=(2)/(1) vs.) (€)(IPA)(€)(2) (5)Öncel ik Eksen i 1 32.988 .. 236 28.040.000 4.948.236 85% oTedbir 1.1 18.000.000 15.300.000 2.700.000 85% oTedbir 1.2 8.500.000 7.225.000 1.275.000 85% oTedbir 1.3 3.500.000 2.975.000 525.000 85% oTedbir 1.4 2.988.236 2.540.000 448.236 85% oÖncelik Ekseni 2 13.447.059 11.430.000 2.017.059 85% oTedbir2.1 o o o 0% oTedbir 2.2 13.447.059 11.430.000 2.017.059 85% oÖncelik Ekseni 3 15.000.000 12.750.000 2.250.000 85% oTedbir3.1 5.000.000 4.250.000 750.000 85% oTedbir 3.2 10.000.000 8.500.000 1.500.000 85% oÖncelik Ekseni 4 29.858.824 25.380.000 4.478.824 85% oTedbir 4.1 29.858.824 25.380.000 4.478.824 85% oTedbir 4.2 o o o o oÖI!Celik Ekseni 5 o o o 0% oTedbir 5.1 o o o 0% oTedbir 5.2 o o o 0% oTedbir5J o o o 0% oTOPLAM201191.294.119 77.600.000 13.694.119 85%

Tablo 104:2012 ydı için Mali TahsisatlarKamu Uarcamas ı (€) lPA eşBilgi içinToplamfinansmanKamu Harcaması oranıYıl(€) (%)ToplulukDiğer (lFl,2012 UlusalKatkısı(1)=(2)+(3)Kamu Katkısı (€) (3) ( 4)=(2)/(1) vs.) (€)(lPA) (€) (2) (5)Öncelik Ekseni 1 26.127.059 22.208.000 3.919.059 85% oTedbir 1.1 9.000.11100 7.650.000 1.350.000 85% oTedbir 1.2 11.000.000 9.350.000 1.650.000 85% oTedbir 1.3 4.000.11100 3.400.000 600.000 85% oTedbir 1.4 2.127.11159 1.808.000 319.059 85% oÖncelik Ekseni 2 26.000.000 22.100.000 3.900.000 85% oTedbir 2.1 16.000.000 13.600.000 2.400.000 85% oTedbir 2.2 10.000.000 8.500.000 1.500.000 85% oÖncelikEkseni 3 20.000.000 17.000.000 3.000.000 85% oTedbir3.1 8.000.11100 6.800.000 1.200.000 85% oTedbir 3.2 12.000.000 10.200.000 1.800.000 85% oÖncelik Ekseni 4 20.000.000 17.000.000 3.000.000 85% oTedbir 4.1 9.000.11100 7.650.000 1.350.000 85% oTedbir 4.2 11.000.000 9.350.000 1.650.000 85% oÖncelikEkseni 5 5.741.178 4.880.000 861.178 85% oTedbir 5.1 2.296.471 1.952.000 344.471 85%Tedbir 5.2 1.550.118 1.317.600 232.518 85%Tedbir 5.3 1.894.589 1.610.400 284.189 85%TOPLAM2012 97.868.237 83.188.000 14.680.237 85% o

Tablo 105:2013 yı l ı için Mali TahsisatlarKamu Ha rcamas ı (€) TPA eşBilgi içinToplamfinansmanKamu Harcaması oranıYıl(€) (%)ToplulukDiğer (JFI,2013 UlusalKatkısı(1):;(2)+(3) Kamu Katkısı (€) (3) (4)=(2)/(1) vs.) (€)(JPA) (€) (2)(5)Öncelik Ekseni ı 27.470.589 23.350.000 4.120.589 85%Tedbir 1.1 6.470.589 5.500.000 970.589 85%redbir ı.ı 12.000.000 10.200.000 1.800.000 85%Tedbir JJ 4.000.000 3.400.000 600.000 85%redbir 1.4 5.000.000 4.250.000 750.000 85%Öncelik Ekseni ı 30.000.000 25.500.000 4.500.000 85%redbir2.l 18.000.000 ı 5.300.000 2.700.000 85%redbir 2.2 12.000.000 10.200.000 1.800.000 85%Öncelik Ekseni 3 20.000.000 17.000.000 3.000.000 85%redbir 3.1 8.000.000 6.800.000 1.200.000 85%redbir3.2 12.000.000 10.200.000 1.800.000 85%Öncelik Ekseni 4 23.843.620 20.267.077 3.576.543 85%redbir 4.1 9.843.620 8.367.077 1.476.543 85%redbir 4.2 14.000.000 11.900.000 2.100.000 85%Öncelik Ekseni 5 5.941.178 5.050.000 891.178 85%Tedbir 5.1 2.376.471 2.020.000 356.47 ı 85%redbir 5.2 1.604.n 18 1.363.500 240.618 85%redbir 5.3 1.960.589 ı .666.500 294.089 85%TOPLAM2013 ı 07.255.387 91.167.077 16.088.310 85%ooooooooooooOperasyonel Proı,'Tamın(OP) bu bölümll, OP taslağının revizyonu sırasında yllrürlükte olan sistemlerive düzenlemeleri açık l amaktad ır . Aşağıda geçen AB ve ulusal mevzuat yönetim ve kontrol sistemlerihakkında ayrıntılı hükümleri beyan eder.5.1. YÖNETİM VE KONTROL YAPILARIBu kısım Insan Kaynaklarının Ge liştirilm esi Operasyonel Programının (IKG OP) uygulamadüzenlemelerini aç ık laınaktadır. Bu kapsaında il

çerçevesini betiınl er. Burada verilen bilgiler AB ve ulusal ınevzuatın müteakip parça ları ileuyuıni udur:• Bir Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) oluşturan 1085/2006 sayılı ve 17 Temmuz2006 tarihli Konsey Tüzüğü,I 085/2006 sayılı Konsey Tüzüğünün uygu lanınas ı için 2499/2007 sayılı ve 12 Haziran2007 tarihli Komisyon Tüzüğü ( IPA Uygulama Tüzüğü) ,• 1080/2006 sayulı AP Tüzüğü, S Haziran 2006 tarihli Avrupa Bölgesel KalkınmaFonu ile İlgili Konsey Tüzüğü ve 1783/1999 Sayılı Avrupa Komjsyonu Tüzüğütadili,• 1081/2006 Sayılı AP Tüzüğü, 5 Haziran 2006 tarihli Avrupa Sosyal Fonu KonseyTüzüğü ve I 784/1999 sayılı Avrupa Komisyonu Tüzüğü tadili,• 1082/2006 sayılı AP Tüzüğü ve sınır işb i rliği Avrupa gnıp land ırması için 5Haziran 2006 tarihli Konsey Tüzü ğü,• Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu, Avrupa Sosyal Fonu ve Uyum Fonu için1083/2006 sayılı ve 1 I Haziran 2006 tarihli Konsey Tüzüğü ile 126011999 say ı lıKomisyon Tüzüğü tadili,• Uyum Fonu için 1084/2006 sayılı ve ll Haziran 2006 tarihli Konsey Tüıüğü veI 164/94 say ılı Konsey Tüzliğü tadi li,• 1083/2006 sayılı Komisyon Tüıüğüntin uygulanma şeklini ortaya koyan1828/2006 sayılı ve 8 Aralık 2006 tarihli Komisyon Tüzüğü ,• 257/2001 sayılı AP Tüzüğü ve Türkiye'de ekonomik ve sosyal kalkınmanıngeliştirilmesi için gerekli tedbirlerin uygulanmasına ilişkin 22 Ocak 2001 tarihliKonsey Tüzüğü,• AB ile TC arasında imzalanan Türkiye'nin Topluluk Program i arına katılımınıngenel sınırlarını çizen Çerçeve Anlaşma (17 Aralık 200 1 tarih ve 20021179 say ı lıKonsey Kararı),• Ortak İzleme Komitesi'nin kurulmasına il işk in Anlaşma yazısı,• Mali Mutabakat Zaptı ve Mali Anlaşma l ar, Çerçeve An laşma: Ara Değerlendirmeiçin Finansman Anlaşması ve AB finansınantı projelerin uygulanması içinFinansman AnEaşması,• 03 Aralık 2008 tarihinde TBMM tarafından onaylanan, Türkiye CumhuriyetiHükümeti ile Avrupa Komisyonu arasında Katılım Öncesi Yardım Ar.ıcıkapsamında Avrupa Toplu luğu yardımının uygulanması ve bununla ilgiliişbirliğine ilişkin genel kuralları belirleyen Çerçeve Anlaşma (Bundan böyleÇerçeve Anlaşma olarak anılacaktır.)!PA kapsamındaki İK G Bileşenine ili şkin yönetim yetkilerini TürkiyeCumhuriyeti'ne devreden 05.08.2009 tarihli Komisyon Kararı,• Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Avrupa Toplu lukları Komisyonu arasındaTürkiye'ye ilişkin "İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Bileşeni" altındaki KatılımÖncesi Yardım Aracı'ndan Sağlanan Topluluk Yardımına Yönelik Çok Yıllı" İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı" ile ilgili FinansmanAnlaşmas ı ,• Geçiş Döneminde Program Otoritesinin Belirli Görevlerinin Merkezi Finans veihale Birimine Devredilmesine İlişkin İşbir l iği Anlaşması,• AB'den Sağlanacak Fonların Yönetimi Hakkında 2009/18 Sayılı BaşbakanlıkGenelgesi,• Ulusal Planın kabulüne ilişkin KHK,

• Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu,• 3416 No'lu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın Teşkilat ve GörevleriHakkında Kanun,• Ulusal Yetkilendirme Görev lisi, Program Otoritesi Başkanı ve Merkezi Finans veihale Biriroj Başkanı A rasındaki Uygulama An l aşması,• Aralık 2007'de iKG OP ( CCI No. 2007 TR 05 l PO 001) için alınan KomisyonKararı ve Kasım 201 O değişikliği,• TOrkiye Cumhuriyeti Katılım Öncesi Yardım Aracı altındaki İnsan K aynaklarınınGelişt i r il mesi Bileşen i yle ilgili yelkilerin devr ine ilişkin (2009)6146 say ılı KomisyonKararı,• Türkiye Cumhuriyeti Katılını Öncesi Yardım Aracı alundaki İnsan KaynaklannınGeliştirilmesi Bilcşeniyle ilgili yetkiterin devrine ilişkin (2009)6146 sayılı KaranDe~iştiren 31.0l.20 12 tarihli Komisyon Kararı.IPA Uygulama Tüzüğünün 10. Maddesine göre, lPA yardımı baş l angıç olarak. Bileşen III ve IV içinKomisyon tarafından yürütillecek ön (Ex -anıe) kontrol içeren Merkezi Olmayan Yapılannıa_yoluylauygulanacaktır. Komisyon ön (Ex-ante) kontrol içermeyen ~1erkezi Olmayan Yapılnnmaya_izinverinceye dek. Yönetim Erkinin Tevdii'ne ilişkin Komisyon Kararında belirleneo tüm alanlarda bukontrolleri Komisyonun kendisi ( AB Delegasyonu aracılığıyl a ) gerçekleştirecektir. Kontroller esasitibariyle ihaleye çıkma, tekJife çağrıya çıkılınası , sözleşme ve hibelere yönelik kararların alınmasınayönelik ola.rak t11m boyutları kapsar.5.1.1. Kurumlar ve YetkililerUlusal kayııaklardan ve IPA kaynaklarından eş finanse edilen destekierin etkili ve verimli yönetiminisağlamak için, yapılar, yetkililer \'e buna ek olarak işlev leri ve sorumlulukları IPA UygulamaTilzüğüniln ilgili hükümleri (Madde 21-31) ile uyumlu olarak bu kısımda tanımlannıaldadır. Bu kurumve yap ıların Komisyon'un merkezi olmayan yönetimi o n aylamas ı ndan önce hali hazırda etkin olarakvar olması, operasyonel olarak hazır ve akreditc edilm iş olmas ı gerekmektedir.fPA Uygulama Tüzüğünü temel alarak Türk Hükiuneti. lPA yönetim ve uygulama rollerine ilişkinspesifik kuruml arı oluşrumcak kendi yasal düzenlemelerini hayata geçirece~1ir.Tilzüğün yönetim ve kontrol hUkiimleri a l t ında aşağıdaki kurum ve kişiler belirlenmiştir:• Ulusal !PA Koordinatörii• Bölgesel Kalkınma ve insan Kaynaklarının Geliştirilmesi Bileşenleri için StratejikKoord i na tör• Yetkili Akreditasyoıı Görevlisi• Ulusal Yetkilcııdimıe Görevlisi• Ulusal Fon• Denetim Otoritesi• !PA Tüzügü kapsamındaki yardımın uygulanması ve yönetiminden sorumlu olan bil~en veyaprogranı bn~ ına Program OtoriteleriProgram Otoriteleri hariç bu kurumlar esas olarak tüm IPA bileşenleri için genel olarak uygulanabilirgörevler sürdilrUrler; bu kurumların işlevleri IPA Uygulama Tüzüğiinün ilgili maddelerinde ve AvrupaKomisyonu ile Türkiye arasında akdedilecek Çerçeve Anlaşmanın A Ekinde belirlenmiştir.13u çerçevede sadece İKG OP'nin yönetimi ve uygu lanmasında n sorumlu Progranı Otorilesininişlevleri bu bölilınde açıklanmaktadır.

Program Otoritesi (OS)Program Otoritesi, IPA progranıın ın veya ilgili progranılannın sağ l am mali yönetim ilkelerineuygun olarak yönetiminden ve uygulamasından sorumludur. 2009/J 8 sayılı BaşbakanlıkGenelgesi ile Çalışına ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İ nsan Kaynaklarının GeliştirilmesiB il eşeni için Program Otoritesi olarak atanm ı ştı r.Ayrıca Bakanlığın AB Koordinasyon Birimi, 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal GüvenlikBakan lığı'nm Teşki lat ve Görevleri Hakkında Kanuna göre AB fonlarının yönetimi ilcuygulamasından sorumludur.i ş lev le r :tKG OP, Çerçeve An laşmanın A Eki uyarınca aşağıdaki işlevlerden sorumlu olacak olan Çalışma veSosyal Güvenlik Bakan lı ğı tarafında n yürütülecektir:• Yıllık ya da çok y ı li tk programları h azırlama k ;• Programın izlenmesi ve İKG OP İzleme Komitesinin çalış ınaları na özellikle İKG OP'ninuygulamasının kalitesini izlemek için gerekli belgelerin sağlanınası suretiyle ÇerçeveA n laşma' n ın 36(2). Maddesi ve !PA Uygulama Tüzüğü' n ün 59. Maddes inde be l irtildiğ i gibirehberlik edilmesi;• Çerçeve Aniaşına'n ın 38. Maddesinin 1. Ve 2. fı kraları ile !PA Uygulama Tüzüğünün 61.Maddesinin 1. likrasında tanımlan an sektörel yı llı k ve sonuç uygulama raporları nı düzenlemekve iKG OP izleme Komitesi tarafında n incelenmesini müteakip Koııı isyon ' a , Ulusal !PAKoordinatörtine ve Ulusal Yetkilendirme Görevlisine sunmak;• Operasyonların seçi.lmesi ııin, iKG OP'ye uygulanacak kriterler ve mekanizmalara uygunolarak onaylanmasın ın ve söz konusu ope rasyon lar ın ilgili Topluluk kura ll arına ve ulusalkurallara uygunluğunun temin edilmesi;• !PA UT'nün 20. Maddesi uyarınca, uygun bir denetim sürecinin temin edilmesi için gereklitüm belgelerin saklanmasını sağlamak üzere prosedürterin o l uşturulması;• ihale prosedürlerini, hibe verilmesi prosedilrleri ni, sözleşme sonuçla rı nı ve nihai!'ayda lanıcılara ödemelerin yap ılınasını ve kendilerinden geri alınmasını düzenlemek;• Operasyonları n uygulamasına dahil olan tüm kurum l arın ayrı bir muhasebe sistemi veya ayrıbir muhasebe düzenlemesi siirdürınesini temin etmek;• Harcamalara ilişkin prosedürlere ve doğrularnalara il işkin tüm gerekli bilgilerin Ulusal Fon veUlusal Yetkilendirme Görevlisi tarafından edinilmesini temin etmek;• Raporlama ve bilgi sisteminin k u ru lması, sürdürülmesi ve güneellenın esi;• Aç ı klanan h a rcaınaların uygulanacak kurallara uygun l uğunu, ürün ve hizmetlerin onay ka rarıuyarınca alındığını, nihai faydalan ıcılar tarafından yapılan ödeme taleplerinin doğruluğunutemin etmek. Uygun o lduğunda , bu doğru lama l ar operasyon l arın idari, ma li, tekıı ik ve fizikselboyurl arım kapsar;• Kendisini oluşturan ifarklı kurumların iç denetimini temin etmek;• Usulsüzlük raporlamas ı nı temin etmek;• Bilgilendirme ve tanıtım gerekliliklerine u ygunl uğu temin etmek;Çerçeve An l aşnıa'mn 8. Maddesinin 3. Fıkrası ile IPA Uygulama Tüzüğünün 28. Maddesinin 2.F ıkrasından kaynak.lanan yukarıdaki sorumluluklara ilaveten Program Otoritesi aşağıdakilerden desonıın ludur;

• İKG OP İz l eme Komitesinin Sekretaryasını yönetmek;• İKG OP'nin değerlendinneleri oi yürütmek;• iKG OP'nin Teknik Destek bileşeni altıııdaki tedbirleri uyb'l!lamak.iKG Progranı Otoritesi aşağıdaki birimlerden müteşekkil olacaktır;1-IP A Yönetim Departmanı1.1. Program Yönetimi, İz leme ve Değerleodirıne Birimi1.2. ihale Birimi1.3. Proje Yönetimi Birimi1.4. Mali Yönetim Birimi1.5. Kalite Güvencesi ve Kontrol Birimi1.6. Bilgilendirme, Tanı tım ve Teknik Destek Birimi1.7. İdari, BiT ve AB İşleri Birimi2- İç DenetimGrafik 1: IKG Progrnın Otorilcsinin Orgaııi1.asyonuİKG PROGRAM OTORiTESiÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLiK BAKANUÖI•11itPA YÖNETiM DEPARTMANIAB KOORDiNASYON DAiRESilOHVA>IIII':ı. .....iKG Iin:w \e ilııJe Biri:nil Mali Yönetim) Birimi-~-!!!!!!~~~~ ~~~. ;/~~-~ ---~~Program Otoritesinin Teşkilat Şenıaıı aşağıda verildiği gibidir:

Grafik 2: ÇSGB altındak i İKG Program Otoritesinin Teşkilat Şemas ıBirim Ba şk anlarıABKD'den sorumlu olan ve AB Daimi Temas No ktas ı olarak görev yapan MUsteşar Yardımc ı sı, !PAUygulama Tözüğilniln 167. Maddesinin 3. F ıkras ı kapsammda Program Otoritesinin Başı olarak görevyapacaktır.Progranı Otoritesinin Ba~ ı iK O OP' ııin yönetimi ve uygulamasından s ağlam ınal i yönetim anlayışınınilkeleri ile uyumlu olarak sorumlu o lacaktır.Program Otoritesinin Başı, Progra nı Otoritesinin soruml uluklar ını yerine getimıek üzereyetk i l erıdirilen Birimlerin İKO OP'nin yönetimi için yeterli niteliklere haiz personele sahip olmas ınısağla malıdır.Progranı Otoritesinin Ba:ş ı Avrupa Komisyonu Temsilcisi ile birlikte İKG OP izleme Komitesinin~başkanlığın ı yüıiitccckti r; bu görev kapsamın da Program Otoritesinin Baş ı, Merkezi OlmayanUygulama Yapısına dahil Kunıınlar, tüm ilgili pay daşlar, İz leme Komitesi Üyeleri ve ABDelegasyonu arasında klınını lar arası koordinasyonu temin edecektir.AB Koordinasyon Dairesi Başkanlığının Başkanı, İKO OP'nin etkili ve verimli biçimde ha z ırla nması,teknik yönelimi ve izlenınesi ve değer len dirmes i konusunda !'rogram Otoritesinin Başına aitgörevlerde kendisine destek vermekle sorumlu olacaktır. Başkan, Program Yönetimi, İzleme veDeğerlen dirme, ihale, Proje Yönetimi, Mali Yönetim, Bilgilendinne, Tanıtım ve Teknik Destek,Kalite Güvencesi ve Konirol ile İdari, BiT ve AB İ şl e rinin idaresinden sorumlu o lacaktır.Doğrudan Müsteşar Yardımcısına bağlı olan Iç Denetim Biriminin kontrol işlevi bu lunacaktır.Program Otoritesini o luşturan birimlerin Başkan ları a.5ağıda ve ri lmiştir:

Program Otoritesi Ba şka n ıAB Koordinasyon Dairesi ve IPAYönetim Departmanı Başkanıİsim: Erhan BA TURABKD'den Sonımlu Müsteşar YardımcısıAdres: Çalışma ve Sosyal Güven lik Bakanlığ ı inönüBulvan No:42 PK:06100 EmekTel: +90 312 296 65 54Faks: +90 312 215 23 12E-posta: ebatur@csgb.gov.trİsim: Ercüınent IŞ lKAB Koordinasyon Dairesi ve !PA Yönetim DepartmanıBaşkan ıAdres: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, ABDairesi, Turan Güneş Bulvan 713. Sokak No:4PK:06550 Yı l dız, ÇankayaTel: +90 312 212 56 12Faks: +90 312 212 1148E-posta: calisab@csgb.gov.trİç Denetim Birimi Ba şkanıProgram Yönetimi, İz:l eme veDeğerlendirme Birimi Koord.inatörüProje Yönetimi Birimi KoordinatörüKalite Güvencesi ve Kon ıtrol BirimiKoordinatörüMali Yönetim Birimi Koordinatörüisim: Cengiz ULUTASİç Denetim Birimi BaşkanıAdres: Çal ışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığ ı iııöııüBulvan No:42 PK:06100 EmekTel: +90 312Faks: +90 312E-posta:İsim: Burcu SAÖLAMAB U zman ıAdres: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, ABDairesi, Turan Gunes Bulvari, 713. Sokak No:4PK:06550Yıldız, ÇankayaTel: +90 312 440 99 02Faks: +90 312 2121148E-posta: bsaglaın(@csgb.gov.trİs im: Hüseyin Ali Ali TANGÜREKAB UzmanıAdres: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, ABDairesi, Turan Güneş Bu l varı, 713. Sokak No:4PK:06550Yıldız, ÇankayaTel: +90 312 440 99 02Faks: +90 312 212 11 48E-posta: htangurek(a.Jcsgb.gov.trisim: Salih ENişBaş M ü tettişÇalışma ve Sosyal Güvenlik Bakan lığı, AB Dairesi,Ttıran Güneş Bulvarı, 713. Sokak No:4PK:06550Yıldız, ÇankayaTel: +90 312 440 99 02,Faks: +903122121148E-posta: senis(ıi),csgb ."ov.trisim: Melih AKINAB UzmanıAdres: Çalışına ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, ABDairesi, Turan Günes Bul van, 713. Sokak No:4

İba le Bir imi Koordinatörüİdar i, BIT ve AB İşl eri BirimiKoordinatörüPK:065 50Yı ld ız, ÇankayaTel: +90 312 440 99 02Faks: +903122121148E-posta: makin@Jc.sgb.gov.lrİsim: Melahat GÜRA YAB Uzm a nıAdres: Ça lışm a ve Sosyal GUven lik Bakan lı ğı, ABDairesi, Ttıran Gün e~ Bu lvarı , 713. Sokak No:4PK :065 50Yı ldız, ÇankayaTel: +90 312 440 99 02Faks: +90 312 212 ll 48E-posta: mguray(dlcs"b.gov.trİsim: Hülya TEKiNAB Uzm a nıAdres: Ça lışma ve Sosyal Güvenlik Ba k an lı ğı, ABDairesi, Ttıran G ün e~ Bu lvarı, 713. Sokak No:4P K:065 5 0Yıl d ız, ÇankayaTel: +90 312 440 99 02Faks: +90 312 212 ll 48E-posta: htekin@}cseb.gov.trGörev Dağılıml a rı:iKG Program Yönetimi., izleme ve D eğe rl endirme Birimi aşağıdaki görevleri yerinegeti rcccktir:Birim, programın yönetilmesinde Program Otoritesi B~kanına yanlun edecektir ve özellikle deaşağı da ki görevleri i çe rıuekt edir :• İKG OP'nin haz ırl anması ve günce llenınesi;• İlgi li tUm payd a şlada birlikte gerçekl eş tirilen ist i şarelerle bölgesel i h tiya çların analizedilmesinin sağ la nmas ı ve lKG OP'nin uygulamas ına yönelik olarak proje havuzufaaliyetlerinin geli ş ti rilmes i sürecinin yürütülmesi;• İKG QP için çalış ına plan l arı ve uygulama takvimlerinin ge l iş tiri lmes i;• Operasyonların seçilmes inin, İKG OP'ye uygulanacak kriterler ve mekanizmalara uygunolarak onaylanmas ının ve söz konusu operasyonların ilgili Topluluk kuralla rı n a ve ulusalkurallara uygunluğunun temin edi lmes i;• Uygulama rehberleri nin h az ı rl a nın ası ve güncellenmesi;• İ lgili tünı alanlarda lKG OP'nin uygu l amasın a i l i ş kin ç ıktı l arın yaygın l aş tırı l ıııas ııı ı s ağ lamaküzere toplumsal bir stratejinin lıazırlannı as ııı ıo temin edilmesi ve aşağıdakilerin n as ılgerçekl eştiri leceğine yönelik bir stratejinin t aııım la n ınas ı ;o İyi örneklerin ve sonuçl arın belirlenmesi,o llunların potansiyellerin Türk iye'nin d iğer bölgelerine ak tarı lmas ının uygunluğun akarar vermelk,o Akları nı sürecinin dikey olduğu kadar yatay olarak s ağ lanmas ın ı organize etmek.• Program ı izlemek ve tKG OP izleme Komitesinin ç alışmaların a rehberlik etmek;• İKG OP İz leme Komitesi top lan tı l arın a idari destek s ağlamak ;

• Sektörel yıllık ve sonuç uygu lama raporlarını düzenlemek ve ilgili kuruıni ara sunmak;• İzleme ça l ışmala rımın uygulanması sırasınd a çıkanlan dersler temelinde bir sonrakiprogramlama, belirleme ve biç inı leııd i mıe aşaına l arına girdi sağ lamak ;• Hibe Pro gramiarına yönelik aşağıdakine benzer etkinliklerin gözden geçiri lmesi, bunlarayönelik tavsiyelerde bulunulmas ı ve soouçlan dırı lınası;o İKG OP Projeleri için izleme takımlarının oluştumlmasıo Hibe Program ları n ın uygul amasına yönel ik izleme raporlarının hazırla nınas ıo De taylı bir izleme takvimi çı k arılınası ve düzenli izleme ziyaretlerinin ve anidenetim leri koordine etmeko Düzeltici tedbirlerin uygu lanmasıDeğerlendirme iş lev i yönetime i l işkin herhangi bir görev içermez. Aşağı daki görevleri kııpsar:• İKG OP'ııin d eğerle ndirilmes ini temin etmek;• İKG OP kapsaınındaki hibe program larının performans larını ve başarı larınındeğerlendirilmesine yönelik etkinlikleri koordine etmek.Düzgün bir görev dağılım ı nın sağlanması amac ı y l a İzleme ve Değerlendirme Birimi (a) izleme (b)d eğerl end irme işlevlerinin bağımsızlığını sağ lamak için gerekli adım l arı atac aktır.Makul bir görevler aynlığıoın sağlanması yakla şımıyla, Birim, (a) izleme ve (b) değerlendirmei şlevl eri arasmda bir bağım s ızlığın sağlanması için organizasyona ilişkin gerekU önlemlerialacaktı r.IKG ihale Biriminin yönetsel bir işlevi olmakla birlikte aşağıdaki görevleri ifa edecektir:• Operasyon Seçim Komitesinin tesisi ve üyelerinin seçimi• ihale dokümanlarının hazır lanmas ı• İKG OP altın dak i teklif çağrı lannın yapı lması ve ihalelerin başlatılması• Her ihalenin çeşidine göre ihale duyuru larının h a zırla nmasının ve yayunlaıımasınınsağlanınası• Teklif çağrıları için bilgilendirme günleri ile eğitimierin düzenlenmesi• Hibe duyurulan konu o lduğıında bağıms ı z değerlendiricilerin istihdam edilmesinin sağlanınas ı• Değe rl endirme komitesinin o l uşt urulm as ının sağlanmas ı• Değerl end irmeler boyunca başkan ya da sekreter olarak görev yapı lmas ı• ihaleyi alan ların duyurtı lmas ını sağlamak• Operasyon Çağrı ianna çıkılınası yoluyla operasyonl arın seçilmesi• Operasyon Seçim Komitelerine gerekli desteğin sağlanması ve yönetimi• Hibe fa ydalaıııcı l arı için Rehberini hazırl anmasıııda Fayda lanıc ı lann desteklenmesi• İlıa le dol..iiman larının hazırlığı konusunda yararl anıcılara gerekli d es teğin sağlanm ası• Paydaş toplantı larınııı organizasyonunda Yönetim Otoritesinin desteklenmesi ve pay da ştop l antılarına ka tılımın sağlanmas ı

• Aylık raporl arın, toplantı tutana klarınııı , ihale plan l arının , operasyon dunıııı tabl ol arı ile malitahsisat tablo laruuıı haz ırlanması• Bireysel hibelere için strateji ve süreç hazırlanması.IKG Proje Yönetimi Biriminin yönetsel bir işlevi olmakla birlikte aşağıdaki görevleri lfaedecektir:Sözleşme le rin raporlanmasıOpe rasyon l arın rapo·rlaıım asıSöz leşme toplantılarına katı lım sağ lanın asıi bale usullerinin onaylanması• Sözleşme usullerinin kabul edilmesiYerinde proje izleme ziyaretleri p lan la rın ı n hazırlanmas ıHer bir sözleşme içiıı yerinde ziyaretierin gerçek leş tiri lmes ilKG Mali Yönetim Biriminin yönetsel bir iş levi olmakla birlikte aşağıdaki görevleri ifaedecektir:Yönetim otoritesi tarafından ulusal fona fon talebinde bulunulmasıUlusal fondan gelen fonla rın Yönetim Otoritesine aktarılmasıHarcama doğru lama raporunun hazı rlanm asıGaranti üzerine yıllık raponın hazırl anmasıÖdemeyle ilgili konularm yOıilttllmes iMali tabloların güncellenmesiÖdeme ve harcama tahminlerine ilişkin tabloların güncellenmesiDütçeııin denge leıuııesi i ş lenıle rin i n yürütülmesiUlusal eş finansmanın sağland ığından emin olunması• Eş fınansınan dunımunun izlemnesiMuhasebe faaliyetlerinin yOriitiilmesiİKG Kalite Güvence ve Kontrol Biriminin yönetsel bir iş le vi olmakla birlikte a şağ ıdaki görevleriifa edecektir:• iş yiikil ve hassas pozisyon analizinin yOriltUimesi;Operasyon tan ıml ama belgelerinin kalitesinin ve seçim kriterlerine uygunluklarının kontroledilmesi;ihale doküma n lar ıımı kalitesinin kontrol edilmesi;Teknik uygulama biriminin operasyonlarırun kontrol edilmesi;

• YBS'ye bilgi akışının sağl anmas ı ;• Risk yönetim p olitikas ı ;• Usulsüzlük raporlama sisteminin düzgün çalışınasının temini.İKG Bilgilendirme, Tanıtım ve Teknik Destek Biriminin yönetsel bir işlevi olmakla birlikteaşağıdaki görevleri yerine getirecektir:• Progranılama Otoritesiııe , sosyal ortaklar ve STK'lar dahil olmak üzere tüm ilgi li kunııııl a rateknik destek sağ lamak;• Teknik destek bi l eşeni a ltıııda öngörülen faaliyetleri yönetmek;• Bilgilendirme ve Tamtım konusundaki gereklil iklerine uygunluğu temin eonek;• Bir Bilgilendirme ve ilet iş im Stratejisi belirlemek ve bilgilendirme ve i letiş im eylem pl anın ıuygulamak;• Yıllık izleme ziyareti planlarını haz ır lamak.i KG idari, BIT ve AB i şleri Biriminin yönetsel bir i ş l evi olmakla birlikte aşağıdaki görevleriyerine getirecektir:• Program Otoritesi'nin idari işlerinin yerine getirilmesi,• Program Otoritesi'nin bilgi işlem ile ilgili işlerinin yürütülmesi,• Bilgi i şlem altyapısının düzenli olarak kontrol edilmesi,• İzleme Bilgi Sisteminin kurulması ve günce ll enınesi,• Program Otoritesi'nin internet sayfasın ın güncellenmesi,• AB ınüktese batı çerçevesinde taslak kanun l arın hazırlanması ve müzakere sürecinekatkıda bulunulması,• AB ile i l işki l er in yürütülmesi,• PROGRESS, T AlEX, MATRA gibi topluluk program larının yürütülmesi,• Ortak içerme Bildirisi tas l ağının hazırlanması,• AB ajanslan ve kuruml arıyla ilişkilerin yürütü lmes i,• Program Otoritesi faaliyet Raporunun h azı r lanması.Doğrudan Müsteşar Yardımcısına bağlı olan İc Denetim Birimi aşağıdaki görevleriyerine getirecektir:• Doğnı lamayı hedelleyen denetimleri içeren yıll ık denetim çalışına p l an ı n ın o luştum l mas ı veyürütülmesi;• Yönetimin etkin işley işi;• Komisyon'a sağlanaın muhasebe bilgilerinin gü veni l ir l iğini sağlamak;• Aşağı dakileri Denetim Otoritesine sunmak:oYıllık denetim raporuo İKG Bileşenin i n yönetiminin AB Tüzükleri ile uyumlu olup olma d ığına ilişkinçerçeve anlaşmada bel irlenen modeli izleyen bir yıllık görüş .o Her barcaınamn son dummuna i lişkin görüş .

oYıllık denetim çalışma plan ma yönelik diğe r spesifik gereklilikler.Geçiş sürecinde iKG OP ka psamındaki bütçeleme, ihaleye çıkma, söz leşmeye bağlama, ödemeler,hizmetlerin, işlerin ve hibelerin tedarikinde muhasebe ve mali raporlama Merkezi Finans ve İlıaleBirimi (MF İB) tarafından yürütülecektir. Bu çerçevede iKG OP'nin genel olarak Program Otoritesiolan ÇSGB ve MFiB a rasında, geçiş sürecinde (2007-2011) her iki tarafçayerine geti rilecek iş l evlerinet biçimde belirlemek ilzere bir protokol İmzalanacaktır. Bu geçiş sürecinde Bakanlığı geleecktcüstleneceği sonunluluk l arı yerine getirmek için hazırlamak amacıyla bir gölge iKG MFİB'sikuru l acakt ır. Bu bağlamda MFİB geçiş sürecinde aşağıdak i görevleri yürü tnıüşt\i r:Temel hedefi ve sonınıluluğu olarak, dış eylemler kapsamında bu Anlaşmanııı imza l andığıtarihte yayımianmış olan Avnıpa Toplu lu ğu'nun Genel Bütçesinden Finanse edilen SözleşmeUsulleri ne Yönelik Uygulama Rehberi (PRAG) ve/veya AT tarafında n daha sonra yay ı nı l ananherhangi bir değişikl i k ve Türkiye için katılun öncesi yardım altındak i projelerin uygulamas ıkapsaııımdak i ilgili diğer belgelerle, Operasyonel Progranı a l tındaki projeleri n ihaleişlenı lerinin yürütülmesinin uyuıııluluğun u sağ lar.Detaylı ihale p l anın ı n biçimini ve tamamlayıcı tal imatlarını hazır l ar , Operasyonel P rogranıa lıı nda Program Otoritesine danışarak fayda l anıcı tarafmdan haz ırl anan ya da faydalanıc ıadına Program Otoritesi tarafından hazırlanan ve yine Program Otoritesi tarafindan MFİB 'yeiletilen projeleri n uygulamaya yönelik detaylı planlan koord ine eder ve üzerlerindedeğiş i klikler yapar. ilgili eylemler için tedarik p l an larının son sii r iiın ler i n i ProgramOtoritesine. Ulusal Fona ve Ulusal Akreditasyon Görevlisi'ne(NAO) gönderir.İlıale ön d ııyıırıılarını ve ihale dııyuru l arın ı hazular ve yayımlar.IPA prograııımın uygu l anıası ile ilgili standart ıııal, hizmet ve yap ım işleri ihale dosyaları (örneğin Teknik Şartname, Teknik Özellikler vb.) ve b aşvuranlar için hibe rehberlerinin yanısı ra Operasyonel Programlar altındaki. Projelerin uygıı l anıasının yürütiilnıes i , izlenmesi verapor l amasına yönelik p lan ların ya pı lınas ı konusunda gerek duy ulan belgelerin standartbiçimlerini Progranı Otoritesine gönderir.MFİB tarafından hazırlanan yukarıdaki belgelerin ve standart ihale dosyalarının biçimlerininkullanımı hakkında Program Otoritesine tavsiyelerde bulunur.Program Otoritesine danışarak faydalanıcı tarafından hazulanan ya da faydalanıcı adınaProgranı Otoritesi tarafında n hazırlanan ve yine Program Otoritesi tarafından MFİB 'ye iletilenmal, hizmet ve iş ihale dosyal ar ı ve başvuranlar için hibe rehberlerinin duy unılarıııı onaylar.ihale dosyasının netleştirilmesinde Program Otoritesi ile işbirliği yapar, muhtemel ihalelereyönelik net leştirmeleri dağıtır ya da yayımlar.Program Otoritesi ile yakın işbir liği içinde Operasyonel Programlar altın daki projelerinihaleleri ve/veya hibe progranılan için bir değe rlendirme komitesi oluştunır, MFİB personeliarasıııdan bir komite başkanı (oy hakkı olmaksızın) ve bir sekreter atar, Komitenin etkinliğiniPRAG kuralları uyarı nca organize eder.Değerlendirme komitesi tarafından a l ınan kararları onaylar ( değerlendirme raporu ), IPAfonlarından projenin fontanınas ı na yönelik kararı teyit eder ya da tedarik kara rı n ı iptal etmeyekarar verir ve ihale sahiplerini (the ıenderers) bilgilendirir.ihalelerin sonuçları hakk ı nda Program Otoritesini, Faydalanıcıyı ve ihale sahiplerinibilgilendirir.Gerekli o lduğu nda Program Otoritesi ve Faydalanıc ı ile da n ışarak, ihale sahipleri tara fı ndansunulan iddia ve şikayetleri inceler ve Avrupa Komisyonu Delegasyonuna damşarak cevaplar;Sonuçla n dırılan sözleşmeye yönelik olarak başarıs ı z ihale sahiplerini bilgilendirir.

• Sözleşmeyi ve zeyiinamelerini hazırlar ve imzalar ve onaylanması için Avrupa KomisyonuDelegasyonuna ve bundan sonra başarı l ı ihale sahiplerine imza için gönderir.• Program Otoritesini, faydalamcıyı ve Avrupa Komisyonu'nu sözleşmeye yönelik tamamlananimza döngüsü hakkında bilgilendirir ve birer kopyalarını kendilerine gönderir.• AB tüzüklerine uygun olarak ödemeleri yapar, muhasebe sistemlerini ve kay ıtl arı sürdürür,ku llanılmayan fon l arın Ulusal Fon aracılığıyla Koıııisyon'a iade edilmesini sağlar veku llanılmayan !PA Fonlarıyla ilgili olarak Borçlu Defterinde (Debtors' Ledger) uygunbiçimde hesap edilmesini, bunlanu usulsüzlük olarak işlem görmesini ve derhal taznıinedilmesini, gerekli uısulsüzlükrapo rl arın ın Ulusal Fona ve NAO'ya sunu l mas ı n ı temin eder veNAO ve Komisyon tarafından ku ll anılmayan fon ların programa yeniden tahsisi (eğerolacaksa) yönündeki taleplerine yönelik kararl arın ı uygular.• Şüphe lenilen yolsuzluk veya usulsüzlük durum larını gecikmeksizin Progranı Otoritesinebildirir.• Program Otoritesinin sorum l uluğu a l tında yürütülen genel proje iz l eınesine, OperasyonelProgram a ll ında yürütülen Projelerin izleme Komitesine katılır, mali kontrolü yürütür, uygunraporları , kabul sertifıkalannı ve MF İ B düzeyinde IPA fonlanndan ödeme yapmak için gerekliolan d i ğe r belgeleri onaylar.• Program Otoritesinin sonun l uluğu altında yiirütülen Operasyonel Program a l tındaki projelerinmasa başı ve yerinde kontrollerine katılır; sözleşme lerde Program Otoritesinin veYararlanıcı ların yerinde kontrol ve saha ziyareti yapabilmesini temin eder.• TPA fon l arının mali yönetim kayıtları nı ve hesap l arını tutar, onaylanan güvenlik standartlanile uyumlu biçimde mali yönetim ve IPA fonlarının kullanumı ile ilgili dokümantasyonudosyalar ve tutar ve talep edilmesi halinde onları ya lnızca yetkili kişilere, yazılı olarak, kontroletmeleri için verir.• IPA fonlarının ku ll anımına i l işkin aylık mali raporları NAO'ya ve Program Otoritesine eşzamanlı olarak sunaı·.• MF İ B'in iç denetçileri, Hazine Kontrolörleri Kurulu denetçileri (!PA için Denetim Otoritesi),Komisyon Servislerinin denetçileri, AB Sayıştayı , Türk Saytştayı ve NAO tarafından atanand iğer denetim ve teftiş kurumlan tarafı ndan iletilen denetim bu lgul arına, son u çlarına vetavsiyelerine , iyi yönetimin ulu s lararas ı en iyi örneklerine uygun olanık, cevaplar. ProgranıOtoritesi tarafınd an istendiğinde, Operasyonel Program a l tındaki projelerin uygulamasınınihale, sözleşme, ödeme ve muhasebe boyutlarına yönelik olarak her türlü bilgiyi sağlar.MFİB tarafından geçiş s üıecinde üstlenilccek i şlevlere yönelik bu listeler, işlevierin Bakanlığadevredilmesi öncesinde NAO tarafından yı l lık olarak güncellcnıucye tabiydi.Ça lışma ve Sosyal Güvenaik Bakanlığı 20 Ağustos 2010 tarilı inde NAO'ya AB KoordinasyonBirimi'nin İKG Bileşeni a l tında ihale, sözleşme ve mali yönetim iş i rininin devredilmesikonusunda resmi başvu ruda bul u nmuştur.NAO, 2 May ı s 201 I tarihinde AB Koordinasyon Birimi'nin akredite ed ildiğille ili şkin resmiyazıyı Komisyon tarafından teyit edildiğini bildirmiştir. Mayıs 20 I I 'de Komisyon 'undenetçileri tarafından yetki devrine i l işki n çalışmalar yürütülmüştür. Denetim raporundançıkan sonuca göre Bakanlığın ihale, mali yönetim ve söz leşme konulannda idari kapasitesinigüçlendirmesi gerekmektedir. Denetim bu lgula rı ve tavsiyeler Türk yetkilileriyle berabermüzakere edilmişt i r.

Denetçilerin değerlendirmelerine ilişkin olarak NAO tarafından 14 Ekim 2011 tarihindegönderilen resmi yazıda Türkiye Cumhuriyeti'nin söz konusu tavsiyeleri dikkate ald ığı vegerekli düzenlemeleri yapacağı bildirilmiştir.31 Ocak 2012 tarihinde Komisyon, ihale, sözleşme ve mali yönetim konularında yelkilerinMFİB'den Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlı ğı'na devredildiğini kabul etm iştir5.1.2. Görevlerin AyrımıIP A Uygulama Tüzüğünün 21. Maddesinin 2. Fıkrası, 3 Teuıınuz 2008 taribii Türkiye CunıburiyetiHükümeti ile Avrupa Top lu lukları komisyonu arasındaki Çerçeve Anl aşma ve 2009118 say ılıBaşbakanlık Genelgesi u yarınca, ilgili kurumlar arasında ve kurum içlerinde görevler arası uygun birayrım sağlanacaktı r.Kurumlar arası Görev AyrımıBelirlenen IP A Birimleri arasında net bir görev dağılımı temin edilmi ştir. Program Otoritesi olarakÇSGB yönetim (programlama, izleme, değerlendirme, tanıtım ve bilgilendinne, teknik uygulama),ihaleye çıkma, sözleşme akdetnıe ve ödeme yapma ve denetim i ş l evleri farklı birimlerce yerinegetiri leceğini temin etmektedir.Ulusal Fon olarak atauan Hazine Müsteşarlığı özellikle banka hesaplarını organize etmekten,Komisyondan fon transferi talep etmekten, Komisyondan alınan fonların ÇSGB'ye ya da nihaifaydalanıcı l ara transferine izin vermekten ve Komisyona mali raporlamayı yapınaktan sonunluykenÇSGB'deki Program Otoritesinin farklı bölümleri doğru lamaları, kontrolleri ve değerlendirmeleriyerine getirecektir.Ayrıca, Denetim Otoritesi tarafıııdan yürütülen denetimler ile uygulama ve ödeme prosedürleriarasında bu görevleri yürütmekten sorumlu birimlerin farklılaştırı lmas ı yoluyla net bir aynınagidilmesi teminat a ltına alınmaktadır. Sistem dilzeyindeki denetimler Denetim Otoritesi olarak görevyapan Hazine Kontrolörleri Kurulu Başkanlığı tara fından yürütülür. İç denetim birimi ise İKG OP'ninuygulamasına yönelik denetinıleri ge rçek leştirir. Denetim Otoritesi ile iç denetim biriıni arasındakiil işki İKG OP Uygulama Rehberinde tanımlanmaktad ır. Denetim işlevleri bu birimler aracı lığ ıylayerine getirilirken uygulama ve ödeme prosedürleri fPA Yönetim Birimi tarafından gerçek l eştirili r.Aşağıdaki liste Türkiye Cumhuriyeti ile Komisyon arasındaki Çerçeve Anlaşmanın 8. Maddesineuygtın olarak ilgili yapıların, yetkililerin ve birimlerin temel görev ve ortak soru mlulukl arı nıgöstermektedir. işbu liste bütün görev ve sorumlulukları içermemektedir.1) Yetkili Akreditasyon Görevlisi:a) Yetkili Al

• Ulusal Yetkilendirıne Görevlisi'nin, Katılım Öncesi Yardım Aracı kapsamındayönetim ve kontrol sistemlerinin etkin işleyişi için soruml uluklannı yerine getirme kapasitesiilgili olarak.Ulusal Yetkilendinne Görevlisi'nin akrcditasyoııu Ulusal Foıı'u da kapsar.Yetkili Akreditasyon Görevlisi, Komisyonu Ulusal Yetkilendirme Görevlisi'ninakreditasyonu ve Ulusal Yetki lendirme Görevlisi'nin akreditasyonuna ilişkin deği şi kliklerhakkında bilgilendirir. Komisyonun talep edeceği ilgili bütün destekleyici bilgilerin sunulmasıda bu kapsam içerisindedir.c) Ulusal Yetkilendinne Görevlisi'nin akredite edilmesinden önce, YetkiliAkreditasyon Görevlisi, Katılım Öncesi Yardım Aracı Uygulama Kura ll arının 1 l.Maddesinde belirtilen ilgili koşulların yerine getirildiğinden emin olur. UlusalYetkilendirıne Görevlisinin bu soruml u l uğu , en azından Katılım Öncesi YardımAracı Uygulama Tüzüğünün (akreditasyon kriterleri) Ekinde yer alan alanlardaetkili denetimler yapılabilmesi için Yararlanıcı tarafından kurulan yönetim vekontrol sisteminıin kurallara uygun hareket ettiğinin teyidini de kapsar. Söz konusuek aşağıdak i genel k oşu llan öııgömı ektcdir:• Etik ve dürüstli.lk politikalan, usulsüzlük yönetimi ve raporlaması, personelistihdam, hassas görev yönetimi dahil eğitim ve değer l endirme, hassas görevler vep l anlaması ,çıkar çatışması, bireyler ve kurumlar için yasal zeminierin oluşturulması, hesap verilebilirliğintesisi, sorumluluk, soruıniuluğun devri ve teşkilat çapında bütıın görevler ve mevkiler içingerekli yetkileri kapsayan denetim ortaını (teşkilatın ve personelin o l uştmulınası veyönetilmesi);• Risk tanımlamas ı , değerlendirme ve yönetimi, hedef belirleme ve hedeflere yönelikkaynakların tahsisi ve uygulama sürecinin planlanmasını içeren planlama ve risk yönetimi;• Doğrulama usullerini, astlar tarafından sunulan yıllık güvence beyanları da dahilolmak üzere astıara devredilen görevlerin hesap verilebilir şekilde yönetimine ilişkin gözetimusullerini, her bir ihale türü ve il1ale çağrısı için kuralları , ihale ve ihale çağrılarının heraşaması için kontrollistelerini içeren usulleri, tanıtım için kural ve usulleri, ödeme usullerini,eş fınansman aktanınının izlenmesine dair usulleri, fonların kullamlabilmesini sağlanıayayönelik bütçesel usulleri, işlemlerin devamlılığına ilişkin usulleri, muhasebe usullerini,uz l aşma usullerini, uygun seviyede kabul ed il miş normal usullere tanınan i stisııalarla birlikteistisnaların, onaylanmaınış istisnalar ile denetim eksikliklerinin saptand ıkları durumlardaraporlanmalarını , güvenlik usullerini, arşiv leme usullerini, görev ayrımlarının ve iç denetimzaafiannın raporlanma l arını kapsayan denetim faaliyetleri (müdahalelerin uygulanmas ı );• Denetim raporlannuı ve tavsiyeler ile değerlendirmelerin ele alındığı iç denetimikapsayan izleme faaliyetleri (müdahalelerin denetimi);• İç denetirnin verimliliği ve etkinl iği ile ilgili olarak uygun olan bütün düzeylerdedüzenli raporlama ve planaama ve uygulamaya ilişkin bütün hususlar hakkında farklı kunınılararasında bilgi alışverişinde bulunulması amacıyla düzenli eşgüdüm toplantılarıgerçekleştirilm esini kapsayan iletişim (bütün aktörlerin görevlerini yerine getirmeleri içingerekli bilgileri alnıalarımn sağlanması) .

2) Ulusal Katılını Öncesi Yardım Koordinatörü:a) Ulusal Katı lım Öncesi Yardım Koordinatörii Yararlanıcı tarafından atanır. UlusalKatılım Öncesi Yardım Koordinatörü, Yararlanıcı'nın devlet ya da b üktırnetyönetiminde list diizcy bir yetkili olmalıdır.b) Katılım Öncesi Yardım Aracı kapsamındaki AB mali yard ı mlarının genelkoordinasyonunu sağlamakla görevlidir.c) Ulusal Katı lım Öncesi Yardım Koordinatörü, Komisyon ve Yararlanıcı arasındaortaklık kuru l masını ve genel katılım süreci ile Katılım Öncesi Yard ı m Aracıkapsamında sağlanacak AB katılım öncesi mali yard ı mlarının ku ll anı lınası arasındayakın ili şki tesis edilmesini sağlar. Başlıca görevleri şun l ardır :• Katılım Öncesi Yardım Aracı çerçevesinde sağlanan programların eşgiidiimii veuyumu;• Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yap ı lanma Bi l eşe n ine i l işkin ulusal düzeydeytllık programlama;• Üye ülkeler ve diğer Yarar l anıcı ülkelerle birlikte, ilgili sın ır ötesi işbirl iğiprogramiarına ve d iğer Topluluk araçları çerçevesinde yapılan ulusötesi, bölgeler arası ya dadeniz havzaları program i arına Yararlanıemın ka t tiımının eşgildilmü . Ulusal Katılım ÖncesiYardım Koordinatörü, sözii edilen eşgüdümle ilgili görevlerini bir sınır ötesi işb irliğ ikoordinatörüne devredebilir.d) Ulusal Katılım Öncesi Yard ım Koordinatörü, Ka tı lı m Öncesi Yardım Aracı İzlemeKomitesinin değer lendirmesini müteakip, bu Çerçeve Anlaşmanın 38. Maddesindeve Katılım Öncesi Yardım Aracı Uygulama Tüzüğünün 61(3) Maddesindetanımlandığı şekliyle, uygulamaya i l işkin Katılım Öncesi Yardım Aracı yıllık venihai raporlarını hazırlar ve Komisyona sunar. Bu raporlarm bir kopyasını UlusalYetkilendirme Görevlisi'ne gönderir.3) Stratejik Koordinatör:a) Yararlanıcı tarafıııdan, Bölgesel Ka l kınma Bileşen i ile insan Kay n aklarınıGeliştirme B il eşeninin eşgüdiimünü sağ lamak üzere Ulusal Katı lım Öncesi YardımKoordinatörünUn sorum l uluğu altıoda bir stratejik koordinatör ataorr. Stratejikkoordinatör, Yararlanıcınııı devlet idaresi içerisinde, bahsi geçen b il eşenlerinuygularımas ı y la doğrudan ilgisi bulurımayan bir oluşumd ur.b) Stratejik koordinalörün baş lıca görevleri:• Bölgesel Kalkınma Bileşeni ve İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Bileşeoikapsamında sağlanacak yardımların eşgiidiimün ü sağlamak;• Katı lım Öncesi Yardım Aracı Uygulama Tüzüğünün 154. Maddesinde tanımlandığışekliyle stratejik uyum çerçeve belgesini hazır lamak;

• Sektörel strat~jiler ve programlar arasında eşgüdüınü sağlamak.4) Ulusal Yetkilendirme Görevlisi:Ulusal Yetkilendirme Görev lisi Yararlanıc ı tarafından atanır. Ulusal YetkilendirmeGörevlisi Yararlan ı cının devlet ya da hükümet yönetiminde üst düzey bir yetki li olma lı dır.Ulusal Yctkilendirıınc Görevlisi aşağıdaki görevleri yerine getirir ve sorumluluk l arıüstlenir:a) Türkiye'de AB fonJannın mali yönetiminden ve bu çerçevede yapılan işlemlerinmevzuata ve usulüne uygunlugundan Ulusal Fonun başkanı olarak bütünüylesorumludur. Ulusal Yetkilendim1C Görevlisi bu sorunuu lu kJarı bağlammda baş lıcaaşağıdaki görevleri yerine getirir:• İşiemierin usulüne uygunluğu ve yasallığı hususunda güvence vermek;• Onaylanmış harcama ve ödeme beyannameleri hazırl amak ve Komisyona sunmak;ödeme başvurularının doğruluğundan ve fon ların program otoritelerine ve/veya nihaiyararlanıcı lara doğru bir şekilde aktarılmasından bütünüyle sorumludur;• Eş fınansman unsurlannın mevcudiyetini ve doğrul uğunu teyit etmek;• Usulsüzlükleri tespit ederek derhal bildirmek;• Katılım Öncesi Yardım Aracı Uygulama Tüzüğünün SO. Maddesi uyarınca, tespited ilen usulsüzlüklerle ilgili olarak gerekli mali ayarlamal arı yapmak;• Komisyon ile Yararlanıcı arasında mali bilgi alışverişi için temas noktası olmak.b) Kanlım Öncesi Yardım Arac ı kapsamındaki yönetim ve kontrol sistemlerinin etkinişleyişinden sonımludur. Ulusal Yetkilendirme Görevlisi bu sorumluluklarıbağianunda başlıca aşağıdaki görevleri yerine getirir:• Program otoritelerinin akreditasyonunu sağlamak, izlemek, askıya almak veyaka ld ırmak;• Ka t ılım Öncesi Yardım Aracı kapsamındaki yardımın yönetim sistemlerininmevcudiyetini ve etkin işleyişini sağlamak;• Fonların yönetimine ilişkin iç kontrol sisteminin etkin ve verimli olmasın ı• Yönetim ve kontrol sistemi haklanda rapor hazırlamak;• Uygun bir raporlama ve bilgi sisteminin işleyişini sağlamak;sağlamak;• Bu Çerçeve Anlaşmanın 18. Maddesi ve Katılım Öncesi Yardun Aracı UygulamaTlizüğilniln 30(1) Maddesi uyannca, denetim otoritesinden alınan denetim rapor l arındayer alan bulguların takibini yapmak;

• Yönetim ve kontrol sistemlerinde meydana gelen önemli değ i şiklikleri, bildirimin birsuretini Yetkili Akreditasyon Görevlisine de göndererek Komisyonaderhal bildim1ek.Yukarıda a) ve b)'de belirtilen sorumlulukların sonucu olarak, Ulusal YetkilendirmeGörevlisi, bu Çerçeve An laşmasın ın 17. Maddesinde tan ı mlandığı şekilde ve bu AnlaşmamnEK B'sine göre içinele aşağıdaki hususlan barındıran Yıllık Güvence Beyanında bulunur:• Yönetim ve kontrol sistemlerin in etkin iş l eyişine ilişk in teyit;• işlemlerin yasallığA ve usulüne uyg unluğuna il işkin teyit;• Yönetim ve denetim sistemlerinde ve destekleyici hesap bilgilerinin un s urlarındameydana gelen değişiklik l ere dair bilgi.Yukarıda (a) ve (b)'de belirtilen Yönetim ve kontrol sistemlerinin etkin i ş l eyişini ve işlemlerinyasa llığm ı ve usule uygunluğunu teyid edecek verilerin Güvence Beyantnda mevcutolmaması halinde, Ulusal Yetk.ilendirme Görevlisi, Komisyonu ve Yetkili A.kreditasyooGörevlisini bunun nedenleri ve muhtemel sonuçları ile Topluluğun çıkarla rını konı rnak ve buduruma çözüm getirmek ü.zere yap ı lan iş l emler hakkı nda bilgilendirir.5) Ulusal Fon:a) Ulusal Fon, Yarar l anıcı ülkede Devlet bakanlı ğı bünyesinde yer alan bir kurumdur.Ulusal Foo, merkezi bütçesel yetkiyi haizdir ve merkezi hazine birimi olarak hareketeder.b) Ulusal Fon, Ulusal Yetkilendim1e Görevlisi'nin sorumluluğu altında, Katılım ÖncesiYardım A rac ı çerçevesinde sağlanac ak yardımların mali yönetimi ile görevlidir.c) Ulusal Fon özellikle, banka hesaplarının diizenlenmesi, Komisyondan fonların talepedilmes i, Komisyondan temin edilen fonların program otoritelerine veya nihaiyararl anıc ılara transferinin yetkitendirilmesi ve Koınisyona mali raporlarınsunulmasından sorumludur.6) Denetim Otoritesi:a) Denetim Otoritesi Yararlanıcı tarafından belirlenir ve yönetim ve kontrol sistemindeyer alan bütün taraflardan i ş l evsel olarak bağ ı msızdır. Otorite ul uslararas ı kabul görmüştüm mali denetim standartlarına uygun bir şekilde f.-ıaliyet gösterir. Denetim Otoritesiesas olarak;b )Başkanının sorumluluğu altındaki Denetim Otoritesi, özellikle aşağ ıda yer alanişlevleri yerine getirir ve sorıımlulukları üstlenir:• Her yıl aşağıdakileri o doğrulannıasına yönelik dene t inıl eri içeren bir yı l lık denetim işplanının oluştunılnıası :- yönetim ve kontrol sistemlerinin etkili i şleyiş i ;- Konı isyona verilen hesap bilgilerinin güve nilirl iğ i .Denetim i ş i , uygun say ı ve kapsamda işlem veya muamelenin denetimi ile prosedürlerinincelenmesini içerir.

Yıllık deııetinı iş planı söz konusu y ı lııı başlangıcıııdan önce Ulusal YetkilendinneGörevlisi ve Komisyona verilir.• Aşağıda sıralandığı gibi raporların ve görüşlerin arz edilmesi:- Bu Çerçeve Anlaşmasının C Ek'inde yer alan modele göre bir Yıllık DenelimFaaliyet Raporunun hazırlanması, bu raporda Denetim Otoritesince kullanı lankaynakların belirlenmesi, ve ilgili yılın 30 Eylül tarihinde biten bir önceki 12 aylık süreboyunca y ı llık denetim iş planına uygun olarak yürütülen denetimlerde yönetim vekontrol sisteminde veya muamelelerde tespit edilen zay ı flıkların özeti. Yıllık DenetimFaaliyet Raponı, Komisyona, Ulusal Yetkilendirme Görevlisi'ne (NAO) ve YetkiliAkreditasyon Görevlisine (CAO) her yıl 3 l Aralık tarihi itibariyle iletilir. Bu şekildehazırlanacak ilk rapor 1 Ocak 2007-30 Kasım 2007 dönemini kapsar.- Yönetim ve kontrol sistemlerinin etkili bir biçimde işleyip işleınediğiııe ve buÇerçeve Anlaşmasının ve Katılım Öncesi Yardım Aracı Uygulama Tüzüğünün ve/veyaKomisyon ile Yararlanıcı arasındaki herhangi bir diğer anlaşmanın gerekliliklerineuyum sağlanıp sağ l anmadığıııa dair, bu Çerçeve Anlaşmasının D Ek'inde belirtilenmodele göre bir Yı l lık Denetim Görüşü. Bu görüş, Komisyona, Ulusal YetkilendirıııeGörevlisi'ne ve Yetkili Akreditasyon Görevlisine iletilecektir. Bu görüş, Yı l lık DenetimFaaliyet Rapoıu ile aynı süreyi kapsar ve aym bitiş süresine sahiptir.- Herhangi bir programlll veya bir kısmmın kapanışı için Ulusal Yetki lendirnıeGörevlisi tarafından Komisyona sunulan son harcama beyanı hakkında görüş. Uygundüştüğü yerlerde, son harcama beyanı hakkmda görüş, yıllık olarak sunulan hesapformları halinde, ödeme başvunı larını içerebilir. Bu görüş, nihai ödeme başvunısunungeçerli liği ne, mali bilgilerin doğru luğuna yönelik olur ve gerektiği takdirde nihaidenetim faaliyet raponı ile desteklenir. Bu görüş, işbu Çerçeve Anlaşmamn E Ek'indeyer verilen modele göre haz ı rlanır. Ulusal Yetkilendinne Görevlisi tarafından sunulannihai harcama bildirimi ile aynı zamanda, veya en azından nihai harcama bildirimininverilmesin i izleyen üç ay içerisinde Komisyona ve Yetki li Akreditasyon Görevlisinegönderilir.• Önceki madde imi kapsammda bahsi geçen yıllık denetim i ş planı ve/veya raporlarıve görüş l er ine yönelik ilave Özel gereklilikler Sektörel Anlaşma l ar veya FinansmanAn laşmalarmda orta ya konulabil ir.• Denetim işinin, raporlarm ve denetim görüşlerinin yöntemi ile ilgili olarak, DenetimOtoritesi özellikle ırisk değerlendirmesi, denetimin önem derecesi ve ömcklendirnıcolmak üzere denetime yönelik u l us l ararası standartiara uyma lı dır. Bu yöntem,Komisyon tarafından sağl anan, Özellikle örnekleme ile gizlilik ve önem derecelerineyönelik uygtın bir genel yak laşım ile ilişki li ilave yönlendirme ve tanımiar tatamamlanabil ir.Birimler Aras ınd a Görev Ay rımıGörev ayrıını ilkesi birimlerin gerek örgütsel yapısında gerekse iç yönetim ve kontrol prosedürlerindedikkate alınır. Yukarı da da belirti ldiği gibi Program Otoritesi içindeki tüm birimlerin belirlisorum l ulukları mevcuttur. Program Otoritesini oluşturan tüm birimlerin görev tanımlarında uygungörev ayrııniarına gidilmiştir .Bu bağlamda, operasyon diğer birimlerin personeli tarafından başlat ı lır ya da uygulanırken, biroperasyona izin verilmeden önce operasyonun operasyonel ve mali boyutları Kalite Güvence veKontrol Birimi tarafındau doğrulanır.

"İha l e" , " Sözl~me Yönetimi" ve " Sözleşme uygulama ve finans/ödeme sonımlu lu ğu" birimleriarasında yeterli düzeyde görev ayrıınınııı garanti edi ldiğİn in teminine özel önem verilir.Her bir sözleşmenin uygu[anması, sözleşmeye bağiamuası ve ihale edilmesi yoluyla projelerinuygulanmas ı süresince:• Teknik Şartııamenin, Teknik Özelliklerin, Başvuru k ı lavuzunun, ihale dosyasının vb.hazırlanması ve/veya kontrol edilmesi için görev l endi ril miş olan personel, imzanın ardındanaşağıda ki görevleri yerine getirmek üzere atanan personelden farklı ola caktır:• sözleşmenin uygulanması, sözlei/me yüklenicileriyle irtibata geçilmesi, fatura l arınonaylanması ve operasyonel izlemenin yapılması.Faturalara ödeme onay ı veren veya operasyonel izleme esn asında ödeme başvurusu yapan personelherhangi bir biçimde fonların erişimine sahip o l mama lıdır. [ örneğin banka hesaplarına imza atı lması,muhasebe ve uzlaşma]Kural olarak, paraflaına , ön (ex-ante) ve nihai (ex-post) kontroller fark lı fonksiyonlardır ve işlevselolarak birbirinden bağımsız farklı ki şiler tarafından i fa edilmelidir.(Bu kısım, akreditasyon sürecinde gel işme ortaya çıktığında revize edilecektir.)1 5.2. İZLEME VE DEGERLENDİRME5.2.1. izleme Düzenlemeleri!PA Uygulama Tüzüğü ' nün 58. Maddesi ve 2009/ 18 say ı l ı Başbaka nlık Genelgesi'ne göre, bir 'IPAIzleme Komitesi kurulmuştur.Ulusal Katılım Öncesi Yardım Koordinatörü (NIPAC) ile Avrupa Komisyonu (AK)'nuneşbaşkan lı ğında, Ulusal Yetkilendirme Görevlisi, Stratejik Koord iıı atör ve Program Otoritesi kurumlarile ilgi li diğer kamu kurum ve kuru iLışların ı n temsilcilerinden oluşur. Komitenin sekretarya hizmetleriNIPAC sekreteryas ı tarafından yürütülür.!PA İzleme Komitesi, mali anlaşınalarda ve MlPD'de belirlenen bedetleri karşılamaya yönelik olarak,tüm program ve operasyonların uygulanmasındaki genel etkinlik, kalite ve tu tarlılıkla ilgili çalışmalarya p acaktır. Bu amaçla, IP A İzleme Komitesi, kendini sektörel izleme komiteleri tarafından ortayakonulan öğele re dayandıracaıktır.IPA İzleme Komitesi, farklı bileş en l er altında uygulanan programlar ve operasyonlar arasında, birdenfazla bileşe n i ilgilendiren ve sağlanan yardımın genel hedeflere ulaşmak için ihtiyaç duyulan düzelticitedbirler arasında tutarlılık ve koordinasyonunu sağlamak amacıy la ve sağlanan yardımın etki nliğiniarttırmak amacıyla herhangi bir eylem için Komisyon'a, NIPAC'a ve NAO'ya öneridebulunabilecektir. IP A izleme Komitesi ayru zamanda, İKG OP İzleme Komitesi 'ne, programhedeflerine ulaşılmasını sağlamak ve tKG OP altı nda sağlanan yard ımların etkinl i ği n i arttırmakamac ı yla herhangi dilzeltici tedbir ile ilgili kararlar için öneride bulunabilecektir.IPA İzleme Komitesi, Komisyon tarafindan oluşturulan bir izleme komitesi vekaletine ve ulusalkurumsal, yasal ve mali çerçevelere uyarak kendi iç usul kurallarını oluşturacaktır.IPA İzleme Kom itesi y ılda en az bir kez top lanacaktır. Ara to plantılar da. özellikle tenıatik bazdayapılabi lecektir. Yönetim Otoritesi bu komite toplantı larına katılır ve IKG OP'nin uygulaması vesüreçine il işk in olarak son durum bilgisi verir.

İKG OP için Sektörel İzl em e Komitesi (SMC):Sektörel İzleme Kom itesi (bundan böyle ''Komite" olarak anı l acaktır. ) Çerçeve An l aşmanın 36.Maddesi ve 1085/2006 sayı lı Konsey Tüzüğü n ü uygulayan 12 Haziran 2007 tarihli 718/2007 sayılıKomisyon Tüzüğü kuralları gereğince kunılmuş daimi bir yapıdır. Komitenin, 13 Aralık 2007 tarihliilk toplan tısında onaylanan kendi usul kurallarına sahiptir.Komitesi kolektif bir yap ı dır ki ona iKG OP için Program Otoritesi Başkan ı olan ÇSGB MüsteşarYardımcıs ı ve bir Komisyon temsilcisi tarafından eş başkanlık yapı l acakt ır. Komite üyelerden vetavsiyede bulunabilecek katılımcılardan oluşur. Komitenin bileşimine Koınisyonla mutabakat halindeProgram Otoritesi tarafından karar verilir.Eş başkanın yanı sıra iKG OP izleme Komitesi üyeleri aşağıda sayı lnuştır:Ulusal Kamu Kunım ların dan 24 adet, E k oıııik ve Sosyal Ortaklardan 7 adet ve BölgeselOrtaklardan 13 adet temsilci,( 3 Valilik, 3 Üniversite, GAP Bölge İda resi, 3 Ticaret Odası , İKG OP kaps aınındak i alanlardafaaliyet gösteren 3 Ulusal Birlik)iKG OP izleme Komitesi'nin oluş umu, Program Otori tesinin Başkan ı tarafından, Komisyon ileanlaşı larak, yeterli temsil ve üyel i ği, nihayetinde mantıksa l bir zeminde özellikle yerel aktörlerinkatılımını, garanti altına almak amacıy la gözden geçirilebilir ve genişletilebil ir. Gündem ile ilgili bazıspesifik konularda ve başlıklarda, izleme komitesi eş başkan l arı dış uzmanlar çağırabil ir. Tarllşınakonusu tlim materyal ve belgelere toplantı sonuna kadar aksi belirtilmedikçe "gizli" olarak muameleedilecektir.Komitenin daimi sekreterya hizmetleri iKG OP için program otoritesi tarafindan yiirütülür. Komiteninfaaliyetlerine i l işkin tüm yazışınalar Komite sekretaryas ı y l a yapı lır.Usul kura ll a rına göre Komite aşağ ıdak i görevleri yerine getirecektir:Operasyonların seçim indeki genel kri terler üzerinde düşünmek ve bunla rı onaylaınak ve bukriterler üzerindeki programlama i htiyaçları ile uyumlu olan düzeltmeleri onaylaınak;Her top lantıda , iKG OP'nin özel hedeflere ulaşmadaki ilerlemesini Program Otoritesitarafından arz edilen belgeler bazında değerlend irmek;Her top lan tıda uygulama sonuçl a rın ı, özellikle de ber ana öncelik ekseni için belirlenenhedefleri, tedbirleri ve ara değerlendinııeleri incelemek. Bu izleme, ka rar l aşıırı l an göstergelereatıfta bulunularak yap ı lacaktır;izleme tablolarını,uygu laına ile ilgili sektörel yıllık ve nihai raporları Komisyon ve Ulusal!PA Koordinatörüne iletilmeden önce incelemek;• TPA Uygulama Tüzüğünün 29. Maddesinin 2. F ı k rasının (b) bendinde geçen yı l lık denetimeylem raponından veya raponın İKG OP'yi ilgilendiren kısımnd an ve Komisyonun raponıineelmesi sonras ı rapora veya raporını bir kısm ı na yapacağı yo nımiardan haberdar edilmek;Programa veya Programa ilişkin Finansınan Anlaşmasına değişiklik getirecek her türlü teklifiincelemek.Yap ılacak denetim faaliyetlerinden ve denetim otoriteleri ile Komisyon tarafından verilecekgörüşle rden baberelaif edilmek,• F inansına n An iaşınasının 99 maddesinde geçen i le tiş im Eylem Pla nı ile buna yap ı l acakgüncellemeleri değe rlendirmek ve oııay lanıak veGerekli hallerde periyodik topl antı l ar önennek,!PA İzleme Komitesi'ne özellikle aşag:tdaki bilgileri sıınınak:o Eğe r ilgiliyse tedbir ve operasyon bazında, deği l se öncelik ekseni bazındaprogram l arın u ygulanmasındaki ilerlemeyi; bu bilgilendirme başarılan sonuçları, mali

uygulama göstergelerini ve diğer faktörleri içenneli ve programlll uygulamasınıiyileştirmeye ınatuf bir bakışla yapılmalıdır.o Yetkili akteditasyon görevlisi, ulusal yetkilendimıe görevlisi veya denetim otoritesitarafından yönetim ve kontrol sistemlerinin işleyişinin durumu,Operdsyonel progranıların izlemesiyle ilişkili değerlendimıe sonuçlannın incelenmesi,Program ve operasyonların finansman anlaşmaları ve fvfiPD'de gösterilen hedeflereulaşmadaki toplam etkinliği, nite l iği ve tutarlılığı konularında IPA İzleme Komitesi'nedeğerlendirme yapabilecek ölçüde gerekli unsurları sunmak,Program hedeflerine ulaş ı l masının temini ve program kapsaınında sağlanan yardımınetkinliğini artınnak için !PA Komitesinden gelen, herhangi bir düzeltici önleme ilişkinmuhtemel kararlara yönelik teklifleri incelemek,F i naıısmau Anlaşmasında serdedilen spesifik hükümlerle uyumlu olarak ilgili operasyon veprogramların etkinliğinin ve niteliğinin temin edilmesine çalışmak. Komite bir örneğini deUlusal Yetkilendirme Görevlisi'ne sunarak Ulusal IPA Koordinatörü ve Komisyon'ahedeflerine ulaşılmasının temini ve program kapsamında sağlanan yardımın etkinliğiniartınııak için herhangi bir düzeltici önlem öngören muhtemel kararlara yönelik tekliflersunabilir,Komite ayrı ca:!PA Uygulama Tüzilğü'nün 155.2(a) maddesinde geçen program hedeflerine ulaşmayı veyayatay !emalar, tanıtım tedbirleri ve mali yönetim dahil yönetinıiııi iyileştirıneyi mümkünkılacak program revizyonu veya incelenmesi konusunda Program Otoritesine öneridebulunabilir,Bir örneğin i de Ulusal Yetkilendirıne Görevlisi'ne sunarak Ulusal TPA Koordinatörü veKomisyon'a iyilcştirici başarıyı getirecek tedbirler içeren kararlar alınması için önerilerdebulunabilir,Uygun hallerde, yardımın i z l enınesine yönelik mali göstergeler ve çıktılar ile sonuçlar dilbil birdeğerlendinııeyi takiben Progranı revizyoııu için Komite Program Otoritesi ve/veya Komisyon'dangelecek teklifleri ince ler.Program Otoritesi Başkanı , İKG OP'ye ilişkin herhangi bir revizyonu Komite'nin değerlendirmesinesunmadan önce Komisyon'la i stişare eder. Uygulama TtizüğOnün ı 56. ı maddesi geregince birKomisyon Kararı'nın gerektiği hallerde, bu karar Stratejik Koordinatör'ün NlPAC ile koordinasyoniçin resmi başvurusunun ardından bir an önce alınmalıdır.Komite yılda en az iki kez Program Otoritesi veya Komisyon 'un isteği üzerine top lanacaktır.Değerlendirme Alt KomitesiSektörel izleme Komitesi a ltında o lu şturu lau Değe rlendione Alt Komitesi, İKG OP'ııin izlemegöstergeleri, sistemleri ve değerlendirmeleriyle ilgili olarak Sektörel İzleme Komitesi'ne bilgi verir vetavsiyelerde bulunur. Yardım değerlendirmenin ber aşamasında (rebberlik, planlama, uygulama,sonucun duyurulması) yer almalıdır. İlgili paydaşlar da bu sürece katkıda bulunabilirler.5.2.2. Yönetim Bilgi Sistemi (YBS)Progrııııı Otoritesinin Başkaııı, IKG OP'ııin yönetim ve uygulaınasııun ctkiııliğinden vedoğruluğundan sorumlu olacaktır. IPA Yönetim Departmanı, TKG OP'nin uygulamasıyla ile ilgiligüvenilir mali ve istatistiksel bilginin toplanması ve analizi için bir raporlama ve bilgi sisteminin

kurulmasından ve bu sistemin bakımından ve düzenli olarak güncellenmesinden, izlemegöstergelerindeo, değe rlen d irmeden ve ilgili düzeuleıııelerle uyumlu olarak bu veriuiııyaygınlaştırı lnıasından sorumlu temel organdır. YBS, Birimlerin ihtiyaç ve sorumluluklarıdoğrultusunda farklı modüller içerecektir.İdari , BIT ve AB i şleri Birim i, İKG OP için Yönetim Bilgi Sisteminin (YBS) kurulmasından vebakımından sorumlu olacaktır. Tüm uygun veriler siteme girilecektir.fKG OP'ııin uygu laması ve kontrolünde yer alan farklı aktörlerin sisteme erişim seviyeleri farklıo l acaktır. YBS, !PA Yönetim Departmanının ilgili tiim birimlerine iç iletişiıııin temin edilmesiiçisindan temel görev ve sonıınl ul uklarıııı yerine getirıııede ve operasyon ların/projelerin yönetimineili şkin süreçler ile prosedürterin takip edilmesinde, iç Denetçilere sistem in i şlerl iğine i lişkin kontrollerile değerlendirmeler yapmalannda ve Faydalanıcı lara proj eler/operasyonların doğru uygulanmasınınsağ l anınasında hizmet verecek olan kapsamlı bir araç olacaktır"İKG -YBS" olarak ad l andırı lan YBS, Sözleşme Yönetim Bilgi Sistemi (S-YBS) ve Belge YönetimSistemi (BYS)'uin yamsıra dahili Bilgi Sistemi-Belge Do laşım ı (BS-BD) bileşeulerindeu oluşacaktır.Bir taraftan, S-YBS tüm sözleşme türlerini (tedarik, hizmet alım ı , hibe) içerek şekilde daha işlevse lo lması için Hibe İz leme Bilgi Sistemi (H-iBS) nin geniş letildiği bir sistem olacaktır. Diğer yandanBYS, gerekli dökümantasyonun (control listeleri, raporlar, resmi yazı l ar vs ..) h az ı rlandığı veelektronik olarak sak land ığı resmi bir iç haberl eşmenin sağ l anması ile tüm prosedürler ile süreçlerintakibinin yürütülmesine yönelik bir sistem olacaktır.G-YBS iş levlerine ek olarak !KG YBS'nin temel görevleri, aşağıdak i ana ve alt modülleri dekapsamaktadır.5.2.3. İzleme Sistemi ve GöstergelerİKG OP'nin uygularunasıııda sağla n an niceliksel ve niteliksel ilerlemeler, amaç larına göre etkin li ği veet k i l iği , bireysel tedbirlerin sonuç l arıy l a ve ç ı ktı l arıyla ilgili değerlendi rıne ve izleme göstergelerinink u llanılınası yoluyla ölçülınekted ir.Program Otoritesi, program izlemeden sorumludtır. Bu dunıında, Program Otoritesi, operasyonlardanve projelerden performans verileri (çıkııl ar, sonuçlar ve harcamalar) ile operasyonlardan mali verilertop l anıaktad ır. Program Otoritesi, bu verileri alarak ve b un l arı tedbir, ana öncelik ekseni ve tüm OPseviyelerine uyariayarak rap

İzleme durumunda ve göstergeler kullanmak amac ıyl a , Program Otoritesinin rolü aşağı dak i lerisağlamakttr:a) İzleme gereklilikleri, ihale çağrıianna ve teklif belgelerine (başvuru formları ve başvuranlariçin rehberler) konulur;b) Proje başvuruları (değerlend ir ildiğinde ve seçi ld i ğ i nde) doğru tedbir için İKG OP göstergeleriile tutarlı olan, öngörülen ç ı ktıl arı ve sonuçları ve de bireylerle ilgili verileri içerir.c) Veri sağlanması, söz leşmeye fayda l anıcıların yükümlülüğü olarak konur ve performansverileri sistematik bir şeki lde ve uygun vakitlerde, faydalanıcılar tarafından proje geri ödemetalebinin yanında sağlanır.İKG OP a l tında finanse e.dilen hizmet alım ı ve tedarik sözleşme l eri, ilgili Program Otoritesiile koordinasyon halinde İz l eme Bilgi Sistemi (!PA TTI ve TV için Entegre lz l eıne BilgiSistemi /!MIS) aracılığıyla izlenecektir. IMIS hibeler hariç operasyonların mali ve endikatifilerlemesini operasyon ve sözleşme düzeyinde izlemeye olanak sağl ar. Sistem belgeleringeçerliliğinin ispatı için kullanı lmayacak olup ya lnızca bir takip ve bilgi kaynağı işlevigörecektir.Hibe sözleşmelerin i izlemek için halihaz ırda, Hibe İzleme Bilgi Sistemi olarak adlandırılanayrı bir H-YBS kullanılmaktadı r .5.2.4. Projelerin SeçimiTüm hizmet, tedarik, inşaat ve hibe sözleşmeleri, Mali Tüzükte yer alan dış yardım kurallarına veEuropeAid internet sitesinde tedarikin veya hibe tahsis prosedürünün baş l atıldığı tarihte yay ı n l anan"AB dış faaliyetleri için sözleşme prosedürleri Relıberi "ne (Uygulama Rehberi) uygun bir şekildetabsis edilecek ve uygu l anacaktır.Herhangi bir ihale süreci başlatmadan önce tüm operasyonlar konusunda Avrupa Koıııisyonuylamutabakat sağlanmalıdır. Program Otoritesi tüm ilgili paydaşlarla birlikte "Operasyon Tan ı nı lamaBelgeleri" (OIS) nin hazırlanınasını koordine eder ve sonrasında onay için Avrupa Komisyonunailetir.Finansman A n laşmas ı n ı n 50. Maddesi uyarınca , aşağıdak i operasyon gnıpla rı veya kategorileri, teklifçağrıs ı yapı lmadan seçilebili-r:a) Ulusal kamu kuruluşları tarafından başlatı lan veya başiatılıp uygulanan operasyonlar, yanimerkezi idarenin bir parçasın ıoluştura n kamu kuıu l uşları;kamusal yönetişim görevlerini yerine getiren merkezi idare birimleri;devlet tarafından veya devlet adına faaliyet gösteren kamu kurumları tarafındaukamu hukuh uyarınca ](uru l muş olan, özel yetki a l anlar ına i lişkin olarak ve buçerçevede, yararlanıcı ülkenin tamammda faaliyet gösteren kamu kurum vekunı l uş l arı;ulusal veya uluslararası kamu kuruluş ları veya görevlerinin mahiyetine göreyeterli teminatı vermeleri şartıy l a yararlanıcı ülkenin tamam ı nda kamu hizmetigörevi yürüten, özel hukuka tabi kunı l uşlar.

) Katk ı yapma ilkesine tamamen uyuld uğLınun kanıt l anması şartıyla, ulusal kamukuruluşları tarafindan uygulanan ve mevcut ulusal tedbirler için ortak finansman sağlayanoperasyonlarc) Program ın uygulamasının erken başlatı lma sın a imkan sağ l amak amac ı y l a, bu F i nansınanAnlaşmasıııın yürürlüğe girmesinden önce, seçilen ve uygulanmak üıere hazırlananoperasyonlar.!PA Uygulama Tüzüğ ü'nün 158. Maddesi uyarınca, ulusal kamu kurumları dışında nihaifaydalanıcılar tarafından uygıılamas ı gerçekleşt irilen operasyonlar teklif çağrıları aracılığıylaseçilmelidir. Seçim kriterleri Program Otoritelerince ortaya konulacak ve Sektörel İzleme Komitesindeonay lanmalarını takiben eklif çağrıl arıyla birlikte yayıınlanınalıdrr.Teklif çağrı lan, Program dönemi boyunca uygulanabilen ve sağlanan timları tamamen absorbe edecekoperasyonların daimi akış ının hazırlanınasına olanak tanıyacak şeki lde düıenlenmelidir. Budoğrul tuda, Program Otoritesi, Programın operasyonel ve mali yönetim iht iyaçl arına uygun olarakteklif çağrı l arın ın yer aldı ğı zaman çizelgesini düzenler. Program Otoritesi, tonlanma içinoperasyonların seçilmesini, programla uyumlu kriterler ve mekanizmalara göre onaylandığ ı nı ve ilgiliTopluluk ve ulusal kurallar ile tutarlılığını sağlamalıdır.Program Otoritesi, her bir teklif çağrısı için teklifleri seçecek ve analiz edecek ve sonuca i l işkinProgram Otoritesine tavsiyelerde bulunacak bir seçim komitesi ol uşturmalıdır . Böyle bir Komiteninkurulması durumunda, Program Otoritesi seçim usulünün sonuçlaruu onayiayıp onaylamamaya kararvermeli ve karannın arkasındaki nedenleri belirtrnelidir. Seçim komitesinin kompozisyonu ile çalışmaesaslan Finansman Anlaşmasının XL Ekinde belirtilmektedir.Seçim Komitesi Üyeleri, İlıale Biriminde çalışan uzmanlar olabi l eceği gibi ÇŞGB, AB KoordinasyonDepartmanından uzmanlar da olabilir.5.2.5. Uygulama ile ilgili sektörel yıllık ve nihai raporlarFinansman Anlaşmasınm 84. Maddesi uyarınca, Program Otoritesi, ber bir operasyon için, gerekligörüldüğünde, Komisyon servisleri tarafından sağlanan şablon ve rehbere uygun olarak hazırlananizleme belgelerini tutar. İzleme belgeleri, Sektörel İz leme Komitesine sunulur.Program Otoritesi, Iıer yıl 30 Haziran taribine kadar Komisyon ve Ulusal IPA Koordinatörüne ilgiliprograma ilişkin bir sektörel yıllık rapor sunar.Bu raporlar, Sektörel İzleme Komitesi ta rafından incelendikten sonra Ulusal IPA Koordinatörüne,Ulusal Yetkilendirme Görevlisine ve Komisyona gönderilir.Değe rl endirmel e r mali yardı mııı uygun luğunu, etki n liğ in i ve etk i l i l iğin i , beklenen sonuçların daetkisini ve s ürd ü rülebilirliğin i değerlendirmek için bir araçtu. Asgari olarak, bir ön değe rl endione vebir ara değerlend irme rapru, Program Otoritesi Başkanının sorum luluğunda, IPA UygulamaTüzüğüne ve Komisyon tarafı ndan sağ l anan rehberl iğe uygun olarak tamamlanmaktad ır.Değerl en dirme düzenlemeleri ve program faaliyetleri, orantı lılık ilkesine tamamen saygı göstennelidir.

Değe rlendirm e Çeş itleriÖn D eğerl endirmeProgram Otoritesinin sorumluluğu a ltı nda, "Merkezi, Bölgesel ve Yerel Seviyede Ekonomik & So~ya/Uyum Tedbirlerini Uygulamak için Kapasile Oluşturu/masmda DPT'ye DesteK' adlı teknik yard ı mprojesi çerçevesinde bağıms ı z uzmanlar tarafından bir İKG OP ön değer l endirmes i yapı lmışt ı r. DPT,Program Otoriteleri ile birlikte, lLl. ve IV. Bi leşenler altıııdaki Operasyonel Progranı l ar için yapılacakön değerlendirme slireciııin dlizeltilnıesinde ve koordine edilmesinde, genel sorum l uluğu üstlenmiştir.Bu b ağlamda, iKG OP ön değerlendirıııesibağıms ız uzmanlar tarafından yürlitü l nıliştür.Ön değerlend irmen in ana hede1leri ş unlar olmuştur :• Genel p rogram ın Türkiye'n in karşı k arş ı ya olduğu sorunlara işaret edip etmed i ğinideğerle n d i nııek,• Programın , TOrkiye'nin i ht i yaç lar ı na uygun ve ul aşı labi l ir olan stratejik eksenleri, önceliklerive bedeOeri iyi tanım l ayıp tanım l ayaınadığın ı kontrol etmek.• Hedeflerin n i celikselleştir i lmesi ve hem izleme hem de gelecek değerlendirme çalışmaları içinbir zemin o l uşrurulınası konularında tavsiyelerde bulunmak,• Uygulama ve izleme düzenlemelerinin ve proje seçim prosedlirlerinin gözden geçirilmesi veproje seçim kriterlerinin tasar ianmasına yard ım sağlanması.Ara D eğer lendirm e• Ara değerlendirmenin amac ı , tKG OP'nin uygulamasının ilgilik, etkililik ve etkinlikaçılarından bağımsız bir değerlendirmesini yaparak, tüm yararl anıcılara güvenilir verianaliz ve geri bildirim sağ layab i lmektir. Ara Değerlendirme fKG OP'nin yönetimyap ı sının etkinliği ve etkililiğ ine i lişki n temel tavsiyeleri be lirlemektedir.Ara değerlendirmen in amaçları:• Programın ilgililik (özellikle Stratejik Çerçeve Belgesi, Çok yı llı EndikatifPlanlama Belgesi, istihdam rehberleri, stratejik topluluk rehberleri ve LisbonStratejisi gibi stratejik belgeler açısından), etkilik ve etkinlik değerlendirmesiyapmak• lKG OP ile Bölgesel Rekabet Edilebiliriilik Operayon Programı arasındakitamam l ayıcı lık ilişkisini değerlendirmek• İzleme sistemi aracılığıyla u laşılamayacak olan İK.G OP üzerinde uzalaşıya varı lanç ı ktı ve sonuç göstergelerine yönelik veri sağlamak• Yatay konulardaki ge lişmeyi değe rlend i rmek,• iKG OP'nin uygulması ile programın geri ka lanın ın gelişt ir ilmes i ne yönelik olaraken iyi uygulama örnekleri, başarı ve başarısız lı k nedenlerinin ortaya konulmas ı vetavsiyelerde bu lunulması .Programın uygul a nması sırasında, Türkiye özellikle izlemenin ilk başta belirleneo bedetlerden önemlibir sapmay ı ortaya koyduğu durumlarda veya program ı n revizyonu için öneriler yapı l dığında İKGOP'nin izle ımıesini tamamlayıcı arıı değerlendirmeler yapacaktır. En az bir ara değerlen dirmep rog raıııııı uygulama sürecinde yap l.mahd ı r. Değer l endirme sonuçlar ı , Sektörel izleme Komitesine veKomisyona iletilecektir.Değel'lendinııeler fPA Uygulama Tüzüğünün 21. Maddesinde geçen işlevsel olarak bağımsızotorite ler, yapı l ar veya iç veya dış uzmanlar tarafindan yapılır.Nihai D eğe rl end irm eİKG OP 'ııin uygulanmas ı ilc ilgi li nihai (ex-post) değerlendirme Komisyon'un sorum luluğu olacaktır.

De ğe rlendirme Faaliyetleri ve ZamanlamaGösteree Değerlendirme Faaliyetleri Zamanlamai KG OP'nin yaz ılm ası süreci ile paralel.İKG OP'nin Ön DeğerlendirmesiProgramlama sürecinin başlangıcından OP.ninonayianmasına kadar.İKG OP'nin Ara Değerlendirmes i 2011iKG OP'nin Nihai Değerlend irmes i1 5.3. BİLGİLENDİRME VE TANITIM5.3.1. Giriş ve Yasal ÇeçeveProgranılama döneminin bitiminden en geç üç yılsonra.Bilgi ve tanıtım, üstlenilen ortaklıklara bakı l dığında, katılım öncesi mali yardımın ve özellikle de İKGOP'nin başarılı tasarı ını ve uygul amasın ın önemli yönleridir. i KG OP'n in başarılı bir şek i lde yönetimive uygulanm ası için iletişim, bir dizi bilgilendirme ve tanıtım faaliyetine bölünmüş tür.Do layısıyla, 718/2007 sayılı IPA Uygulama Tüzüğünün 62. 63. ve 169(3)(e) Maddeleri, 182812006Saytlt Komisyon Tilziiğü, 4512001 Sayılı Avrupa Parltmıemosu ve Konsey Tüzüğü ile 160512002 SaytlıKonsey Tüzüğü Topluluk ta ra fın dan bu progranılar altın da finanse edilen bilgilen di rıne ve tanı tımprogramlan ile operasyonlara il işkin belirli gereklilikleri ortaya koymak tadır. Bu bağlamda,bilgilendirme ve tanıtım, Topluluk fınansmanının rolünü vurgulama ve şeffatl ığı sağ lamak amacıylavatandaşları ve fay da lanıcılan hedef almalıdır.IPA Uygulama Tüzüğü 'nün 62(2). Maddesi ile Çerçeve Anlaşman ın 24(2). Maddesi uyarı n ca,Program Otoriteleri tarafından sağ lanacak olan bilgiler. son faydalanıcılaruı listesine ilavetenoperasyon l arın isimlerini ve bunlara sağlan an Topluluk fonunun ıniktann ı da i çemıelid i r. Komisyon,Avrupa Birliği Resmi Gazetesinde, diğer uygun medya kaynaklarında ve internet sitelerinde, ihale vesözleşınelerl e ilgili uygun bilginin yayın ianınas ını da sağlamalıdır.Programlar ile operasyonların görlinürlilğli açısından, IPA Uygulama Tüzilğü 'niln 63. Maddesi veÇerçeve An laşmanın 24(4). Maddesi uyarı nca, Komisyon ve Türkiye'nin uygun otoriteleri, lPAyardımı hakkındaki bilgileri kullanılır hale getirmek ve kamuya açık bale getirmek için OP'nin TeknikYardım önceliğinden fonlanacak olan tutarlı bir faa liyetler grubu üzerinde aıılaşmalıdır.Finansman Anlaşmasının 99(1 ). Maddesi yukarıda bahsigeçen aktivitelerin, Programın UygulamaHükümleri k ısm ın a göre haz ırl anan ilet i şi m Eylem Pl anı (iEP) doğrult usunda uygulanmas ıgerektiğin in a l tın ı çizınektedü ve İEP'n in belirtınesi gereken temel hususlan ortaya koymaktadır.5.3.2. İletişim Strııtej isi ve Eylem PlanıYukarıda belirtilen şart lar çerçevesinde, [KG OP Progranı Otoritesi, İKG OP a lt ındak i bilgilendirmeve tanıtım faaliyetleri arasında stratejik bir tu tarlılık sağlanması bak ımından 2007-2013 dönemi içinbir İ leti şim Stratejisi ve Eylem Pl anı (iSEP) hazır lamıştır. iSEP, 11 Haziran 2010'da AvrupaKomisyonu tarafından onay lannıış tır.Finansman A n laşmasının 99(1) Maddesi uyarınca iS EP aşağıdak i h usus l arı içermektedir:

• Bilgilendirme ve tanıtım amaç l arı;• Hedef grup;• İletişim ve bilgi faaliyetleri;• Endikatif bütçe;• Uygulamadan sorumlu idari birimler;• Iletişim faaliyetlerinin izlemesi ve d eğerlendirmes in e ilişkin kriterler.İl etişim Stratej isi ve Eylem Pl a nı 201 1-2013 dönemi için, İSEP' i n uyu l amasıya yönelik olaraktahsis edilen bütçe tahsisatı ile yenilenen IKG OP tedbirleri temelinde revize edilecektir.5.3.3. Genelİletişim Hedeflerii KG OP ile İSEP 3 ana i letişim nedefini takip etmektedir:AB faaliyetleri hakkında kamuoyu bilinci yaratmak ve faydalanıcı ülkedeki operasyonlarhakkıoda tutarlı bir imaj (daha gen i ş olarak tutarlılık) yaratmak amac ı y la !PA yardııııınuı OParacılığıy la dağ ı tılmasını ve fayda l an ı cı ülke vata ndaş l arı üzerindeki etkisinin görülebilirolmas ın ı sağ lamak;• Toplulıığı.ı n rolünil vatandaş iara vurgulamak ve şeffa flı ğı sağ l ama, daha gen i ş olarak OPfon larının mümkün olduğu kadar etkili bir şekilde Ustlenilmesini ve kullan ı lınasını sağlama,ay n ı zamanda da tüm potansiyel faydalanıcılara eşit fı rsatlan garanti etme (daha ge n iş olarakbilgilendinne ve tanıtım)• IKG OP'oiıı uygun il etişim araç l arı ile uygu lanmas ı nı desteklemek.Bu açıdan söz konusu hedeflere u l aşmak için belirlenmiş dört tane bilgi ve iletişim faaliyetitürü bulunmaktadır:• Farkıodalığı artırmak,• Bilgiyi ge li ş tirmek ve yaymak,• IKG Program Otoritesinin, operasyon fayda l anıcılarının ve hibe yararlanıcılarınınkapasitesini gelişıimıek,• !KG OP konusundaki ilerlemeleri ve AB'nin rolünü duy11rmak.Ayrıca, yukarıda da belirtildiğialmaktadır.üzere, iletişim tedbirleri fay d a lanıcılar ile genel toplumu hedef5.3.4. Faaliyetle.r!KG OP 'ıün özel amaçları. doğru ltusunda ve yukanda ifade edilen yasal çerçeve kapsamında,lKG Program OtoıTitesi tarafından üç temel i let.işim faaliyeti be l irl enmişt ir ve 5.2 ve 5.3 'debelirtilen önlemler ı şığında Teknik Ya rdım Projesinin desteğ i ile !KG İ SEP ile uyumlu olarakyürütülmektedir:• Bireylerarası faa liyetler (bilgilendirme günleri, seminerler, konferans lar, eğ ilimler,proje fuarları vs.)• Bas ılı yayınlar (broşür, kitapçık, kitap, teknik el i lan l arı, !KG dergileri vb.)• Yazılı ve görsel bilgi kaynakları (tv rek la mı , fotoğraf ya rı şması, İKG OP ' ııin internetsitesi).

5.3.5. Gösterge Bütçe2007-2009 döneminde İletişim Eylem Planı için İKG OP'nin Teknik Yardım bütçesinden tanıtım vebilgilendirme tedbirlerinin masrafların ı karşılamak için tahsis edilen göstergesel bütçe aşağıdakitablodan görülmektedir:Tablo 106: İKG OP'nin TD'sindcn İletişim Eylem Planına Tahsis edilen Göstergesel BütçeDönemGöstergesel BütçeİSEP 2007-2009 2.000.000€İSEP 2010-2011 2.952.941€ISEP 2012-2013 3.000.000€5.3.6. Yönetim ve UygulamalKG Program Otoritesi bünyesindeki IPA Yönetim Departmanı altında oluşnırulan Bilgi,Tanıtım ve Teknik Yardım Birimi IKG iSEP'in h az ırlan m asından ve uygu l amasındansorumludur ve uygun bölgesel seviyedeki her türlü iletişim şekil ve yöntemini kullanarakmümkiin olan en geniş medya kapsama a l anını hedeflemektedir. Bazı bilgi ve tanıtımönlemlerinin dış kaynaklardan profesyonel hizmete ihtiyaç duyabilceği ayrıca gözönündebu l uııdunılmalıdır (tasarım ve önbaskı, web sayfası, basım, reklam, fotoğraf ve fikir havu z l arıgibi).Birim, Progranı Otoritesi Başkanma aşağıdaki görev ve sorum lulukların yerine getirilmesinde destekverecektir:Komisyon ile İS EP' i müzakere etmek;IPA ile tonlanan diğer progranılar a l tındaki bi l gilend i nıı e ve tanıt ı m faaliyetlerini koordineetme;iKG iSEP'in hazırl anması, uygu l anınası ve değerlendiri l mesi;• Uygun ulusal bilgi ağlarında ve Komisyon bilgi ağlarında İKG OP'yi temsil etmek;• faydalanıcılarla ilgili soruşturma l ar düzenlemek;• Fayda lanıcılar için konulan tanıtım ve bi lgilend i rıne gerekliliklerinin yerine getirilmesininizlenmesi ve kontrolü;Bilgi materyallerinin geliştiril mesi, üretilmesi ve dağıtılması;• Kamusal etkinlikterin hazırlanınası ve uygu lanması;• Taşerona verilen hizmetlerin yönetimi;iSEP'in izlemesi ve değe rlendirmesi;• İç etkinJikterin ve eğitimleri u koordinasyonu.

• Kadınlar, gençler,özürlüler ile diğerkonınınaya muhtaçkişi l er için eğitimler veistihdamları yoluylasosyal enteı;,>Tasyonailişkin güç l endirilmişpolitikalar•· • K adıniann iş gücünekatılımınıkolay l aşt ı rmak için,çocuklar için kreşler veyaş lı lar için gündilzbakım evleri dahilolmak üzere; eğiti m,kurs ve iş olanaklarısağlayan koordinasyonuve etkinliği artırı Im ışsosyal hizmetler.• Özellikle özürlüleriniçgücü piyasasınaentegrasyonununsağlanması amac ı yla,içgücü piyasası vesosyal konımaalanlarında kurumlar ilemekanizmalar arasındadaha iyi birkoordinasyon ile işl erlik• İşgücO piyasası eğitimDaha önce ta rımd a ç alı şm a kta olanlar dibil olmak üzere, kadınların • Kadın l ara yönelikIşgücüne ka tılıml a rını t eşvik etmek ve kadın i s tihd a mı n ı a r tırm a k girişimeilik kurslarınaBu tedbir a l tındaki faaliyetleri yönlendirecek nitelikte işgücü piyasasıanalizieti ve araştınnal arı.Kadınların işgücü piyasasında k arşılaştığı engellerin tanımlanmas ıiçin sınırlı say ı da gerçekleştiri lecek nitel ve nicel araştırmal ar ilekadın istihdamını hedefleyen tedbirler için etki analizleri.Ev tabanlı çalışan kadınların karşılaştığı zor lukl arın giderilmesineyönelik faaliyetler.Kamu kurum l arı ve sivil toplum örgütleri de dAhil olmak üzere ilgilitaraflar veya kadın istihdam ı nı hedefleyen hizmetler arasında dahagüçlü bir işbirliğinin temin edilmesine yönelik faaliyetler.DüzgUn iş gll ndemini de dikkate alacak şeki l de riskli işlerde çalışankadın l arın desteklenmesine yönelik faaliyetler.Kadın l ar için yeni iş a lanları açılmasına dair faaliyetler.Kad ın iann işgücü piyasasına katıl ı m l arın ı sınırl ayan engellerinazaltı l masını destekleyecek faaliyetler.işgücüne dlihil olmayan ve daha önce tanında çalışmış olan kadın l arayönelik özellikle iş garantili mesleki eğitimler de dahil olmak üzereaktifişgllcU piyasası tedbirleri.Özellikle yukarıdaki diğer faaliyetlere katı lan kadın l ara yönelikolarak, çocuk ve yaşlı bakımı faaliyetlerinin desteklenmesi,Gerekli etıitiml er safUanarak kadın l arın bakım hizmetieti a l anındaistihdam edilmeleri yoluyla çocuk ve yaşlı bakımı hizmetlerisaglayacak faa.liyetlerin desteklenmesiKadınlar için slaj/çıraklık firsatlarının arttırı l ınasına yönelikfaaliyetlerHedef grupta yer alan kadınlara kariyer yönlendinne hizmetleriverilmesine yönelik faaliyetlerMali destek mekanizmaianna erişime yönelik danışmanlık, ell,itirn vedestek verilerek kadınların giri şimci olabilmelerinin sağlanması, bualandaki kurumlar arasındaki işbirl iği mekanizmalarınınkat ı lan kadın sayısı• Slaj/çı raklıkprogramlarındanfaydalanan kadın sayısı• istihdam garantili kurslarakatılan ve danışmanlık veyönlendirmehi:ıınetlerinden yararlanankadın say ı sı

ve öj;'Tetim ile sosyaliçerme politikal arıa l anlarındaki bölgeseltiırklılıklara i l işkinstratejik yaklaşım• Azaltılmış işsizlik(özellikle k ı rsalalanlardaki gençlerarasında), dUşUrUlmUşkayıt d ı şı istihdamdüzeyi ve özelliklekadınlar için aıtırılmışistihdama katı lı m oranı(önceden tarımdaistihdam edilenlerdahil).• Azaltılmış işsizlik(özellikle kırsalalanlardaki gençlerarasında), düşürülmüşkayıt dışı istihdamdüzeyi ve özelliklekadın l ar için artırılını şistihdama katılım oranı(önceden tarımdaistihdam edilenlerdahil).desteklenmesi• işbirlikçi bir yöntem tabanında diğer fon sağ l ayıcıları, IPAbileşenleri, ulusal programlar ve özel kuruluş l ardan sağlanacakfonların kaldıraç ve tamamlayıcı olarak kullanılmasına ilişkinfaaliyetler.• Kadın istihdamını desteklenmesini ve işgUcU piyasa sındaki kadınlarındurumlarının iyi l eştirilmesini hedefleyen politika ve projeleribütünleyici faaliyetler.• Kadın çalışan istihdam edilmesine ilişkin zorlukların azal tılmasınıamaçlayan mali teşvikler gibi ulusal planiann uygu l anmasınındesteklenmesi.• Yukarıda sayılan faaliyetlere katılan kadınlar için çocuk ve yaşlıbakım hizmetlerinin geliştirilmesi.Genç isti hdam ının a r t ırılması• Bu tedbir altındaki uygulamaları yönlendirecek nitelikte işgücilpiyasası analizleri ve araştırmaları.• Gençlerin işgücü piyasasına katıl ı mının önündeki engellerintanımlanması için sınırlı sayıda gerçekleştiri lecek nitel ve nicelaraşt ı rmalar ile genç ist i hdamını hedefleyen tedbirler için etkianalizleri• Kamu kurumları , STK'lar, üniversiteler ve özel sektör dahil ilgiliaktörlerce genç istihdam edilmesini hedefleyen hizmetler arasındakieşgUdUmUn iyileştirilmesine yönelik faaliyetler.• DUzgOn i ş gUndemini de dikkate alacak şekilde riskli işlerde çalışangençlerin desteklenmesine yönelik faaliyetler.• Gençlerin istihdam ekseninde yeteneklerinin ge l iştiri l ebilmesi içinsosyal ve kişisel ilerlemelerinin desteklenebilmesini sağlayacakmerkezlerin kurulması ve iyileşti ri l ebilmesine destek.• Örneğin gerekli beceri ve vasıfların önceden belirlenebilmesiamacıyla KOBi'lerle işbirliği kurarak, gençlerin istihdamedilebilirliğinin arttırılması.• Girişimcilik kurslarıııakatılan genç sayısı• İstihdam garantili kurslarakat ıl an genç sayıs ı• Staj ve çıraklıkprogramiarına katılan gençsayısı• Kariyer yönlendirmehizmetleri dahilyönlendirme, danışman lı khizmetlerinden yararlanangenç sayısı

• Kayıtdışı istihdamdüzeyinde düşme• Aktif işgücü programları içerisinde, işgücü piyasasının ihtiyaçlarınayönelik olacak şeki lde danışmanlık ve yönlendirme dahil olmakOzere, özellikle istihdam odaklı, mesleki eğiti m programlar ıuygulanması.• Gençlerin girişimci olabilmeleri için eğitilmeleri, bu eğitimierinsonuçlannın dOzenli olarak izlenebilmesi ve girişimcilik becerileriningeliştirilebi l ınesi için sistemlerin oluşturulması ve gereken malikaynaklara erişmelerine yardım edilmesi.• Şirketlerin çalışına şartlann ın iyileştirilebilmesi için teşvik ve destekyöntemlerinin ge l işti r i lmesi yo luyla özellikle öğrenc il er için staj ve işbaşında eğitim imkanlannın yaygın l aştırılması.• Öğrenciler ve genç işsizierin okuldan iş hayatına geçişlerinikolaylaştırmak adına karlyer yönlendirme hizmetlerinin geliştiri l mesi.• Okuldan iş hayatına geçişi kolaylaştınnaya yönelik faaliyetler.• Işbirl i kçi bir yöntem tabanında diğer fon sağlayıcı l an, lPAbileşenleri, ulusal programlar ve özel kuruluşlardan sağlanacakfonların kaldıraç ve tamamlayıcı olarak kullanılmasına ilişkinfaaJi ye tl er.• Genç istihdamını iyi l eştinneyi hedefleyen politika ve projelereyönelik bütünleyici faaliyetler.• Girişimcilik ve yenilikçilikle ilgili yanşmalar düzenleyerekgirişimcilik ve yenilikçilik kültürünün yaygınlaştırılması.Kayıtlı istihd a mı n teşv ik edilmesi• Bu tedbir altındak i uygulamalan yönlendirecek nitelikte ve yapısalbir tanımlama içerecek şekilde kayıt dış ı istihdama yönelik olaraksaha araşunnaları/işgücü piyasası analizleri,• Kayıtlı istihdam al anında daha önce yapılan faaliyet lerin takibi vedeğerlendirilmesi• Bölgesel istihdam ortaklıkları kurarak kayıtlı istihdamı sosyaltaraflarm katılımlarıy la ortak bir biçimde yaygınlaştırmak• Kayıt dışı istihdam ile mücadeleye ilişkin olarak Sosyal GüvenlikKurumu ve ÇSGB çalışan ianna ve sosyal tarafıara yönelik e~timfaaliyetleri ve kayıtlı istihdam ile iş sağlığı ve güvenliğinin önemineilişkin bilinç artırma faaliyetleri• Sosyal Güvenlik Kurumu ve diğer ilgili kurumların merkezi/yerel• SGK ve sosyal taraflararasmda kurulan yerelişbirliklerinin sayısı• Merkezi ve yerel düzeydedüzenlenen eğitimierekatılan SGK personelisayısı• Ilgili taratların kayıtlıistihdamın teşvikedilmesine yönelik olarakyaptıkları ikili projelerinsayısı• Kayıtlı istihdamıdestekleyen çeşit l i

• Ülke çapında niteliklive yaygın aktifişgUcOpiyasası po litikalarınıetkin olarakuygulayabilenmodemleştirilmiş vegüçlendiri lmiş kamuistihdam hizmetlerininyanısıra işgllcllpiyasası , eğitim veöğret i m ile sosyaliçerme politikalarıkonularındak ibölgeselfarklılıklara ilişkinstratejik bir yaklaşım.dOzeydeki teftiş kapasitelerinin gOçlendirilmesi• Küçük esnaf ve KOBİ'lerde kayıtlı istihdaının yaygınlaştın l ınasınayönelik tedbirler• Kay ı t lı istihdam konusunda, çalışan ve işverenlerde farkındalıkarttırı lm ası• Kayıt dışı çalışanlar için mesleki eğitim de diihil o lmak üzereeğitimler sağla nınası• Yerel makamlar, sivil toplum kuruluşlan ve medyanın kayıtlıistihdam, sosyal güvenlik ve iş sağlığı ve güvenliği konularında dahaçok sorumlu luk almasın ı sağ layarak ulusal ve yerel düzeydefarkındalığın arttırılmas ı• Birden çok kurumun birlikte kullanabileceği yeni bir ortak veritabanıoluşturulması ve çalışır hale getiril mesi, izleme amacıyla kurulmuşolanlar da diihil olmak üzere mevcut veritabanları arasındakikoordina.~yonun arttın lm ası• i ş sağ lı ğı ve güve nl iği konusu da dahil o lmak üzere düzgün iş ilekay ı t dı şı ve riskli işlerin kötü taraOarı hakkında farkındalığınarttınlmasını hedefleyen faaliyetler• Firma l arı iş hukukuna dair dOzenlemelere gönüllü o larak uymalarıkonusunda cesaretlendirecek faaliyetler.Kamu istihdam hizmetlerinin kalitesinin artırılması• Kamu istihdam servislerinin veri lmesi üzerine odaklanarak, bölgeselofisleriyle beraber ÇSGB, lŞKUR ve diğer kamu kurumlarınınkapasitelerinin güçlendiri lınesi.• ÇSGB'nin, işçi ve i şveren aj ans l arının il başkanlıklarıyla beraberkapasitesinin geliştiri lm esi ve istihdam stratejileri uygulaması• Çeş i tli aktif işgOcU program larından yararlanan kişilerin durumlarınınizlenmesine yönelik mekanizmaların ge l iştirilmesi• illerdeki IŞKUR personeline, iş bulma hizmetleri ve farklı hedefgruplan için beli rlenmiş kariyer danışmanlığı hizmetleri ile ilgilieğitim ler verilmesi• Daha iyi hizmet sunabilmek için, yeni atanmış Iş ve MeslekDanışmanlarının kapasitelerinin gel i ştirilmes i• lS KUR hizmet noktal arı olarak hizmet veren kurum ve kuru I liŞlarınıneğitimierin toplam katılımcısayısı• İzleme mekanizmalarınınsayısı• Kamu istihdamhizmetlerine ilişkin olarakdUzenlenen egitimlerekatılan iŞKUR ile ÇSGBpersonelinin sayıs ı• Meslek klüplerinin sayısı• Yeni ISK UR ModelOlislerinin sayısı

• Özellikle özürlüleriniçgücü pi yasasınaentegrasyonununsağlanması amacıyla,içgUcU piyasası vesosyal korumaa l anl arında kurumlar ilemekanizmalar arasındadaha iyi birkoordinasyon ile işlerlik• lşgücü p i yasasınınihtiyaçlanylauyumlaşt ı n l mış eğitimve öğret im; özelliklekız çocuklan içinmesleki/orta eğitim veöğretimin tercihedilebilirl iğininartı rıl ması.• Eği tim hizmetlerinedaha eşit eri şim.kapasitelerinin arttırı l mas ı••••için eğitimll istihdam ve iş eğitimi k u rullarınm kapasitelerinin, il/yereldüzeylerde istihdam eylem planları oluştumı a ve uygulama bakışaç ı s ı yla ge l işt i ri lmes i .Meslek kulüplerinin kurulması ve desteklenmesiKamu istihdam hizmetleri temini alanında üniversitelerle işbirliğ i nidestekleyecek eylemler.Model ofisierin ve diğer gerekli hizmet n okta l annın işlevselliğ i nidesteklemek için teknik destek sağ lamakUygunluk ve beceri ihtiyaçla rı nın erken belirlenmesi için testbataryasını kuvvetlendimıek ve, bir fizibilite çalışması 1 ihtiyaçanalizini müteakip, profesyonel k uruluş l arla işbir liği içinde uygun işalanları belirlemek• Üniversitelerde ve belediyelerdeki I Ş KU R inibat noktalannda kariyermerkezleri ku ru l masını desteklemek• Kamu istihdam hizmeleri alanında sosyal ortaklar ve özel sektörleişbirliği teşvik edecek eylemler.Ba ş ta kadınlar olmak üzere insan kaynaklarının geli ştirilmesi ''e i şpiyasas ına erişim için o kuilaşma nın artı rılma sı• Hali haz ı rda ayrılmış bulunan ya da terk etme riski bulunan özelliklekız çocuklarını belirleme ve izleme sistemleri getiren faali yetler• Bu tedbir altında uygulanacak işlemlere rehberlik etmek amacıylaanalizler ve araştımıalar• Uzaktan eği tim fırsatlan sunmak• Özellikle k ı z çocukların ın okula dönmesi için aileler ve öğrencilereteşvik l er sunmak• Okullarda mesleki rehberlik hizmetlerinin nicelik ve nitelik olarakarttırılması• Eğiti m i desteklemek üzere ebeveynler, sivil toplum kuru l uşları veeği t im personeli için rol modelleri ve medya kampanyalanaracılığıyla eği tim programları ve farkındalık arttımıa kampanyalarıge l iştirmek.• Kadın iann insan kaynaklarının ve işgüefi piyasasına erişiml eri n i n• Mesleki Rehberlikhizmetleri eğitimine katılanpersonelin say ı sı• Eğitim verilen ebeveynleri nsay ı sı• Kızlarını okulagöndermeleri için iknaedilmeye ça lı şılan ve ayrıayn ziyaret edilen ailelerinsayısı• Teçhiz edilen okullar ileyurtla rın sayısı

• Yaşam boyu ögt"enmeiçin daha tutarlı vekapsamlı stratejileringeliştirilmesi veuygulanması yoluylagel iştiritmiş yaşamboyu öğrenmeolanaklarıartırı lm ası bakış aç ı sıyla kız çocu k larının eğitimini desteklemek içinhükUmet, sosyal ortaklar, belediyeler, yerel yönetimler, eğitimkurumları, üniversiteler ve STK'lar arasındaki işbirliğine dayalıfaaliyetlerin arttırılması.• Psikolojik ve rehberlik hizmetlerinin kalitesinin artın iması veözellikle yatılı okullarda daha iyi eğitim şart l arının sağ l anmas ı .• Özellikle kız çocuk ları için yerel yönetimlerin, sivil toplumun vemedyanın, kendilerini eğitime katılım konusunda daha fazla sorumluhissetmelerini sağlayacak projeler yürütmek• Kızların okuldan ayrılma ve devamsızlıklarını ortadan kaldırmakamacıyla rehber ve danışmanlık hi zmetleri sağlayıcıianna eğitimlervermek• Erken uyarı ve belirleme sistemleri gibi yenilikçi yollar vemekanizmalar geliştirerek, okuldan erken ayrılışı belirlemek veönlemek• Okuldan erken ayrılmış veya kaydı silinm i ş öğrenciler için özelmOfredat geliştirmek• Okuldan erken ayrı lmı ş veya kaydı silinmiş öğrenci l er için ikinci şansokullarını ve yakalama eğitimini desteklemek• Mevsimlik işçi ve göçebe çocuklar için destek kurs l arı ve kurslarısunacak merkezler kurmak• "Servis ile eğitim" desteklenerek okula ulaşırnın kolaylaştırıtmasınısağlamak• Diğerlerinin yanında, aileler, eğitim personeli, öğrenciler, okulanerken ayrılanl ar, kaydı silinenler, yerel yönetimler, STK'larıkapsayan araştırmalanket yapmak.Mesleki ve Teknik Eğitimde eğitimin içeriğinin n niteliğininiyileştirilmesi• Belirmekte olan yeterlilik ihtiyaçlarını önceden saptayabilmek içinsosyal ortaklar ve borsalarla işbirliği içinde analizler yapmak• Geliştirilmiş meslek standartlarına ve beliren yeterlilik ihtiyaçlarınauygun olarak, özel sektör ve sosyal ortaklarla i şbirliği içinde, birbirinitamamlayıcı nitelikte olan Meslek liselerinde ve meslek yüksekokullarındaki nıUfredatın gözden geçirilmesine ve yeni modülerprogramlar geliştirilmesine devam edilmesi• Meslek liseleriııdeki veMeslekyüksekoku llarındakigeliştirilmiş/revize edilmiş veyauygulanmış modülerprogram sayısı• Sektördeki farkındalı~ıartımıaya yönelik özelsektör! e is birliği içerisinde

• Çalışma temelli öğrenme şernaları geliştirmek• Meslek liselerinde, meslek yüksek okullarında ve üniversitelerdegüncelleştirilmiş müfredata uygun olarak öğretmenierin meslek içieğitimine yönelik sistematik yapılar/modeller geliştirilmesi.• Mesleki Eğitim kurumlarının ve llniversitelerin kapasiteleriniarttırmak için fizibilite çalışınaları• Pilot meslek okullarının ve üniversitelerin ekipınan kapasitesiniarttırmak• Meslek yüksek okulları ve üniversitelerin mesleki rehberlik vekariyer rehberliği hizmetlerini arttırmak• Çırakl ı k sistemindeki teorik eğitimler için yenilikçi uygulama eğitimmerkezleri geliştirmek ve MEB ile özel sektör arasındaki protokolsayısını arttırmak• Meslek liselerinde, Meslek yüksek okullarında ve üniversitelerdekiöğrenci l erin özel sektör ile buluşmasını sağlayacak kariyer gilnleri,seminerler ve konferanslar düzen l enınesi• Meslek 1 iseleri nden, meslek yilksek okullarından ve üniversitelerdenmezun olan öğrenciler için izleme sistemleri geliştirilmesi• Mesleki eğitim kunıınları, üniversiteler, sosyal ortaklar ve özel sektörarasında ortaklık mekanizmaları kurmak• Mesleki eğitim okulları ve üniversitelerde, personel geliştirme veyenilikçi eğlemleri kapsayan kalite kontrol sistemi kurmak veuygulamak• Mesleki eğitim öğrenc i leri, üniversite öğrenci l eri ve mezunlar için iştemelli öğrenme şernaları 1 programlarını (iş sırasında öğrenim)desteklemek• Mesleki yeterliliklere dayalı eğitim modülleri ve programl arıgeliştirmek• Öğrenciler için staj ve iş sırasında öğrenim faaliyetlerinikolaylaştırmak• Teknoloji faktlitelerinin kapasitelerini arttırmak ve aralarındaki bağıgeliştirmek• MEB'in kapasitesinin geliştirilmesi için kalite konularında uzmanlıksağlayacak eğitimler bağlamında MEB personelini desteklemek• Okuldan ayrı lan ve kaydı silinen öğrenci l ere okul derecesi sunmakorganize edilen takvimebağlanmış ve kapsamlıfarkındalığıartırmaetkinliklerio sayısı• Sosyal ortaklar, özel sektörve mesleki eğitimkurumlarıortaklıksayısı• Kapasitelerini vearasındakiprotokollerininprogramlarını artıranüniversitelerin sayısı• Yeni güneelleneomüfredata göre düzenleneneğitime katı l an MEÖkurumların ile üniversitepersonelinin sayısı

• Ortaöğretim mezunları içinaraştırmalçalışma alanınayönelik daha fazla alternatifyol• Yaşam boyu öğrenme içindaha lutarlı ve kapsamlıstratejilerin geliş tirilmesi veuygulanınası yoluylageliştiri lmi ş yaşam boyuöğrenme olanaklaniçin uzaktan öğrenme faaliyetlerini desteklemek• Teknoloji fakülteleri de dahil olmak üzere, üniversitelerinkapasitesini iş s ı rasında eğitim uygulamalarıyla arttırmak• Öğretmen eğitiminde üniversitelerin kapasitesini arttırmak• Üniversitelerde kariyer merkezleri k-urmak• Söz konusu fakü,llelerin akreditasyon sürecinde teknolojifakliltelerinin kapasitesini arttınna k• MEÖ Öğretmen Eğitimi (TT) Merkezleri için programlar geliştirmekve bu merkeziere gerekli ekipman sağlamak• MEÖ TT Merkezleri leurmak için Teknoloji Fakültelerinidesteklemek ve eğitim kalitesini arttırmak• Eğitimin kalitesini arttırmak için üniversiteleri desteklemek veüniversilelerle özel sektör arasında bağ kurmakYaşam boyu öğrenme için gerekli olan tutarlı ve kapsamlı stratejilerinuygulanmasının ve geliştirilmesinin teşviki• Örgün ve yaygın mesleki eğitim kurumlarında başta kadınlara olmaküzere yetişk i nlere temel becerilerini ve bu becerileri daha dageliştirebilme l erini sağlamak için egitim verilmesi• Iller düzeyinde, Ulusal Yeterlilikler Sistemi paralelinde, yerelleşmede dilhil olmak üzere, MEB'in rolü, misyonu, kapasitesi veiş lev lerinde temel reformların kolaylaştırılması• Avrupa Yeterlilikler Sistemi ile uyumlu tamamen işlevsel bir UlusalYeterlilikler Sistemi kurulması için Me.~leki Yeterlilikler Kurumu(MYK) ve VOC-TEST merkezlerinin desteklenmesi, yetkinlikleriölçmek/değerlendirmek için ulusJararası standartlarla kJyasyapılabilecek bir sistem kurulması• Ulusal Yeterlilikler Sistemi ile uyumlu eğitimakreditasyon kurumlarıile ak.redite olmuş eğitim ve öğretim kurumlarının kurulmasının veyageliştirilmesin in desteklenmesi• Ihtiyaç duyulan ve talep edilen alanlarda modüler mesleki eğitimprogramları geliştiri lmesine devam edilmesi ve öğretmen l er içinhizmet içi eğitim ler geliştirilmesi• Yaşam boyu öğrenme ile uyumlu istihdam edilebilirlik kursları verenörgün ve yaygın eğitim sağlayıcıları, iş dünyas ı , STK'lar ve sosyalortaklar arasında ağl ar kurulması• Meslekibilgitestaçısındansertifıkalandırı lansay ı sıve b ec eri 1 eredilen vekatılımcı• Yetkili organlar tarafından uygunbulunan Birikmiş MeslekiStandartlar ile Yeterliliklerinsay ı sı• Temel beceri kurslarındansertifıka alan katılımc ı sayısı• Akredite olan Eğitim ve ÖğretimKurumlarının sayısı• YBÖyaygınlaştırılmasınakültürününyönelikeğitimiere katılan öğretmenierinsayısı• İzleme( göstergelerin

• Ortaöğretim mezun l arı içinaraştırma/çalışma a l anınayönelik daha fazla alternatifyol• Yaşam boyu öğrenme içinda ha tutarlı ve kapsam lıstratejilerin gel i ştiri lm esi veuygulan mas ı yoluylagel i ştiri lın iş yaşam boyuöğrenme olanakları• Kapsamlı bir çerçevenin nitelik ve yeterliliklerin tam transferinidestekleyerek ya resmi ve özel eğitim - öğ reti m seviyeleri arasında yada ECVET ve EQF'e daya lı sektörel ve kurumsal sın ı rlar arasındaoluşt urulm as ı• Ulusal yeterlilikterin tanınmas ı için sosyal ortaklar ve ilgili kamukurum l arı arasında sektörel diyalog sağlanması• YBÖ için yeni izleme, değerlen d irme ve ölçme metotlangel iştiri lm esi ve uyarla nmas ı ile; bu metodları n uygulan ın as ı içi nöğretmenierin eğitilmesi• Önceki ögrenmenin tan ınması için usul ve yöntemlerin ge l iştirilmesi• YBÖ kUltürtınU Ülkede yaymak için öğretmenteri n sektörde teknikeğitim alabilmelerine yönelik bir modelin ge l iştiri l mesi ve bukültürün uygulanmasının desteldenmesi• Eği tim ve istihdam alanlarında rehberlik ve kariyer danışmanl ığısi stem ın ın, özel iş bulma ajanslan da dahil olmak üzere,güçlendirilmesi• Yaşam boyu öğrenme kapasitesi oluşturmak için ilgili paydaşlararasın da i şbirl i ğinin ve koordinasyon un artın imas ı• Kamu eğitim merkezlerinin kapasite ve iş l evin in geliştir il mes iInsan sermayesine daha fazla y atırım yaparak i ş çi ve iş verenlerin uyumyetene~iı:ıin arttırılma s ı• Bel i r lenm iş sektörlerdeki eğitim taleplerinin tanımlanmasına yöneli kve işveren araştırmalan gerçekleştiri l mesitamamlayıcı ve yeni işçi• Yerel işgUcO piyasasın ın arz ve talebinin analiz edilmesi ve e~i timih tiyaç l arının değe rlend iril mes i• i şveren l eri n teşvik edilmesi yoluyla, KOBi çalışanlarına devam lıeğitim sitemleri gelişt i rilmes i• İş organizasyonlarının yenilikçi ve sOrdUrtılebilir şek i llerinintas ar ianmas ına yönelik i şverenl er için eği tim t erin gel iştirilmesi• Tarım a l an ında çalışan işveren ve işçilere yönelik modemize edi lmişeğitim programlarının geliştirilmesi ve organize edilmesi• KOBi' ler ve üniversite devam lı ej!itim ve araştı rma merkezleri, kamuve özel mesleki eği ti m k urumları , STK' lar, sosyal ortaklar, kamukurumlar ı ve iş l etmeler arasında protoko11er ve veri tabanları gibisOrdUrOlebilir a~ann geliştirilmesige l iş tiri l mesidahil),değerle nd i rme ve YBÖ'nünölçülmesine yönelik yeniyöntemler Uzerine eğitilenöğretmen i erin sayısı• Eğit i nı i htiyaç anal izisonrasında işorganizasyonl arındakieğitimiere kat ı lan çal ı şansayı sı•Eğit i m ihtiyaç analiziso n ras ında oraganize edileneği tim f ere kat ılan işverensay ı sı•Uyum yeteneğiningel i şt i r ilmes i konusundadanı şmanlık hizmetlerindenfaydalanan kurumları nsayısı•İ ş organ izasyonlarını ,tekniklerini vs. gelişt i ren

• Kadınların iş güclinekatılımınıkolaylaştırmak için,çocuklar için krcşler veyaşlılar için gi\ndllzbakım evleri dahilolmak üzere özellikleözel itina gösterilmesigereken kişilere yönelikeğitim, kurs ve iş• Sosyal ortakların, üniversitelerin kamu ve özel mesleki egitimkurumlarının, sanayi ve ticaret odalan nın, STK'lann, kamukunımlarının ve işletmelerin eğitim kapasitelerini arttırmak içindestek sağlanması• Işverenlerin insan kaynaklarına daha fazla yatırım yapmalarınayönelik faaliyetlerin teşvik edilmesi• Şirketl erde insan kaynakları ve Ar-Ge bölümlerinin oluşturu l masınındesteklenmesi• İşçi ve işvereniere yönelik internet temelli bir eğitimin ge l iştirilmesi• Aile şirketlerinin kurumsallaşmasının desteklenmesi• Yenilikçiliğin desteklenmesi ve işletmelerin, işçilerin ve işverenlerinkapasitelerinin küresel değişimlere uyumluluklar ı nı art ı racak şekildegüçlendirilmesi• İşletm elerin insan sermayesine yatınm l arını artırmak için destekmekanizmaları oluşturmak (örn. İnsan sermayesine yatınm yapanişletmelerin desteklenmesi)• İş camiasının Ar-Ge kapasitesinin artırılması için üniversite - işletmeetkileşimini artırmak ve akademik, araştırma ve ekonomik sahalardadaha iyi koordinasyon un oluşturulması• İşçi ve işverenlerin uyumlu luğunun izleme, değerlendinne veölçülmesi için yeni metotların ge li ştiri l mesi ve uyarlanması• işçi ve işverenlerin uyumlu l uklannın artırılınasına yönelik sektörelrehber oluşturulması için sektörel diyalogun geliştirilmesi• İşletmeleri işçi ve işverenler aras ı nda bilgi değişiminin sağlanması.• İşletmeler için mali mühendislik araçlannın desteklenmesiOzel Itina gösterilmesi gereken kişilerinistihdam edilebilirli~ininartırılması için işgücü piyasasına erişimlerinin kolaylaştınlması ve işgücüpiyasasına girişlerinin önündeki engellerin ortadan kaldırılması.• Bu tedbir altında yürütlllen operasyanlara yol gösterm esi içinharitalama çalışmalan da dahil olmak üzere, özel itina gösterilmesigereken kişiler üzerine nice) ve nitel araştırma yapılması• Özel itina gösterilmesi gereken kişilerin işgilcll piyasasınaentegrasyonunu artıracak aktivite ve imkanların uygulanınası• Özel itina gösterilmesi gereken tüm kişilerin istihdam edilebi li rli ğininişveren sayısıRehabilitasyon,damşmanlık ve kamuistihdam rehberlikhizmetlerinden yararlananya da yönlendirilen özelitina gösterilmesi gerekenkişi l erin sayısıÖzel itina gösterilmesigereken kişilere karşıön yargı ları ve kalıpları

o l anak l arı sağlayansosyal hizmetlerinkoordinasyonunun veetkin l iğinin artı rı lması• Kadın l ar, gençler,özürlüler ile diğerkorunınaya muhtaçkişiler için eğitimler veistihdamlan yoluylasosyal entegrasyonailişkin güç l endiri lmişpolitikalar• Kadınların iş gücünekatılımınıkolaylaştınnak için,çocuklar için krcşle r veyaşlı l ar için gündüzbak ı m evleri dahilolmak uzere; eğitim,kurs ve iş olanaklarısağlayan koordinasyonuve etkinliği artı rı lmışsosyal hizmetler.• Ülke çapında niteliklive yaygın aktifişgücüpiyasası po li tikalarınıetkin o larakuygulayabilenmodemleştiri l miş vegüç lend i rilmiş kamuistihdam hizmetlerininyanısıra işgUcüartırılınasın ı amaçlayan AIPP'Ier ve mesleki eğitimler• İşgücü p i yasasına erişimlerinin kolaylaştırılması amacıyla özel itinagösterilmesi gereken kişi lere yönelik rehabilitasyon programları• Özel itina gösterilmesi gereken ki şi l ere yönelik önyargıların veaynıncılığın ortadan kaldırılmasını amaçlayan farkındalık arttıncıfaaliyetler.• Özel itina gösterilmesi gereken kişilerin istihdam ve sosyal korumaalanlanndaki karnu hizmetlerine erişim konuJanndabilgilendirilmelerini amaçlayan farkı ndalık ve bilinç arttırıcıfaaliyetler.• Özel itina gösterilmesi gereken kişiler için kişiye özel rehberlik vedanışmanlı k ve uygun iş bulma hizmetleri.• Özel itina gösterilmesi gereken kişiler için, istihdanı a yönelik sın ı rl ıçevrimiçi (online) eğitim• Özellikle "gecekondu" ı bölgelerinde, özel itina gösterilmesi gerekenkişilerin istihdam ve işgücü piyasas ın a entegrasyonuna katkıdabulunacak e~tim merkezlerinin kur u l mas ı• Bölgesel ve merkezi kurul uş l arda çalışan personelin, özel itinagösterilmesi gereken kiş i lerin özellikle de işgücü piyasasındak i özelihtiyaçlar ına yönelik eğitilmesi• Girişimc i l iğe yönelik aktivitelerinin desteklenmesiOzellikle özel itina gösterilmesi gereken kiş il erin işgücü piyas a sına di bilolm al a rının kolay la ş tırılmas ı amac ıyla i.şg ll ctı piyasası ve sosyal korumaal an la rındaki kurumlar ve mekanizmala r a ra sında daha iyi bir i şleyi ş vekoordinasyonun sağlanma sı• İstihdam ve sosyal koruma alan larındaki kamu hizmetlerinin kalitelibir biçimde sunumuna yönelik olarak personelin eğitilmes i.• İşgücü piyasası karşısında özel itina gösterilmesi gereken kiş il erindurumu (sosyal güvenlik ve sağlık sistemlerine kayı t lı olunması,sosyal hizmetlerden yararlanı p yararlanılmamas ı , eğitim düzeyi, yaş,kınnaya yöneli kfaaliyetlerin say ı sı• Özel itina gösterilmesigereken kişileri kamuhizmetlerindenfaydalanmalan konusundafiırkındalııl,ı artırmafaaliyetlerinin say ı sı• Özürlülerle ilgili hizmetlereyönelik eıı,i timlere katı lansosyal koruma kurumları ileilgili diğer kurumpersonel ini n say ı s ı.• Kurulan ortak izleme veanaliz etme sistemininsay ı sı.• Merkezi veritabanı, izleme1Kırsal alandan büyük şeh i rleri n dış çeperlerine göç eden kişi l er tarafından kısa sttrede ve gerekli izinler alınmaksızın inşa edilen dttştlk maliyetli apartmanlardaireleri veya evi er.

piyasası, eğitim veöğretim ile sosyaliçerme politikalarıkonulanndaki bölgeselfarklılıklara i lişkinstratejik bir yaklaşım.• Başta kırdan kente göçeden vasıfsız işgücüiçin olmak üzere hemk ı rsal alanlarda hem dedaha çok ihtiyacı olankentsel alanlarda(gecekondu) eğitimleri le aktif işgücü piyasasıgiriş i mlerine daha iyieriş im• Kadınlar, gençler,özürlUler ile diğerkorunmaya muhtaçkişiler için eğitimler veistihdamları yoluylasosyal entegrasyonai l işkin güçlendirilmişpolitikalar• Özellikle özürlüleri niçgücü piyasasınaentegrasyonununsağlanması amacıyla,içgücü piyasası vesosyal korumaalanlannda kurumlar ilemekanizmalar aras ındadaha iyi birkoordinasyon ile işlerlikmesleki nitelikler vs.) ile ilgili olarak mevcut tllm ve ri taban i arındansağlanan bilgi ak ı şının tek bir veri tabanında birl eştiTileceğimerkezi/yerel düzeyde ortak veritabanının, izleme ve analizsistemlerinin geliştiri l mesi. (Bu ortak veri tabanı, çapraz kontrolleryapı l abilmesi, hizmetlerin ve kaynak l arın etkinliğinin artın i ması vekötüye kullanımların önlenmesi amacıyla sivil toplum ku ruluşlar ı veyerel makamlar da dahil olmak üzere tüm ilgili kurumlarcakullanılabilccektir).• Ortak veritabanın ı n oluşturulması, kul l anılınası ve uygulanması nai l işkin personele eğilim verilmesi.• Kamu istihdam kurum l arı , sosyal koruma kurum l arı, STK'lar, sosyalortaklar ve yerel idareler arasında merkezi ve yerel düzeydeortaklıkların ol uşturu l ması• Daha iyi ilişkiler kurulması ve özel itina gösterilmesi gereken kişileriçin kaliteli hizmetler sağ l anınası amacıyla personel eğitimiverilmesi.• Özellikle "gecekondu" bölgelerinde yaşayan, özel itina gösterilmesigereken kişilerin kamu hizmetlerine eri şimini sağlamaya katk ı dabulunacak gezici ekiplerinin kurulmasına destek verilmesi.• Kendilerine sağlanan hizmetler hak kında özel itina gösterilmesigereken kişilere ve önyargı lar ve kalıplar ile mücadele etmek içinişveren iere yöne! ik farkmdalık artırıcı aktiviteler. Uygulama veizleme bazında hizmet sağlayıcıların kapasitelerinin artırılması.• Veri toplama ve istatiksel analiz konularında çalışan personelinkapasitesinin geliştirilmesi.ve analiz sistemine kay ı tlıözüriUierin sayısı.

Ulusal, bölgesel ve yereldüzeydeki kamu hizmetleriile kamu kurumlarınınverim l iliği ile kurumsalkapasiteleriningüçlendirilmesiişgUcUne katılımınıartırılarak daha fazla insanıistihdama çekmek veistihdamda tutmak veözellikle gençler arasındaişs i zlik oranını azaltmak.Önceden tarımda çalışanlardahil olmak üzere,kadınların işgücünekatılımlarını teşvik etmekve kadın istihdamınıartırmakGençlerin istihdamınınartırı l masıKayıtl ı istihdamın teşvikedilmesiKamu istihdamhizmetlerinin kalitesininartırılmasıInsan kaynagına yapılanyatırımın artırılması veyaygırılaştınlmas ıEgitim kal itesininarttırılması , eğitim ve işpiyasası arasındaki bağınkuvvetlendirilmesi vebaşta kız çocuklarınınolmak üzere her düzeydeokuilaşma oranlarınınyükseltilmesi suretiyleinsan kaynağına yapılanyatırımın artırılması.E~tim kalitesininarttırılması , eğitim ve işpiyasası arasındaki bağınkuvvetlendirilmesi vebaşta kız çocuklarınınolmak üzere her düzeydeokuilaşma oranlarınınyükseltilmesi suretiyleinsan kaynağına yapılanyatırımın artırılma

yeteneklerinin artırı lması kaynağına i şletme l er ve kaynağına yatı rım kaynağ ın a i ş l etmeler ve yeterliiiiderinişçiler tarafından ya tırım yapılmasının teşvi k işçiler tarafından yatırım geliştirilmesininyapı lmasının teşvik edilmesiyle, işçi l erin, yapılmasının teşvik ilerletilmesiedilmesiyle, i şçilerin, işletmelerin ve edilmesiyle, işç i lerin,iş l etme lerin ve girişimcilerin uyum i ş l etmelerin ve İşçi l erin ve işveren l eringirişimci l er i n uyum yeteneklerinin artırılması giriş imc i lerin uyum uyum yeteneklerininyeteneklerinin artı rı lması yeteneklerinin artıniması artı rı lmasıüzel itina gösterilmesi üzel itina gösterilmesi üzel itina gösterilmesi üzel itina gösterilmesi Özel itina gösterilmesigereken ki şi l erin istihdama gereken kişilerin işgücüne gereken kişi lerin işgücüne gereken kiş i lerin işgücüne gereken ki ş il erin istihdamdahil olmalarının dahil olmalarının dahil olmalarının dahil olmalannın edilebilirl iğinin artırılması,sürdürülebilir hale sürdürülebilir hale sürdürülebilir hale sürdürülebilir hale işgücü piyasas ı nagetirilmesi ve işgücü getirilmesi ve işgücü getirilmesi ve işgücü getirilmesi ve işgücü erişimlerinin teşvikpiyasasındaki tüm piyasasındaki tüm piyasasındakj tüm piyasasındaki engellerin edilmesi ve işgücüayrımcılık türleri ile ay rımcı lık türleri ile ayrımcı lı k tUrleri ile kaldırılması amacıyla p i yasasına erişimlerininmücadele edilmesi mücadele edilmesi mücadele edilmesi gereken imkanları önündeki engellerinamacıyla sosyal içermenin amacıy la gereken amacıyla gereken sağl ayarak içermeci bir ka l dırılmasıteşvik edilmesi imkanları sağ l ayarak imkan l arı sağlayarak işgücü piyasasının teşvikiçenneci bir işgücü içermeci bir i şgüeli edilmesi işglicU piyasası ile sosyaliş arayanlar ile aktif piyasasının teşv ik edilmesi piyasasının teşvik edilmesi koruma a l anlarında faaliyetolmayan kişilerin işgücügösteren kurumlar vepiyasasına dahilmekanizmalar arasındaolma larınındaha iyi bir koordinasyonsürdürdürülebilir haleile iş l eyişgetirilmesi ile istihdamaeri şimlerini n sağ l anması,başta uzun dönemli vegenç işsizliği olmak üzereişs i zl i ğin önlenmesi

!artı nnakBu tedbir altındaki •faaliyetleri yönlendireceknitelikte işgücü piyasas ı •analizleri ve araştırmaları.Mesleki eğitim veya •Girişimcilik kurslarınakatılan kadın sayısı.farkındalık arttırmafaaliyetleri sonucundaişgücüne katılımını veStaj/ç ı raklıkişgücü piyasasına kat ılanKadınların işgücüIstihdam garantili kurslarapiya sas ı nda karşılaştığı •engellerin tanımlanmas ı için(uzunsay ı s ı .yönlcndinnesını rlı say ıdaGirişiınci lik, staj ve çırak lı khizmetlerinden yararlanandahil).faal iyeıleri sonucundakadın sayıs ı.işgücil piyasasına katılankatılmayankadınlar.kadın sayısı.tedbirler için etki analizleri.Ev tabanlı çalışan kadınlarınIstihdam garantili kurslarve danışmanlık ve •yönJendinne hizmetlerikarşılaşııgı zorluklarıngiderilmesine yönelikkadın l ar .program l arındanfaydalanan kadın sayıs ı.katılan ve da n ışmanlı k veÖ ncelik Ekseni 1: Özellikle kadıola rıo işgücün e katılım larını a rt ıra rak ve başta gençler için olma k üzere i.şs izlik o ra nlarınıazaltara k, daha çok insa nı istibdama çekmek ' 'e istihdamda ka lma larını temin etme kÖncelik 1.1 Önceden tanmda çalışanlar dahil olmak üzere, kadınların işgücüne kat ı lım larını teşvik etmek ve kadın istihdamınıÖzel Amaç 1 Son uç Göstergeleri Ana Faaliyet T ürleri Ç ıktı Göste rgeleriİ KG OP İÇİN EK lll: İKG OP ÖNCELİK EKSENLERİNİN ÖZET TABLOSUgerçekleştirilecek nitel venice! araştLrınalar ile kadınistihd amın ı hedefleyenÖ ncelik 1.2 Gençlerin i stihdamının artı r ılmasıÖncelik 1.3 Kayıtlı ist i hdamın teşvik edilmesiÖ ncelik 1.4 Kamu istihdam hizmetlerinin kalitesinin artırılmasıdahil olmak üzere, kadınlarınistihd amını teşvik etmek.Hedef gruplar:•• işsi.ı: kadınlardönemli işsiz• lşgücünckadınlar •kadın sayısı. •Kendi işin i kuran kad ınişsiz kalma riskini haizsonucunda işgücüÖnceden tarımda çal ı şanlar •• Ev tab anlı çalışan kadınlar. •• Riskli işlerde çalışan ve

piyasasına katılan kadın faaliyetler.sayısı. • Kamu kurumları ve siviltoplum örgütleri de diihilolmak üzere ilgili taraflarveya kadın istihdamınıhedefleyen hizmetlerarasında daha güçlü biri şbirli ğ inin temin edilmesineyönelik faaliyetler.• Düzgün iş gündemini dedikkate alacak şekilde ri sk liişlerde çalışan kadınlarındesteklemnesine yönelikfaaliyet 1 er• Kadınlar için yeni iş alanlarıaçılmasına dair faaliyetler.• Kadınların i şgücü piyasasınakatılımlarınısın ırlayanengellerinazaltılmasınıdestekleyecek faaliyetler• işgücüne dahil olmayan vedaha önce tanmda çalışmışolan kadınlara yöneliközellikle iş garantili meslekieğitimler de dahil olmaküzere aktif işgücüprogramları• Özellikle yukarıdaki diğerfaaliyetlere katılan kadınlarayönelik olarak, çocuk veyaşlı bakımı faaliyetlerinindesteklemnesi• Gerekli eğitimler sağlanarak

kadınların bakım hizmetleria lanında istihdam edilmeleriyoluyla çocuk ve yaşlıbakım ıhizmetlerisağl ayacak faaliyetlerindesteklenmesi.• Kadınlar için stajlçıra k lıkfırsatlarının arttırılınasınayöneJik faaliyetler• Hedef grupta yer alankadınlarakariyeryönlendirme hizmetleriverilmesine yönelikfaaliyetler.• Mali destekmekanizmaian naeriş i meyönelik dan ışman lı k,eği t imve destek verilerekkad ı nlarıng i rişimc iolabilmelerinin sağlanması,bu alandaki kurumlararas ındakiişbirliğ imekanizma l arınındesteklenmesi.• işbirl ikç i bir yöntemtabanında diğer fonsağl ayıcılar ı , IPAbi leşen l eri ,ulusalprogramlar ve özelkuru l uşlardan sağlanacakfonların kald ı raç vetamam l ayıc. ıku ll anılmas ınaolaraki l işk i n

faaliyetler.• Kadın istihdamınıdesteklenmesini ve işgUcUpiyasasınd akikadınlarındururnlarınıniyileştirilmesini hedefleyenpolitika ve projeleribütünleyici faaliyetler.• Kadın çalışan istihdamedilmesineilişkinzorl u klarınazaltılmasınıamaçlayan mali teşviklergibi ulusal planlarınuygulanmasınındesteklenmesi.• Yukarıda sayı l an faaliyetlerekatılan kadınlar için çocukve yaşlı bakım hizmetlerininge lişt irilmesi.Özel Amaç2Sonuç GöstergeleriAna Faaliyet TürleriÇıktı GöstergeleriGenç istihdamının artırılmasıHedef gruplar:• Üniversiteden yeni mezuno lmu ş genç işsizler.• Lise mezunu genç işsizler• Daha düşük egitimdüzeyine sahip gençişsizler.• Okulu terk edenler.• Kurslar sonrası i şe girengenç sayısı.• Staj ve çıraklık programlarısonucu işe giren gençsayısı.• Yönlendirme vedanışmanlık hizmetlerisonucu işe giren gençsayısı .• Kendi işini kuran genç• Bu tedbir a l tındak iuygulamaları yönlendireceknitelikte işgücü piyasas ıanalizleri ve araştırmaları.• Gençlerin işgUcU piyasasınakatı lı m ın ın önündekiengellerin tanım lanmas ı içinsınırlısayıdagerçe kl eş tirilecek ni tel venice! araştırınalar ile genç• G i rişimci lik ku r slarınakatılan genç sayısı.• istihdam garantili kurslarakat ıl an genç sayısı.• Staj ve çıraklıkprogramiarına katılan gençs ayı s ı.• Kariyerhizmetleri_yönl endirıne,yönlendirınediihildanışmanlık

• Halen okumakta olan say ıs ı. istihdamını hedefleyen hizmetlerinden yararlanangençler tedbirler için etki analizleri. genç sayısı.• Düşük eğitim d üzeyine • Genç istihdam ı nı hedefleyensahip genç i şsiz kad ınl ar. hizmetler aras ındaki• Riskli işlerde çalışan ve eşgüdümUn iyileştirilmesinei ş siz kalma riskini haiz yönelik faaliyetler.gençler. • Düzgün i ş gündemini dedikkate alacak şekilde riskliişlerde çalışan gençlerindesteklenmesine yönelikfaaliyetler.• Gençlerin istihdamekseninde yetenekleriningeliştiri l ebilmesi için sosyalve bireysel ilerlemeleri nindesteklenebilmesinisağlayacak merkezlerinkurulmasıveiyi leşti ri !eb ilmesinefaaliyetler.• Örneği n gerekli beceri vevasıfların öncedenbelirlenebilmesi amacıylaKOBi' lerle işbirliği kurarak,gençlerin istihdamedilebi lir liğ i nin artt ırı lması.• Aktif i şgücü programlarıiçerisinde,işgilcllpiyasasınıni h tiyaç l arınayönelik olacak şek il dedanışmanlık ve yönlendirmed§hil olmak üzere, özellikleistihdam odaklı , mesleki

eğitimuygulanması.programları• Gençlerin girişimciolabilmeleriiçineğitilmeleri,bu eğitim i erinsonuçlarının dOzenli olarakizlenebilmesi ve girişimcilikbecerileriningelişt irileb il mesiıçınsistemlerin oluşturulması vegereken mali kaynaklaraerişmele ri neyardımedilmesi.• Şirketlerin çalışmaşartlarının iyileştirilebilmesiiçin teşvik ve destekyöntemlerinin gelişt i rilmes iyoluyla özellikle öğrencileriçin staj ve iş başında eğ it imimkan l arınınyaygın l aştırılması.• Öğrenc iler ve genç işsiz i erinokuldan iş hayat ınageçişlerini kolaylaştırmakadına kariyer yönlendirmehizmetlerinin ge li ş tiri lmesi.• Okuldan iş hayatına geçişikolaylaştırmaya yönelikfaaliyetler.• İşbirlikçi bir yöntemtabanında diğer fonsağ l ayıcıları,bileşenleri,lPAulusal

programlar ve özelkuruluşlardan sağlanacakfonların kaldıraç vetamamlayıcıkullanılmasınaolarakilişkinfaaliyetler.• Genç istihdamınıiyileştirmeyi hedefleyenpolitika ve projelere yönelikbütünleyici faaliyetler.• Yanşmalar düzenleyerekgirişimcilik ve yenilikçilikkültürünün_ yaygınlaştırılması.Özel Amaç 3 Sonuç Göstergeleri Ana Faaliyet Türleri Çıktı GöstergeleriKayıtlı istihdamın teşvik •edilmesiHedef gruplar:• Kayıt dışı çalışanlar vebunların bakınakla yükümlüolduklan kişiler.• Düşük eğitim düzeyinesahip kayıt dışı olarakyalışan kadınlar.• Kayıt dışı çalışan gençler.• Hgili kurumların personeli• Sosyal taraflar.• Riskli işlerde çalışan veişsiz kalma riskini haizgençler.Kayıt dışı çalışırken kayıtlı •istihdam edilen kişi sayısı.Bu tedbir altındaki •uygulamaları yönlendireceknitelikte ve yapısal birtanımlama içerecek şekilde •kayıt dışı istihdama yönelikolaraksahaaraştırmaları/işbriicüanalizleri.•• BölgeselpiyasasıKayıtlı istihdam alanındadaha önce yapılanfaaliyetlerin takibi vedeğerlendirilmesi.istihdam •ortaklıkları kurarak kayıtlıistihdamı sosyal taraflarınkatılımlarıyla ortak birSGK ve sosyal taraflararasında kurulan yerelişbirliklerinin sayısı.Merke-zi ve yerel düzeydedüzenleneneğitim i erekatılan SGK personelisayısı.• İlgili tarafların kayıtlıistihdaınınteşvikedilmesine yönelik olarakyaptıklan ikili projelerinsayısındaki artış.Kayıtlıdestekleyeneğitimierinkatılımcı sayısı.istihdamıçeşitlitoplam

• Ev tabanlı çalışan kadınlar• Riskli işlerde çalışan veişsiz kalma riskini haizkadınlar.biçimde yaygınlaştırmak.• Kayıt dışı istihdam ilemücadeleye ilişkin olarakSosyal Güvenlik Kunımu veÇSGB çalışanlarına vesosyal taraflara yönelikeğitim faaliyetleri ve kayıtlıistihdamınönemine ilişkinbiliny artırma faaliyetleri .• Sosyal Güvenlik Kurumu vediğer ilgili kurumlarınmerkezi/yerel düzeydekiteftiş kapasiteleriningüçlendirilmesi.• Küçük esnaf ve KOBi' lerdekayıtlıi s tihdamınyaygın laştırı lmas ına yöneliktedbirler.• Kayıtlı istihdam konusundaçalışanlar ve işverenlerdefarkındalık arttırılması.• Kayıt dışı çalışanlar içinmesleki eğitim de dahilolmak üzere eğitimlersağlanması.• Yerel makamlar, siviltoplum kuruluşları vemedyanın kayıtlı istihdamve sosyal güvenlikkonularında daha çoksorumlulukalmasınısağlayarak ulusal ve yereldüzeydefarkındalığın

arttırılması.• Birden çok kurumun birliktekullanabileceği yeni birortakveritabanıoluşturul ması ve çalışır halegetirilmesi, izleme amacıylakurulmuş olanlar da dahilolmak üzere mevcutveritabanlarıarasındakikoordinasyonun arttırılmas ı.• Düzgün iş ile kayıt dışı veriskli iş l erin kötU taraflanhakkındafarkındalığınarttırılınasını hedefleyenfaaliyetler.• Firma l arı iş hukukuna dairdüzenlemelere gönüllüolarak uymaları konusundacesaretlendirecek faaliyetler.Özel Amaç4Sonuç GöstergeleriAna Faaliyet TürleriÇ ıktı GöstergeleriKamu istihdam hjzmetlerinin • Danışmanlık hizmeti • Kamu istihdam servislerinin • Ge l iştirilen izlemege l işt irilmesiverilen işsizierin sayısı verilmesiüzerinemekanizmalarının sayısıHedef gruplar:• Bu öncelik kapsamında odaklanarak, bölgesel • Kamuistihdam• İ l gili kamu kurumlannın danışman lı k hizmetlerinden ofisleriyle beraber ÇSGB, hizmetlerine ilişkin olarakpersoneliyararlanan işsizierin işe lŞKUR ve diğer kamu düzenleneneği timiere• ii istihdam Kurullarınınyerleştiri l me oranıkurumlarının kapasitelerininkatılanİŞKURüyelerigüçlendirilmesi.personelinin say ı sı• Sosyal taraflar• İŞKUR ve bölge ofisleriyle • Meslek klüplerinin sayısı• Üniversitelerberaber ÇSGB'nin • Yeni ISKUR Modelkapasitesinin ge li ştirilmesi Ofislerinin sayısı

ve istihdam stratejileriuygu lamas ı• Çeşitli aktif işgücüprogram larından yararlanankişilerinizlenmesinemekanizmalarındurumlarınınyönelikge l iştiri l mesi• i llerdeki İŞKURpersoneline, iş bulmahizmetleri ve farklı hedefgrupları için belirlenmişkariyerdanışmanlıgıhizmetleri ile ilgili eğitimlerverilmesi• Daha iyi hizmet sunabilmekiçin, yeni atanm ı ş İş veMeslek Da n ışman la rın ınkapasitelerinin ge li ştiri lm esi• iŞKUR hizmet noktalarolarak hizmet veren kurumvekuruluşlar ın ınkapasitelerinin artt ırı l masıiçin eğ itim• il istihdam ve iş eğitimikurullarının kapasitelerinin,il/yerel düzeylerde istihdameylem pl anları oluşturma veuygulama bak ı ş aç ı s ıylage l iş t irilmesi.• Meslek kulüplerininkurulması ve desteklenmesi• Kamu istihdam hizmetleri

teminialanmdaüniversitelerleişbirliğinidestekleyecek eylemler.• Model ofisierin ve diğergerekli hizmet noktalarınınişlevselliğini desteklemekiçin teknik destek sağlamak• Uygunluk ve beceriihtiyaçlarının erkenbelirlenmesi için testbataryasın ı kuvvetlendirrnekve, bir fizibilite çalışması 1ihtiyaç analizini müteakip,profesyonelkuruluşlarlaişb irliği içinde uygun işalanları belirlemek• Üniversitelerde vebelediyelerdeki İŞKURirtibat noktalarında kariyermerkezlerikurulmasınıdesteklemek• Kamu istihdam hizmelerialanında sosyal ortaklar veözel sektörle işbirliği teşv ikedecek eylemler.Öncelik Ekseni 2: Eğitim kalitesinin arttırılması , eğitim ve iş piyasası arasındaki bağın kuvvetlendirilmesi ve başta kız çocuklarınınolmak üzere her düzeyde okuilaşma oranlarının yükseltilmesi suretiyle insan kaynağına yapılan yatırımın arttırılması.Tedbir 2.1 Başta kadınlar olmak üzere insan kaynaklarının geliştirilmesi ve iş piyasasına giriş için oku Ilaşmanın arttırılınasıTedbir 2.2 Özellikle Mes leki ve Teknik Eğ itimde eğitimin içeriğ inin ve niteliğinin iyil eştiril mesi

Özel Amaç 1 Sonuç Göstergeleri Ana Faaliyet Türleri Çı ktı GöstergeleriBaşta kad ın lar olmak üzere • Program müdahalesi •insan kaynak l arınıngel i ştiri l mes i ve iş piyasasınasonucunda orta öğretimeer i şen k ız öğrenci sayısıgiriş için okullaşmanın • Program müdahalesiarttırılmasısonucunda orta öğretimeHedef gruplar:erişe nt erin okul terk sayısı• Baş ta kı zla olmak üzere,ortaöğret i m yaşında olupokulu terk etme veya uzundönem devamsı z lık riskia l tında olan öğrenciler• Başta k ız lar olmak üzerekültürel engellerden dolayıortaöğret ime devamedemeyen öğ renciler• Kı z çocuk l arını okulagöndermek istemeyen ya dagöndermeye gücü yetmeyenebeveynler• Özelikle öğrenci lerepsikolojik destek verenöğretmenler ve diğeröğret i m e l emanları• Yerel yetkililer, siviltoplum örgütleri ve diğeri lgili paydaş i ar.faaliyetler•••Hali hazırda ayrılmı ş •bulunan ya da terk etmeriski bulunan özellikle kızçocuk l arını belirleme ve •izleme sistemleri getirenBu tedbir a l tın dauygu lanacak iş l em l ererehberlik etmek am acıylaanalizler ve araştırmalarUzaktan eğitim fı rsatları •sunmakÖzellikle kız çocuklarınınokula dönmesi için aileler veöğrencilere teşvikler sunmakOkullarda mesleki rehberlikhizmetlerinin nicelik ve•nitelik olarak arttırılması• Eğitimidesteklemek üzereebeveynler, sivil toplumkuru luş l arı ve eğ i ti mpersoneli için rol modellerive medya kampanya l a rıaracı lığıylageliştirmek.•eğ i ti mprogramlan ve fark ın dalıkarttırmakampanyalarıKız çocukların ın eğitimi nidesteklemek için hükümet,MeslekiRehberlikhizmetleri eğit i m i ne katılanpersonelin sayısıEğitimverilenebeveynterin sayıs ı• Kızlarınıokulagöndermeleri ıçın iknaedilmeye çalışı l anayrıve ayrıziyaret edilen ailelerinsay ı sıTeçhiz edilen okullar ileyu rt ların say ı s ı

sosyal ortaldar, belediyeler,yerel yönetimler, eğitimkurumları, üniversiteler veSTK'lararasındakii şbirliğinedayalıfaaliyetlerin arttırılması• Yatılı okullarda psikolojikhizmetlerin sayısını veniteliğini arttıran faaliyetler.• Özellikle kız çocu kları içinyerel yönetimlerin, siviltoplumun ve medya nın ,kendilerini eğitime katılımkonusunda daha fazlasorumlu hissetmelerinisağlayacak projeleryürütmek• Kızların okuldan ayrılma vedevamsızlıklarını ortadankaldırmak amacıy la rehberve danışmanlık hizmetlerisağlayıcıiannaeğitim l ervermek• Erken u yarı ve belirlemesistemleri gibi yenilikçiyollar ve mekanizmalargeliştirerek, okuldan erkenayrılış ı belirlemek veönlemek• Okuldan erken ayrı lmı ş veyakaydı silinm iş öğrenci leriçin özel müfredatgeliştirmek, ikinci şans

okullarını ve yakalamaeğitim ini desteklemek• Mevsimlik işçi ve göçebeçocuklar için destek ku rslarıve kurs ları sunacakmerkezler kurmak• "Servis ileeğitim"desteklenerek okulaulaşırnınkolaylaştırı lmasınısağlamak• Diğerlerinin yanında, aileler,eğitimpersoneli, öğrenciler,okulan erken ayrılanlar,kaydı silinenler, yerelyönetimler, STÖ'Ierikapsayan araştırmalanketyapmak.Özel Amaç2Sonuç GöstergeleriAna Faaliyet TürleriÇıktı GöstergeleriÖzelikle mesleki eğitim veöf;rretimde eğitimin kalitesiniarttırmakÖzel Amaç3Eğitim ve iş piyasası arasındakibağı güçlendirmeye yönelikyenilikçiyaklaşım l argeliştirmekÖzel Amaç4• Yeni güncellenenmüfredata göredüzenleneneğitimekatılanMEÖkurum l arın ileüniversite personelininsayısı• Belirmekte olanihtiyaçlarınıyapmak•yeterlilik •öncedensaptayabilmek için sosyalortaklar ve borsalartaişbirliği içinde analizlerGe l iştirilmişmeslek •standartlarına ve belirenyeterlilik ihtiyaçlarına uygunolarak, özel sektör ve sosyalortaklarla işbirliği içinde,birbirinitamamlayıcınitelikte olan MeslekMeslek liselerindeki veMeslekyüksekokullarındaki gelistirilmis/revize edilmiş veyauygulanmış modülerprogram sayısıSektördekifarkındalığıartırmaya yönelik özelsektör!e işbirliği içerisindeorganize edilen takvimebağlanmış ve kapsamlıfarkındalığıartırmaetkinliklerio sayısı

liselerinde ve meslek yüksek •MEO sisteminiSosyal ortaklar, özel sektörve mesleki eğitimokullarında m Ufredatınmodem l eştirmek ıçın "ortak lıkgözden geçirilmesine veyeni modüler programlaryak laşımın ı " geli şt irmekkurumları arasındakiortakhk protokollerininHedef Gruplar:say ı s ıedilmesi. •• Çalışma temelli öğrenmeKapasitelerini ve• Mesleki orta öğret im veprogramlarını artıranüniversitelerin sayısışemalarının geliştirilmesi• Meslek liselerinde, meslek• ögrenciler, ögretmenler,okul yöneticileri ve mesleküniversitelerdeliselerindek:i ve meslekyüksekokullarındakiuygun olarak ögretmenlerinmeslek içi eğitimine yöneliksistematik yapılar/modellergel iştirilmesi• Mesleki Eğ itimdanışmanlar ve diğeröğretim elemanları• Yükseköğret ime devamedemeyen öğrenciler• Meslek liselerinden veüniversitelerin kapasitelerinim ezun olanlar• İşveren l er, çalışanlar veSTK'larçalışınalarının yapılması• Pilot meslek o ku l larının veüniversitelerin eşyakapasitesinin arttırılmas ı• Meslek yilksekoku ll arı veüniversitelerin meslekirehberlik ve kariyer• Öğrenc iler ve teknoloji• Ebeveyn.ler ve yerelyetkililerarttı rı lması• Çıraklık sistemindeki teorikuygulama eğitim merke7lerimeslek yüksekokullarındaokuyan öğrencilermeslek yUksekokullarındanfakilltelerinin mezunlarıgeliştirilmesine devamyüksekokullarında vegüncelleştirilmiş milfredatakurumlarının vearttırmak için fizibiliterehherliği hi:anetlerinin,__ ___________ ---~. ____________ .....__....:.eğitim l er ıçın yenilikçigel=iştirmek ve MEO ile özel

sektör arasındakisay ı sının arttırm asıprotokol• Meslek liselerinde, Meslekyüksekokulla rında veüniversitelerdekiöğrencilerin özel sektör ilebuluşmasınısağlayacakkariyer günleri, seminerlervekonferanslardüzenlenmesi• Meslek liselerinden, meslekyliksekoku l larından veüniversitelerden mezun olanöğrenc i ler için izlemesistemlerinin geliştirilmesi• Mesleki eğitim kurumları ,üniversiteler, sosyal ortaklarve özel sektör arasındaortaklık mekanizmalarınınkuru lması• Mesleki eğit i m okulları veüniversitelerde, personelge l iştirme ve yenilikçieylemleri kapsayan kalitekontrol sistemi kurulmas ı veuygulanması• Mesleki eğ itim öğrencileri ,üniversite öğrencileri vemezunlar için i ş temelliöğrenme şema la rının 1programlarının (iş sırasındaöğren im) desteklenmesi• Mesleki yeterlilikJere dayalı

eğitim modüllerinin veprogramlarının geliştirilmesi• ögrenciler için staj ve işsırasındaöğrenimfaaliyetlerininkolaylaştırılmas ı• Teknoloji fakültelerininkapasitelerinin arttırılmasıve aralarındaki bağıngeliştirilmes i• MEB'in kapasitesiningeliştirilmesi için kalitekonularındasağlayacakuzmanlıkeğitimlerbaglamındaMEBpersonelinin desteklenmesi• Okuldan ayrılan ve kaydısilinen öğrencilere okulderecesi sunmak içinuzaktanöğrenmefaaliyetlerinin desteklenmesi• Teknoloji fakülteleri dedahil olmak üzere,üniversitelerin kapasitesininiş sırasmda eğitimuygulamalarıyla arttırılması• Öğretmen eğitimindeüniversitelerin kapasitesininarttırı lması• Üniversitelerde kariyermerkezlerinin kurulması• Söz konusu fakültelerinakreditasyon sürecinde

teknoloj i fakültelerininkapasitesinin arttırılınası• MEÖ Öğretmen Eğ itimi(TT) Merkezleri içinprogramlarınge li ştiri lmesive bu merkeziere gereklie ki prnanın sağlan ması• MEÖ IT Merkezlerikurmak is;in TeknolojiFakültelerinin desteklenmesive eğit i m kalitesininartt ı rıl ınası• Eğitim kalitesini arttırmakiçin üniversitelerindesteklenmesiveüniversitelerle özel sektöraras ında bağ kurulmas ıÖncelik E kseni 3 Özellikle yaşam boyu öğrenmen i n özendirilmesi ve i ş letme l er ve ça lı şan l arca insan kaynağına yapılacak yatırımınteşvik i yollar ı y la çalışanların , işletmelerin ve girişimcilerin intibak l arının artırı l masıT edbir 3.1. Yaşam boyu öğrenme için gerekli olan tutarlı ve kapsamlı stratej ilerin uygu l anmasının ve ge l iştir i lmesinin teşv i kiT edbir 3.2. 1nsan sermayesine daha fazla yatırım yaparak i şçi ve ifverenlerin uyum yeten eği nin arttırılınasıÖzel Amaç ı Sonuç Göstergeleri Ana Faaliyet Tür leri Çıktı Göstergeleri• Yaşam boyu • İstihdam edilebilirlik • ÖrgUn ve yayg ın mesleki • Mesleki bilgi ve becerilerögrenme(YBÖ) Stratejisi kursunu tamamlamasını eğitim kurumlarında başta açısından test edilen vealtında yaşam boyu takiben iş bulan kişilerin kadınlara olmak U zere sertifıka l andırılan kat ı lımcıöğrenme (YBÖ) say ı sı yetişkin !ere temel sayısıimkan l arının arttır ıl masıbecerilerini ve bu becerileri • YetkjJi organlar tarafındandaha da geliştirebilmelerin i u_ygun bulunan Birikmiş

Ozel Amaç 2• Yaygın egitimin niteligininiyileştirilmesiÖzel Amaç 5• Ulusal YeterliliklerSisteminin uyumunuilerietmek (UYS)Hedef Gruplar:• Mesleki Egitimkurum la rındaki öğrenci veöğretmenle r•yetişki nler•••Başta kadın l ar olmak üzereokuma yazma bilmeyenBaşta kadınlar olmak Uzereişsiz yetişkinlerMEB personeliMYK personelisağlamak için eğ i timverilmesi• İller düzeyinde, Ulusal •Yeterlilikler Sistemiparalelinde, yerelleşme dedahil olmak üzere, MEB'in •rolü, misyonu, kapasitesi veişlev lerindetemelreformların kolaylaştırılması• Avrupa Yeterlilikler Sistemiile uyumlu tamamen iş levse lbir Ulusal YeterliliklerSistemi kurulması içinMesleki Yeterlilikler •Kurumu (MYK) ve VOC­TEST merkezlerinindesteklenmesi, yetkinlikleriölçmek/değerlendirmek içinuluslararas ı standartlarlakıyas yapılabilecek birsistem ku r u lması• Ulusal Yeterlilikler Sistemiile uyumlu eğitimakreditasyon kurumları ileakredite olmuş eğitim veöğretimkurumlarınınku ru lmasının veyageliştirilmesinindesteklenmesi• İh tiyaç duyulan ve talepedilen alanlarda modülermesleki eğ it im programlarıge l iştirilmesine devamMesleki Standartlar ileYeterliliklerTemel beceri kurslarındansertifıka alan katılımcısayısıAkredite olan Eğitim veögretimKurumların ınsayısı• YBÖyaygın laştı rı lmasınakültürününyönelik egitimlere katılanöğretmenler ile uzmanla rınsayısıİzleme (göstergeleringelişti rilmes i dahil),değerlendirme ve YBÖ'ninölçülmesine yönelik yeniyöntemler üzerine eğit il enögretmenlerin say ı sı

edilmesi ve öğrelmenler içinhizmet içi egitimlergeliştirilmesi• Yaşam boyu ö~renmestratejileri ile uyumluistihdam edilebilirlikk urslar ı veren örgUn veyaygın eğitim sağlayıcı l arı,iş dünyası, STK'lar ve sosyalortaklar arasında ağlarkurulması• Resmi ve özel eğitim -öğretim seviyeleri arasındaya da ECVET ve EQF'yedaya l ı sektörel ve kurumsalsınırlar arasında niteliklerinve yetenekierin tamtransferini destekleyenkapsamlı bir çerçevenino l uşturulması• Ulusal yeterlilikterintan ınması için sosyalortaklar ve ilgili kamuku rumları arasında sektöreldiyaloğun sağ l anması• YBÖ için yeni izleme,değerlendirme ve ölçmemetotları gelişti rilmesi veuyarlanması; bu yenimetotların uygulanmas ı içinöğretmenierin eğitilmes i• Öncelikli öğrenmen i ntanınınası icin usul ve

mekanizmal a r ıngel i ştiril m esi• YBÖ kültüıiinü ülkedeyaymak için ögeetmenlerinsektörde teknik eğitimalabilmelerine yönelik birmodelin geliştirilmesi ve bukUltUrUn uygulanmasınındesteklerunesi• E ği tim ve istihdamalan l arın da rehberlik vekariyerdanışmanl ı ğısistem ının , özel iş bulmaajansları da dahil olmaküzere, güçlendirilmesi• Yaşam boyu öğrenmekapasitesi oluştunnak içinilgili paydaşl a r arasındaişbirliğininvekoordinasyonun artırı l ması• Kamu eğitim merkezlerininkapas ite ve iş l evinin~Jel iştirilmes iÖzel AmaçJ Sonuç Göstergeleri Ana Faaliyet Türleri Çık tı Göstergeleri• Çalışanların uyum • İş organizasyon l arını, • Belir l enm iş sektörlerdeki •E ğitim ihtiyaç analiziyeteneklerinin arttırılmas ı tekniklerini vs. geliştiren eğitim taleplerinin sonrasında i şişveren sayısı tanımlanmasına yönelik organizasyonlarındakiÖzel Amaç 4 tamamlayıcı ve yeni işçi ve eğiti miere katılan çalı şan• İşte ilgili bilgi becerileri ile işveren araştırm al arı sayısı• KOBİ işveren l eri n in uyum yeteneklerini artı ran çalışan gerçekleştirilmesi •Eğ i tim ihtiyaç analiziyeteneklerini n arttırı lması sayısı• Yerel işgücü piyasasın ın arz sonras ı n da organize edilen

eğitimiere katılan işverensayısıyeteneğininUyumkonusundageliştirilmesidanı şm an lıkhizmetlerinden faydalanankurumların sayıs ıHed ef G ruplar:• Işletmeler• KOBI işçi ve işverenle r i• Sosyal ortaklar• Devamlı eğitim merkezlerive Universitelerin araştırmamerkezleri• Kamu ve özel MEÖkurumları• STK'larve eğitim ihtiyaçlarınındeğerlendirilmesi• Işverenlerin teşvik edi )m esiyoluyla, KOBI çalışanlarınadevamlı eğitim sistemlerigeliştirilmesi• Tarım alanında çalışanişveren ve işçilere yönelikmodernize edilmiş eğit improgramlarının geliştirilmes ive organize edilmesi• l ş organizasyonlarının• Kamu kurumları ve talebinin analiz edilmesiyenilikçi ve sürdürülebilirş eki llerinin tasarianına s ınayönelik olarak işverenleriçin eğitimierin geliştirilmesi• KOBİ ' ler ve Universiledevamlı eğitim ve araştırmamerkezleri, kamu ve özelmesleki eğitim kurumları,STK'Iar, sosyal ortaklar,kamu kurumları veişletmeler arasında ağlarge liştirilmesi• Sosyal ortakların ,üniversitelerin kamu ve özelmesleki eğitimkurum larının, STK' l arın,kamu kurumlarının veiş letmelerin eğitimkapasiteleri ni artt ırmak için

destek sağlanması• işverenlerin insankaynaklarına daha fazlayatırım yapmalarına yönelikfaaliyetlerin teşvik edilmesi• Şirket lerde insan kaynaklarıve Ar-Ge departmanlarınınoluş turulmasınındesteklenmesi• İşçi ve işveren i ere yönelikinternet bazlı bir egitimingeliştirilmesi• Aile şirketlerininkurumsal l aşmas ınındesteklenmesi•Yenilikçi l iğin desteklenmesive işletmelerin, işç il erin veişverenlerin kapasitelerininküresel değişimlereuyumluluklarını artıracakşeki lde güçlendirilmesi• İşletmelerin insansermayesine yatırımlarınıartırmak için destekmekanizmaları o luşturmak(örn. insan sermayesineyatırım vaoan isletmelerin

desteklenmesi)• İş camiasının Ar-Gekapasitesinin artırılması içinüniversite- işletmeetkileşimini artırmak veakademik, araştırma veekonomik sahalarda daha iyikoordinasyonuno l uşturulması• I şçi ve işverenlerinuyumluluğunun izleme,değerlendirme ve ölçOlmesiiçin yeni methodlarıngeliştirilmesi ve uyarlanması• işçi ve işverenlerinuyumlu lu klarınınanınlmasına yöneliksektörel rehberoluşturulması için sektöreldiyaloğun geliştirilmesi• İşletmeleri işçi ve işverenlerarasında bilgi değişimininsağlanması• Girişimciler için malimühendisi ik araçlarınındesteklenmesi

Oneelik E kseni 4: ÖZel itina gösterilmesi ger eken kiş ilerin işgücüne dahil olmalarının sürdürülebilir ha le getirilmesi ve işgüc üpiyasasındaki t üm ay rı mc ılık türleri ile mücadele edilmesi amacıyla gere ken imkanları sa ğ laya rak içermeci bir işg ücüpiyasa s ının teşvik edilmesiTedbir 4.1. Özel itina gösterilmesi gereken kişilerin istihdam edilebilir l iğinin artırı lmas ı , işgü cü p iyasasına erişimlerini nkolaylaştırı lm ası ve işgücü p i yasasına girişle r in i n önünde yer alan engellerin ortadan kaldırılmasıT edbir4.2. Özellikle özel itina gösterilmesi gereken ki şilerin işgücü piyasasına dahil o lmalarının kolaylaşt ırılması amacıyl a işgücüpiyasası ve sosyal koruma alanlarındak i kurumlar ve mekanizmalar arasında daha iyi bir iş l eyiş ve koordinasyon sağ lanmasıÖ ze) Amaç I Sonuç G östergeleri Ana Faa liyet Türleri Ç ıktı GöstergeleriÖzel itina gösteri lmesi gerekenk işiler i n istihdam ve işgücün ekat ı l ım oranlarının arttınlmasıHedef Gruplar:• Özürlüler• Gecekondu bölgelerinde •yaşayanlar da dahil olmaküzere yoksul olan veyayoksulluk riski ile karş ıkarş ıya olan k işile r ,• Yerinden Olmuş Kişiler(IDP)• Eski hükümlüler, eskitutuklular, hükümiiiler vetutuklular• Romeııler• Çalışan çocuklar ve aileleri• Yoksunluk riskinde olan ve• Bu tedbir altında sunulan •hizmetlerdenfaydalanmasın ıtakibenişgücil piyasasına katılanözel itina gösterilmesigereken kişi l er in sayısıBu tedbir altındakihizmetlerdenfaydalanmasını takibenkendi işi n i kuran özel itinagösterilmesi gerekenkişiler i n s ayısıBu tedbir al tında yürütülen • Rehabilitasyon,operasyonlarayoldanışmanlık ve rehberlikgöstermesi için haritalama hizmetlerinden yararlanançalışmaları da dahil olmak ya da yönlendirilenüzere, özel itina gösteri lmesi özUriUierin sayı s ıgereken kişi l er üzerine nice!ve ni tel araş tı rma yapılmas ı • Özürlülere karş ı önyarg ı larıve ka lı p l arı kırmaya• Özel itina gösterilmesi yönelik atılan adımlarmgereken kişilerin işgücüpiyasasına entegrasyonunuartıracak aktivite ve •imkan l arın uyg ulanm ası• Özel itina gösterilmesigereken tüm k iş i ler i nistihdamartın imasınıAlPP'lereğitimleredileb il irliğ ininveamaçlayanmeslekisayısıÖzürlüleri/Özelgösterilmesikişilerihizmetlerindenfaydalanm alarıbilgilendirmeaktivitelerinin sayısıitinagerekenkamukonusunda

ölüm 2.l.l.3.3.6'dabahsekonu edilen korunmayamuhtaç çocuklar• Katılımları uygun olandiğer özel itina gösterilmesigereken kiş i ler (örneğin,madde bağım lıları, aileş iddet mağduru kadınlar,s ığınma evlerinde kalankişiler, çocuklarına yaln ı zbaşına bakan ebeveynler,evsizler, mevsimsel tarımişçileri ve çocuk l arı,yaşlılar , "gezginler", vs.)• İşverenler ve işyerindekidiğer çalışanlar• İşgi.icli piyasasınaerişimlerin inkolaylaştırılmasıamacıylaözel itina gösterilmesigereken kişilere yönelikrehabilitasyon programları• Özel itina gösterilmesigereken kişilere yönelikönyarg ıl arınortadanamaçlayanarttırıcı faaliyetlerve aynıncılığınkaldırılmasınıfarkındalık• Özel itina gösterilmesigereken kişi l erin istihdam vesosyal koruma alanlarındakikamu hizmetlerine erişimkonularındabilgilendi rilmeleriniamaçlayan farkındalık vebi linç arttırıcı faaliyetler• Özel itina gösterilmesigereken kişilere yönelikeğitim, kişisel rehberlik,danışmanlık ve iş bulmahizmetlerinin sunulması• Özel itina gösterilmesigereken kişiler için,istihdama _yönelik sınırlı

çevrimiçi (online) eğiti ml er• Özellikle "gecekondu"bölgelerinde, özel itinagösterilmesi gerekenkişi lerin istihdam ve işgücüp iyasasına entegrasyonunakatkıda bulunacak eğit i mmerkezlerinin ku rulm ası• Bölgesel ve merkezikuruluşlardaçalışanpersonelin, özel itinagösterilmesi gerekenkişilerin özellikle de işgücüpiyasasındak i özelihtiyaçlar ına yönelikeğitilmesi• Girişimciliğe yönelikaktivitelerinin desteklenmesiÖzel Amaç 2 Sonuç Göstergeleri Ana Faaliyet Türleri Ç ıktı GöstergeleriÖzellikle dezavantajlı k işilerin •işgücü piyasasına dahilolmaların ı sağlamak amacıy laişgücü piyasası ve sosyalkoruma a l anlarındaki kurumlarve mekanizmalar arasında dahaı yı bir işley iş vekoordinasyonun sağ l an m ası.Merkezi veri tabanı , izleme •ve analiz sistemleriüzerinden hizmetlere erişimsağlayankişilerin say ı sıdezavantaj lı•D ezavantajlı kişile re kamu •istihdam ve sosyal korumahizmetlerinin kaliteli birbiçimdesunul m asınayönelik olarak personeleeğitim verilmesitşgUcil piyasas ı göz önünde •bulunduru lduğundadezavanta j lıkişi leri nDezavantajlıkişilereyönelik hizmetlerle alakatıeğitim iere katılan sosyalkoruma kurum l arı ile ilgilidiğerkuru m personelininsayısıKurulan ortak izleme veanaliz etme sistemlerininsay ı sı

Hedef Gruplar: durumu (sosyal sigorta ve • Merkezi veri tabanı, izlemes ağlık sistemlerine kay ıtlı ve analiz sistemlerine• Ilgili kamu kurumlarının, olunmas ı, sosyal kayıtlı dezavantaj lıSTK ' ların ve yerel hizmetlerden yararlan ıp kişi ler in say ı s ıidareterin personeli yararlanı lmamas ı, eğitim• Bu Öncelik Ekseni düzeyi, yaş , meslekikapsamında bulunan bUtUn nitelikler vs.) ile ilgilidezavantajlı kişiler olarak, mevcut tüm veritabanlarından sağlanan bilgiakışının tek bir veritabanında birleştirileceği ,merkezi/yerel düzeyde ortakveri tabanının, izleme veanaliz sistemleriningeliştiri l mesi. (Bu ortak veritabanı , çapraz kontrolleryapılabilmesi , hizmetlerinve kaynaklarınetkin li ğininartırılma s ı ve kötüyekullanımların önlenmesiamacıyla sivil toplumkuru lu ş ları ve yerelmakamlar da dahil olmaküzere tüm ilgili kurumlarcaku ll anı labilecektir).• Personele, ortak veritabanının oluşturulması ,ku ll anılmasıveuygulanmas ına ilişkin eğitimverilmesi• Kamu istihdam kurumları ,sosyal koruma kurumları,STK' Iar, sosyal ortaklar ve

yerel idareler arasındamerkezi ve yerel düzeydeortaklıkların oluşturulması• Daha iyi ilişkiler kurulmasıve özel itina gösterilmesigereken kişiler için kalitelihizmetlersağlanmas ıamacıyla personele eğitimverilmesi• Özellikle "gecekondu"bölgelerinde yaşayan, özelitina gösterilmesi gerekenkişilerin kamu hizmetlerineerişimini sağlamaya ka tkıdabulunacak gezici ekiplerininkurulmasına destekverilmesi• Kendilerine sağlananhizmetler hakkında özelitina gösterilmesi gerekenkişilere ve önyargılar vekalıplar ile mücadele etmekiçin işvereniere yönelikfarkındalıkartıncıaktiviteler. Uygulama veizleme bazında hizmetsağlayıcıların kapasitelerininartı rı lması• Veri toplama ve istatikselanaliz konularındapersonelingeliştirilmesiçalışankapasitesinin

T eknik D estek Ö ncelik Ekseni :T edbir 1 Yönetim, Uygulama, İz l eme, Kontrol, Değerle ndirme ve Yayma faaliyetlerinin desteklenmesiTedbi r 2 N ihai faydalanıc ı ların hazmetme kapasitelerinin geli şt i ri lmesi için destekTedbir 3 Bilgi ve yay ı m faaliyetlerinin desteklenmesiÖzel Amaç 1 Sonuç Göstergeleri Ana F aaliyet Türleri Ç ıktı G östergeleriiKG OP çerçevesindedağıtılacak olan IPA 2007-2009 fonların ın etkili birşek i lde ge li şti rilmes i ,uygu l anmas ı ,değeden diri lmesi,izlenmesi ve kontro ledilmesi için merkezidüzeyde gerekli kapasiteningüçlendirilmesi ve AvrupaSosyal Fonu(ASF) yap ı larıve en iyi örnekler hakkı ndabilgilendirmeninge l iştiril mes i , E x-antekontrolsüz MerkeziO lmayan U ygulamaSistemi'ne (EDIS) dahakolay geçiş için desteksağ lan m ası.Hedef gruplar ve on l arın• Proje seçim kriterlerinin •ge li ştirilmesi için uzmandesteği• Izlerne/Proje DeğerlendirmeKomitesi üyelerine eğiti mverilerek proje se.çirni ve •değe r le n di rme sürecinedestek o lmak• Program altındaki eş -finansman proj elerininseçimive •değerl endiri l mesiy le ilgiliharcamaların finansman ı• Proje seçim rehberinin,kontrol ve seçim şablonu nunhaz ı rlan masıvedeğertendi r i cilerineğitilmes i , hali h azırda varolanmateryalieringeli şt i rilmesinde destek• Op_eras)'_on _Ç(lğı:ı sı ve teklifIPA b ilgisi veuygulan mas ı na il işkinProgram Otoritesi person eliiçin gereken eğitimterinasgari sayısıIP A ve ASF konusun daProgram Otoritesipersonelinin bitgisiniartırmaya yönelik verilecekeğitim t erin asgari s ayısıDeğer l en d i rm efaaliyetlerinin asgari say ı sı• Analizler,çalışmalar,strateji belgeleri, uygulamarehberleri vb. gibihaz ı rlanmış belgelerinasgari sayısı.

kadroları IKG OP ile ilgilien uygun kurumlardır.hazırlanmasında destek.••• Yorumlama ve çeviriaracıy l a desteklenecektir.• ilgilifaaliyetler ve networkfaaliyetlerinin desteklenmesi• Merkezi düzeydeki ilgili•çağrısıdökümanlarınınProje yönetim kapasitesiningeliştirilmesi için merkezi,bölgesel ve yerel düzeylerdedestek sağlanmasıTüm ilgili kurumlar vesosyal tarafları kapsayananket de dahil eğitimihtiyaçları analizlerininyürütülmesifaaliyetleri - TKG OP'ninuygulanmasında yer alanortaklarla doğru bir iUşkininsağlanması için sözü edilentUm faaliyetler, tKG OPtarafından finanse edilecekyorumlama ve çevirifaaliyetleri de teknik yardımkoordinasyonufarkındalıkpaydaşlar ıniçinarttırıcıkurumların uzman vepersonelinin: programlamave yönetim, ihale vesözleşmekonularındaeğ it ilmesinin desteklenmesiMevcut programlama

dönemindeç ıkarı landerslerin yeni programlamadönemlerineyolgöstermesine ilişkin birstrateji hazırlanması vebunun Öncelik IBölgelerinden ulusal düzeyeyayılması• İzleme ve değerlendirmegöstergelerinin" i yileştirilmesi için destek"ve "gel i ştirilmesi içineğitim" sağ l anması• Program a l tındaki eşfinansmanprojelerininizlenmesiyleilgiliharcamalar• Çeviri ve yorum maliyetleride dahil programın İzlemeKomitesinintop l antıları(gerekli görlildüğünde altkomiteler ve çalışmagrup lar ı ) için yapilacakharcamalar. Bu harcamalaruzmanlar ve diğerkatılımcıların masraflarınıda içerebilir.• lKG OP'nin uygulanmasıylailgilideğer lendirmefaaliyetlerinin yürütülmesi• Denetim yapı l ması, rasgeledenetimler, izlemeziyaretleri

• İzleme rehberierin inhazırlanması• İKG OP Yönetim Otoritesiiçin daha önce kurulmuşYBS'yi geliştirmeye yönelikYBS'ninkurulması,geliştirilmesivesürdUrUlmesi. YBS, farklıyönetim otoritelerinin veStratejik Koordinatör olarakKalkınmaBakanlığı'nınYBS' si ile koordine edilmelive tamamlayıcı olmalıdır.• Yönetim, izleme vedeğerlendirme içinbilgisayar sistemlerininkurulması• İKG OP'nin kendine özgüözelliklerini dikkate alarakbilgisayarlı izlemesisteminin kurulması vegüncelleştirilmesi;• YBS'nin kullanımınayönelik merkezi ve yereldüzeyde eğitimler verilmesi• BİT-YBS'nin güvenliğininsağlanması için teknikdestek ve donanımsağlanması• Akreditasyon süreci içingereklidokümanlarınhaz ırlanınasına destek• Program Otoritesi

personeline TPA hakkındaeğ itim verilmesi• !PA yapısınındeğerlendirilmes i ve Ex-antekontrolsüz MerkeziOlmayan UygulamaSistemine geçiş için IPAyap ı larının ve farkanalizlerinindeğerlendi r ilmesi.Özel Amaç 2Sonuç Göster geleriAna Faaliyet Türleri Ç ıktı Göstergeleri• Nihai taydalanıc ı la rınhazmetme kapasitelerininartırılması ve sosyalortaklar dahil gelecekdönemde daha fazlasorumluluk yüktenecekpaydaşlarınidarikapasitelerin in artırılması.• Hedef gruplar ve on l arınkadroları İKG OP ile ilgilien uygun kurum lardır.• Kapasite geliştirme ve proje •üretme faaliyetleri(eğilimler, çalıştay l ar , en iyiuygulama örnekleri v.b) veİ KG OP 2012-2013öncelikleri ve gelecekprogramlama dönemi içinproje örnekleriningeliştirilmesi.• Proje geliştirmekapasitesinin iyileşt ir i l mesiiçin sosyal ortaklar dahilulusal, bölgesel ve yereldüzeylerdeki ilgilikurumların uzman vepersonellerine eğitim vedestek sağlanmas ı.• Proje doküman l arına i l işkinyatay konuların (cinsiyetKapasitegelişti rmefaaliyetlerinin asgari sayısı(eğitim ler, ça l ış tay l ar vb.)

gelişme , çevre vb.)..ıçınverilmesi.ıçındokümanlarınegitimlerbölgesel ve yerel düzeylerdeilgili kurumların uzman vepersonellerinin e~ itilmes i•Operasyonların tasarımıylailgili nihai ya rarlanı etiarateknik destek saglanmasıuygulamasına ilişkinsürdürlllebi 1 ir yapılarınbölgesel ve yerel düzeylerdeilg ili kurum ve kurulu ş l arıçınhazırlan ması ve etkili için !KG OP web-sitesi ve etkinliklerinin asgari sayıs ıÖzel Amaç 3 Sonuç Göstergeleri Ana Faaliyet Türleri Ç ıktı Göstergelerieşitliği , sürdürülebilirentegrasyonunun sağlamak• Projelere~ it im ve destek..tamamlayıcıhazırlanmasına yönelik• ihale, söz leşme ve sözleşmeyönetimi, hibe pro gra mları ,PRAG kurallan konu larında• IKG OP altındak i projekurulması konusunda ulusal,.. egitim ve desteksa gl a nınas ı. Türkiye'de lPA'nın • Potansiyel faydalanıcı lar • Bilgilendirme

kullanımıyla ilgili olarakIKG OP bağlamında bilgive farkındalığın artırılma s ı .• Hedef gruplar ve onlarınkadroları lKG OP i lc ilgilien uygun kuruınlardır.veritabanı oluşturulması• Genel kamuoyu, potansiyelve nihai faydaJanıcılar içinbilgilendirme materyalleri.broşürle r, raporlar. gazetelerve proje örnekleri, özellikleen iyi örneklerinhazırlanması veyayımlanması• Konferans, seminer, fuar vesergi gibi etkinliklerioorganizasyonu• Yatay konulara ilişkin(cinsiyet cşitligi,sürdürülebilir kalkınma veçevresel ve tarihsel konımagibi) etkinliklerioorganizasyonu• Bölgesel ve yerel oıoriteler,diger yetkili kamuotoriteleri. ticariorganizasyonlar, iş çevreleri,ekonomik ve sosyal ortaklar,STK'lar ve potansiyelfaydalanıcılara yönelik özelhilgilendinne etkinlikleri• Bilgilendirme ve yayım içingereken bilgi sayarlı medyasistemleri ve görse l-işits e laraçların kurul m asıUetişim planı için destekIKG OP hazırlanmas ıprogramınınçıktılarının ulusal düzeydeyaygınlaştırılmasına yönelik(seminerler, çalıştaylar vb.)L_ ________________________ -L--~--------------------_ı--~fu~a~l~ii v~,e~tl~e~r ______________ _L _______________________ _