BAZI ARMUT ÇEŞİTLERİNİN ARMUT PSYLLİDİ, CACOPSYLLA PYRI

AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 2004, 17(2), 121-125BAZI ARMUT ÇEŞİTLERİNİN ARMUT PSYLLİDİ, CACOPSYLLA PYRI (L.) (HOM.,PSYLLIDAE)’YE DUYARLILIK DÜZEYLERİ *Fedai ERLERAkdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü, 07070 Antalya-TürkiyeE-Posta: erler@akdeniz.edu.trÖzetBu çalışmada, Korkuteli (Antalya) yöresinde en yaygın 5 armut (Pyrus communis L.) çeşidi olan, ‘Ankara’,‘Deveci’, ‘Margaret’, ‘Santa Maria’ ve ‘Williams’, laboratuar koşullarında armut psillidi Cacopsylla pyri (L.)(Homoptera: Psyllidae)’ye karşı dayanıklılık için değerlendirilmiştir. Dayanıklılık; nimfal beslenme (ballı maddeüretimi), antibiosis (nimfal ölüm), ovipozisyonal tercih (dişi başına yumurta sayısı) ve zararlının değişik biyolojikdönemlerinin çeşitler üzerindeki ortalama gelişme süresi ile değerlendirilmiştir. Denemede yer alan beş çeşitten,sadece biri (Margaret) armut psillidine karşı orta derecede dayanıklı bulunmuştur. İki yerli çeşit ‘Ankara’ ve ‘Deveci’çok hassas iken, geriye kalan çeşitler (Santa Maria ve Williams) hassas olarak sınıflandırılabilir. Denenen gelenekselarmut çeşitleri arasında, sadece ‘Margaret’ ıslah programlarında armut psillidi dayanıklılık kaynağı olarakkullanılabilir, keza pestisitlerden âri organik bahçelerde de yetiştirilebilir.Anahtar Kelimeler: Cacopsylla pyri, Armut Çeşidi, Dayanıklılık.Susceptibility Level of Some Pear Cultivars to Pear Psylla, Cacopsylla pyri (L.) (Hom., Psyllidae)AbstractIn this study, five pear (Pyrus communis L.) cultivars, ‘Ankara’, ‘Deveci’, ‘Margaret’, ‘Santa Maria’ and‘Williams’, which are the most common pear varieties in Korkuteli (Antalya, South Anatolia) district, were evaluatedunder laboratory conditions for resistance to pear psylla, Cacopsylla pyri (L.) (Homoptera: Psyllidae). Resistance wasevaluated by measuring nymphal feeding (honeydew production), antibiosis (nymphal mortality), ovipositionalpreference (number of eggs per female) and longevity of different life stages of the pest on the cultivars. Of the fivecultivars tested, only one (Margaret) was found to be moderately resistant to pear psylla. While two local cultivars,‘Ankara’ and ‘Deveci’, were very susceptible, the remaining ones (Santa Maria and Williams) may be classified assusceptible. Among the tested traditional pear cultivars, only ‘Margaret’ could be used as a source of pear psyllaresistance in breeding programs and also grown in organic orchards that are free from pesticides.Keywords: Cacopsylla pyri, pear cultivar, resistance1. GirişArmut, ülkemizde bir çok yöredeolduğu gibi Antalya (Korkuteli ve Elmalı)yöresinde de üretimi yapılan yumuşakçekirdekli meyveler içerisinde elmadansonra ikinci sırayı almaktadır. Antalyayöresinde 2002 yılında 29.779 ton armutüretilmiş olup, bu miktar Türkiye üretimininyaklaşık %11.5’ni oluşturmaktadır (DİE,2004).Yöredeki bir çok çiftçi ailesi içingeçim kaynağı olan armudun en önemlisorunu, bu meyvenin özellikle son on yıldırçok önemli bir zararlısı konumunu alanArmut psillidi, Cacopsylla pyri (L.)(Homoptera: Psyllidae)’dir. Yaprak vesürgünlerde sokup emerek beslenen buzararlı armut ağaçlarında 3 şekilde zararasebep olmaktadır: (1) Nimf dönemlerininfloemden sokup emerek beslenmelerisırasında salgıladığı ballı madde ağaçlarınyaprak, dal, sürgün ve meyvelerinikaplamakta, daha sonra bu madde üzerindegelişen sekonder funguslardan dolayı tümağaç siyah bir görünüme bürünerek‘fumajin’ adı verilen durum oluşmaktadır.Siyahlaşan meyvelerin pazar değeri deönemli ölçüde düşmektedir, (2) Zararlıbeslenme sırasında yaprak dokusuna toksinsalgılayarak yapraklarda ‘psylla şoku’ adıverilen siyah yanıklara neden olmaktadır, ve(3) Belki de en önemlisi, ağaçlar üzerindebeslenirken ‘Perry hastalığı’ ve ‘Armut* Bu çalışma, TÜBİTAK tarafından desteklenen TOGTAG-2900 no.’lu araştırma projesinin bir bölümüdür.121

Bazi Armut Çeşitlerinin Armut Psyllidi, Cacopsylla pyri (L.) (Hom., Psyllidae)’ye Duyarlilik Düzeylerigöçüren’ gibi bazı armut hastalık etmenlerinibir ağaçtan diğerine taşımasıdır (Anonymus,1991; Davies ve ark., 1992; Carraro, 1998).Armut bahçelerinde özellikle genişspektrumlu ilaçlarla yapılan yoğunilaçlamalar, zararlının bu ilaçlara karşıdayanıklılık geliştirmesine ve doğaldüşmanların yok olmasına neden olmaktadır.Ayrıca yöredeki iklim şartlarının C. pyri’ningelişmesi için uygun olması sorununçözümünü daha da güçleştirmektedir. Ancakson zamanlarda zararlıya karşı dayanıklıçeşit geliştirme çalışmaları tekrar ivmekazanmış olup, bu amaçla değişik ülkelerdebir çok yerel armut çeşidi denenmiştir(Berrada ve ark., 1995; Bell, 2003).Bu çalışma ile Korkuteli yöresindeyaygın üretimi yapılan 5 armut çeşidininzararlıya karşı dayanıklılık/hassasiyetlikdurumları laboratuvar şartlarında ortayaçıkarılmıştır.2. Materyal ve YöntemBu çalışmada, Korkuteli yöresindeyaygın üretimi yapılan beş armut çeşidi olan‘Ankara’, ‘Deveci’, ‘Margaret’, ‘SantaMaria’ ve ‘Williams’ çeşitlerinden büyükboy saksılara dikilmiş iki yıllık üçer fidandenemede bitki materyali olarakkullanılmıştır. Zararlı tür C. pyri ise,Korkuteli ilçesinden ilaçsız bir bahçedentoplanarak 26±1 o C sıcaklık, %65±5 nispinem ve 16:8 saatlik (Aydınlık:Karanlık)fotoperiyot koşullarına ayarlı iklim odasındaiki yıllık armut fidanları üzerinde sürdürülenkültürden elde edilmiştir.Nisan-Temmuz ayları arasındayürütülen bu çalışmada, seçilen armutçeşitlerinin C. pyri’nin nimfal beslenmesinekarşı dayanıklılık/ hassasiyetlik düzeylerinibelirlemek amacıyla her çeşitten 3’er fidanınher biri üzerinde 5-6 yapraklı tek bir sürgünseçilerek zararlının en yoğun beslenen nimfdönemleri olan 2. ve 3. dönem nimflerinden10’ar adet (5 adet 2. dönem ve 5 adet 3.dönem) yumuşak deve tüyü bir fırçayardımıyla aktarılmıştır. Nimflerin beslenmedavranışları (ballı madde miktarı), canlılıkveya ölüm oranları (antibiosis) 48 saatlikperiyot boyunca izlenmiştir.Zararlının farklı armut çeşitlerindekiovipozisyonu iki deneme yöntemi (kapatmadenemesi ve açık tercih denemesi)kullanılarak belirlenmiştir. Zararlıerginlerine seçme hakkının verilmediğikapatma denemesinde söz konusuçeşitlerden 3’er fidanın her biri üzerindekibir sürgüne 10x20 cm boyutlarında şifon dalkafesler geçirilmiş, kafeslerin gergindurması için her bir ucuna yakın yere incepaslanmaz telden çember halkalartakılmıştır. Hazırlanan kafesler içerisine, birkafese 1♀ ve 2♂ ergin birey gelecek şekildeC. pyri yazlık form erginleri salınmıştır.Salımı yapılan dişilerin henüz döllenmemişdişiler olmasına dikkat edilmiştir. Yapılangünlük kontrollerde zararlının 5 armutçeşidindeki yumurta sayısı ovipozisyonsüresi boyunca izlenmiştir. Zararlıerginlerine seçme hakkının verildiği açıktercih denemelerinde ise, her çeşitten birerfidan ~10 m 2 ’lik bir iklim odasına toplucabir araya konarak, odaya 10♀ ve 10♂ yazlıkform ergin birey salınmıştır. Dişi bireylerindöllenmemiş (yeni çıkmış) bireyler olmasınadikkat edilmiştir. Tüm dişi bireyler ölenekadar yapılan günlük kontrollerde her birçeşit üzerine bırakılan yumurta sayısı ayrıayrı kaydedilmiştir. Her sayım zamanısayılan yumurtalar imha edilerek sonrakisayımlarda tekrarlı sayımların vekarışıklıkların önüne geçilmiştir.C. pyri’nin farklı armut çeşitlerindeyumurtadan ergine kadarki değişik biyolojikdönemlerinin sürelerini belirlemek amacıylada, her çeşitten 3’er fidanın 5-6 yapraklı birsürgününe 10x20 cm boyutlarında şifon dalkafesler geçirilerek her bir kafese 1♀ ve 2♂ergin birey gelecek şekilde C. pyri yazlıkform erginleri salınmıştır. Yirmidört saatsonra kafeslerdeki erginler alınarak bırakılanyumurtaların kuluçka süresi, değişik nimfdönemlerinin süresi ve ergin çıkışlarıizlenmiştir.Çalışmaların tamamı 26±1o Csıcaklık, %65±5 nispi nem ve 16:8 saatlik(A:K) fotoperiyot koşullarına ayarlı bir iklimodasında yürütülmüştür.Antibiosis (nimfal ölüm) sonuçları,Westigard ve ark. (1970) ve Harris (1973)tarafından tanımlanan ve kısmen uyarlanan% canlı kalma (%=n 2 /n 1 x100; ki burada n 1 :beslenmeden önceki nimf sayısı, n 2 : 48 saatsonunda beslenmeden sonraki nimf sayısı)122

F. ERLER887.Westigard, P.H., Westwood, M.N. and Lombard,P.B., 1970. Host Preference and Resistance ofPyrus Species to the Pear Psylla, P. pyricola(Foerster). Journal of American Society ofHorticultural Science, 95: 34-36.125