Hastane İşletmelerinde Kapasite Kullanım Oranının Maliyetlere Etkisi

144 Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt:7, Sayı:2 (2004)Kapasite kullanım oranı, hastanenin hizmet potansiyelini ne ölçüdekullandığını gösteren bir ölçüttür. Yatak sayısı baz alındığı kapasite kullanımoranı, bir zaman devresinde fiili yatak gün sayısının (fiili hasta günü) teorikhasta gün sayısına oranıdır (Ağırbaş 1993). Hastanelerde performansındeğerlendirilmesinde ve maliyetlerin izlenmesinde kapasite kullanım düzeyihastane yöneticilerine bilgi vermektedir (Finkler 1995). Ayrıca kapasitekullanım oranı, hastane kullanımını gösteren, aynı zamanda sağlıkplanlamacıları için yataklı tedavi kurumlarının, yatak ihtiyacının tespitindebilinmesi gerekli temel bir faktördür.Kapasite kullanım oranı hastane yataklarının ne oranda kullanıldığınıgösterir. Yatak kapasitesinin çok altında ya da çok üstünde çalışan birhastanede yatak sayısının azaltılmasına ya da çoğaltılmasına karar vermek içinkullanılacak önemli bir ölçüttür. Bir hastanede kapasite kullanım oranının % 80olması normal karşılanır (Sümbüloğlu 1994).Hastanenin büyüklüğü ile kapasite kullanım oranı ve yatak devir hızıarasında bir ilişki bulunmaktadır. Şöyle ki; büyük hastaneler genellikle dahayüksek kapasite kullanım oranı ile çalışırlar. Ancak bunlar tedavisi zor ve ağırhastalıkları kabul ettiklerinden tedavi süresi uzar ve böylece yatak devir hızıdüşer. Diğer taraftan küçük hastanelerde ise kapasite kullanım oranı düşükolduğundan hastanın yatış süresi düşük olsa bile, az sayıda hasta yatırıldığı içindevir hızı düşük olacaktır.Hastane maliyetlerinin büyük bir kısmı (% 60-70) personel giderlerindenoluşmaktadır. Kısa dönemde personel giderleri sabit sayılacağından, mevcutkapasite birimi başına düşen maliyetler yüksek olacaktır (Sözbilir 1986).Yöneticilerin kendi istekleri dışında da hastane kapasitesinin eksikkullanımı söz konusu olabilir (Gecikligün 1977). Her şeyden önce hastanehizmet ettiği bölgenin ihtiyacından daha büyük inşa edilmiş ise sürekli bir atılkapasite durumu ortaya çıkacaktır. Bölgenin ihtiyacına uygun büyüklükte inşaedilmiş olsa bile, talepte dalgalanmalar varsa hastaneler talebin yüksek olduğuzamana göre ayarlanmış olacağından, talepte azalmanın olduğu zamanlardahastanede atıl kapasite bulunacaktır (Ağırbaş 1993).Sağlık hizmeti almak için hastaneye gelen hastaların tedavi, bakım süresincehastanede kalma süresi de bir başka performans göstergesidir. Hastanenin