10. Arkeometri Sonuçları Toplantısı - Kültür ve Turizm Bakanlığı

araştırma amacına bağlı uzunluğa sahip bir kablo yeterli olacaktır. Doğalgerilim araştırmalarında; ısı ile toprağın nem ve kimyasal içeriğindekideğişikliklerin ölçümler üzerindeki olumsuz etkilerini giderebilmek için,uçlaşmayan değişik elektrodların kullanılması önemlidir. Bu konudadeğişik araştırmacılar; bakır-bakır sülfat, gümüş-gümüş klorit, kurşunkurşunklorit, çinko-çinko sülfat ve kadmiyum-kadmiyum klorit gibielektrodların laboratuvar ve alan ölçümleriyle özellikleri ve yanıtlarınıincelemiştir (Ewing, 1939, Semenov, 1974; Morrison vd., 1979a,1979b).Uçlaşmayan elektrodlarla yapılan ölçümlerde bazı belirtileralgılanamayabilir. Bunları belirlemek ve değme (contact) dirençleriniartırmak amacıyla, küçük çaplı metal elektrodlarla ölçmenin de yararıolacaktır (Parasnis, 1966; Koester vd., 1984). Özellikle arkeolojik incelemelerdedüşük genlikli belirtileri saptayabilmek için bu tür elektrodlarlaölçümler yapılmalıdır.Doğal gerilim verisinin toplanması kolayolmasına karşın, araziçalışmalarında dikkatli olunmalıdır. üzellikle arkeolojik çalışmalardaölçüm yordamlarına (procedure) uyulmalı, alandaki toprak değişimi vd.etkiler not edilmeli, elektrod uçlaşması ve kayma (drift) etkileri en azaiııdirilmeye çalışılmalıdır. İnceleme; manyetik ve özdirenç aramalarındaolduğu gibi alanı gridlere ayırarak, her bir gıidin belirli bir doğrultu boyuncaölçülmesiyle yapılır. Gıid aralıkları aranılan yapının boyutlarınabağlı olarak küçük seçilmelidir (genelde 1 ile 2 m aralık yeterlidir). Geıilimelektrodları arası uzaklık ise, 1 ile 5 m aralıklarında seçilebilir.Ayrıca yapının daha iyi belirlenebilmesi için, ölçümleriri birbirine dik ikiayrı doğrultuda alınması da yararlı olacaktır. Birçok arkeolojik özellikkısa dalgaboylu ve düşük genlikli belirtiler ürettiğinden, değişikgürültüler tarafından bastırılacaktır. Bu nedenle yapay ve doğal kaynaklıgürültü araştırmasından sonra, yapılacak kısa gerilim elektrodaralıklarina sahip ölçümler bu belirtilerin algılanmasını sağlayabilecektir.ülçümlerin gradyent dizilimiyle yapılması daha sağlıklı sonuçlar verir.Ancak, gradyent ölçümlerinde veri dengeleme, düzeltme ve ölçümyönünün işaretine çok dikkat edilmelidir.Doğal gerilim ölçümlerinde; termalolmayan yüzeyaltı su akışı, tarımilaçları, sulama, sürülmüş alanlar ve tarım gibi kültürel etkilerle, toprakniteliği ve toprağın nem oranındaki değişimler de çok önemlidir. Kentlere,demiryollarına ve yüksek gerilim hatlarına olan yakınlık ise, başıboşakımların oluşmasına neden olur ve arkeolojik yapılardan kaynaklanandoğal gerilim belirtileıini gizleyebilir. Bu nedenle arkeolojik aramalarda;ölçümler çok titiz biçimde yapılmalı ve toprağın tipi, nem durumu,bölgesel jeoloji, jeomorfoloji, bitki topluluğu ve topoğrafya gibideğişikliklerdikkatli gözlemlerle not edilmelidir (Drahor, 1993).231