Türkiye'de Modern Tarihçiliğin Öncüsü: Fuad Köprülü

*iTumivp'DEMoDtrRNaaTanineiriciN Oxcusrr:FuanKopnur-uBiilent An & Selim AslantaqFuad K6priilti, Tiirkiye'nin modern anlamdaki ilk Tiirkologudur. Elli yrlayaklaqan ilmi faaliyeti ile yalmz Ti.irkiye'de defil, tiim diinyada haklr birgdhrete sahiptir. Ttirk tarih ve edebiyatrnrn miistesna bir'gahsiyeti olanMehmed Fuad Kiipnilii, esasen ilim aleminin meghuli.i defildir. Bununlabirlikte bu btlytlk alimin DoEu Batr'ntn "Akademidekiler" sayrsrnda giindemegelmesi ile hem ewelce hakkrnda yazrlanlann bir kez daha hatrrlanmasr,hem de tarihgiler igin tazeli[ini her zaman koruyan ilim ve tarih anlayr-Erndan bahis imkant dofmug bulunuyor.r Bu vesile ile mUellifin ilmi faali-I Fuad K6priilii'niin hayatr ve eserlcri hakkrnda Tiirkiye'de Abdullah Aykrn, Mustafa llhan, EmineBerkaltay, lsmail Aksarayh, Emur Geng ve Nunrllah Qetin tarafrndan yiksek lisans tezteri, Amerika'dada Ali Galip Erdican tarafrndan M. Fuad Kdprilltl, A Study ol His Contribution ro CulruralRefonn in Modern Turkcy adlt doktora tezi yaprlmrg, aynca agalrdaki eserler yayrnlanmrgtrr:-George T. Park, The U[c and Writings of Mehmed Fuad Kbprtllil, J. Hopkins University, 1975.-Orhan Kdprtll0, Fuod Kdprilil'nin Hayatr ve Eserleri,lstanbul: 1980.-Haf il Berktay,Cnmhuriyet ldeolojisi ve Fuad K1prillrt,lstanbul: 1983.

Dogu*{yeti, ilim, tarih ve edebiyat anlayl$l ve hakkrnda daha once sriylenenler anahatlarryla dile getirilecektir.Fuad Kopriilii, l9l3'te istanbul Danilfiinunu Edebiyat Fakiiltesi'nde bagladr[rakadcnrik hayatrnr, ilahiyat Fakiiltesi'nde Tiirk Din Tarihi, daha sonraistanbul Mrilkiye ve Ankara Siyasal Bilgiler'de Siyasi Tarih, Tiirk MiiesseselerTarihi, Ttirkiye Tarihi derslerini vererek stirdiirmiigttir. 1946'dan itibarenAnkara Universitesi Dil ve Tarih-Cofirafya Faktiltesi'nde Orta zaman Ti.irkTarihi ktirsijstinde profesdrdiir. 1923-1929 yilart arastnda Sanayi-i Nefise(Gtizel Sanatl ar Akadenri si)' de Meden iyet Tarihi okut tltuqtu r.Fuad Kopriilii on beg yagrndan itibaren yayrn diinyasrnrn igindedir. itt itrrriyazrlan Bilgi Mecmuast'nda yer almrgttr. Bunlardan "Tiirk EdebiyatrTarihinde Us0l" adlr nrakalesi, o gtine kadar ciddi bir qekilde incelenmenrigolan edebiyat tarihine dair esash bir kavrayrgr ihtiva eder. Hentiz yirmi iigyagrnda bir gencin ilim hayatrnrn baglangrctnda kendisine usfflti mesele e-dinrnig olmasr son derece dikkate gayandtr. Bu uzun makalesinde Kopriilii,metodolojik problemler tlzerinde durmakta ve bu problemlerin hem tarih,hern de edebiyat tarihi bakrrnrndan nasrl gozrilecelini ortaya koymaktadrr.Miiellifin bu makalesi daha sonraki gahgmalan igin bir yol haritasr mahiyetindedir.Kopriilii, bu donemde $ahabeddin Siileyman ile birlikte edebiyattarihine dair onemli etiidler yapmrgtrr. Bilgi Mecmuast'nd^n sonra ilmi 9a-IrSnralarrnr Ziya Gokalp ile birlikte grkardrfr Millt Tetebbu'lar Mecnru'a.rr'nda srirdiirmrigtiir. Bu mecmua, Tiirkoloji alantnda ilk ciddi neqriyat olupT{irkUat Mecmuasr'ntn bir prototipi mahiyetindedir. Kopriilii bu dergideTiirk Edebiyatrnrn kokenlerini ve tekamiiliinu aragttran iki onernli makaleninyanlsrra, tamamlannranrrg olarak kalan, Anadolu'da Selguklu varhfitnt inceleyenbir aragtrnna negretmigtir. Mriellifin ilim aleminde gohret bitlmastnayol agan galrgmasr, 1918 yrlrnda negrettipi Tiirk Edebiyatmaa iUc Mutasav''t,dlar'drc. Halil inalctk tarafindan Tiirkiye'de modern tarihqilife aqrlan kaprolarak deferlendirilen bu hacimli eser, ilmi krymetini giini.imiize kadar muhafazaetmigtir.21922' de Edebiyat Fakiiltesi Mecmuast'nda negretti[i Anadolu'da islamiyetadh rnakalesiyle Kopriilfi, meghur garkiyatgr Franz Babinger'in Der Islanrin Kleinasien isimli makalesine cevap vermig ve onemli dlizeltmelerde bufunmugtur.3 1926 yrhnda yazdrpr Tfirk Edebiyafi Tarihf isimli eseriyle TUrkedebiyat tarihi ilk defa modern bir tasnife tabi tutulur. l93l yrhnda ise Br-2Halil Inalcrk, "Tiirk llmi vc M. Fuad Kiiprtilii", Tiirk Kiiltitrll, sayt 65, (1968), s 291.I Lfcr iki makale dc bir kitap halindc negrcclilmigtir. Bakrntz: Anadolu'da lslaniyct,lstanbul: InsanYay. 1996.Biilent An & Selim AslantaSzans I'fiiesseselerinin Osnnnh Miiesseselerine Tesiri Hakhndo Ban Miilahazalar."amakalesinde Batrh tarihgilerin 6ne stirdtiklcri kadar fazla bir tesirolmadr[r tezini iglemigtir. Benimsenen miiesseselerin de dofnrdan Bizans'tanOsmanlrlar'a defil, Abbasiler aracrh[ryla ortadofiu gelenefii geklindetesir ettifiini savunur. Miiellifin ilim aleminde biiyiik yankr uyandrrandifier bir qahqmasr da 1934 yrlrnda Sorbonne Universitesi'nde verdifii konferanslarligeren ve ertesi yrl Paris'te Les Origines de L'entpire Ottontan ismiylebastlan eseridir. Kdpriilii burada Gibbons tarafindan Osmanlr Devletininkurulugu ve Osmanh hanedantntn menqei hakkrnda serdedilen nazariyelerigiddetlc tenkid etmiE ve kendi tezini delilleriyle ortaya koymuEtur.5 Aynrkonuyu tamamlaylcr mahiyette olmak izere miiellif, 1943'te Osmanlt intparatorlufiu'nun Etnik MenSei Meseleleri isimli makaleyi yayrnlamlgtrr.6Yukanda Koprtilii'ntin en temel ve sahasrnda grflrr agan cserleri kronolojikbir srra ile zikredilmigtir. Elbette mtiellifin Tiirk tarihinin muhtelif sahalannaait ytizlerce kitabr, makalesi, ansiklopedi maddesi ve tahriratl bulunmaktadtr.Maalesef bu rnuazzam kiilliyatr burada slralamak imkanr yoktur.TKdpriilU yalnn kendi.galrgmalanyla bir grfrr agmakla kalmalnlg, yetigtirdifiitalebelerinin Tiirk tarihinin gegitli sahalanndaki galrqmalanyla bir ekolhaline gelmigtir. "Cumhuriyet diinemi tarihgilifimizin belli baglr isimlerinigozden gegirdi[imizde, ilk safta K

Dofiu BatrBiilent ln & Selim lslontosBoratav, Selguklu uzmanl Osrnan Turan, * ulr,n", yiizyrl buhrant iizerindeduran Mustafa Akdafi, nihayet en btiyiik Ottomanist Halil inalcrk bunlardanbirkaqtdtr".srraF UNN KOPRULU'NIIN iI.iIr,T ANLAYI$IOsman Turan'a grire "bir buguk asrrdan beri Avnrpa'ya binlerce talebegonderdifimiz halde, Avrupa ilim ve metodlannrn Tiirkiye'ye nakli gerefionlara ait de[il, garba gitmeyen, hatta memlekette tarih ilmi tahsili yapmayanFuad Kopri.ilii'ye aittir." Bu tespit, Fuad K

DoSu BattBiilent An & Selim Aslontaq"Miitrferit ve nriistesna vak'alarr bir yr$n halinde toplamakla bir tarih viicfrdagetirilcnreyecefine" inanan Koprtilti, eski nrijverrihleri de "her vak'ayrtesadilfi.in yahut takdir-i Samedininin bir neticesi gibi telakki etmekle" suglar.Miiellifin bu hiikmiinden ktsmcn Naima, Peqevi ve Cevdet Paga kurtulmugtur.Megrutiyetin ilanrndan sonra memlekette tarih merakrnrn son dereceuyandrflrna igaret eden Kopriilii, buna ra[men milli tarihirnize ait gahsi higbireser glkmamaslna hayret etmekte, bunu da rnemlekette tarihci ve dlim voklufunaballamaktadrr. 'oKopriilti, zanranrn padigahr Sultan Regad'rn emriyle kurulan Tarih-iOsmani Enci.imeni'nden de pek umutlu defiildir. Uyeler "miitebahhir ve miitehasslsolmakla beraber Kopriilii'ye g6re 6lim slfatrnl haiz defiillerdir, Qrinkiionlar vak'alart yan yana dizmekle tarih yazdrklarrnr zannetmektcler."Onu:r nazannda "umfinri ktiti.iphanelerin birinde herkesin malumu olan gayr-rrnatbu bir nretni istinsah ederek aralanna vak'aniivis tarihlerinden bazr fikralarkanqtrmrakla krymetdir bir eser-i tirihi vtic0da getirdikleri zannrnadiiSen bu lreyetten ilnti bir Osmanlr tarihi beklenemez.Dahaortada mtiessesetarihiyle ufiraganlar dahi yokken, Maarif Nezareti'nce 35 ciltlik tarih yazrlmayateqebbi.is edilmesini de nihayet bir hiilya telakki etmektedir."'Kopnilii'nrin tarilr anlaytgrnrn ciddiyeti ve ilmi htiviyeti burada agrkqa gcirtihnektedir.QLinkti o, lrenUz monografilerle. miiessese tarihleriyle, folkloraragttrmalanyla altyaprsr hazrrlanmamrg rnazinin romantik bir iislfipla kalenrealtnarak 35 ciltlik bir ktilliyatrn ortaya konamayaca!rnr gekinmeden ifadeetn-rigtir. Aradan bunca yrl gegmig olmasrna rafirnen bugtin dahi boylesinehacimli bir eserin vtjc0da getirilememig olmasl Kcipnilti'yti hakll grkarmaklakallnamtg, soz konusu alanlardaki qalrgmalarrn heniiz yeterli seviyeye ulagmadrfrnrispatlamrgtrr. Her nc kadar M. Altay K6ymen, Fuad Koprilli.i'ntinhiiktinrlerindcki haklrlrfr "o zanran girigilen her iki tegebbiisrin hdld gergeklegtirilemenresinden,bu gidigle daha bir asrr da gegse gergekleqtirilerneyece-[inin muhakkak olmastndan anlagrlnraktadrr" dcmekteyse de 1960'lardan buyana Osmanlr tarih aragtlrmalannda oncmli nresafeler kaydedilmigtir. OmerLritfi Barkan ve Halil inalcrk'rrr Osmanlr sosyo-ekonomik tarihi ile ilgiligalrgmalan Kopriilii'ntin iqaret ettifi hususlarda gok biiyiik agrlrmlar getirmigtir.Ote yandan argivlerden grin yiiztine qrkarrlan monografilerin katkrsrylatamamen olmasa bile Osmanlr tarihinin iskeleti yava$ yava$ ortayagrkmaya baglamtgtlr.Kopriilti, oziinde var olan modern ve ilmi tarih anlayrqtnt olgunluk d6-nemlerinde Arunles ekolunUn tesiriyle daha da sistematik hale getirmeyemuvaffak olmuEtur. Ona gore, "asrrlarca stirmtig bir tarihi tekamiiltin safltalannrumumi ve bariz hatlanyla gtirebilmek igin, liizumsuz teferruata bo[ulmayacakve fakat umumi levhantn aglklrfrnr ve do[rulufunu da bozmayacakkadar ytiksekten bakmak lazrmdrr. Tarihginin btittin o teferntatr bilmekleberaber anzi olanr daimi olandan ayrrt edebilmesi zaruridir." igte Kopriilii btranlayrglyla tarih yazrcrlrlrnda "biiyiik dalga" denen kavrayrgr benimsemigg6z0kmektedir. Onu Annales ekolti ile aynr gizgiye getiren de bu anlaylg olsaterektir. Esasen bu bakrg aqlst, hakkrnda her tiirlii tarihi teferruattn, vesikalann,vak'alarrn bilindi[i devirler igin mak0l gortinebilir' Fakat kendisinin deifade ettili gibi heni.iz temel pekgok noktasl bilinmeyen, kaltramanlart veolaylag sisler arkasrnda bulunan ve tarihi gahitliklerine son derece giiq ulaqllanTtirk tarihi igin bu yaklaqrm hataft teqhislere yol agabilir. Qiinkii pekgokbakrmdan uzaktan bakrlabilecek, miitekanril bir levha ortada yoktur' Levhanrnbizatihi kendisi parqa parqa bilinen tefemrattan yola glkrlarak tamamlanmayhmuhtagtrr.T.7 .,llopnuLU'NtIN TARiH KoNULARIKdpriilii'ntin ilgi alanl gok genig olmastna rafmen onun nazartnda "tarihgilefyalnrz orraga[la u[raganlardrr. llkgaf arkeolojidir. Yenigaf gazete koleksiyonukangtrrmaktrr. Ortagafi ise ygzllt vesikalal arqivde araqttrnrak'ktitiiphanelerde vak'aniivislerin af,dah dille yazdrklan eserleri okuyup anlamaktrr.Mtiverrih yalnrz ortaga[r inceleyenler arastndan 9lkar."'2Osmanll Devleti'nin kuruluqu meselesi onun tarihgilifinde onemli bir bahistegkil eder. Fuad K6priilii'ni.in genel sistematili agrsrndan bakrldrfrndabuna pek gagmamak gerekir. Qiinkii kurulug devri, Batrh tarihqilerin iizerindeen fazla spekiilasyon yaptrklarr, Tiirk tarihgilerinin ise efsane ve rivayetlerinaraslnda bo[ulduklanndan hakikatlcre bir tiirlii ulagamadrklan bir saha iizelli[itagrmaktadrr.l0 Fuad Kripriilti, "Bizde Tarih ve Mivcrrihlcr Hakkrnda". Eilgi Mecnrtra.n, cilt l. 1913, s. 186-18?.rr M- Altay Kuynren, "Prof. M. Fuad Kdpriilii'niin Tarihe Oaii llt Yazrlan" Tilrk Kiiltiitii,sayr 47,(1966). s.953-956.Hergeyden evvel Kdpriilti Osmanlt tarihini milstakil olarak ele almaz'Osmanl tarihi genet Ttirk tarihinin seyri iginde bir anlam ifade eder. l5te bunokta, kendinden ilnceki tarihgilerin iizerinde durnladlklan bir husustur'Klasik Osrnanll tarihgilifinin gerqevesi Osmanh hanedanr ile srnrrlrdtr'''t Herne kadar 19. asrrn ikinci yansrndan itibarcn milliyetgilifin de tesiriyle ostrEnver Behnan $apolyo, "Hocam Fuad K6prfilii",Ttlrk Kllltilrtl, sayr 47, ( 1966). s'98 l 'fr Bernard Lewis, "Hisrory Writing and National Revival in Turkey;' Middle Easr Afairs' c' 4' 1953's.218.r98t99

DoguBiilent An & Selin Aslantagnlanh Devleti'nden onceki Tijrkler'in tafifiine Ahmed Vefik Paga ve SiileymanPaga dikkat gekmiglerse de konu Kopriihi'ye kadar ilmi bir biitiinliikiginde ele allnmamlgtrr. Onun tarih ingasrnda Orta Asya Tiirk tarihi, Horasan'dakiTiirk varhfr, Anadolu Selguklu Devleti ve Osmanh Drvleti bir btittintnparqalannr tegkil eder. Bir colrafyada, hanedanrn defigmesi it,; o coEraffasakinlerinin kiilttir ve medeniyeti bir anda defiqemez. Kuruluq meselesinide o, igte bu sa[larn temele dayanarak tahlil etmigtir.Kdpri.ilii'niln ilmi mesaisinde dnemli yer tutan bir bagka gahgma sahasrdin ve tasavvuftur. O, Tiirkiye'deki tjzellikle heterodoks lslam etijdlerinintemellerini atmrgtrr. Tasawufun Tiirk toplumundaki yansrmalannr biiyiik birvukufiyetle tespit etmig ve aynca incelenmesi gbreken meseleleri de yolgosternrek amactyla igaret etmigtir. Kendisinin incelenmesinde fayda gordiigiiltususlar daha sonra tarihgiler tarafrndan ele allndlfrnda, onun uyanlarlnlnne kadar yerinde oldufu anlagrlmrgtrr.ro Bu konudaki qaheseri TrirftEdel>iyatmda ilk Mutasaw{lar kitabrdrr. Bu eser, Ahmet Yagar ocak'a grire,"bir btitiin olarak Osrnanlr donemi de dahil Tiirk s0filiginin ilk sentetik geneltarih tecnibesi sayrlabilir. Kitaba bu hiiviyetini veren, en az metinleri kadarvazgegilmez olan uzun dipnotlarrdrr. Bu dipnotlar kaynaklar hakklndatenkidli bilgilerin yanrnda pek qok onemli meseleyi gi.indeme getirir, tahliletabi futar ve tartlgtr."15Mtiellif, yazdrpr monografilerle de Tiirk medeniyetinin, tarihin derinlikterindekalmrg gahsiyetlerini ilirn ileminin dikkatine sunmugtur. Bilhassa sazgairleri serisi bu alandaki biiyiik bir boglu[u doldurmaya muvaffak olmugtur.T-r,Funo rcOpnulU ve EDEBiyATri.ilii bu donemde bazl miinevverler tarafrndan sawnulan Milli Edebiyat cereyanlnaigtirak etmigtir. Krsa zamanda bu cereyanrn ilmi anlamda en faydalrve salahryetli bir unsuru olmugtur.16Kopriilti'niin Ttirk edebiyat tarihinin nasrl tedkik edilmesi gerektipine dairfikirlerini yukarda zikredilen Tiirk Edebiyafi Tarihinde Usfil makalesindegormekteyiz. Onun tarihe bakrgrndaki "siireklilik" anlaytgr'edebiyat tarihiigin de sOz konusudur. Ona g0re, "iyi bir edebiyat tarihqisi, Ttlrk edebiyatrnlnen karanllk menge'lerinden baglayarak, $arkta kegfedilen turfaneserlerinden, Orhun abidelerine ve Kutadgu Bilig'den Nevii'ye kadar, AnadoluTiirkleri'nde ise kendisine tekaddiim eden miihim fakat unutulmug biredebi devrenin mevcudiyeti, lisanrnrn tekemmiil etmig geklinden anlaqrlanYunus Emre'den $eyh Galib'e kadar inceden inceye bir tahlil ve ontl mi.iteakipmiitebahhirane bir terkib vticuda getirirse, Tiirk ruhunun ufradrfr tahavvtfleri ve edebiyatrn Tiirk cemiyetiyle mtinasebet derecesini az gok bir vuzuhile meydana koyabilir."rTKopriili.i bu prensipleri ve edebiyat ara$trrmalarrnda yaptlmasl gerekenleridaha l9l3'te agrkga ortaya koymakla kalmamtg,-daha sonraki ilmi mesaisinibu ilkelerin gergeklegtirihnesine hasretmigtir. Bunun en bariz delili, Kopri.llil'ntlnTtlrk edebiyatr tarihinin muhtelif zaman ve mekanlartna dair monografikve folklorik aragtrnrlalar yapmrg olmasrdrr. l9l5'te agrk tarzlnlnmenge ve tekamiiliiyle ve Tiirk edebiyatrnrn menge'ini tedkikle ige baglamrg,daha sonraki ddnemlerde Qafatay edebiyatt, Azeri edebiyatr, orta donemTiirk saz gairleri, vb. konularda aragttrmalar yapmtg, bunun yantnda Ali $irNevdi'den Fuzuli'ye, Aglk Paga'dan Habibi'ye kadar Tilrk edebiyat tarihinindnemli gahsiyetleri hakkrnda biyografiler yazmr$trr. Ote taraftan edebiyatrsosyal hayatrn bir.unsuru telakki ettifinden edebiyatrn giincel meselelerineait tartrgmalann iginde yer almrgtrr. Vezin meselesi, dil meselesi gibi konulartiglemigtir.Kopri.ilti'niin Ttirk edebiyatrna bakrqr giiphesiz ilmi olmak yantnda, milliyetgikaygrlar da tagrr. Ele aldrgr konular Tiirkler'in astrlar iqinde te5ekktiletmig kiiltiirel birikimini ortaya grkarmaya matuftur. Miiellifin edebiyat tarihianlayrgrnda, tarihe bakrgrndaki gibi bir siireklilik goze garpar. O, Tlirkler'intarihleri boyunca iiretmig olduklan her tiirlti edebi birikime sahip glkar."Ttirk divan edebiyatr, milli edebiyat gergevesi drgrnda blraktlamaz. Haki-Kopriilii muhakkak ki bir tarihgidir, ama her geyden evvel bir edebiyat tarihgisidir.Kendisi de gair olan miiellif, ilk giirini 1905'te hentiz l5 yagrndaiken Musavver Terakki'de yayrnlamrg, 1908'den sonra ise devamlr olaraknegriyat hayatrna atrlmrgtrr. l9l0'dan itibaren liselerde edebiyat okutmayabaglamrg, geqitli gazete ve mecmualarda edebiyat ve edebiyat tarihi hakklndamakaleler negretmigtir. Bu yazrlanyla dikkat geken Kopriilii, l9l3 senesisonlannda, daha 23 yagrnda iken Halid Ziya (Uqakhgil)'nrn istifasryla bogalanistanbul Dartilfiin0n'u Tiirk Edebiyatr gubesine mtiderris tayin edilerekbundan sonra uzun yrllar iginde bulunacafr akademiye intisab etmigtir. KoprtOnce Abdiilbaki G

Il-"lcaDogu BotrEiilent Arr & Sclin Aslonta:i^+katte Trirk f)ivan edebiyatr da Tiirk halk ve tasavwf edebivatr kadar milli vebtiyiik bir edebiyattrr" demektcdir. r8Ktiprlilti eclebiyat tiirlerini

tlo.EeDo[uBiilent An & Selin Aslontog- En salahryetli akademilerin bile dil ifr.rin. kat'i htiktimler veremeyece-[i ve sadece teklifler ile iktifa edecefii bir hakikatken, bir heyetin uydurdufuyapma dili mekteplere, hatta {iniversiteye zorla kabul ettirmeye kalkmasr,- Biihin bunlar kafi de[ilmi9 gibi Briyiik Millet Meclisi'nin kendisine birdil akademisi salahryeti vererek mektep akademisine uygun yeni bir hukukargosu vi.lcuda getirmesi."25KopnuLU sIYASETTE1934 yrlrnda Kars n,itietvekili segilmesiyle siyasi hayata ilk adrmrnr atanKopriilii'niin 1945'e kadarki mesaisi qekli olmaktan oteye gitmemigtir. Harbinsonunda memleketin demokratik bir dilzene gegmesini temin igin verilennreghur "Dortlli Takrir"i imzalayanlar arasrndadrr. Bu hareketi onu aktifsiyasete itmig, 1946'da Demokrat Parti'nin kurucusu olarak gorev almtgtrr.1950'de Demokrat Parti'nin iktidara gelmesiyle Drgigleri Bakanr olmugtur.Yaklagrk altr sene bu g

Do[u BatruC eyr.rc DU$UNCE tnncisiISSN: 1301-4153 Sayr: 12 2000/3Felsefe Sanat ve Kiiltir Yayrdan3d'na sahibiveGenel Yaym Y0nehneni: Taghn TahSSorumlu Yazr igleri Miidfirii: SavaS K6se.\nkara Temsilcisi: Sunay AlcsoyDrg iligkiler Sorumluzu: Ozgiir EmiroSanat YdnetmeniHalsnen S. AkkermanaYayrn KuruluHalil inalcrk, E. Fuat Keyman, Mehmet Ali Khgbay, Etyen Mahgapyan,Siileyman S"yfi OEii", Do{an 6zlem, Ali Yasar SanbayaKapak Tasanmr: Reyhan Basrm Yayrn TantttmDizgi: AkdenizDo['u Bah yrlda d0rt sayr olmak tizere Kasrm, $ubat, Mayrs vc Afiustosaylannda yayrnlanrr.Do[u Bah ve yazann ismi kaynak gristerilmeden ahntr yapilamaz.Dergiye g6nderilen yazrlann yayrnlanrp yayrnlanmamasl yayln kurulununkaranna baphdrr.Felsefe Sanat ve Kiiltiir YayrnlanNecatibey Cad. | 4/23 Srhhiye/ANKARATel: (312) 232 24 61 - 433 29 59 Fax: (312) 384 34 3je-mail: dogubatidergisi @ hotmail.comwww. geocities.com/dogubatidergisiBasla: Cantekin Matbaacilrk, Afustos 2000I. Baskr: 6 000 adetAbonelik igin: AbonetTel: (212) 222 83 32 - 222 72 06Fax: (212)22227 10e-mail: abone @ abonet.netwww.abonet.netKara kalem gahgmalan Kemal Bulur tarafindan yaprlmrqhr.Tiim haklan Dofiu Batr'ya ainir. Kaynak gosterilmeden kullanrlamaz.On kapak resmi: Creative Black Book, Seeing Beeing Seen, New York.Arka kapak resmi: American lllustration.IEindekilerS T DOGU BATI'DANAKADEMJDEKiLER9 r HALil, iWaI,CU< Ziya Gdkatp Yiizytla Damgasmr Vuran DiiqriniirSS r COgKtIN QAKIR "Devletin Tarihinden Toplumun Tarihine"Yeni Bir Tarih Paradigmasl veOme, Liltfi BarkanOS o NpCATi ONER Profesdr Nusret HutrzS r KURTIILU$ KAYALI Niyazi Berkes ya da iyimserlikten KottimserlifeSiirtiklenme s ine Karg rn Diigiins el TercihindeIsrarh Bir Entellektiielin PorfresiSZ o TegKIN TAKI$ Defierler Leyhasrnm Tersine Qeviriligi: Hilmi Ziya Ulken111 r EnSN KALAYCIOGLU Tank Zafer Tunaya'.Osmanhdan CumhuriyeteSiyasal Kurumlar ve Qafdagiagma127 t Ozgn ERGENQ Halil inalakNeden "Buytik"?143 o EnOl OZVan Mehmet Geng: Belgeden Modele Uzanan Bir Portre157 oDUnSfN AYAN Sabri F. (Jlgener'in Ttirk Diigiince Kiilttiriindeki Yeri193 r BUrExr ARI & SELIM ASLANTA$ Tiirkiye'de Modern Tarihgili$in OnciisiiFuad Kdprilli)207 o YnUaZ OZafpfNan Tiirkiye'de Bir Miimtaz Turhan Yagadr225 o TUrey BOZKURT $IM$EK Muzafer $erif Basofilu