10. Arkeometri Sonuçları Toplantısı - Kültür ve Turizm Bakanlığı

ARKEOLOJİK ARAŞTıRMALARDA DOGALGERİLİMİN İŞLEYİşİ (MECHANISM)Mahmut G. DRAHOR *Topraktaki gözeneklilik, isı, sıvı göçü, özdirenç ve pH değişimlerigibi etkiler, süreksizlikteki iyon hareketinin ana nedenleridir. Doğal gerilimçalışmalarında, öncelikle belirtiyi oluşturan işleyişleriri bilinmesigerekir. B unlar; ısıi elektıik bağlaşım (thermoelectric coupling), elektrokinetikbağlaşım ya da akma gerilimleri, tellürik akımlar, iletken mineralbirikimleri, kültürel etkinlik, topoğrafya ve elektrokimyasal etkilernedeniyle oluşur.Isıl elektrik bağlaşım jeotermal alanlarda görülen bir gerilim türüdür.Temel nedeni, sıcaklık ayrılığı ve çözelti yoğunluğudur. Isıi elektrikbağlaşım, uzun dalga boylu ve büyük genlikli beliıtiler üretir. Corwin(1976), sığ kömür yanmalan üzerinde de ısıl elektrik bağlaşımın ortayaçıktığını belirtmektedir,Elektrokimyasal etkiler; jeotermal, maden ve kırık sınırlarınınaraştırılınasında önemli olmamasına karşın, arkeolojik araştırmalardamutlaka gözönüne alınmalıdır. Bu etki oıtaının kuru olduğu durumlarda,±10mV değerine ulaşır. Corwin (1976)' e göre, çok kısa dalga boyuna sahiptirve genliği de genellikle tekdüze toprağınkinden çok, ama nemlitoprakta göıülenden azdır. Bu, arkeolojik aramacılıkta önemli ve dikkatedilmesi gerekli bir durumdur. Mac Innes (1961) ve Corwin (1976), gerilimlerinkimyasal yoğunluk hücreleri yoluyla da oluştuğunu ve bunlarınmetalik elektrodlarla yapılan ölçümlerde birkaç yüz mV mertebesindedeğerlere ulaştığını belirtmişlerdir. Bu özellik, uçlaşmaz elekrrod kul-* Mahmut G. DRAHOR. Dokuz Eylül üniversitesi Mühendislik-Mİmarlık Fakültesi. JeofizikMühendisliği Bölümü. 35100 Bornova-ıZMIR.229