kuranı kerımde kolelık konusu - gariban tavuk

149zorluyordu. 460Mefatihu’l-Gayb’da ayetin nüzul sebebi olarak benzer anlamlartaşıyan farklı rivayetlere yer verilir. 461Taberi ‘meleket eyman’ı ‘sahip olunan köleler’ olarak anlıyor ve bu ayetindört şeyi emrettiğini söylüyor: Bunlardan biri, evlenme imkânı olmayanın, haramlarakarşı iffetini korumasıdır. İkinci emir ise “Sahip olduğunuz kölelerinizden, azadolmak için bedel vermek isteyenlerin, eğer kendilerinde bir hayır görüyorsanız,hemen bedel vermelerini kabul edip mükâtebe akdi yapın.” ifadesindeki emirdir.Kölelerinde hayır gören efendilerin, kölelerinin mükâtebe akdi yapmak istemelerihalinde bu akdi yapmalarının farz veya mendup olduğu hakkında iki görüşzikredilmektedir:Şa’bî, Mukatil, Hasan-ı Basrî ve İbn-i Zeyd, buradaki emrin mendup olduğunu,kölenin efendisinin mükâtebe akdi yapıp yapmamakta serbest olduğunusöylemişlerdir. Ebu Hanife, İmam Mâlik, Sevrî ve son görüşüyle İmam Şafiî de bugörüştedirler.Ata b.Ebi Rebah, Dehhak ve Sîrîn’e göre ise bu akdi yapmak farzdır. Köledenteklif geldiği takdirde efendi böyle bir akdi yapmaya mecburdur. Taberi de, âyetteki“Mükâtebe akdi yapın.” emrinin farziyet ifade ettiği kanaatiyla bu görüşekatılmaktadır.Daha sonra Taberi kölelerde görülecek “hayr” ın ne olduğu konusundakiçeşitli rivayetleri sıralıyor. Kendi düşüncesine göre buradaki hayırdan kasıt, kölelerinçalışıp kazanma gücünde olmaları; taahüt ettikleri borcu ödeyebilme kudretindeolmaları ve sadakat, vefakârlık konularında güvenilir olmaları demektir.460 Taberi, age, VI/144-146; Kurtub, age, VI/539; İbn Kesir, age, III/299461 Râzi, age, XVII/72