tıklayınız

DOĞU ANADOLU'DApsikolojik sebeplerle karşılıklı bağlılık içindedir. Hattâ ilkel ve moderntoplumlar üzerinde yapılan geniş araştırma ve açıklamalar da gösteriyorki toplum evrimi ile ekonomik kalkınma teorisi arasında büyükçapta benzerlikler mevcuttur. (1) Çünkü modern ekonomik kalkınma,sosyal değişme gibi, aslında bir toplumdaki insanlararasıkarşılıklı bağlantıların ürünüdür. Kalkınmada önemli olan husus,toplumun gelenekçi bir düzenden modern düzene geçişini sağlamaktır.Gelenekçi ve modern toplumlar esasta bir bütünün ikiye bölünmesigibi, birbirinden kopmuş dikomatik yapılar değildir. Çağdaşdünyamızın üçde ikisini kaplayan gelenekçi toplumlar; gelişmemiş,az gelişmiş, gelişmekte olan ve gelişmiş toplumlar olmak üzere belirlibir çizgi üzerinde sıralanabilirler. Böylece, gelişme çizgisi gelenekçidenmodern toplumlara doğru olmak üzere bir öz (mahiyyet) farkıortaya koyar. Bir Batılı sosyolog (2) ülkemizle ilgili bir araştırmasında,gelenekçi - modern kavram çiftini ortaya koyarken bir hususadaha işaret ediyordu ki bu da intikal merhalesidir. Lerner'e göretoplumumuz, gelenekçi - modern kuruluşlar yanında ne gelenekçi,ne de modern olan fakat gelenekçilikten modernleşmeye yönelmişbir kalkınma çizgisi üzerindedir. Bu sebeple toplumumuzda, özellikleDoğu Anadoluda kalkınmanın hedef ve stratejisi tesbit edilirkenbu gelenekçi yapı ve bu yapıyı ayakta tutan toplum sistemini açıklamakgerekir. Ancak, bu suretle gelenekçi bir düzenden modern toplumkuruluşuna geçebiliriz. Aksi takdirde sadece yüzeyde kalan denemelerhem malî kaynakların tüketilmesini, hem de toplumumuzunistenilen düzeye en kısa zamanda ulaşmasını engeller.Toplum sistemi, toplum yapısı ve değer yönelimi denilen fertlerarası teşkilâtlanmış tutum ve davranışlarla ilgili karşılıklı düzenlenmişideal biçimlerdir. Yâni bir toplum sadece fertlerin düzlenmesiolduğu halde, bir toplum sistemi fikirlerin teşkilâtlanmasından ibarettir.Bu duruma göre, toplum sistemleri bir takım genel kavramlarveya soyutlaşmış ideal tipler olarak ifade edilebilinir. Bu anlamdadin, ekonomi, aile, sağlık, tarım, mülkiyet ve politika birer toplumsistemidirler. Bu açıdan incelendiğinde toplum sistemlerinin aslındatoplum kültürünün bir ürünü olduğu ortaya çıkacaktır. Çünkü,bütün bu kurumlar insanlararası karşılıklı münasebetlerin teşkilâtlanmışşeklidir. Bu bakımdan her toplumun kültürü o toplumunkendine has yapısını ortaya çıkarır. Bu husus bize aynı zamandaiki gerçeği de belirtir: a) Toplumların ilerlemesi için dışardan ya-34