10. Arkeometri Sonuçları Toplantısı - Kültür ve Turizm Bakanlığı

lanımınela birkaç mV değerini aşmaz. Toprağın nem içeriğindekideğişiklikler, doğal gerilim belirtilerinin oluşmasına neden olur. Poldini(1939)' ye göre ıslak topraktaki elektrodlar, beliıtiyi pozitife doğruyöneltir. Bu değişimler, birkaç on mV luk belirtiler oluşturur. Bu nedenlearkeolojik araştıımalar sırasında, toprağın nemindeki değişikliklerin belirlenmesiönemli olacaktır,Pirit, pirotit, kalkopirit, kalkosit, manyetit, kovellit ve grafityığışımları; yığışımııı üzerinde negatif uçlaşmalı doğal gerilim belirtisiüretir (Şekil: I). Belirtiler, birkaç yüz metre genişliğinde ve yüzlerce mVluk genliklere neden olabilir. Arkeolojik aramalarda antik madenleriçinde ya da sülfürlü ve okside olmuş yığışımlar üzerinde, bunları kesecekıslak ya da nemli bir ortam varsa belirti oluşabilir. Bu tür yapılar,genellikle düşük genlikli ve kısa dalga boylu belirtiler üretir. Bunun entipik örneği; Suudi Arabistan'ın güneyindeki Wadi AI Khadra antikmaden alamnda elde edilmiştir (Flanigan et al., 1982).Elektrokinetik ya da akma gerilimi, arkeolojik aramalarda gerilimioluşturan ana nedendir. Bu genellikle yüzeyaltı sıvı akışı ve ortamıngözenekliliğine bağlı olarak değişir. Kuramsal temeli Helmholtztarafından ortaya konmuştur. Akma gerilimi, kayaç minerallerinin dengeyegelebilmek için gözenek suları yardımıyla elektrik yükü almalan sonucundaoluşur. Bu gerilim, gözenek suyu özdirencindeki aıtı Ş ve sıvıkıvamlılığının (viscosity) azalmasıyla artar.: Toprak gözenekliliğindekideğişimler ve çukurların kiIle dolması, doğal gerilim ölçümlerindeölçülen gerilimin değişmesineneden olur. Gözenekli olmayan gömülü taştemeller de düşey su akışıyla kesildiği zaman, pozitif yönlü bir doğal gerilimoluştururlar. Birçok çatlak ve gevşek taş dolgu yoluyla göreli olaraksuyun aşağıya doğru devinimi, yeryüzü üzerinde negatif bir doğal gerilimbeliıtisi oluşturur (Wynn ve Sherwood, 1984).Tellürik akımlar, gömülü metalik hurdalar, güç kaynakları ve korozyonauğramış boru hatları da doğal gerilim beliıtisi oluşturur. Bu nedenlearamalar sırasında; gömülü metalik hurdalar, güç kaynakları ve korozyonauğramış bom hatlannın bulunduğu yerler özenle belirlenmeli veharitalar üzerine işlenmelidir.DONlINIM VE VERi TOPLAMADoğal gerilim en ucuz donanıınla uygulanabilecek bir yöntemdir.Araştırmada, sayısal bir multimetre (zi OMn giriş impedansına sahip), 2adet uçlaşmaz (non-polarize) elektrod (CU-CUS04, Ag-AgCI vd.) ve230