Temmuz Tarih 2011

Haziran 2011Temmuz 2011 Yıl: 6 Sayı: 63Marmarisli büyüklerimizden Fatma Dokuzoğlu, 89 yaşında hayatını kaybetti. 2007 yılının Ağustosayında yaptığımız röportajında “Ondülacı Fatma” lakabını nasıl aldığını ve işini bizlerle paylaşmıştı.Bu sayımızda röportajından alıntı yapıyor, kendisini saygı ve rahmetle anıyoruz“6 SAATLİK YOLAYAYAN GİTTİĞİMİBİLİRİM”Fatma Dokuzoğlu, uzunyıllar boyunca bayanlarıgüzelleştirmek içinçalışmış. Namı o kadaryayılmış ki, Dalaman’dan,Köyceğiz’den, Datça’danbile müşterisi olmuş.Bazen yürüyerek, bazenseeşek sırtında aştığıyolların sonunda verdiğiemek karşılığında birteneke yağla dönmüşevine. Bugün 85yaşında olan FatmaDokuzoğlu, kendisine“Ondülacı Fatma” lakabınıkazandıran bu işe nasılbaşladığını oğlu KadirDokuzoğlu ile birlikteanlattı.Kadir Dokuzoğluanlatıyor;ondülacılık konusugündeme geliyor.O da şöyle oluyor.Annemim dayısınınhanımı yani yengesi,Muğla’da ondülacılıköğreniyor. Onunkızı da Seniha,annemlerde kalıyor.Annem de ondanöğreniyor bu işi.Tabi çırak gibideğil de izleyereköğreniyor. O birgün evde yokken birarkadaşının saçınıondüla yapıyor.Fatma Dokuzoğluanlatıyor;Seniha’danöğrendim. Bir tanebaş yaptık ondansonra MehmetSüsler geldikarısıyla beraber.Yeni Yol’da evlerivardı. Oraya gittik.Mehmet Süsler,Sabahat Hanım’aondüla yaparkenkadının saçı yandı.Ben acemiyim tabisarmasına yardımediyorum. Ben ondansonra yanmasın diyekeçe koymaya başladım.Keçeden sonra da ozamanlar sigara kağıdıDalaman yakın yerlerede gidiyorduk. 6 saatlikyola yayan gittiğimibiliyorum. Para almayıptakas yaptığım da olurdu.1 başa, 1 buçuk kilo yağalırdım. Artık dönüşte 1teneke yağım, 150 lira daparam olmuştu. Gittiğimyerlerde de babamıherkes tanırdı. BenSalih Çavuşun kızıyımdeyince beni yere göğekoymazlardı.Ondüla nasıl yapılır?Ondülanın 2 türü var.Biri kısa dalga, biri deuzun dalga. Yani şimdininperma dedikleri. Bigudidediğimiz şimdikihanımların kullandığıkadar büyük değil küçükbir çubuk. Yanında datutturmak için küçükbir atacı var. Saçı ayrılıp,ilaç sürülür. Sonra saçbigudinin etrafına sarılır.Onun üzerine ilk öncelerikeçe, daha sonra dasigara kağıdı koymayıdüşünüyorlar saç derisiyanmasın diye. Tüm buişlemlerden sonra en songaz ocağında ısıtılan maşamandal gibi bigudininüstüne oturtulur. 3 saatsüren işlem sonucundakıvırcık olan saç yaklaşıkbir sene şeklini korur.Dedemi Salih Çavuşolarak bilirler. Eskizaman berberi, sünnetçisi,dişçisi, cerrahı. O zamanberberler her derde deva.Sadece Marmaris içindeğil Datça’nın, yakınköylerin de her şeyinekoşuyor. Annemin oradanbir el alışkanlığı var butür şeylere. 1922 yılındadoğan annem, babamlaevlendikten sonradedikleri alüminyumkoymaya başladım. Gazocağında ısıtırdık. Kocamda destekledi. Benimde içimde varmış. Buişi öğrendim. MehmetSüsler’den de ilaçyapmayı öğrendim. Onuda kendimiz yapardık.Bu sefer başladıkyapmaya. 2.5 liraydı ozaman. Datça, Köyceğiz,Turizm i Bankası,içinde i yüzde 71 doluluk l oranıylaen revaçta olan tesisti.1955’de İstanbul’dakuruldu. 1958’e Ancak zaman içinde turizmkadar Ziraat sektöründeki önderliğini veBankası’ndan aldığı kredilerlekimi turistik işletmeler sektör işletmeleri bu konudaöncülüğünü kaybetti. Özelkurduysa da yeterince başarılı önemli mesafeler alırken TurbanA.Ş. aşırı politize olmasıolamadı. TC Turizm Bankasıadıyla anonim ortaklık tipindebir devlet bankası olarak kadrolarını yitirirken, sektörde-nedeniyle mevcut yetişmişdüzenlendi. 8 Şubat 1962’de ki gelişmeleri takip edemeyenİstanbul’da etkinliğe geçen TurizmBankası, turizm sanayisi tilmeye başlandı. 1970’lerdeyöneticiler tarafından yöne-yatırım ve işletmeciliği ile kredi ülkemiz koşullarına göre en iyidağıtımını sağlamak amacıyla tesislere sahip kurum 90’lardankurulmasına karşın, kredi dağıtımınaancak 1967’de başladı. bini aldı.sonra özelleştirmelerden nasi-Merkezi 1982’de Ankara’yataşınan Turizm Bankası, kamu Yerel Tarih Bülteni’nin buiktisadi devlet teşekkülü olarak sayısında sizleri fotoğraflarlaetkinlik gösterdi.Marmaris’in ilk turistlik tesislerindenTurban Tatil Köyü’neMarmaris Turban Tatil Köyü götüreceğiz. Diğer konumuzTurban Tatil Köyü de Turizm ise zeybek kültürü ve Marmariszeybeği. Son olarak geçti-Bankası A.Ş’ye ait bir konaklamatesisi idi. 246 oda, 510 ğimiz günlerde hayatını kaybedenFatma Dokuzoğlu’nuyatak bulunan tesiste 189 personelvardı. 1992 yılı verilerine 2007 yılında kendisi ve oğlu ilegöre Turizm Bankası’na ait yaptığımız röportajdan alıntıolan Akçay Tatil Köyü, Çeşme yaparak anıyoruz.Oteli, Gümüldür Tatil KöyüAyda bir yayınlanır. Temmuz 2011 Yıl:6 Sayı:63Burak SutayRamazan Bayramını kutlayan Marmarisliler…Sengün Tuğrul Arşivi’nden.EGE denilince akla Zeybekgelir. Mert, cesur, atılgan,mazluma dost, haksızlığadüşman olarak tanınırlar.Türk köylüsünün tipik birörneğidir. Kurtuluş savaşındagösterdikleri başarılarünlerine ün katmıştır. BugünZeybeklik tarihi bir anıolarak yaşatılmaktadır.Zeybek oyunları mertlik, yiğitlikve gururun simgesidir.Sonsuz kahramanlık öyküleriniiçerir ve oldukça gösterişlive etkileyicidir. Şahinve kartalın hareketlerindenesinlenerek sert ve cesurbir tavırla oynanır. Kollarınkoltuk altlarına kadar çekilipdaha sonra kaldırılması,ayak çekerken başın birazöne eğilmesi, otururkengöğe doğru keskin bir bakışatılması hep kartaldan esinlenmelerdir.Devamı sayfa 2’de.

Sayfa 1’den devamBölgenin oyun türüzeybektir. BatıAnadolu’nun hemenhemen her yerinde‘’Zeybek’’ türündeki oyunlar görülür.Afyon, Antalya, Isparta,Burdur, Muğla çizgisinin batıtarafında kalan illerimizde bu türoyunun büyük etkileri vardır.Genel de oyunları ikiye ayırmakmümkündür. 1-Ağır zeybekler 2-Kıvrak zeybekler (yürük). AncakHalikarnas Balıkçısına göre oyunoynanışı bakımından 3 ayrılır.1-Meydanı dolaşıp elleri havayakaldırma 2- Üzüm salkımı koparıpdiz üstüne düşerek sepetekoyma 3- Sepetteki üzümü ezerekşarap suyu çıkarma.Zeybek oynayacak olan kişilermeydana çıkar ve kendine özgütavırlarıyla ağırca gezinir. Yeredoğru eğilip parmağını toprağadaha sonra silahlığına sürerekayağa kalkar ve gezinmeye devameder.Gezme bölümü bittikten sonrazurna çalan insan oyunun ezgisiniçalmaya başlar.Zeybek oynayacak kişi ellerinikaldırarak oynamaya başlar.Bazen bir elini dizine, bir elinisilahlığına vurarak oyuna devameder. Her zeybek oyuncusununkendisine özgü bir tavrı ve oyunstili vardır. Zeybek genelde tekoynanır bazen eşlide oynanır.Zeybek oynarken bazen oyunsırasında davulun kenarına ayakvurulması bir gelenektir.Kaynak: http://www.msxlabs.org/forum/ege-bolgesi/266747-ege-bolgesi-halk-oyunlarizeybek-oyunu.htmlEfe, Zeybek ve Kızan arasındakibağlantıEfe, Zeybek gruplarınınbaşıdır. Zeybeklerarasında kahramanlıkyapmış cesur ve mertkişiler arasından seçilir.Efe olmak için Zeybeklerarasında yaşçabüyük olmak önemlideğildir. Zeybek, Kızanlaragöre daha çokkahramanlık yapmışcesur kişilerdir. Zeybeklerefenin Emriylekızanları yetiştirirler.Zeybekler, efelerinyanında birer kol beyigörevi görürlerdi. Zeybekleriyi silah kullanancesur kişilerdir. Zeybeklerinmaiyetindeki gençlere ‘’Kızan’’denilir. Kızan çocuk anlamınagelse gerek. Çünkü Anadolu’dakimi oyunlarda kızlar delikanlı,delikanlılar da kız giysilerinigiyerler. Kızan belki de önceleribaşka anlam taşırdı.Zeybek kıyafetleriEfeler son derece ilginç giysive aksesuarlara sahiptirler. Bugiysiler günümüzde folklorikamaçlarla korunmakta ve kullanılmaktadır.Efeler başlarınaçuhadan yapılma nar çiçeği rengindeişlemeli, başlık giyerler.Zeybeklerin giydiğine kabalakdenir. Bu fesler uzun ve kalıpsızdır.Her ikisi de bu başlıklarınüzerlerine iğne oyası bezemelikefiye sararlar; püsküller ise arkadansarkar. Efeler ve zeybeklerçıplak etlerine, boyun ve kolağızları iğne oyası işlemeli, kremrenginde, içlik denilen Bürümcüklerigiyerler. Bu içliğin üzerineMintan denilen, kırmızı ya damor üzerine beyaz çizgili, ipektendokunmuş bir üstlük giyilir.Mintanın alt boyu efe ya da zeybeğingöğüs altına kadardır. Oldukçakısa olan bu üstlüğün yakadüğmesi efeler tarafından sürekliaçık bırakılır. Zeybeklerinki isekapalıdır. Mintanın üzerine isecepken giyilir. Bu cepkenler çaprazdüğmelidirler. Yazın ise yelektüründe delme dediğimiz giysikullanılır. Delme de cepken gibiçapraz düğmelidir.Marmaris ZeybeğiKemal Böğüş Marmaris HalkEğitim Merkezi Müdürlüğüyaptığı dönemde MarmarisZeybeği ile ilgili 8 yıllık bir çalışmayaimza attı. “Marmaris’inde mutlaka bir oyunu vardır,olmalıdır, biz bunu çıkarmalıyız”düşüncesinden yola çıkarak EgeÜniversitesi, Kültür Bakanlığı veMilli Eğitim Bakanlığı ile yazışmalardabulunan Böğüş, TRTArşivlerinden Marmaris Zeybeğinotasını edindi. Muğla’danbir folklorcu arkadaşlarındanve Üniversitelerden aldıklarınota, TRT’den aldıkları notaile aynıydı. Doğru yolda olduklarınıanladı. Marmaris zeybeğiniararlarken Söğüt Zeybeğide ellerine geçti. Daha sonrakimlerin oynadığını bulmayaçalıştılar. Güzin Görgülü Şahinve Günür Karaağaç tarafındankaleme alınan Marmaris EğitimTarihi adlı yayından alıntıylaKemal Böğüş’ün anlattıklarışu şekilde: “Marmaris zeybeği1960’lı yıllarda çıkmış. HüseyinToksoy, Hamit Ceylan, DemirÇakıcı oynamışlar. Onlarla irtibatageçtik. İstanbul’da MustafaKeser’in stüdyosunda hazırlattığımızkasetleri bu üç arkadaşaverdik. HüseyinToksoy ve HamitCeylan’ı bir araya getirdik. Oyunundoğru olduğuna karar verdik.Ancak bununla da yetinmedik.Bu notayı yazan, ilk oynayankişiyi bulmak istedik. Fethiye’ deyaşayan Recep Erkul’ a ulaştık veziyaret ettik. Çokta mutlu oldu.Rahatsız olduğunu gördük. Felçli,yürüme ve konuşma zorluğuçekiyordu. Bu durumu görünceendişelendi, çünkü vefatı durumundaZeybeğin doğruluğunuispatlayacak kimse kalmayacaktı.Evine bir kameraman götürdük,kaseti izledi. Doğruladı;“Bu Marmaris zeybeğidir” dedi.Şu anda figürlerimiz de hazır,önümüzdeki günlerde ekibimizikuracağız ve bunu Marmaris’earmağan edeceğiz. Hatta şu andaiki ulusal televizyondan teklifaldık. Notalar elimize geçtiğindebunu dostlarımızla paylaşmakistedik. Birkaç arkadaş hocam ;“Bunun sözü yok, buna söz yazalım”dediler. Bunun orijinalibu, sözü yok dedim. Gerçektende buna söz yazılabilir endişesiile notere götürdüm ve aslınıtasdik ettirdim. Artık zeybekoyununun elimde kanıtı olduğuiçin mutluyum.”Haziran 2011 Haziran 2011Alpaslan Işık, turizm sektöründe Türkiye ile dünya arasında köprü kurmuş deneyimli bir işletmeci. Yerli veyabancı işverenlerle çalıştığı uzun yıllarda lezzetli anılar biriktirmişti, yaşadıklarını pek anlamlı “Herşey Dahil!”başlıklı kitapta topladıAlpaslan Işık’ın herşey dahil anılarındabir sayfavar ki, o da “NetekimTürkiye” tablosu: 12Eylül 1980 darbesi, TurbanMarmaris Tatil Köyü›nü devurur.Otelden o gün ayrılmalarıgereken yabancı turistler,kapısına asker dikilen köydemahsur kalır, üstelik zorakialıkondukları sürece ücretödemeyi reddederler. Otelinde faturayı Milli GüvenlikKonseyi›ne gönderecek haliyoktur, herhalde.Müdür, bedavacılığa karşıdır.Mahsur tutulanları bahçedeyatırmaya kalkışır. Neyse kibir orta yol bulunur, zateniki gün sonra da turistlereizin çıkar, ülkelerine dönerler.Otelin başına asıl büyük felaket,ertesi yıl ekim ayındagelir. Kenan Evren, kuvvetkomutanları ve bazı DanışmaMeclisi üyeleri, yani 12Eylül cuntası topluca MarmarisTatil Köyü›ne teşrifedeceklerdir.Otelin boşaltılması talimatıalınır.Neyse ki sezon sonudur, azsayıda müşteri civar otellereyerleştirilip otel boşaltılır.Beklenen günün sabahı,Kenan Evren›in yaveri gelip«Otel niye boş» diyesormasın mı? «Talimatböyleydi...»yanıtını alınca,«Nasıl olur? Boş otel olurmu? Hangi aklıevvel verdibu talimatı? Buraya müşteribulun, çabuk!» demesin mi?Bir talimatla hakiki müşterileriboşaltılan otel, birtalimatla sahte müşterilerlenasıl dolduruldu, AlpaslanIşık›ın «Herşey Dahil!» anılarındaacı acı gülerek okuyabilirsiniz.*Fotoğraf arşivlerini bizlerlepaylaşan Sevim-Elif Koparal’a teşekkürlerimizle…