14 Kamu Hizmetleri - TOBB

TÜRKİYE’DE KAMU HİZMETİ ve İMTİYAZIN DÖNÜŞÜM ÖYKÜSÜ
t›lmas›na yönelik risk aç›s›ndan önem kazanmaktad›r. Bahsekonu finansman yönteminde
borç devlete verildi¤i için, üretilen mal ya da hizmetin halka sat›fl› ve buradan
elde edilecek gelirle borcun geri ödenmesi aras›nda herhangi bir ba¤lant›
bulunmad›¤› ve her halükarda devlet borcunu geri ödemekle mükellef tutuldu-
¤u veçhile, kreditörün talep riskinden bahsedilememektedir. ‹flte bu durum, ilerideki
bölümlerde ayr›nt›l› olarak vurgulayaca¤›m›z üzere, imtiyaz olarak da nitelendirilen
Y‹D-Y‹ modellerinde de ayn› flekilde karfl›m›za ç›kmaktad›r. Yani, elektrik
enerjisi ile ba¤lant›l› olarak vurgulamak gerekirse, üretti¤i enerjiyi 20 y›ll›k uzun süreli
sözleflmelerle devlete satan ve bu meyanda piyasadaki talepten kendisini
“saklayan” bu uygulamada, kreditör için imtiyaz sahibi flirket de¤il, enerjinin sat›laca¤›
devletin riski sözkonusu olmaktad›r. Bu durumda da aç›kt›r ki klasik finansman
yöntemiyle veya imtiyaz uygulamas›yla elektrik santrali yap›m›n› gerçeklefltirmek,
kreditör aç›s›ndan ayn› risk (veya risksizlik!) anlam›na gelmektedir! Y‹D modelini
aç›klad›¤›m›z yukar›daki bölümlerde yer verilen risk unsuruna iliflkin hususlar
de¤erlendirildi¤inde, bu durum rahatça görülebilmektedir.
Bu bölümde son olarak, devletin d›fl borç alarak projelerini gerçeklefltirmesindeki
üst s›n›r›n, kredibilitesinin ortaya koydu¤u borçlanma kapasitesi taraf›ndan çizildi¤ini
belirtmek istiyoruz. Yani, devletin elindeki projeler ne kadar verimli yat›r›m
olursa olsun, yurtd›fl›ndan alabilece¤i d›fl borcun bir s›n›r› vard›r ve bu da devletin
kredibilitesiyle paraleldir. 748
748 Esasen, proje finansman› aç›s›ndan bak›ld›¤›nda, bir projenin amortisman da dahil tüm iflletme
giderleri elde edilen gelirden daha az ise, aradaki fark›n büyük ya da küçük olmas› sadece sa¤lanacak
finansman›n vadesi anlam›nda önem tafl›r ve bu anlamda “finanse edilemeyecek bir
proje yoktur”; yani, arada -cüzi de olsa- bir fark olmas› kayd›yla her proje finansman bulmaya
ehildir! Yeter ki, bu cüzi fark›n uzun y›llar boyunca borç servisinde kullan›lmas›n› kabullenecek bir
finansman piyasas› bulunsun. “Bana yeterli uzunlukta bir kald›raç verin, dünyay› yerinden oynatay›m”
ifadesiyle bilinen ünlü fizik yasas›na benzer flekilde, yeterli uzunlukta bir finansman piyasas›n›n
olmas› halinde, geliri giderini aflan her proje finanse edilebilir! Maamafih, en ziyade geliflmifl
finansal piyasalarda dahi finansman vadeleri 30-40 y›l civar›nda gerçekleflmektedir; bunu
da tasarruf sahiplerinin daha uzun vadede yat›r›m yapmamalar› yönündeki e¤ilimleri belirlemektedir.
Bu, esas›nda daha ziyade bir sosyolojik hadisedir: ‹nsanlar emekliliklerini veya yafll›l›ktaki
zor günlerini, yahut çocuklar›n› veya en fazla torunlar›n› düflünerek tasarruf e¤ilimlerini belirlemekte
ve böylece tasarruflar›n›n getirilerini geri alacak dönem olarak 20-40 y›l aral›¤›nda bir
vade yap›s›n› öngörmektedir. Maamafih, mesela 3-4 nesil sonras›ndaki murislerine b›rakmak üzere
sözgelimi 100 y›ll›k bir devlet tahviline talep görülmemektedir! (Bu yaklafl›m› benzer baflka
alanlarda da görebiliriz. Sanayileflmenin günümüzde kazand›¤› inan›lmaz boyutun sürdürülebilir
bir politikay› yans›tmad›¤› ve do¤al kaynaklar›n geri döndürülemez biçimde tahrip edildi¤i dikkate
al›nd›¤›nda, bunun beraberinde getirdi¤i küresel ›s›nman›n dünya ölçe¤inde felakete yol
açaca¤›, oysa bugün yap›lacak 1 Sterlin tutar›ndaki yat›r›m›n ilerideki 5 sterlinlik harcamadan
kurtulma sonucunu do¤uraca¤› yönündeki bir rapor üzerine, bugün yap›lacak harcaman›n an-
250
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği