10. Arkeometri Sonuçları Toplantısı - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Iirlemek idi. Fosfor analizindeki diğer önemli bir gelişim, çabuk tayinyöntemi olan ve arazide rahatlıkla kullanılabilen "Spot P analiz yöntemi"olmuştur. Yöntem Feigl, Gundlach ve Eidt gibi bilim adamları tarafındangeliştirilmiştir (Feigl 1958; Gundlach 1961; Eidt 1973). Spot test ancakanalize hazır, yani çözünebilen P miktarını belirlemekte kullanılabilir.Arkeolojide P tayini genellikle üç amaçla yapılmaktadır (Henderson1984);i) Kazı öncesinde yerleşim yerinin belirlenmesi,ii) Kazı sırasında farklı arkeolojik bölgelerin (yerleşim yeri, çöplükve mezarlık gibi) belirlenmesi, veiii) Farklı kaynaklardan gelen fosfor miktarlarının bulunması, böylecefosfat bileşiklerinin türlerinin ve olnşumlarının belirlenmesi.Arkeolojik bölgelerdeki fosforun kaynakları, evsel atıklar, gıda kalıntıları,bitki ve hayvan kalıntıları, ölü vücutlar. gübre vs. dir. Yapılan çalışmalarher bireyin senede yaklaşık 600 g P çıkardığını ve yaklaşık aynımiktar P nin yiyecek kalıntıları, sebzeler ve kemiklerle toprağa girdiğiniortaya çıkarmıştır (Cook ve Heizer 1965). İnsan ve hayvanlarda fosforundağılımı ve miktarı, yaş, seks, gıda maddeleri veya beslenme düzeyiyleilgili olarak değişmektedir. Fosforun esas toplandığı yerlerden biri mezarlıklardır.Çalışmalar 68 kg ağırlığında bir bireyde 630 g P bulunduğunu,bunun da %86 sının iskelette bulunduğunu göstermektedir(Johnson 1956). Dolayısıyla ölürıürı gömüldüğü yerde bu fosfor küçükbir alanda toplandığından derişimi artar.Genelde kazı öncesinde, yerleşimin sınırlarmuı bulunması amacıylaanaliz yapılıyorsa toplam P miktarının bulunmasmda yarar var'dır (Hamorıd1983). Ancak kısa sürede çok sayıda analiz yapılması için arazide" Spot test" ile de sonuç alınabilir (Eidt 1973). Çalışmalarda doğru sonuçalınması için çevre toprağının P düzeyi, örnekleme hatası ve deney hatasıgibi analizle ilgili ayrıntılann belirlenmesi gerekir. Örnekler hem yüzeydenhem de derinlemesine alınmalıdır. Toplam P tayini için önerilenyöntem (Henderson 1984):Araziden alman toprak parçaları 30 'C deki bir odada 48 saat havadakurutulur, 2 mm lik elekten geçirilip taşından temizlenir, Çok ince toz halinegetirilip 0.1 mm lik elekten geçirilir; belirli ağırlıkta örnek alınıp 105oC de bir gece kurııtulur, tartılır; Aradaki fark toprağın su miktarını verir,Kurutulmuş örnekten, belirli ağırlıkta (örneğin i g) duyarlı olarak tartıhr,83