zorlu doğal elektrik üretim a. ş. ikizdere hes ... - Zorlu Enerji

GRAFİKLER/ŞEKİLLER DİZİNİŞEKİL 1: GÖRÜŞÜLEN PAYDAŞLARIN ORANLARI ........................................................................................... 11ŞEKİL 2: PAYDAŞLARIN PROJEDEN BEKLENTILERI VE SORUNLARA YÖNELIK ÇÖZÜM ÖNERILERI ............ 14İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 4Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

GİRİŞHidroelektrik santrallerin (HES’lerin) ciddi ölçüde çevresel bozulmaları ve toplumsalsorunları beraberinde getireceğine dair tepkiler Türkiye’de ülke kamuoyunu yaklaşık beşyıldır meşgul etmeye devam etmektedir. Kamuoyunun HES yatırımlarına karşı gösterdiği buhassasiyet, yatırımcıları, projelerinde çevresel ve sosyal etkileri daha ciddi bir yaklaşımlahesaba katacak tedbirler almaları için zorlamaktadır.HES’lere karşı toplumda giderek artan bu duyarlılığı ve kuvvetlenen taraflaşmaları dikkatealan Zorlu Enerji; yatırımının çevre duyarlılığı yüksek bir projeye dönüşmesi için, gelenekselsürecin yanı sıra yenilikçi bir bakış açısının gerekli olduğunu öngörmüştür. Bu nedenleZorlu Enerji, İkizdere’de yatırım kararının verilme sürecinde, özellikle toplumsal barışıolumsuz etkilememesi için farklı bir iş modeli ile tüm ilgi gruplarının hassasiyetini büyük birtitizlikle irdelemeye başlamıştır.Bu çalışma ile Zorlu Enerji, İkizdere’de kamuoyunun dinamiklerini dikkate alan biryaklaşımla; yöre halkı, sivil toplum kuruluşları, yerel yönetimler ve bilim insanları ile yoğunbir görüş – alışveriş sürecine girerek, başta halkın hidroelektrik santral yatırımlarına genelolarak ve özelde Zorlu Doğal Elektrik Üretim A.Ş.’nin kapasite arttırma projesineyaklaşımını birebir değerlendirmeyi planlamıştır.Çalışmada, HES’lerle ilgili tüm tarafların (yasama-yürütme-yargı organları, medya, özelsektör, üniversite, sivil toplum kuruluşları ve sivil hareketler, yerel halk) yakından tanınmasıve bu tarafların konuya ilişkin yaklaşımlarının ortaya koyularak katılımlarının sağlanmasıplanlanmıştır.Çalışma sürecinde, yatırımcı ve ilgi grupları arasında karşılıklı bilgi alışverişine dayanan,yöre halkının taleplerinin daha ayrıntılı irdeleneceği ve henüz gündeme gelmemiş ya da öneçıkmamış ihtiyaçlar (kamuoyunda argüman olarak gelmemiş/öne çıkmamış önemli konular)bire bir tespit edilmiştir.Zorlu Enerji, bu çalışma ile Zorlu Doğal Elektrik Üretim A.Ş. İkizdere HidroelektrikSantrali’nin kapasite geliştirme yatırımının fizibilitesine, paydaşların istekleri ve tercihleritemelinde odaklanmıştır. Zorlu Enerji yöre insanının ve diğer paydaşların isteklerine karşıve doğa tahribatına rağmen tek taraflı bir karar almayacaktır. Amaç; yöredeki muhatapgruplarla yatırımın kabul edilebilirliğinin birlikte irdeleneceği bir toplumsal diyalog sürecinibaşlatmaktır. Çalışmanın ayrıca, sosyal ve çevresel faktör bağlamında projenin yapılabilirliğikonusunda yatırımcıya, bilimsel temellere dayalı uzman görüşü ile yol göstermesiöngörülmüştür.Burada nihai amaç; Zorlu Enerji’nin yatırımının gerçekleşme sürecinde akarsular, doğal yaşlıormanlar, yaban hayatı, endemik canlı türleri ve özgün yayla yaşamı gibi son derece önemlidoğal ve kültürel değerlere sahip olan yörenin, sosyo-ekonomik, kültürel ve ekolojikİkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 7Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

sürdürülebilirliğini sağlamak ve çevre hakkı felsefesine uygun pratikler geliştirmek için,kullanan ve yöneten ilgi gruplarıyla birlikte güvenilir kararlar almak, paydaş katılımınıoluşturmaktır. Bu çalışma bir ÇED çalışması değildir. Ancak yaşanan süreçte kazanılanların,yatırımın Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporunun hazırlık çalışmalarına ve özelliklesosyolojik analizlerin kapsamlı bir şekilde yapılmasına katkı sağlayacağı öngörülmektedir.İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 8Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

YÖNTEMBu çalışma Kasım 2011’de başlatılmış olup, Mart 2012’de tamamlanmak üzere 5 aylık birsüreyi içermektedir. Çalışmanın amacı, Zorlu Doğal’ın kapasite artırımı ile ilgili yatırımınınekolojik, sosyal ve ekonomik boyutlarını bütüncül olarak irdelemek ve yöre insanınıntaleplerini ve kaygılarını sağlıklı analiz ederek sürece yansıtmaktır. Çalışma ekibi çevre vesosyal bilimler ağırlıklı uzmanlardan oluşturulmuştur. Çalışma 4 aşamada planlanmıştır.Bunlar:1. Aşama: Literatür çalışması ve paydaşların belirlenmesi.2. Aşama: Temel ve stratejik paydaşların belirlenmesi ve haritalandırma.3. Aşama: Saha çalışması (temel ve stratejik paydaşlarla yüz yüze görüşmeler).4. Aşama: “Paydaş Katılım Stratejisi ve Uygulama Planı”nın hazırlanması.Esasen bu çalışma, HES projesi ile ilgili paydaşlarla yapıcı diyalogu amaçlayan, paydaşkatılımının ve sürecin şeffaf yönetiminin ön planda olduğu bir iletişim aracıdır. Bu sürecin,Zorlu Enerji’nin projesinin yapılandırılmasına yol gösterici olacağı öngörülmiştür. Projeninkamuoyuna duyurulmasından, projenin yapım, işletim ve izleme aşamalarına kadar geçensüreçte bilgilendirme, danışma, katılım, işbirliği, eşgüdüm ve geri bildirimleri düzenleyenbir kılavuz niteliğindedir.İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 9Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

ARKA PLANBaşbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) ile Zorlu Enerji A.Ş arasında Eylül 2008’deyapılan Devir Sözleşmesi çerçevesinde, Zorlu Enerji, 1961’den bu yana faaliyette olan vekurulu gücü 18,6 MW olan İkizdere’deki (Zorlu Doğal Elektrik Üretim A.Ş. İkizdere HES)hidroelektrik santralinin 30 yıllık işletme hakkını almıştır. Bu sözleşme kapsamında ZorluEnerji, ayrıca santral tesislerinin bakımı ve geliştirilmesini sağlamakla, kapasite artırımı gibiiyileştirmeler yapmakla görevlendirilmiştir.Zorlu Doğal, bugün itibariyle, teknolojik ömrünü iki kere bitirmiştir. Dolayısıyla bu santraliverimlilik açısından takviye etmek ve kapasitesini arttırmak gerekmiştir. Yarım asırlık bumevcut santralin her koşulda yenilenmesi lazımdır. Yeni yatırım kararının alınmasındakiesas amaç, elektromekanik aksamlarında yenilenme ve verimin arttırılmasıdır.Türkiye’de 26 hidrolojik havzaya, yılda yaklaşık 501 milyon metreküp su düşmekte olup, busuyun 40 milyon metreküpünden Türkiye’deki enerji üretiminin % 21 oranında hidroelektrikenerji elde etmektedir. Doğu Karadeniz Havzasında işletilen, inşa ve proje aşamasında olanveya yapılması planlanan 700’e yakın HES vardır 1 .Zorlu Doğal’ın kapasite artırımı projesi, ülkenin ve bu Havzanın hidroelektrik enerjiüretiminin bir parçasıdır. Her ne kadar Zorlu Doğal, artacak kapasitesi ile ülke çapındakihidro enerji üretimine sınırlı bir katkı sağlayacak olsa da, hidrolik enerjinin Türkiye’deyenilenebilir enerji yatırımlarının içindeki önemine binaen, bu yatırım, hem Türkiyegenelinde hem de Doğu Karadeniz Bölgesindeki enerji ve su yönetimi politikaları ileilişkilidir. Türkiye’de HES potansiyelinin % 30’unu içeren Doğu Karadeniz Bölgesindeki herbir HES’in yerel yatırım olduğu kadar, aynı zamanda milli yatırım olduğu, dolayısıyla Zorluyatırımının da Türkiye’nin enerji ihtiyacına ve enerjide dışa bağımlılığının azaltılmasınakatkı sağlayacağı açıktır.Bu yatırımın Türkiye’deki iklim değişikliği politikalarıyla da ilişkilendirilmesi önemli birnoktadır. Zorlu Doğal’ın; gerek sera gazı emisyonlarının kontrolü açısından yenilenebilir birenerji yatırımı olması, gerekse Havzada su kaynaklarının yönetiminin iklim değişikliğininetkilerine “uyum” politikaları açısından önemi dikkate alındığında yatırımın iklimdeğişikliği ile bağı bu değerlendirmeyi doğrulamaktadır.Doğu Karadeniz Bölgesi için tasarlanan bütün kalkınma politikaları çerçevesinde özellikleenerji ve su politikaları ile ilgili hemen tüm bölgesel uygulamaların (DOKAP, DOKA, DoğuKaradeniz Turizm Master Planı vb.) Zorlu Enerji’nin yatırımına dair kararlarını doğrudanetkileyeceği unutulmamalıdır.1 Doğu Karadeniz’de Enerji-Çevre Etkileşiminde Kararlara Katılımda STK’ların Rolü (2). Derelerin KardeşliğiPlatformu, Türkiye 11.Enerji Kongresi, İzmir, 2009.İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 10Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

PAYDAŞ ÇÖZÜMLEMESİÇalışmada 250’nin üzerinde projeden etkilenmesi ve projeyi etkilemesi olası paydaşlar tespitedilmiş olup, belirlenen kategorilerde paydaş analizleri yapılmıştır. Bu çerçevede ana paydaşkategorisi aşağıda verilmiştir:oooooPolitikaları ve kanunları uygulayan merkezi idare.Politikaları ve kanunları uygulayan yerel/bölgesel idare.Yöre halkı ve halkı temsil eden örgütlü kesim (dernek, vakıf, birlik, kent konseyiplatform, meslek odası, medya yazarları).İlköğretim ve ortaöğretim kurumları ile üniversiteler.İş toplumu (esnaf, ticaret ve sanayi odası, borsa vb.).Çalışma sahası olarak tespit edilen İkizdere, Rize, Trabzon, İstanbul ve Ankara’da, konuyladoğrudan ilgili olan, etkilenen, konuya etki yapma kapasitesine sahip ve görüşme istekliliğigösteren içinde kurumların da olduğu 76 paydaşla yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir.Görüşülen Paydaşların OranlarıGörüşmeyireddedenler8%Politikaları vekanunlarıuygulayan merkeziidare8%İş toplumu (esnaf, ticaretve sanayi odası, borsavb.)11%Yöre halkı ve halkıtemsil eden örgütlükesim (dernek, vakıf,birlik, kent konseyiplatform, meslek odası,medya yazarları)30%Politikaları ve kanunlarıuygulayanyerel/bölgesel idare21%İlköğretim veortaöğretim kurumlarıile üniversiteler22%ŞEKİL 1: Görüşülen Paydaşların Oranlarıİkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 11Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

Bu paydaş analizi, projenin ilişki içinde olduğu tüm tarafların görüşlerinin alınmasına vebelirli stratejilerin geliştirilerek uygulamaya yansımasına fırsat sağlamıştır. Bu çerçevedepaydaşların “neden paydaş” oldukları sorusu cevaplanarak, yapılan bir değerlendirme ileçalışmanın hedefleri doğrultusunda bir paydaş sınıflandırması yapılmıştır. Bu sınıflandırma;belirli öncelikler dikkate alınarak, ilgi gruplarının sorumluluklarının, faaliyetlerinin vegörüşlerinin çalışma ile ilgisi kurularak gerçekleştirilmiştir.Paydaşlarla yapılan görüşmelerin değerlendirilmesi aşağıdaki hususlar dikkate alınarakyapılmıştır;i. Paydaşların görüş ve beklentilerinin tespit edilmesi.ii. Paydaşların proje hakkındaki görüşlerinin alınmasıyla projenin güçlü, zayıf yönlerive fırsat ya da tehdit unsuru olacak konular hakkında fikir edinilmesi.iii. Paydaşlarla etkili bir iletişim kurularak bu kesimlerin ilgi ve katkısının sağlanması.iv. Projenin faaliyetlerinin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesine engel oluşturabilecekunsurların saptanması ve bunların giderilmesi için stratejiler oluşturulması.v. Paydaşların birbirleriyle olan ilişkilerinin ve olası çıkar çatışmalarının tespit edilmesi.vi. Paydaşların hangi aşamada katkı sağlayacağının tespit edilmesi.vii. Paydaşların görüş, öneri ve beklentilerinin stratejik planlama sürecine dahiledilmesiyle planın bu kesimlerce sahiplenilmesi ve planın uygulanma şansınınartması.Çalışma süresince genelde İkizdere’de HES’lere karşı öne çıkan tartışmalar ve özelde Zorluenerji’nin yatırımı için kamuoyunda öne çıkan konular 4 kategoride sınıflandırılmıştır.Birincisi yörede doğal değerlerin tahrip edilmesi, ikincisi sosyo-kültürel baskılar veüçüncüsü ekonomi faaliyetlerinin topluma ve yatırımcılara yansımasıdır. Ayrıca, İkizdereHavzasında kalkınmayı sürdürülebilir kılacak olan her üç alanı (ekoloji, ekonomi, toplum)çapraz etkileyen tüm konular ve kamu yönetimindeki sıkıntılar ve dar boğazlar paydaşlarladeğerlendirilmiştir.Burada paydaşlarca öne çıkarılan hassas konular; başta cansuyu tartışmaları olmak üzerebölgenin (Doğu Karadeniz) ve İkizdere ekosisteminin uluslararası önemi, İkizdere’ninkorunma statüleri, çevresel altyapısı, derenin sucul yaşamı, orman ve su dinamiği, HESyatırımlarının teknik ve teknolojik özellikleri, enerji iletim hatlarının etkileri, yerel geçimörüntüsü üzerindeki etkiler, yerel sahiplilik, İkizdere’nin turizm ve tarım potansiyeli, havzaplanlamalarında yaşanan sorunlar, yöre halkının bölgedeki ekonomik katma değerdenfaydalanma fırsatları, ÇED sürecindeki aksaklıklar/yetersizlikler, medyanın rolü, yörehalkının hukuk mücadelesi ve yargı kararlarının etkililiği olmuştur.Çalışmada paydaşların proje ile ilgili düşünceleri içerik çözümlemesi tekniği iledetaylandırılmış ve projeden rahatsızlık dereceleri analiz edilmiştir. Aşağıdaki tablo vegrafiklerde söz konusu çözümleme formları üç ana kategori altında nicel veriyedönüştürülmüştür:İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 12Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

TABLO 1: Paydaşların Projeye Yönelik Destek ve Direniş SöylemleriPaydaşların Projeye Yönelik Destek ve Direniş Söylemleri (%)Paydaşların Zorlu İkizdere HES Kapasite ArtırmaProjesine Yönelik PozisyonlarıPaydaşların Projeyi Destekleme NedenleriPaydaşların Projeyi Şartlı Destekleme KoşullarıPaydaşların Projeye Karşı Çıkma NedenleriDestekleyen 19Şartlı Destekleyen 64Karşı Çıkan 17Ulusal Kalkınma 48Yerel Kalkınma 24Yatırımın Ulusal Bir Şirket TarafındanYapılıyor OlmasıÇevreye Duyarlı Olunursa 25Yerel Halkın Hassasiyetleri Göz ÖnüneAlınırsaHavza Planlaması Yapılırsa 17HES'ler Yerele Ekonomik Katkı Sağlarsa 16Yatırım ve İşletme Süreci İyi Denetlenirse 10Çağdaş Teknoloji Uygulanırsa 6Yargı Kararlarına Uyulursa 5Geçim Kaynağına Tehdit 24Bölge ve Yerel Ekolojik Değerlere Tehdit 24Planlama ve Denetleme Eksiklikleri 22Suyun Ticarileşmesi 16Yaşam Biçimine Tehdit 142821TABLO 2: Zorlu İkizdere HES Kapasite Artırma Projesini “Destekleyenlerin”, “Karşı Çıkanlara Kıyasla”ÖzellikleriZorlu İkizdere HES Kapasite Artırma Projesini “Destekleyenlerin”, “Karşı Çıkanlara” Kıyasla ÖzellikleriÇıkar Sağlayanlar ve ÇıkarlarıDeğerlerAlgılarKırsal alanda yaşayan erkeklerBölge dışındaki hemşerilerine nazaran daha düşük maddi gelirBölgede tarım ve hayvancılık beklentisi olmayanBölgede turizm beklentisi olmayanKamulaştırma ve arazi satımından gelirProjede iş bulma olanaklarıDaha düşük aidiyet duygusuYerelde daha düşük siyasete katılımYerel ve ulusal düzeydeki çevre sorunlarına daha ilgisizDevlet kurumlarına daha yüksek güvenÇevresel risklerle daha az ilgiliÇevresel risklerin yönetiminde HES teknolojisine daha yüksek güvenİkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 13Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

Paydaşların Projeden Beklentileri ve Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri80706050403020100ŞEKİL 2: Paydaşların Projeden Beklentileri ve Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileriİkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 14Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

Paydaş analizinin aşamalarından biri de paydaşların projeye karşı tutumlarının rahatsızlıkderecelerine göre belirlenmesidir. 2 Bu çalışmada rahatsızlık derecelerinin analizi için niteliçerik çözümlemesi tekniğinden yararlanılmıştır 3 . Burada cevabı aranan temel sorun ZorluDoğal Elektrik Üretim A.Ş.’nin projesinden rahatsızlık duyulup duyulmadığı ve şayetduyuluyorsa bunun hangi düzeyde olduğudur. Aşağıda, nitel içerik çözümlemesi tekniğininaşamalarına uygun bir şekilde paydaşların soruna yaklaşımları tablolaştırılmıştır.ProjedenRahatsızlıkDerecesiSeçenekleri veİlişkili PaydaşlarRAHATSIZDEĞİL(% 19)AZ RAHATSIZ(% 64)ÇOKRAHATSIZ(% 17)TABLO 3: Görüşülen Paydaşların Projeden Rahatsızlık DerecesiGÖRÜŞÜLEN PAYDAŞLARIN PROJEDEN RAHATSIZLIK DERECESİDurumun Tanımlanması Rahatsızlığın Nedeni / Paydaşın KendiÇözüm Önerileri ÖrnekAçıklamasıSıkıntı, mağduriyet, maddive/veya manevi kayıp olarakdeğerlendirmiyor.Sadece belirli durumlarrahatsızlık vericidir. Proje altdüzeyde rahatsız edicidir vebu rahatsızlıklara çözümlergeliştirilerek önlemleralınabilir, rahatsızlıklargiderilebilir.Bu çalışma da bu bölümdekipaydaşların memnun edilmesiiçin yapılmaktadır. Beklentilerkarşılanmadığı takdirdeburada yer alan paydaşlarınbir kısmının kaybedileceği ve“projeden çok rahatız olma”kategorisine geçeceği gözönünde bulundurulmalıdır.Projedeki belirli faktörlerinrahatsız edici görülmesi,dezavantajlara sahip olmasıdurumu söz konusudur. Projeyüksek oranda rahatsızedicidir ve sıkıntıların aşılıpaşılamayacağı belirsizdir.Bu kümedeki paydaşların birkısmı konu hakkında net birtavra sahiptir ve bu tavırlarınıçeşitli platformlarda dadillendirmektedir.Bazıönemsiz/çözülebilirrahatsızlıklar olabilirama sürece yönelikgüven duyuluyor vetoplamda projelerolumlu karşılanıyor.Çevreye DuyarlıOlunmalıYerel HalkınHassasiyetleri GözÖnüne AlınmalıPlanlama YapılmalıHES'ler YereleEkonomik KatkıSağlamalıKamu İyi DenetlemeliÇağdaş TeknolojiUygulanmalıYargı KararlarınaUyulmalıHES’ler çevreye vesosyal yaşama telafiedilemeyecekboyutlarda zararlarveriyor. Bölgeninekonomik ve sosyalaçıdan kazançsağlayacağı tek yol olanturizm faaliyetleriniengelliyor.“Bu çalışmanınburaya olumsuzherhangi biretkisiolmayacaktır.Kayıp değilkazanç sağlarız.”“Proje çevreyeve buradakihalka çeşitlirahatsızlıklarverecektir ancakbunlar geçici birdurumdur veçeşitli önlemlerleçözülebileceksorunlardır.”“Bu HES’ler öylebir hal aldı kibölgeyebütünüyle zararveriyor.”KodlamaÇözülebilir,önemsizrahatsızlıklar.Rahatsızlığınüstesindengelinebilirolmasıolasılığıyüksek.Rahatsızlığınüstesindengelinebilirolmasıolasılığı zayıf.2 Mayring, Philipp. 2011. Nitel Sosyal Araştırmaya Giriş. Çev. A. Gümüş, M. S. Durgun, Bilgesu Yayınları, Ankara.3 Nitel içerik çözümlemesinin temel yaklaşımı, bu sistematik tekniğin avantajlarını hızlı bir sayılaştırma eğiliminegirmeden kullanmaktır.İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 15Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

PAYDAŞ KATILIM STRATEJİSİ VE UYGULAMA PLANIPaydaşların görüşlerinin değerlendirilmesi sonucu Zorlu Enerjinin yatırımınıgerçekleştirmesi halinde karşılaşabileceği riskler ortaya çıkmış olup, aşağıdaki önemlihususların yatırımcıya yol gösterici olacağı düşünülmektedir.oZorlu’nun Projesi yeni bir yatırım değildir. Projenin yeni bir yatırım olmadığı mevcutHES’in rehabilitasyonu olduğu öne çıkarılmalıdır. Çünkü Projeye yeni bir yatırımolarak yaklaşıldığında, İkizdere üst havzasında henüz planlama aşamasında olan çoksayıda HES’in gerçekleşmesinin önünün açılacağı endişesi söz konusudur.Zorlu’nun, bu açıdan, üst havzadaki yatırımların başlamasına, fırsat yaratmayacağıtaraflar tarafından iyi algılanmalıdır. 4oZorlu tarafından yapılan bu çalışma dâhil çevresel ve sosyal etkileri dikkate alacakolası benzer çalışmaların “ÇED Raporunun” bir parçası olmadığı özelliklebelirtilmelidir. Aksi halde bütün bu yenilikçi çalışmalar en baştan kabulgörmeyecektir.oİlgi gruplarının ve paydaşların ortak noktası şudur: “HES’lere değil HES’lerinprojelendirilmesindeki yanlışlara karşı olmak”. Esasen Türkiye’de sürdürülebilirkalkınma dinamikleri çerçevesinde, su kaynaklarından enerji üretilmesine itirazyoktur. Bu tespit, Zorlu’nun HES yatırımlarında olumlu bir başlangıç noktasına işaretetmekteir.oZorlu başlattığı bu çalışma ile paydaşları şeffaf bir anlayışla projesi hakkındabilgilendirmeye başlamıştır. Bu yaklaşımını tüm süreçte sistemli bir sürekliliktedevam ettirmelidir.oZorlu Enerji bu çalışmayla başlattığı paydaş diyalog sürecini, yatırım gerçekleşecekseprojenin her aşamasında “birlikte karar vermek” yaklaşımıyla sürdürmelidir.Raporun ilgili bölümlerinde açıklandığı üzere muhataplarının “Çevre Hakkı”nıbütün unsurlarıyla teslim etmek getirdiği yenilik olacaktır. Çünkü ilgi grupları artıkbilgi edinme hakkı ya da idari makamlara başvuru hakkı süreçlerini tüketmiş ve busüreçlerde yaşanan, gerek kamu idaresini gerekse şirketlere olan “güvensizlik”tepkilerinı haklı çıkarmıştır. Zorlu, paydaşların “karar süreçlerine katılma hakkı”nıprojesiyle, özellikle HES’ler için ilk kez dikkate alan ve bu hakkı teslim eden ilkyatırımcı olacaktır.oTürkiye’de nehir tipi hidroelektrik santral projelerinin planlama ve gerçekleşmesürecinde, sürdürülebilirlik kriterlerinin yetersiz ve belirsiz olduğu bilinmektedir.Halkın HES’lere yönelik tepkileri ve bu tepkilere dair kamuoyunun algısı ile4 Yörede aktivist sivil toplum kuruluşlarından bazıları bu çalışma ile yapılan bu sosyal etki analizini aslında “üsthavzanın önünü açmak” için yapıldığı şüphesini aktarmışlardır.İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 16Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

yargıdan ardı ardına gelen HES iptalleri, İdareye de sıkıntı yaratmıştır. Ancak, kamuyönetiminin HES’ler için çevreye ve toplumsal konulara daha duyarlı yeni bir yolçizme çabalarının, gelinen noktada işe yarayıp yaramayacağı endişesi vardır. Bununbirinci nedeni İdarenin bugüne kadarki tutumu ile yarattığı “güvensizlik” ortamınınbertaraf edilmesinin zorluğudur. İkinci nedeni ise, çevresel kaygılara bu yeniçabalarla da çözüm bulunamayacağıdır. ÇED’e ek şartların gelmesi, can suyunabilimsel takip, ağaçlara koruma, halkla iyi geçim şartı gibi konuların dikkate alınmasıiçin yeni çalışmalar gündemdedir. 5 Ancak, su havzalarının bir bütün olarak elealınmamasından doğan telafisi olmayan çevre hasarları yaşanmıştır veyaşanmaktadır.oAralık 2011 itibariyle, kamunun bu yeni önlemleri arasında HES şirketlerine yolgösterecek, ya da haklı mağduriyetleri bertaraf edecek hususların yer almadığıgörülmüştür. Ulusal mevzuatın yetersiz kaldığı noktalarda bu gibi yatırımlarınçevresel ve sosyal etkilerinin değerlendirilmesi için uluslararası standartların(Ekvator Prensipleri ve IFC Performans Standartları EHS ilkeleri gibi ) Türk özelsektörüne yol gösterdiği bilinmektedir. Enerji alanında özellikle büyük HES (barajlı)projeleri için, yabancı kredi kuruluşlarının şart koşması nedeniyle, çevre sosyolojisialanında çalışmalar yapılmakta ve bu projelerin olası çevre tahribatlarının sosyoekonomikyapıya etkileri uluslararası normlar doğrultusunda ele alınmaktadır.Ancak, bu standartlar daha çok genel geçer ilkeleri içermekte olup, ülkelere özgühatta bölge ve havzalara özgü kriterlere ihtiyaç olduğu HES’ler için yaşanan tümsüreçlerde ortaya çıkmıştır. Bu durumda, şirketlerin yatırımlarını sürdürülebilirlikanlayışıyla gerçekleştirmek için, kendi kriterlerini, uluslararası normlar da dikkatealınarak kendilerinin belirlemesinde yarar görülmektedir. “Zorlu HES kriterleri”başlığı ile hazırlanacak bir çalışma bu alanda yatırım yapanlar dâhil İdareninçalışmalarına da destek olabilir. Böylece, Zorlu’nun HES yatırımları için çevresosyolojisi alanında haklı olarak kazanacağı olumlu imaj, aynı zamanda ZorluGrubunun diğer faaliyetlerine katkı sağlayacak ve ulusal ve hatta uluslararasıdüzeyde itibarını yükseltecektir.oZorlu topluma ve doğaya rağmen tek taraflı kararlar almayacağını bu çalışma ilebaşlatarak kamuoyuna beyan etmiştir. Yatırımının (çevresel ve sosyal) etki alanınısadece teknik bir mühendislik projesinin etkileri olarak değil, ulusal politikalardanbaşlayarak yerelde yaşayan insanın kaygılarına kadar geniş bir perspektifte belirlemeisteğini bu çalışma ile başlatarak göstermiştir. Hesaba kattığı bileşenler mevcutdurumun yanı sıra potansiyel çevresel ve toplumsal riskler ve etkilerdir. Zorlu, Bubileşenlerin doğru değerlendirilebilmesi için önündeki temel sorunların/engellerinfarkındadır. Esasen bu sorunların çözülmesinde sorumluluk ağırlıkla kamuotoritelerindedir. Bütüncül planlama eksikliği ve denetimsizlik olarak bu çalışmadadefalarca dile getirilen ana sorunlar çözümlenmediği takdirde, tüm ilgili taraflarzarar görmüştür ve görecektir. Kamu yönetiminden doğan hatalar, boşluklar ve hatta5 “HES’lerde yeni bir sayfa açılıyor”, Radikal Gazetesi, 30.12.2011İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 17Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

iyi niyetsizlikleri fırsat bilerek salt kâr amacıyla uygulama yapan şirketlerin desonunda mağdur olduğu da bir gerçektir. Yatırımcılar yargı süreçleri yatırımlarınıgeciktirmekte, itibarlarını zayıflatmakta ve hiçbir ekonomik kayba uğramamalarıgereken bir süreçte mali olarak zorlanmaktadırlar. 6 Yasalar ve kurumsaldüzenlemelerle hüküm altında alınması gereken ve temelde planlama ve denetimalanlarında olmak üzere iki konuya odaklanan HES sorununun çözümü doğaldır ki,şirketlerin birincil derecede sorumluluğu değildir. Ancak, raporda da defalarca dilegetirildiği üzere ortaya çıkan sonuçlar her kesimi bağlamaktadır.oHemen tüm planlama süreçlerine ve uygulamalara baz olacağı bilinen DoğuKaradeniz Havzası bütününde bir havza planlaması henüz İdare tarafındanyapılmamıştır. İkizdere alt havzasının planı da yoktur. Mahkemeler havzaplanlaması olmadığı için şirketlerin ÇED olumlu kararını en önemli gerekçelerdenbiri olarak iptal etmektedir. Zorlu (İkizdere havzasındaki yatırımını planlarken sosyalve çevresel etkileri tüm tarafların istediği düzeye getirse dahi, yasal süreçtehazırlamak zorunda olduğu ÇED’i için “olumludur” kararı alması halinde, bukararın yargıda iptaline gidebilecek bir sürecin de içerisindedir.oİkizdere vadisinde 2013 yılının sonunda biteceği belirtilen ve DSİ tarafındanyaptırılan kümülatif etki değerlendirmesi başlığı ile bir proje gündemdedir. Havzada,derenin hidrolojik özellikleri nedeniyle kaç adet HES’i kaldırabileceğine daircevapların arandığı, can suyu miktarı, kadim su hakları gibi konuların belirleneceğiifade edilen bu çalışmanın sonuçlarının Zorlu’ya yol göstermesi beklenebilir.Kümülâtif etki derken, dere üzerindeki HES projelerinin (planlanmış, inşaat halindeya da gerçekleşmiş) çevresel etkileri değerlendirilirken aynı akarsu üstündeki buHES’lerin bütüncül etkileri anlaşılmaktadır. Söz konusu Kümülâtif EtkiDeğerlendirmesinin HES’lerin akarsudan su aldıkları nokta ile suyu yenidenverdikleri nokta arasında bırakılacak su miktarı ve zamanlarına bağlı olarak akarsuekosistemine etkisinin irdeleneceği düşünülmektedir. Umulan odur ki, bu etkideğerlendirmesi çalışması hidrolojik sınırlara dayalı (İkizdere Su havzası) bütüncülbir havza planlaması ile yapılır. Havzadaki değişik ekosistem değerleri, ekosistemhizmetleri ve bunlar arasındaki karşılıklı dinamik etkileşimler bu çalışmada dikkatealınır. Çünkü “ne kadar su bırakılmalı” sorusunun temelinde alt ve üst tüm İkizderehavzasındaki ekosistem servislerinin sağlıklı kalması yatmaktadır. Nitekim ecological- flow çalışmaları dünyada bu nedenle yapılmaktadır.oHalen Zorlu’nun kararını etkilemesi söz konusu olabilecek doğrudan ya da dolaylıçalışmalar/projeler İkizdere havzasında sürmektedir. Bunlardan İkizdere’de DSİtarafından yönetilen Kümülatif Etki Değerlendirmesinin beklenmesi durumundaZorlu’nun yatırımı gecikecektir. Bu süreçte Zorlu’nun mali açıdan zarara uğrayacağıaçıktır.6 Fahrettin Amir Arman ile söyleşi notlarından, “hepimiz yargıdayız, lisans sürem bitti ama, yargı süreci devam ediyor.DSİ’ye haksız yere para ödüyorum, devlet bu kaybı karşılamıyor”, HESİAD Başkanı, 24 Ocak 2012, Ankara.İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 18Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

oPlanlama başlığı çerçevesinde havza planlamasının tek yol gösterici olmadığını dabilmek gerekir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın sorumluluğunda olan ve bölgeölçeğindeki çevre düzeni planının da dikkate alınması gerekir. Bugün itibariyleplanın bazı bölümlerine sivil toplum kuruluşları tarafından itiraz edilmiş olup, planyargı sürecindedir. Ancak, bu planın öngörüleri de Zorlu Enerjinin yatırımı içindikkate alınmak durumundadır.oDoğal değerlerin korunması ve sosyal hakların dikkate alınması için gösterilentoplumsal tepkilerin bu denli derin olduğu bir meselede, HES’lerin kuruluşmaliyetlerinin diğer elektrik üretim santrallerine göre daha düşük olması ya daortalama kullanım ömürlerinin daha uzun olması gibi nedenlerle bu santralin dahaekonomik olduğunu, kârının daha yüksek olduğunu düşünmek bu aşamada sığ birdeğerlendirme olacaktır.oZorlu Enerji yatırımını gerçek manada çevreci ve sosyal adalete dayalı bir bakışaçısıyla yapacaksa belki de maliyet yükselecek ve santral ekonomik olmaktançıkacaktır. Çünkü bugüne kadar yaşanan tüm süreçler HES’lerin özellikle DoğuKaradeniz bölgesinde “daha çevreci” olduğu savını ne yazık ki çürütmüştür.Neticede, Zorlu’ya; projesini bilimsel, teknik ve toplumsal kaygıların bu süreçtebertaraf edilmesine destek olması ve ortaya çıkacak doğruları dikkate alarakyatırımını gerekirse revizyona (kapasitesinin düşürülmesi, tünel inşaatı) götürmesikalmaktadır.oİkizdere Havzası özelinde, Zorlu Enerjinin ÇED çalışmasına dayanak oluşturacakkapsamlı bilimsel çalışmaların olmadığı tespit edilmiştir. Bilimsel çalışmalarınyapılması Zorlu Enerjinin sorumluluğu olmamakla beraber, Zorlu, santrali çevreselekonomik ve sosyal tüm etkileri dikkate alarak gerçekleştirmek istiyorsa, bilimselyetersizliklerin hangi noktalarda süreci tıkadığına dair değerlendirmesini iyi yapmalıve tutumunu ona göre belirlemelidir.oProjenin başlangıcından, fizibilite raporu, lisans, proje tanıtım dosyası, inşaat aşamasıve işletme döneminin sonuna kadar geçen sürede yetersiz olan denetim faaliyetleriZorlu Enerjinin yatırımının güvenilir kılınmasını olumsuz etkileyecektir. Söz konusudenetimlerin sağlıklı olabilmesi için ilgili kamu kuruluşlarınca gerekli düzenlemeleryapılmadıkça/geciktikçe, bu genel sorun temelde, Zorlu’nun sorunu gibi algılanmasada tıpkı havza planlaması için olduğu gibi doğrudan proje kararlarını etkileyecektir.Bu değerlendirmeler ışığında, Zorlu Enerji için bu aşamada faydalı olacağı düşünülenstratejik yaklaşımlar aşağıda verilmiştir:İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 19Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

PAYDAŞ KATILIMI STRATEJİLERİ1 Sürdürülebilir Kalkınmanın; Zorlu’nun, Hükümetin ve Yöre İnsanının OrtakSorumluluğu Olması2 Zorlu Yatırımının Sürdürülebilir Olması3 Zorlu’nun Mevcut Yatırımının, Sadece Su Enerjisini Arttırmak için Değil, Çevresel veToplumsal Değerleri Dikkate Alınarak Rehabilite Edilmesi4 Herkesin Suya Erişim Hakkının Esas Olması5 Yöre İnsanının Zorlu’nun Attığı Her Adımdan Şeffaf bir Anlayışla Bilgilendirilmesi veEtkilenenlerin Katılımı ile Yatırımın Her Aşamasında Şeffaf Bir Yönetim Sağlanması6 Hassas Ekolojik Dengenin Korunması7 Santralde Gelişmiş ve Çevreyle Uyumlu Teknoloji Kullanılması8 Bu Sürecin İlgili Kamu Kuruluşlarına Destek Olması9 Zorlu’nun Önceliklerinde Uluslararası Standartların Gözardı Edilmemesi ve BilimselEsasların Yatırım Sürecinde Temel Alınması10 Zorlu’nun Sivil Toplum Kuruluşlarına İyi Uygulama Yaptığına Dair Güven Vermesi11 Proje ile Ek Toplumsal Fayda Yaratılması12 Mahalli Ekonomiye Akılcı Yatırımlarla Katkı Sağlanması13 Projeyle Yöreye, Çoklu Faydalar Sağlanması14 Hepimiz Suyun Hissedarıyız, Gelişmişliğin Birlikte Paylaşılması15 Zorlu’nun, Yargının Çevre Alanındaki İş Yükünü Artırmaması16 Süreçte Tüm Yönetsel ve Fiziksel Planlama Çalışmalarının Dikkate Alınması17 Yatırımın İzlenme ve Denetlenme Süreçlerinin Sivil Toplum Kuruluşlarının Katılımı ileŞeffaf Olması18 Benzer Alandaki Özel Sektör Kuruluşlarıyla, Sektörün Sorunlarının Çözümüne YönelikOrtaklık Zemini Oluşturulması19 Zorlu’nun Çevre Konusundaki Çalışmaları ve Duyarlılığı Hakkında KamuoyunuSürekli Bilgilendirmesi20 Zorlu’nun Tüm Yatırımlarında Dikkate Alacağı “Zorlu Kriterleri”nin Oluşturulması veKamuoyu İle Paylaşılmasıİkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 20Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

İlerleyen sayfalarda tablolaştırılmış olan Paydaş Katılımı Uygulama Planı’nda Zorlu’yaönerilen faaliyetler (eylemler) yer almaktadır. Bu eylemlerin gerçekleşmesi halinde, ilgilitaraflar arasında sürekli bir diyalog zemini sağlanabilecektir. Bu süreçte elde edilen tümkazanımların, Zorlu Enerji’nin İkizdere’de karşılaşabileceği sosyal, ekonomik ve ekolojik riskunsurlarının minimize edilmesine ışık tutacağı düşünülmektedir.Bu faaliyetlerden bazıları (kurumsal olarak Zorlu’nun faaliyetlerinin dışında olanlar) bölgeekonomisine ve sosyal yaşama katkı sunulması için, uluslararası standartlara göre yapılacakbir sosyal etki analizi sonrasında halkın beklentileri ve bölgenin kalkınma dinamikleridikkate alınarak seçilebilir. Eşzamanlı olarak bu faaliyetlerin daha rafine maliyetrakamlarına ulaşılabilir.İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 21Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

TABLO 4: Doğa KorumaZorlu’nun Mevcut Yatırımının, Sadece Su Enerjisini Arttırmak için Değil, Çevresel ve Toplumsal Değerleri Dikkate Alınarak Rehabilite Edilmesi.Zorlu’nun Çevre Konusundaki Çalışmaları ve Duyarlılığı Hakkında Kamuoyunu Sürekli Bilgilendirmesi.Hassas Ekolojik Dengenin Korunması.EylemlerCan suyu miktarının belirlenmesi için tüm ekosistemdeğerlerini dikkate alan bir çalışma yapılmasıUygulamatakvimi 7Orta VadeÇıktılar ve başarı göstergeleriDereye yüklenen manalar korunduDerede sucul ekosistem korunduBilime ve bilgiye dayalı kararlar alındıCansuyu Bilim Çalıştayı düzenlenmesi Orta Vade Derenin cansuyu kontrolü sağlandıHES yatırımcıları için doğa korumadafarkındalık yaratıldı.“İkizdere Arboretum’unun kurulması (canlı bitki müzesi) 9 Uzun Vade Doğayı tanımaya ve anlamaya yönelik herdüzeyde eğitim verildi (sergiler,konferanslar, seminerler, belgesel filmgösterimleri gibi)Bölgede bitkilerin, ağaçların yaşam değerleriile birlikte öğretici değerleri de korunduYörenin turizm gelirlerine katkı sağlandıDoğu Karadeniz’de kurulacak “Yenilenebilir Enerji içinUygulamalı Araştırma Merkezi”nin kuruluşuna öncülükUzun VadeBölgede çevreci enerji yatırımları arttıBölge üniversitelerinde yenilenebilir enerjiİşbirliğiyapılacakkuruluşlarDSİ 22. BölgeOrman ve Suİşleri İşletmeŞefliğiYerel STK’larSTK’larUlusal ve yerelbilim insanlarıTÜBİTAKBilim insanlarıİkizdereBelediyesiUlusal ve yerelSTK’larKalkınmaBakanlığıMaliyet 830.000 TL200.000TL150.000TL7 Eylemlerin uygulama takvimi; 6 ay (kısa), 1 yıl (orta) ve 2 yıl (uzun) vade olarak sınıflandırılmıştır. Uygulama takvimine göre eylemlerin belirlenen vadeler içinde başlamasıesastır, ancak bitmesi zorunlu değildir.8 Maliyet tahminleri “uzman tahmini” olarak, “mertebe” düzeyinde belirlenmiş olup, hangi eylemin gerçekleşmesine karar verilirse, o konuda ayrıntılı bir projelendirmeyapılması gerekmektedir9 Arboterum kurulduktan sonra, işletilmesini Rize Orman ve Su İşleri Bölge Müdürlüğü tarafından yapılması öngörülmüştür.Zorlu Doğal İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 22Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

etmek, mini-hidro yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgiliuygulamalı desteklemekÜniversiteli genç araştırmacılara yenilenebilir enerjisektöründe tez/ araştırma konusunda destek olmakOrta Vadealanında çalışan bilim insan kaynağı arttıYenilenebilir enerji alanında bilimselaraştırmalar arttıZorlu faaliyetlerini şeffaf olarak araştırmalarasunduİkizdere’de (dere) “çevresel –akış” 10 çalışmasının yapılması Uzun Vade Dere akışının doğal değişkenliği korunduSuyun akılcı kullanımı sağlandıMevcut bilimsel veriler güncellendiİkizdere okulları öğrencileri ile çevre duyarlılıkkampanyaları, yarışmalar vb. DüzenlenmesiÇevre koruma faaliyetlerinin ve cansuyu miktarınınkontrolünün STK denetimine açılması 11İkizdere ilçesinin kanalizasyon ve atık su yatırımınınmühendislik projesinin yapılmasıİkizdere ilçesi entegre atık yönetimi projesinin ve yatırımınınbelli bir oranının karşılanmasıYörede ekosistem ekolojisi bilim çalışmalarına destekverilmesiKısa vadeKısa VadeUzun VadeUzun VadeUzun VadeÖğrencilerin farkındalığı arttıZorlu Doğal yerelde görünür olduDiğer HES yatırımları olan yörelere örnekteşkil ettiDaimi gönüllü bir denetim komisyonukurulduSTK’lar karar verici sürece girdiİkizdere’nin (dere) kirlilik yükü kalktıBelediyenin hizmetine destek sağladı.Katı atıkların toprağı, suyu kirletmesiönlendiGörüntü kirliliği yok olduİkizdere’de ekosistemin özellikleri vehizmetleri netleşti.DOKAPRize ValiliğiÜniversitelerBilim insanlarıSTK’larOkul YönetimleriİkizdereBelediyesiYerel STK’lar,platformlarİkizdereBelediyesiKöylerİkizdereBelediyesiKöylerÜniversiteler ?30.000 TL?10.000TL/yıl7500TL/yıl200.000TL50.000 TL10 Çevresel – akış (eco-flow): Bir ekosistemde istenilen ekosistem durumu ve diğer sosyal ve ekonomik su kullanımları arasında kabul edilebilir bir denge sağlanabilmesi içinçevresel, sosyal ve ekonomik değerlendirme sürecinden sonra, sistemin dengede kalabilmesi için gerekli suyun sağlanması.11 Örneğin, Şirket, “Atıklarımızı ruhsatlık atık firmasına veriyoruz, belgelerimizi görebilirler”; “Cansuyu ölçüm cihazını vermeye ve bu cihazın kullanımı konusundan daeğitim vermeye hazırız” gibi beyanlarda bulunur.Zorlu Doğal İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 23Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

TABLO 5: SürdürülebilirlikSürdürülebilir Kalkınmanın; Zorlu’nun, Hükümetin ve Yöre İnsanının Ortak Sorumluluğu Olması.Zorlu Yatırımının Sürdürülebilir Olması.Santralde Gelişmiş ve Çevreyle Uyumlu Teknoloji Kullanılması.Zorlu’nun Tüm Yatırımlarında Dikkate Alacağı “Zorlu Kriterleri”nin Oluşturulması ve Kamuoyu İle Paylaşılması.EylemlerUygulamatakvimiÇıktılar ve başarı göstergeleriDoğa dostu tünel teknolojilerinin araştırılması Kısa Vade İkizdere gibi hassas ekosisteme sahipkırılgan bir havza korunduUluslararası çalışmalar incelendiHavza Planlama çalışmalarının yakından takip edilmesive değerlendirilmesiUzun VadeProje doğa dostu uygulamaları dikkatealarak gerçekleştiAlt Yüklenicilerin Zorlu Kriterlerine uyması Sürekli Yüklenici ve Alt YüklenicilerinFarkındalığı arttıZorlu projesine olası tepkiler azaldıEnerji verimliliği ve tasarrufu konusunda yörede eğitimvermek, seminerler vermek, yarışmalar düzenlemek veörnek uygulama yapmakKısa ve OrtaVadeYörede farkındalık yaratıldıZorlu’nun görünürlüğü arttıİklim değişikliği ile mücadele edildi1 kamu binasında enerji verimliliği vetasarrufu uyugulaması yapıldıZorlu’nun çevre duyarlılığının kamuoyu ile paylaşılması Sürekli Zorlu’nun tüm faaliyet alanlarında(jeotermal, rüzgar, karbon ayak izi vb.)duyarlılığı görünür kılındıİşbirliği yapılacakkuruluşlarÜniversitelerTÜBİTAKUluslararasımalzeme üreticileriDSİSu Yönetimi GenelMüdürlüğü (OSB)TÜBİTAK-MAMTürkiye Su EnstitüsüYüklenici veAlt YüklenicilerİkizderlilerYerel STK’larİkizdere Belediyesiİkizdere OkullarıMedya kuruluşları -?---YaklaşıkMaliyet30.000 TL70.000 TLZorlu Doğal İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 24Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

TABLO 6: Katılım ve Sosyal AdaletHerkesin Suya Erişim Hakkının Esas Olması.Yöre İnsanının Zorlu’nun Attığı Her Adımdan Şeffaf bir Anlayışla Bilgilendirilmesi ve Etkilenenlerin Katılımı ile Yatırımın Her Aşamasında Şeffaf Bir Yönetim Sağlanması.Zorlu’nun Sivil Toplum Kuruluşlarına İyi Uygulama Yaptığına Dair Güven Vermesi.Proje ile Ek Toplumsal Fayda Yaratılması.Mahalli Ekonomiye Akılcı Yatırımlarla Katkı Sağlanması.Projeyle Yöreye, Çoklu Faydalar Sağlanması.Hepimiz Suyun Hissedarıyız, Gelişmişliğin Birlikte Paylaşılması.EylemlerYatırımın tüm süreçlerinde katılımcı veşeffaf bir mekanizmanın oluşturulmasıİkizdere’de ve İstanbul’da bu Çalışmanınçıktılarının sunulacağı/tartışılacağı birçalıştay düzenlenmesiZorlu web sayfasına “İkizdere HES ŞeffafKürsü” portalı açılmasıNehir tipi HES’ler için “Sosyal EtkiDeğerlendirme Formatı” hazırlanmasıSantralde “Zorlu HES Halkla İlişkilerBürosu”nun kurulmasıUygulamatakvimiKısa VadeKısa VadeKısa VadeOrta VadeKısa VadeÇıktılar ve başarı göstergeleri İşbirliği yapılacak kuruluşlar Yaklaşık MaliyetYöre halkının Zorlu’ya güveniarttıKamuoyu ve ilgili paydaşlarZorlu’nun katılımcı ve şeffaftutumuna şahit olduyŞeffaflı sağlandıOlası dezenformasyon önlendiYöre halkı ve STK’larıntoplumsal talepleri karşılandıYatırımcılar için tekraredilebilecek bir model kazanıldıİlgili mevzuatın gelişmesinekatkı olduDezenformasyon bilgi bertarafedildiZorlu personelinin farkındalığıarttıYöre halkı ile sağlıklı iletişimkurulduYerel halkSTK (ulusal/yerel)Yerel ilgi gruplarıYerel halk; STK (ulusal/yerel);Yerel ilgi grupları ve diğerpaydaşlarZorlu bilişim birimi -Üniversite sosyoloji bölümleriSTK’larDanışmanlık FirmalarıYöre insanı-20.000 TL10.000 TL36.000 TL’yılZorlu Doğal İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 25Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

İkizdere’de Turizm Meslek Y Okulu +Uygulama Otelinin Yapılması 12“İkizdere Turizm Master Planı”nın katılımcıyöntemle yapılmasıYeşil çeşitlerin doğa dostu ürünlerin tespitive pazarlama araştırmasıYörede Yaban Hayatı Gözlem Turizminingeliştirilmesi (kuş turizmi vb.) yönündeeğitimler, rehberlikYörede taş pilekilerin 13 yapımının yenidencanlandırılmasıUzun VadeOrta VadeOrta VadeOrta VadeOrta vadeBölge (Doğu Karadeniz)ekonomisine katma değer olduBölgedeki turizm hedefleribelirlendTurizm yatırım alanları netleştiTurizm altyapı alanları tespitedildiİkizdere ekonomisine ek gelirsağlandıGeçimlik ekonomi alternatiflerigeliştirildiDoğa bilinci arttıGöç etmiş İkizderelilerpazarlama alanına girdi.Geçimlik ekonomi alternatiflerigeliştirildiDoğa bilinci arttıBilimsel çalışmalara katkı olduGeçimlik ekonomi alternatiflerigeliştirildiYöre gelenekleri ile turizm bağıkurulduRTE Üniversitesi; DOKA; Kültürve Turizm BakanlığıKültür ve Turizm Bakanlığı;Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü,Diğer ilgili yerel kamukuruluşları; DOKA; DOKAP;RTE Üniversitesi; Sivil paydaşlarYöre halkı ve esnafıPazarlama şirketleriYöre halkı ve esnafıİlgli yerel kamu kuruluşlarıSTK’larYöre Halkı1.000.000.000 TL(Zorlu’nun katkısı bellibir oranda olabilir)200.000 TL25.000 TL30.000 TL15.000 TLMedyaya düzenli aralıklarla bilgilendirmeyapılmasıSürekliDezenformasyon önlendiMedyanın farkındalığı arttıBasın kuruluşları -12 İşletmesi kamu otoritesi tarafından yapılacaktır.13 Taş Pilekiler: Karadeniz kıyı bölgesinde ve özellikle Rize çevresinde çıkarılan pileki taşları, yakın geçmişte (70’li yıllara kadar) kırsal meskenlerde mısır ekmeği pişirilmesindeyaygın olarak kullanılmakta idi.Zorlu Doğal İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 26Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

TABLO 7: Yönetsel KonularBu Sürecin İlgili Kamu Kuruluşlarına Destek Olması.Zorlu’nun Önceliklerinde Uluslararası Standartların Gözardı Edilmemesi ve Bilimsel Esasların Yatırım Sürecinde Temel Alınması.Zorlu’nun, Yargının Çevre Alanındaki İş Yükünü Artırmaması.Süreçte Tüm Yönetsel ve Fiziksel Planlama Çalışmalarının Dikkate Alınması.Yatırımın İzlenme ve Denetlenme Süreçlerinin Sivil Toplum Kuruluşlarının Katılımı ile Şeffaf Olması.Benzer Alandaki Özel Sektör Kuruluşlarıyla, Sektörün Sorunlarının Çözümüne Yönelik Ortaklık Zemini Oluşturulması.EylemlerUygulamatakvimiÇıktılar ve başarıgöstergeleriİşbirliği yapılacakkuruluşlarYaklaşıkMaliyetYatırım sürecinde (Etki Değerlendirme, İzin Ruhsat İnşaat veYapım Süresi vb) Yargıya gitmesini önleyici önlemlerin alınması 14SürekliOlası maddi kayıplar önlendiOlası itibar kayıbı önlendiHES yatırımcılarının davet edileceği bir çalıştay düzenlenmesi Orta Vade Yatırımcının mağdur olannoktaları belirginleştiKamu yönetimi işleyişineolumlu katkıda bulunulduİlgili kamu kuruluşları –hukuk birimleriİlgili kamu kuruluşları –hukuk birimleriEPDK-14 Sürecin Yargı Nedeniyle Kesintiye Uğramaması için azami dikkatin gösterilmesi gerkmektedir. Yargı süreçleri incelendiğinde; mahkemelerin sonuçlanma süresi, bölge idaremahkemesine (Rize İdare Mahkemesi) yapılan başvurular, kamu tarafından Danıştay’a yapılan yürütmeyi durdurmaya itirazlar gibi yaşanan sürenin ortalama 1.5 yıl aldığıunutulmamalıdır.Zorlu Doğal İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 27Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti

Zorlu Doğal İkizdere HES Rehabilitasyon Projesi Mart, 2012 28Paydaş Katılımı Stratejisi ve Uygulama PlanıYönetici Özeti