10. Arkeometri Sonuçları Toplantısı - Kültür ve Turizm Bakanlığı

hızlı ve duyarlı bir biçimde yuvarlatan yöntem, bir Fortran 77 prograınıylatanımlanmıştır.Yöntemin iki önemli değiştirgeni vardır. Bunlarsırasıyla; pts: pencere uzunluğu, L: yuvarlatma yinelemesidir (Şekil: 2).Arkeolojik aramalarda sinyal/gürültü oranının artırılmasında en yararlıve yaygın kullanılan yöntem çapraz ilişkidir (cross-correlation). Buyöntemde aranılan yapının belirtilerini güçlendirebilmek amacıyla, eldeedilen veriler aranılan yapıyı simgeleyebilecek işleçler ile ilişkiye sokulur,Biz çalışmamızda sinyal/gürültü oranını artırmak için, elde edilenverileri hesaplanmış kuramsal belirtiler ile normalize olmuş çaprazilişkiye soktuk (Şekil: 2). Ayrıca elde edilen verilere veriye uyumlu Wienersüzgeçlemesi de (adaptive Wiener filter) uygulanarak, başka biryolla sinyal/gürültü oranı artırılmaya çalışılmıştır.Doğal gerilim veıisi, diğer potansiyel alan yöntemleri gibi basit geometrikbiçimlere yaklaştırılarak yorumlanabilir. Bu geometıik yapılar;küre, silindir ve eğimli ince çubuklardır. Modelleme çalışmalarıyla, butür yapıların ol uşturacakları belirtiler farklı değiştirgenler kullanılarak hesaplanır(PoIdini, 1928; Heiland, 1940; Roy ve Crowdhury, 1959; Meisner,1962; Paul, 1965, Paul, 1968; Rao vd.,1970; Baneıjee, 1971; Fittennan,1979; Bhattacharya ve Roy, 1981). Bu çalışmada; küre, silindirve ince çubuk tipi modeller kullanılmış ve bunların değişik değiştirgenleregöre oluşturduğu belirtiler bulunarak, kuramsal model eğrilerelde edilmiştir (Şekil: 3). Yapılan bu çalışmalarda; çubuk ve silindir modelleriningradyent ve toplam doğal gerilim belirtilerinin gürültüdüzeyinin, küre modeline göre daha düşük olduğu görülmüştür. Arkeolojikaramalarda düşük genlikli belirtilerin ürediği ve ortamınözdirenç farklılığı ile toprağın nem durumuna göre belirtinin etkilendiğidüşünüldüğünde,model seçiminin önemi ortaya çıkmaktadır.B u çalışmada; elde edilen verilerin düzeltilmesi ve gürliltülerindenarındırılmasından sonra, düz (forward) ve ters (inversion) çözüm yöntemleıikullanılarak değiştirgenler saptanmıştır. Elde edilen veıiler öncenomogram tekniğinde değerlendiıilerek, model değiştirgenleri saptanmıştır.Belirlenen bu model değiştirgenleri, ters çözüm değerlendirmelerindebaşlangıç değiştirgenleri olarak girilmiştir. İşlemlerneler sırasındaönce Ram Babu ve Atchuta Rao (1988) tarafından geliştirilerıyöntem kullanılnuştır, Yöntem; küre, yatay silindir ve eğimli çubuk türüyapıların değiştirgenleıini ters çözüm işlemiyle hesaplaı·. Elde edilen verilerinbu yöntem ile değerlendirilmesinden sonra, yatay silindir modelinindiğerlerinden daha uygun sonuçlar verdiği görülmüştür. Kullanılandiğer bir yöntem ise, Jagannadha Rao vd. (1993). 'nin bulduğu ikiboyutlu çubuk modelinin doğal gerilim belirtilerinin ters çözüm işlemiyle233