Yuvarlak Örmede Üretime Hazırlık 1

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞITEKSTİL TEKNOLOJİSİYUVARLAK ÖRMEDE ÜRETİMEHAZIRLIK-1542TGD500Ankara, 2011

Millî Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;Talim ve Terbiye Kurulunun ………. tarih ve ……. sayılı Kararı ile onaylanan,mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan,çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmayayönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir.Bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmekamacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmeküzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.Teknolojik gelişmelere paralel olarak amaçlanan yeterliği kazandırmak koşuluile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir (Yapılması önerilen değişikliklerBakanlıkta ilgili birime bildirilir.).Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireylerin internet üzerinden ulaşabileceği şekilde hazırlanır.Eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.Hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLERi

AÇIKLAMALARKODALANDAL/MESLEKMODÜLÜN ADIMODÜLÜN TANIMIAÇIKLAMALAR542TGD500Tekstil TeknolojisiEndüstriyel Yuvarlak ÖrmeYuvarlak Örmede Üretime Hazırlık1Örme öncesi makine bakımını, makine elemanlarınınkontrolünü, makinede cağlık dizimini yapabilme bilgi vebecerilerinin kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir.SÜRE 40/24ÖN KOŞULYETERLİKMODÜLÜN AMACIEĞİTİM-ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARIÖLÇME VEDEĞERLENDİRMEÖn koşulu yoktur.Yuvarlak örme makinelerini üretime hazırlamakGenel AmaçBu modül ile gerekli ortam sağlandığında tekniğine uygunolarak yuvarlak örmede üretime hazırlık yapabileceksiniz.Amaçlar1. Örme öncesi makine bakımını ve makine elemanlarınınkontrolünü yapabileceksiniz.2. Makinede cağlık dizimi yapabileceksiniz.Ortam: Sınıf, laboratuvar, işletme, kütüphane, internet veöğrencinin kendi kendine veya grup hâlinde çalışabileceğişekilde düzenlenmiş tüm ortamlarDonanım: Sınıf, televizyon, DVD, projeksiyon, bilgisayar vedonanımları, öğretim materyali, ders kitabı, alan ile ilgilikaynaklar, alan ile ilgili çeşitli kataloglar, örme makineleri,malzemeleri, bakım araçları tamir takımları, makine yağları,örme iplikleri, onarım araçları, yedek parçalarModül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilenölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz.Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test,doğru-yanlış testi, boşluk doldurma, eşleştirme vb.) kullanarakmodül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçereksizi değerlendirecektir.ii

Sevgili Öğrenci,GİRİŞGİRİŞTekstil alanında nitelikli, kaliteli, yaratıcı ve motivasyonu yüksek bireyler olarakgelişen ve değişen teknolojiyi yakalamanız ve teknolojik gelişmelere uyum sağlamanızgerekmektedir.Sizlerin tekstil sektörünün beklediği niteliklerde yetişmenizi amaçlamaktayız. Buyüzden örme makinelerini tanımanız ve kullanabilmeniz önem taşımaktadır.Tekstil mesleğinin üretim aşamasını oluşturan bu ögeleri tanımanız ve kullanmanız, işhayatınızdaki rakiplerinizin bir adım önünde olmanızı sağlayacaktır.Bu modül ile üretime hazırlık aşamasında örme makinelerinin parçalarını, kullanımalanlarını, bakım ve onarımını, cağlığa bobin dizme işlemlerini öğreneceksiniz. Bubilgileriniz, makineleri (yuvarlak örmede) üretime hazırlama konusunda sizlere temeloluşturacaktır.1

ÖĞRENME FAALİYETİ–1AMAÇÖĞRENME FAALİYETİ-1Bu öğrenme faaliyeti sonunda kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda örmeöncesi makine bakımını ve makine elemanlarının kontrolünü yapabileceksiniz.ARAŞTIRMA‣ Fabrika, kütüphane, internet, çeşitli mesleki kataloglar ve süreliyayınlardan yararlanarak yuvarlak örme makinelerinin bakımı hakkındabilgi toplayınız.‣ Topladığınız bilgileri arkadaşlarınızla tartışınız, raporlaştırınız.‣ Hazırladığınız raporu arkadaşlarınızla paylaşınız.1. ÖRME ÖNCESİ MAKİNE BAKIM VEMAKİNE ELEMANLARININ KONTROLÜ1.1.Makine Bakımının ÖnemiPeriyodik olarak makinelerde yapılan bakım, zamanla ortaya çıkacak problemlerin,maliyeti düşük önlemlerle engellenmesini sağlar. Her makine için açılacak takip dosyaları,makinenin bakım ve temizleme periyotlarını, iğne değişim periyotlarını gösterebilir. Bu türyapılanmalar, sistemin sağlıklı ve sorunsuz çalışmasını sağlar.Yuvarlak örme makinelerinde oluşan sürtünme, iğne ayağı ile çelik yolu teması; iğnegövdesi ile kovan yuvası teması sayesinde gerçekleşmektedir. Ayrıca ana rulman ve hareketiletiminde yer alan farklı dişli gruplarının yağlanması, makinenin uzun yıllar problemsiz vedüzgün çalışması açısından büyük önem taşır.Yağlama araçlarının doğru yağlama yapması sağlanmalı, belli ölçülerin tutturulmasınadikkat edilmeli, yeterli ve homojen bir yağlama yapıldığından emin olunmalıdır.Mekiklerin düzgün takılmış olması, arızalı yardımcı makine parçalarınınkullanılmaması, ipliklerdeki gerilimin ayarlanmış olması, ortamının temiz olması ve makineüzerine bulaşan yağ, iplik, toz gibi atıkların sürekli temizlenmesi, elektrik tesisatının vemotor çalışma kapasitesinin uygun olması ve en önemlisi bunların gerçekleşmesinisağlayacak personelin eğitilmiş ve bilinçli olması gerekmektedir.2

Makinelerde en iyi çalışma şartlarını sağlayacak bir ortam oluşturabilmek için kovantemizliğinin belirli aralıklarla yapılması zorunludur. Bu tür bakım aralıklarını uzatmak vemakinenin sorunsuz çalışmasını sağlamak için iğne yağı ile birlikte temizleme yağınınkullanılması zorunlu hâle gelmiştir.İğne yağı ile birlikte temizleme yağlarının kullanımı sadece bakım periyotlarınıuzatmakla kalmayacak, aynı zamanda iğne ve platinlerin ömrünü de artırmış olacaktır.Temizleme yağları iğne yağlarına nüfuz etme, yumuşatma, temizleme özelliği geliştirilmişakıcı sıvılardır. Bu sıvıların makine üzerinde çok düşük turlarda (4-8 devir/dakika)uygulanması gerekir.İşletmelerde doğru iğne yağı kullanıldığı hâlde işletme ortamında oluşabilecekolumsuz koşullar, yağlamanın istenilen sonucu vermemesine neden olabilmektedir. Bunedenle iğne yağı seçiminde yeterli teknik servis desteği sağlayabilecek üretici firmalarınseçimi önemli hâle gelmiştir. Ortaya çıkacak problemler için yeterli çözümler sağlayabilecekteknik personele ulaşılabilmeli ve daha uzun vadeli çözümler üretilebilmelidir.Resim 1.1: Yuvarlak örme makinesinin görünüşü1.2. Örme Makinelerinde Kullanılan YağlarÖrme makinelerinde makine özelliklerine uygun akışkanlıkta yağlar kullanılır. Makinehızı ve işletme sıcaklığına göre kullanılan yağların incelikleri değişir.1.2.1. Yağ Nedir?Birbiri üzerinde hareket eden iki yüzeyi birbirinden ayıran her şeye yağ denir. Bunlarsıvı, yarı sıvı, katı, gaz şeklinde olabilir.Yağlar, yağlayıcı maddelerdir, genelde sıvı ya da yarı sıvıdır. Yağların çoğu, iki yüzeyarasında bir “film” tabakası oluşturur. Bu film, iki yüzeye birden yapışmakla birlikte ikiyüzey arasında sabit bir şekilde akar.Günümüz yağları karmaşık ve ileri teknolojik düzeye ulaşmış bir yapıya sahiptir.Genel olarak baz yağ, doğal katıklar, sentetik katıklar gibi farklı maddelerin bir karışımıdır.3

Resim 1.2: Yuvarlak örme makinesi yağıMakine ve parçalarının geliştirilmesi, yapımı, yağlama maddelerinin üretimi vegeliştirilmesi ile paralellik gösteren bir olaydır. Bu nedenle de çok önemli ve gereklidir.Kullanıldığı yere göre geliştirilmiş bir yağlama maddesi, her zaman en az problemçıkaracaktır. Makine parçalarında her hareket mutlaka bir aşınmaya sebep olur. Çünküaşınmanın olmadığı hareket yoktur. Bu aşınmayı en alt seviyeye indirecek yağlamamaddesini seçmek ve kullanmak masrafı düşürecek ve en iyi verimi kazandıracaktır.İyi bir örme yağının viskozite oranı çok önemlidir. Viskozite, bir sıvının akma oranıya da akma direncini ifade eder. Yağların farklı viskoziteleri vardır. Bazılarının hızlı akmasıgereklidir. Buna düşük viskozite denir. Yağlama gerektiren sahalara mümkün olduğuncaçabuk erişmesi, maksimum koruma sağlaması için kalın bir film tabakası oluşturmasıgerekir. Buna da yüksek viskozite denir.Yüksek sıcaklıklar, yağı inceltir. Bu, viskozitenin düşmesine sebep olur. Dolayısıyladaha ince ve gerekeni sağlamayan bir film tabakası oluşturur. Mesela, 45 santigratta yavaşakan bir yağ, 100 santigratta daha hızlı akacaktır. Yüksek sıcaklıklarda daha az korumasağlanacağı bilinmektedir.1.2.1.1. Yağlama KabiliyetiYağlayıcı olarak kullanılan yağların tümünde olduğu gibi iğne yağlarının da hidrolikyapısının farklı katkı maddeleriyle kuvvetlendirilmesi gerekmektedir.Bu katkı maddeleri;‣ Pas engelleyici (antrirus),‣ Aşınmayı engelleyici (antiwear),‣ Ortamda farklı reaksiyon oluşumunu engelleyici,‣ Yüksek basınca dayanıklılık sağlayıcı (extreme pressure),‣ Oksidasyon engelleyici (antioxidant),‣ Köpük engelleyici (anfıfoam),‣ Asit dengeleyici (pH regülatör),‣ Akma noktasını azaltıcı (pour po depressant),‣ Anti nem tutucu (antimist),‣ Viskozite dengeleyici ve ısı değişimini düşürücü nitelikte olmalıdır.4

Aşınma engelleyiciler, metal yüzeylerde bir film tabakası oluşturarak yağın ortamdakihomojen sürtünmesini en aza indirger; yüksek basınca dayanıklılık sağlayıcılar da bu filmtabakasının önemli hız artışlarına ve darbelere karşı direncini artırır.Aşınmayı önleyici katkıların kullanılmış olması, sistemin sürtünmeye tam dirençgöstermesini sağlar. Katkılar, uygun viskozitede ayarlanmış olmalı, yüksek sıcaklıklaraçıkan makinelerde, bu viskozitenin korunmasını sağlamalıdır.Ortamda, paslanmaya direnç gösterici katıklar yoksa kimyasal paslanmalarla meydanagelebilecek aşınmalar söz konusu olacaktır. Pas önleyici katkılar, sistemin herhangi birparçasının paslanmasını yani metal yüzeyi ile havanın herhangi bir temasıyla metalin zarargörmesini önleyecektir.Oksidasyon, bir yağın özelliğini kaybetmesi anlamına gelir. Hava ile reaksiyona girenyağın direnci bozulur, yağ, özeliğini kaybeder, ortamda asit ve çamur oluşur. Bu durumoksidasyona karşı direnç kazandırılmamış sistemlerin makinelere zarar vermesi anlamınagelmektedir.Köpük önleyiciler, yüksek hızlarda çalışan makinelerde köpük oluşumunu engeller vebu sebeple yağlama kabiliyetinin azalmasını da önler.1.2.1.2. Yıkanabilir Olma Özelliğiİğne yağların yıkanabilir özelliğe sahip olabilmesi, herhangi bir şekilde su ilekarışması anlamını taşımaktadır. Yağın suyla karışabilme yeteneğini sağlayan katkımaddeleri emülgatörlerdir. Yağın yüzey direncini düşürerek suyla karışmasını sağlar.Pamuklu karışım kumaş üreten örme makinelerinde bu tür suyla karışabilen bir yağınkullanımı, kumaş imalatçıları açısından önem taşımaktadır.1.2.1.3. Zararsız Olma ÖzelliğiYağlama işleminde personelin deri teması esnasında zarar görmemesi içinantimikrobial katkı maddeleri kullanılmalıdır. Bu katıklar, aynı zamanda yağın depolamasüresini de artırır ve mikrobial çoğalmayı önler. Bu nedenle iğne yağı seçiminde temel olan,doğru katkı maddelerinin kullanılmasıdır.1.2.1.4. İğne ve Platin Yağlarından Beklenen Özellikler‣ Uzun ve yüksek yağlama özelliğine sahip olması‣ Değişik ısılarda viskozite farklılığının gerçekleşmemesi‣ Reçineleşme oluşmaması‣ İğne kanallarını sürekli temiz tutması‣ Makinedeki titreşim ve gürültüyü en aza indirmesi‣ İğne ve platinlerin kullanım sürelerini artırması‣ Makinede sürtünmeden dolayı oluşan ısıyı azaltması‣ Paslanmaya karşı dayanıklı olması‣ İçerisinde pas önleyici katıklar içermesi‣ Makine boyasına ve plastik parçalara zarar vermemesi5

1.2.2. Yağlama‣ Makine parçaları üzerinde daha az bir aşınma sağlaması‣ Metal parçalar üzerinde yayılma ve tutunma özelliğine sahip olması‣ Bütün yağlama sistemlerinde kullanılabilme özelliğine sahip olmasıGünümüzde örgü makinelerinin artan tur sayısı karşısında iğneler hareketlerini çokkısa sürede tamamlamaktadır. Bu sebeple uygun yağ seçiminin yapılmaması, artan sürtünmeve aşınma ile iğne ve platin kırılmasına ya da bozulmasına, makinede yüksek sıcaklıklarınoluşmasına yol açmaktadır. Bu nedenle seçilen örgü yağlarının yüksek kaliteye sahip olmasızorunlu hâle gelmiştir.Resim 1.3: Eski sistem yuvarlak örme makinesiÖrme makinelerinde yağlama tekniği 20-30 yıl öncesine kadar önemli bir problemolarak görülmüyordu. Makine hızları, günümüz makineleri kadar yüksek değildi. Yağlamaişlemleri ise ham yağ yağlar ile gerçekleştiriliyordu. Eski kuşak iğne yağları, örmemakinelerinin ihtiyaçlarını fazlası ile karşılıyordu. Kumaşçıların da yağ çizgileri ve lekeleriile ilgili hiçbir sorunları yoktu. Ancak 70’li yıllarda yeni makine sistemlerinin ortaya çıkmasıile iğne ve platin yağları da büyük bir hızla geliştirildi. Örme makineleri imalatında süreklive daha fazla bir üretkenlik, daha sorunsuz çalışma kabiliyetine yönelik gelişmeler çokbüyük artış sağlamıştır. Bu süreç yine devam edecektir.Bu durum ise makine tekniği açısından şu anlamları ifade etmektedir:‣ Yüksek çalışma hızı‣ Daha fazla sistem sayısı‣ Daha sorunsuz çalışma‣ Yüksek üretim artışıMakine örme parçalarında, sürtünme süreçleri çok karmaşık bir yapı hâline gelmiştir.Sürtünen parçalar, sürekli olarak karma sürtünme bölgesinde hareket eder. Düzenli birşekilde yağlama şeridini kesen yatay ve dikey hareketler oluşturur. Bunun tipik bir örneğiniise örme gidiş-dönüş yolları, zig-zag yönünden çapraz bir şekilde geçirilerek ileri taşınan6

iğne ayakları teşkil eder. Makinelerin yüksek hız ile dönen bölgeleri, çok hassas toleranslarile imal edilmiştir.1.2.3. Tekstil Örme Sanayisinde Kullanılan Yağ ÇeşitleriYağlama maddelerinin üretimi; yeni gelişen sistemlere, titreşime, yüksek hıza, ağıryüke, darbeli çalışmaya, bulunduğu ortam koşullarına, yüksek hararete, soğuğa, rutubete,baz’a, asite vb. göre geliştirilip üretilmektedir.1.3.Yuvarlak Örme Makinelerinde Yağlama Sistemleriİki ana yağlama yöntemi vardır:‣ Hidrodinamik yağlama‣ Sınırlı yağlama1.3.1. Hidrodinamik YağlamaHidrodinamik yağlama, iki yüzeyin bir sıvı film tabakası ile birbirinden tamamenayrıldığı zaman ortaya çıkar. Yağ film tabakası, parçaların birbirine temas etmeden hareketetmesini sağlayacak kadar kalındır. Yağlanmanın bu çeşidi, sürtünmenin minimum düzeydeoluşmasını sağlar. Hidrodinamik yağlama, yağlama işlemini basınç yardımıyla gerçekleştirenotomatik bir yağlama sistemidir.1.3.1.1. Basınçlı YağlayıcılarMakinelerin üretim hızına göre otomatik yağlanmasını sağlayan bölümdür.Resim 1.4: Yuvarlak örme makinesi yağlama sistemiGünümüzde basınçlı yağlayıcılar, yüksek performanslı ve yüksek hızda çalışanyuvarlak örgü makinelerinde yapılacak yağlamaya duyulan ihtiyaç sonucu geliştirilmiştir. Bu7

yağlayıcılar, geçmiş yıllardan beri süregelen damlatmalı ve püskürtmeli yağlayıcıların teknikbir gelişimidir.Damlatmalı yağlayıcılar çabuk tıkandığından yağın işe yaramayacak şekilde aşağısızabilmesine, gereksiz yağ kaybına sebebiyet vermektedir.Basınçlı havayla çalışan püskürtmeli yağlayıcılar, yağ dumanı oluşturmaktadır. Budurum, sağlık sorunlarına sebep olmakta ve makine için düşünülen yağın büyük bir kısmındahava yastıkları oluşturmaktadır. Bu hava yastıkları, makinenin yağlanacak yerlerinde çoğuzaman yağlanma işlemini engellemektedir. Ayrıca gerekli hava basıncının dikkatealınmaması, uzun vadede büyük bir maliyete yol açmaktadır.Geliştirilen yağlayıcılar, saf ve basınçlı yağlayıcılardır. Sevk edilecek yağ miktarınıntam olarak ayarlanmasına olanak sağlamaktadır. Bu yağlayıcılar, yüksek basıncı sayesindeyağı istenilen her yere ulaştırır. Yağ basıncı ayrıca kilit bölgelerinin temizlenmesini desağlar.1.3.2. Sınırlı YağlamaResim 1.5: Sınırlı yağlama sistemiSınırlı yağlama, hidrodinamik yağlamanın kullanılmasının mümkün olmadığıdurumlarda söz konusudur. Makinenin üst kısmına konulan yağ kutusu vasıtası ile yağ,yukarıdan aşağıya akarak platinlerin ve çeliklerin yağlanmasını sağlamaktadır.1.4. Makine Bakım TakvimiYuvarlak örme makinelerinde bakım takvimi günlük, haftalık, aylık, 6 aylık, yıllıkolmak üzere 5 zamana yayılmıştır. Örnek olarak yuvarlak örme makinesi için hazırlanmışbakım takvimi görülmektedir. Yuvarlak örme makinesinde yağlanacak bölümler şunlardır:‣ Kovan ve kasnaklar‣ Şanzıman‣ Kumaş sarma tertibatı8

Bu bölümler, farklı firmalara ait makineler için farklı olabilmektedir. Bu nedenle herfarklı makine için bakım takvimi yapılmaktadır.‣ Kovan ve kasnaklar, genelde 4-6 haftada bir yağ ilave edilerek yağlanır.‣ Şanzıman yağları, genelde 3–6 ay arasında değiştirilir.‣ Kumaş sarma tertibatı, genelde 3-5 hafta arasında yağ ilave edilerek yağlanır.Resim 1.6: Yuvarlak örme makinesinde yağlama takvimi1.5. Makine Elemanlarının KontrolüYuvarlak örmede üretime başlamadan önce üretimin hatasız bir şekilde yapılabilmesiiçin örücü makine elemanlarının uygunlukları kontrol edilmelidir.9

1.5.1. Bozuk İğneİğneler, yuvarlak örme makinelerinin küçük fakat işlev açısından en önemlielemanıdır. İğnelerin diziliş şekli, büyüklükleri ve diğer özellikleri, örme kumaşın yapısınıetkiler. Makinelerde kullanılan iğnelerin sayı olarak çok olduğu göz önüne alınırsa örmenintemel elemanı olan iğnelerin kalite açısından çok iyi olması, üreticiler açısından üzerindedurulması gereken önemli bir husustur.Resim 1.7: Yuvarlak örme makinesinde kullanılan bazı iğneler ve platinlerResim 1.8: İğne dili ve kancasıİğne seçiminde etkili olan iki unsur, kalite ve fiyattır. İğneler, makinede çok sayıdakullanılmasından dolayı önemli bir maliyet unsurudur. Bu maliyetlerin en aza indirilmesiaçısından önemli olan iğnenin ne kadar süreyle kullanılabileceğidir. Örme piyasasındanalınan bilgilere göre iğnelerin dayanım süreleri yani aşınma, iğne dili ve kancasındameydana gelen kırılmadan dolayı kullanılamaz duruma gelme süresi çok değişkenolabilmektedir. Bazen iğneler aylarca hiç sorun çıkarmazken bazen aynı makinedeki birçokiğne aynı anda kırılabilmektedir. İğne ömrünün kısalma nedenleri genellikle ipliktenkaynaklanan hatalarda veya makinenin bulunduğu ortamı, makine ayarları ve çalışmaşartlarından kaynaklanmaktadır.1.5.1.1. Bozulma Nedenleriİğneler hiçbir dış etken (darbe, sürtünme, iğne yatağının temizliği, düğüm, yağsız,paslanma, makine ayarları, çekim vs.) olmadan örme işlemi gerçekleştirirken bile aşınmasıve yıpranması söz konusudur. Düzenli çalışan makinedeki iğne; iğne yatağına ve iplikleresürekli sürtünme durumundadır. Bu durum iğnenin kullanım ömrü sınırlandırır.Dış etkenlerin düzensiz veya uygun olmaması durumu aşınmayı ve yıpranmayı dahada hızlandırmaktadır.10

‣ İğne kancasının bozulma nedenleri Kumaş ayarının sıkı olması İplik katının veya numarasının makine inceliği uygunsuzluğu Üst üste fazla askı yapılması Mekiklere sürtünerek kırılması Platinlerin ayarsız oluşu Aşırı örme kumaş çekimi‣ İğne dilinin bozulma nedenleri İplik numarasının uygun olmayışı Gergin iplik Aşırı çekim Mekik ayarsızlıkları Askı sayısının fazla olması‣ İğne sırtında oluşan aşınma nedenleri Kovanın yeterince yağlanmaması Uygun yağ kullanılmaması İğne yatağının düzgün olmayışı Makine temizliğinin düzgün yapılmaması‣ İğne yatağının aşınma nedenleri Makine temizliğinin düzgün yapılmaması Uygun yağ kullanılmaması Düzenli aralıklarla yağlanmaması İğne kırılmaları Kovan ayarının düzensiz olması1.5.1.2. Sağlamı ile KarşılaştırılmasıYuvarlak örme makinelerinde çalışan iğneler, çalışma şartlarında belli bir süre sonraaşınma, kırılma gibi nedenlerle bozulmaktadır.Resim 1.9: Sağlam örme iğnesiResim 1.10. İğne dili kırıkResim 1.11: İğne kancası kırık11

UYGULAMA FAALİYETİÖrme öncesi makine bakımını ve makine elemanlarının kontrolünü yapınız.Bozuk iğneyi değiştiriniz.İşlem Basamakları‣ Çalışma ortamını hazırlayınız.‣ Makineyi durdurunuz.‣ Makinenizi hazırlayınız.‣ Değişmesi gereken iğnenin bulunduğuyatağı alyan anahtarı ile açınız.Öneriler‣ İş önlüğünüzü giyerek aydınlık birortamda çalışma masanızı düzenleyiniz.‣ Bozuk parçanın değiştirilmesi sırasındamakinenin çalıştırılmasını engellemekiçin gerekli önlemleri alınız.‣ Bozuk olan iğneyi, değiştirmeye uygunolan kanal hizasına getiriniz.‣ Uygun numaradaki alyan anahtarınıseçiniz.‣ Bozuk iğneyi, ince uçlu pense ile iğneyatağından çıkarınız.‣ İğne yatağına sağlam iğne takınız.‣ İğne ağzında ilmek olmamasına dikkatediniz.‣ Yatağın temiz olmasına dikkat ediniz.‣ İğne yatağı kapağını takarak işlemitamamlayınız.‣ Makineyi çalıştırmadan önce başkabozuk iğne olup olmadığını kontrolediniz.12

KONTROL LİSTESİBu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler içinEvet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizideğerlendiriniz.1Değerlendirme Ölçütleri Evet HayırÖğrenme faaliyetinde gördüğünüz bakım ve onarım araçlarınınhepsini içeren yeterli örnekleriniz var mı?2 Gerekli araç gereçleri ve çalışma ortamını hazırladınız mı?3 Makineyi durdurunuz mu?4 Makinenizi hazırladınız mı?5Değişmesi gereken iğnenin bulunduğu iğne yatağını alyan anahtarıile açtınız mı?6 Bozuk iğneyi, ince uçlu pense ile iğne yatağından çıkardınız mı?7 İğne yatağına sağlam iğne taktınız mı?8 İğne yatağı kapağını takarak işlemi tamamladınız mı?13

1.5.2. Bozuk PlatinBozuk platin, genel olarak makinenin uzun süreli kullanımında platin üzerindemeydana gelen kırılmalar veya bozulmalardır.1.5.2.1. NedeniResim 1.12: Sağlam platin kancaları ve bozuk platin kancasıYuvarlak örme makinelerinde platinler, iğne yataklarının üst tarafında bulunmaktadır.Kumaşı tutmaya yarayan ve yatay olarak platin kanallarında çalışan parçalardır. Platinlerinince kancalarının kırılması, kumaşın yukarıya doğru kabarmasına sebep olur. Kumaşıbozduğu gibi iğne kancalarının kırılmasına da neden olur.1.5.2.2. Sağlamıyla KarşılaştırılmasıSağlam platin kancası ve kırık platin kancası aşağıdaki resimlerde görülmektedir.1.5.2.2. DeğiştirilmesiResim 1.13: Sağlam platin kancaları ve bozuk platin kancasıBozulan platinler üretim sırasında kumaş yüzeyinde hatalara sebep olacağından dolayısağlamı ile değiştirilmelidir.14

UYGULAMA FAALİYETİÖrme öncesi makine bakımını ve makine elemanlarının kontrolünü yapınız.Arızalı platini tespit ederek değiştiriniz.İşlem Basamakları‣ Çalışma ortamını hazırlayınız.‣ Makineyi durdurunuz.‣ Makinenizi hazırlayınız.‣ Değişmesi gereken platinin bulunduğuplatin yatağını alyan anahtarı ile açınız.Öneriler‣ İş önlüğünüzü giyerek aydınlık birortamda çalışma masanızı düzenleyiniz.‣ Bozuk parçanın değiştirilmesi sırasındamakinenin çalıştırılmasını engellemekiçin gerekli önlemleri alınız.‣ Bozuk olan platini, değiştirmeye uygunolan kanal hizasına getiriniz.‣ Uygun numaradaki alyan anahtarınıseçiniz.‣ Bozuk platini, ince uçlu pense ile platinyatağından çıkarınız.‣ Bozulmuş platinleri diğer platinlere veiğnelere zarar vermeden çıkarmaya özengösteriniz.‣ Yerine sağlam platin takınız.‣ Platin yatağının temiz olmasına dikkatediniz.15

‣ Platin yatağı kapağını takarak işlemitamamlayınız.‣ Makineyi çalıştırmadan önce başkabozuk platin olup olmadığını kontrolediniz.KONTROL LİSTESİBu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler içinEvet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizideğerlendiriniz.1Değerlendirme Ölçütleri Evet HayırÖğrenme faaliyetinde gördüğünüz bakım ve onarım araçlarınınhepsini içeren yeterli örnekleriniz var mı?2 Gerekli araç gereçleri ve çalışma ortamını hazırladınız mı?3 Makineyi durdurunuz mu?4 Makinenizi hazırladınız mı?5Değişmesi gereken platinin bulunduğu platin yatağını alyan anahtarıile açtınız mı?6 Bozuk platini, ince uçlu pense ile platin yatağından çıkardınız mı?7 Yerine sağlam platin taktınız mı?8 Platin yatağın kapağını takarak işlemi tamamladınız mı?16

1.5.3. Bozuk Çelik (Kilit)Çeliklerde bozulmalar, makinenin zorlanmasından ve örme sıkışmasından dolayımeydana gelmektedir.1.5.3.1. NedeniResim 1.14: Sağlam çelik örnekleriÇelik (kilit) mekanizmalarının herhangi birinin zamanla aşınıp bozulması ya dakırılması, çelik yuvalarında çalışan iğnelerin iğne ayaklarının kırılmasına ve örgüoluşumunda bozuk kumaş çıkmasına sebep olur.1.5.3.2. Sağlamıyla KarşılaştırılmasıBozuk ve sağlam çelikler arasında en önemli fark, iğne hareket yollarında meydanagelen kırılma ya da bozulmalardır.17

1.5.3.3. DeğiştirilmesiResim 1.15: Sağlam ve kırık çelikBozulan kırılan veya herhangi bir şekilde zarar gören çelikler, bulundukları yerlerdekikonumlarına göre (üst kapak, kovan) gerekli aletler kullanılarak sökülür ve yenisi iledeğiştirilir.18

UYGULAMA FAALİYETİÖrme öncesi makine bakımını ve makine elemanlarının kontrolünü yapınız.Bozuk çeliği tespit ederek değiştiriniz.İşlem BasamaklarıÇalışma ortamını hazırlayınız.‣ Makineyi durdurunuz.‣ Değişmesi gereken çeliğin bulunduğuçelik kapağı alyan anahtarı ile açınız.Öneriler‣ İş önlüğünüzü giyerek aydınlık birortamda çalışma masanızı düzenleyiniz.‣ Bozuk parçanın değiştirilmesi sırasındamakinenin çalıştırılmasını engellemekiçin gerekli önlemleri alınız.‣ Uygun numaradaki alyan anahtarınıseçiniz.‣ Kırık ya da bozuk çelik, sabitlenmişvidaları sökerek yatağından çıkarınız.‣ Bozuk çelikleri çıkarırken iğnelere zararvermemeye özen gösteriniz.‣ Yerine sağlam çeliği takınız.‣ Vidayı gereğinden fazla sıkmaktan veyagevşek bırakmaktan kaçınınız.‣ Çelik yatağı kapağını takarak işlemitamamlayınız.‣ Makineyi çalıştırmadan önce başkabozuk platin olup olmadığını kontrolediniz.19

KONTROL LİSTESİBu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler içinEvet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizideğerlendiriniz.1Değerlendirme Ölçütleri Evet HayırÖğrenme faaliyetinde gördüğünüz bakım ve onarım araçlarınınhepsini içeren yeterli örnekleriniz var mı?2 Gerekli araç gereçleri ve çalışma ortamını hazırladınız mı?Değişmesi gereken çeliğin bulunduğu çelik kapağı alyan anahtarı ile3açtınız mı?Kırık ya da bozuk çelik, sabitlenmiş vidaları sökerek yatağından4çıkardınız mı?5 Yerine sağlam çeliği taktınız mı?6 Çelik yatağın kapağını takarak işlemi tamamladınız mı?20

1.5.4. Bozuk Motor Kayışı ve Kasnak KayışıMotor kayışlarında bozulmalar uzun süreli kullanımlardan veya motor ayarlarındaolası farklılıklardan meydana gelmektedir.Resim 1.16: Motor kayışıResim 1.17: Kasnak kayışları1.5.4.1. NedeniUzun süre çalışan motor ve furnisör takılı kasnak kayışlarının dişlileri zamanla aşınırve görev yapamaz hâle gelir.1.5.4.2. Sağlamıyla KarşılaştırılmasıBozuk kayışların dişlilerinde sağlam olana göre büyük oranda aşınma meydanagelmiştir.Resim 1.18: Sağlam ve bozuk kasnak kayışı21

Resim 1.19: Sağlam ve bozuk motor kayışı1.5.4.3. Değiştirilmesi‣ Makine durdurulur.‣ Motor kayışının bulunduğu tertibatın vidaları sökülerek gevşetildiktensonra yerinden çıkarılır. Çıkarılan kayışın yerine yenisi takılır vegerginlik ayarı yapıldıktan sonra kayışın bağlı bulunduğu mekanizmanınvidaları sıkılır.‣ Değişmesi gereken kasnak kayışı, kasnak tertibatının gevşetilmesi ileyerinden çıkarılır ve yenisi takıldıktan sonra kasnak tertibatının gerginlikayarı yapılarak kasnak kayışı gerdirilir.1.5.5. Bozuk FurnisörBozuk furnisörler, makinede iplik kopmalarına dolayısıyla kumaş üzerinde olasıpatlaklara sebep olmaktadır.Resim 1.20: Furnisör çeşitleri1.5.5.1. NedeniDişli ve besleme çarkının uzun süre çalışması sonucu içlerindeki rulmanlar aşınır.Dönme kabiliyeti zamanla yavaşlar ve kilitlenir. Dişli ve besleme çarkı dönme işlevinikaybeder. Ayrıca kauçuk lastiklerin dişlilerinin özelliğini kaybetmesi ve alt’ ta bulunanbesleme çarkı (iplik rezerv kısmı) aksamının çizilmesi sonucunda iplik kopmaları meydanagelir.22

Resim 1.21: Furnisör tertibatı1.5.5.2. Sağlamıyla KarşılaştırılmasıDişli çarkları ve besleme çarkı, makine üzerinde gözlemlendikten sonra kontrollerielle yapılır. Sağlam olan çarklar problemsiz dönmekte; sağlam olmayanlar ya zorlanarakdönmekte ya da hiç dönmemektedir.1.5.5.3. DeğiştirilmesiBozuk olan furnisör ya da furnisörler, sabitlenmiş bulundukları furnisör kasnağındanveya bağlantı merkezlerinden vidaları sökülerek çıkarılır ve yerine yenisi takılır.23

UYGULAMA FAALİYETİBozulmuş furnisörü tespit edip değiştiriniz.İşlem Basamakları‣ Çalışma ortamını hazırlayınız.‣ Makineyi durdurunuz.‣ Değişmesi gereken furnisörünvidasını uygun anahtar ile sökünüz.Öneriler‣ İş önlüğünüzü giyerek aydınlık bir ortamdaçalışma masanızı düzenleyiniz.‣ Bozuk parçanın değiştirilmesi sırasındamakinenin çalıştırılmasını engellemek içingerekli önlemleri alınız.‣ Uygun numaradaki anahtarı seçiniz.‣ Furnisörü çekerek çıkarınız.‣ Elektrik bağlantı iğnelerine dikkat ediniz.‣ Yerine sağlam furnisörü takınız.‣ Furnisörün temizlenmiş olmasına dikkatediniz.‣ Furnisörün yerine monte edildiğinden eminolunuz.KONTROL LİSTESİBu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler içinEvet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizideğerlendiriniz.1Değerlendirme Ölçütleri Evet HayırÖğrenme faaliyetinde gördüğünüz bakım ve onarım araçlarınınhepsini içeren yeterli örnekleriniz var mı?2 Gerekli araç gereçleri ve çalışma ortamını hazırladınız mı?3Değişmesi gereken furnisörün vidasını uygun anahtar ile söktünüzmü?4 Furnisörü çekerek çıkardınız mı?5 Yerine sağlam furnisörü taktınız mı?24

1.5.6. Bozuk Dişliler ve RulmanlarDişli ve rulmanlar, üretim esnasında kumaş hatalarına ve diğer parçaların (zorlanmadolayısıyla) bozulmasına neden olabilir. Onun için kontrol edilmeleri gerekmektedir.Resim 1.22: Yuvarlak örme makinesinde kullanılan dişliler ve rulmanın iç yapısı1.5.6.1. NedeniYuvarlak örme makinelerinde çok nadir bozulan dişliler ve rulmanlar genelde kumaşsarım tertibatında bulunmaktadır. Bu dişliler ve rulmanların diş bölgelerinde uzun veya hızlıçalışma sonucunda aşınmalar meydana gelir. Bu durumda dişliler ve rulmanlar göreviniyerine getiremez, sürekli bir gürültüye ve arızaya neden olur.1.5.6.2. Sağlamıyla KarşılaştırılmasıAşağıdaki resimde, sürtünme sonucu yerinden bilyeleri çıkmış rulman görülmektedir.Resim 1.23: Sağlam dişlilerResim 1.24: Bozuk dişliler1.5.6.3. DeğiştirilmesiResim 1.25: Sağlam rulmanResim 1.26: Bozuk rulmanBozuk olan dişliler ve rulmanlar, bulundukları mekanizmadan sökülür, yerine yenileritakılır.25

1.5.7. Bozuk Kovan (İğne Yatağı)Bozuk kovan, uzun süreli çalışmalarda iğne yataklarında meydana gelen bozulmalarsonucu oluşur.1.5.7.1. NedeniResim 1.27: Sağlam kovanBozulma nedenleri şunlardır:‣ İğne ayaklarının kırılması sonucunda kırılan parça, çelik ile kovanarasında kalırsa kovanın boydan boya çizilmesine neden olur ve kovangörevini yerine getiremez.‣ Uygun yağ kullanmamak,‣ Yeterli miktarda yağlama yapılmaması,‣ Makine inceliğine uygun iğne kullanılmaması,‣ Bakımın ve temizliğin düzenli olarak yapılmaması,‣ Makinede iğne değişirken çelik kapakları açık unutulması, iğneayaklarının kırılarak kovanın içine düşmesi, kovanın çizilmesine nedenolur.‣ İğne yataklarında vidaların gevşek bırakılması sonucu vidalarınyatakların içine düşmesi, iğnelerin kırılmasına ve kovanın zedelenmesineneden olur.1.5.7.2. Sağlamıyla KarşılaştırılmasıAşağıdaki resimlerde bozuk ve sağlam kovanlar görülmektedir.Resim 1.28: Sağlam kovanResim 1.29: Bozuk kovan26

1.5.7.3. DeğiştirilmesiZor bir işlem olan kovanın değiştirilmesi uzun zaman almaktadır. Kovan üzerindebağlantı yapan tüm aksanlar sökülür. Bunların yanı sıra; çelikler, iğneler, platinler ve mekiktablası vs. çıkarılır ve temizlikleri yapılır. Değiştirilen kovan yerleştirildikten sonra, merkezayarı yapılmalıdır. Kovanın merkez ayarı kovan saati olarak ifade edilen cihazla hassas ayarıyapılır.27

UYGULAMA FAALİYETİUYGULAMA FAALİYETİBozuk kovanı değiştiriniz.İşlem Basamakları‣ Çalışma ortamını hazırlayınız.‣ Makineyi durdurunuz.‣ Kovanın üst bölgesini alyan anahtarları ilesökerek çıkarınız.‣ Kovanın ana şafta bağlı bulunan vidalarınısöktükten sonra kovanı yerinden çıkarınız.‣ Eski kovanın yerine yenisini taktıktansonra çıkarılan diğer tüm parçaları(mekikler, platinler, platin kapakları,iğneler, iğne kapakları) yerine vidalayarakmonte ediniz.‣ Makineyi çalıştırmadan önce vidakontrollerini yapınız.Öneriler‣ İş önlüğünüzü giyerek aydınlık birortamda çalışma masanızı düzenleyiniz.‣ Bozuk parçanın değiştirilmesi sırasındamakinenin çalıştırılmasını engellemekiçin gerekli önlemleri alınız.‣ Uygun numaradaki anahtarı seçiniz.‣ Parçanın ağır olmasından dolayı kovanınyerinden çıkarılması sırasında dikkatliolunuz.‣ Vidaların sıkılması sırasında yeteri kadarkuvvet kullanılmalıdır.‣ Tüm vidaların sıkıldığından eminolunuz.28

KONTROL LİSTESİBu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler içinEvet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizideğerlendiriniz.1Değerlendirme Ölçütleri Evet HayırÖğrenme faaliyetinde gördüğünüz bakım ve onarım araçlarınınhepsini içeren yeterli örnekleriniz var mı?2 Gerekli araç gereçleri ve çalışma ortamını hazırladınız mı?3 Kovanın üst bölgesini alyan anahtarları ile sökerek çıkardınız mı?45Kovanın ana şafta bağlı bulunan vidalarını söküp yerindençıkardınız mı?Eski kovanın yerine yenisini taktıktan sonra çıkarılan diğer tümparçaları (mekikler, platinler, platin kapakları, iğneler, iğnekapakları) yerine vidalayarak monte ettiniz mi?6 Makineyi çalıştırmadan önce vida kontrollerini yaptınız mı?DEĞERLENDİRMEDeğerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.29

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEAşağıdaki cümlelerin sonunda boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilenbilgiler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.1. ( ) Birbiri üzerinde hareket eden iki yüzeyi birbirinden ayıran her şeye yağdenir.2. ( ) Suyla karışabilme yeteneğini sağlayan katkı maddeleri emülgatörlerdir.3. ( ) Yuvarlak örme makinelerinde sadece hidrodinamik yağlama yöntemiuygulanır.4. ( ) Hidrodinamik yağlama, basınç yardımıyla yağlama işlemini gerçekleştirenotomatik bir yağlama sistemidir.DEĞERLENDİRMECevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevapverirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.30

ÖĞRENME FAALİAMAÇÖĞRENME FAALİYETİ-2ÖĞRENME FAALİYETİ-2Bu öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda gerekli ortamsağlandığında yuvarlak örme makinesinde cağlık dizimi yapabileceksiniz.ARAŞTIRMA‣ Fabrika, kütüphane ve internetten, çeşitli mesleki kataloglar ve süreliyayınlardan yararlanarak yuvarlak örme makinelerinde cağlıklarhakkında bilgi toplayınız.‣ Topladığınız bilgileri arkadaşlarınızla tartışarak raporlaştırınız.‣ Hazırladığınız raporu arkadaşlarınızla paylaşınız.2. BOBİNLERİN CAĞLIĞA DİZİMİ2.1. Cağlığın TanımıResim 2.1: Yuvarlak örgü makinesi ve cağlık sistemiYuvarlak örme makinelerinde bobinlerin üzerine dizildiği sehpadır. İpliklerin düzgünbir şekilde borular ve kompresör (hava basıncı) yardımı ile örme bölgesine sevk edilmesinisağlar.31

2.2. ÇeşitleriYuvarlak örme makinelerinde cağlıklar, eski tip makinelerde makinenin üst kısmınabağlı olarak dairesel olarak yerleştirilmiştir. Yeni tip makinelerde ise makineden bağımsızolarak ayrı bir bölüm hâlinde üretilmiştir. Buna ilave olarak son yıllarda cağlıklar, filtrelikapalı odacıklar içine alınmıştır. Bu odaların içinde özel bir klima tertibatı mevcuttur.İplikler buradan borular vasıtası ile iğnelere sevk edilir. Böylece ipliğin tozlanması en azaindirilir. Uçuntuların ipliğe bulaşması da engellenir. Ayrıca bobinler, dış ortamınklimasından da etkilenmemiş olur.Örme piyasasında genelde yandan ve yerden besleme tipi cağlıklar tercih edilmektedir.Bu durum yer tasarrufu sağladığı gibi büyük bobin kullanabilme imkânı da yaratmıştır.Günümüzde 3 çeşit cağlık sistemi kullanılmaktadır. Bunlar;‣ Üstten besleme eski tip cağlıklar,‣ Yandan ve yerden beslemeli yeni tip cağlıklar,‣ Filtreli kapalı odacıklardan beslemeli yeni tip cağlıklardır.2.3. Cağlık Dizim RaporuResim 2.2: Cağlık çeşitleriYuvarlak örme makinelerinde yapılacak kumaşın örgü raporuna göre cağlık dizimraporu hazırlanır ve buna uygun olarak cağlık dizimi yapılır. Cağlık dizim raporları makineoperatörü tarafından kodlanır.2.3.1. Düz RaporDüz raporda herhangi bir desen olmadığı için ve tek renk çalışacağından cağlıküzerindeki tüm bobin iğlerine karşılık gelen sistem sayısı kadar bobinler yerleştirilir. Boş32

kalan bobin iğlerine de yedek bobinler yerleştirilir. Aşağıda düz rapor cağlık sistemigörülmektedir.Resim 2.3: Düz renkli cağlık raporları33

UYGULAMA FAALİYETİCağlık raporuna göre bobin diziniz.İşlem Basamakları‣ Çalışma ortamını hazırlayınız.‣ Cağlıklarda kullanılmak üzere yeterli miktardaiplik bobini temin ediniz‣ Düz renkli cağlık raporu çiziniz.Öneriler‣ İş önlüğünüzü giyerek aydınlık birortamda çalışınız.‣ Ham iplik bobinlerkullanabilirsiniz.‣ Raporlarınız ve açıklamalarınızınaçık ve anlaşılır olmasına dikkatediniz.‣ Bobinleri sistem sayısı kadar bobinkılavuzlarına yerleştirmeye özengösteriniz.‣ Çizdiğiniz düz cağlık raporunu atölyenizdekicağlık üzerinde uygulayarak bobinleriyerleştiriniz.34

KONTROL LİSTESİBu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler içinEvet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizideğerlendiriniz.Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır1Çalışma ortamını hazırladınız mı?Cağlıklarda kullanılmak üzere yeterli miktarda iplik bobini temin2ettiniz mi?3 Düz renkli cağlık raporu çizdiniz mi?Çizdiğiniz düz cağlık raporunu atölyenizdeki cağlık üzerinde4 uygulayarak bobinleri yerleştirdiniz mi?35

2.3.2. Renkli veya Farklı İplikli RaporRenkli kumaşların üretimi için cağlığa bobin dizimi önemlidir. Desene göre renkadedinin tespiti yapılır. Renk adedini tespit etmek için kumaş göz ile gözlemlenir.Üzerindeki desenin bir raporunun renk adedi ve maylara dağılımı sayılarak bulunur.Örnek: 3 renkli örme kumaşımız olsun. Bu kumaşın her renginin desen üzerindeki ilmeksırasının tespiti yapılır ve ilmek sıra sayısı belirlenir.Resim 2.4: Renkli kumaş raporuRenk raporuna göre cağlık dizim raporu düzenlenmelidir. Rapora göre bobinlercağlığa dizilir. Dizim yapılacak cağlığın üzerinde her sırada 8 ile 10 adet iğ bulunmaktadır.Renkli desenlerin çalıştığı makinelerde seçici mekik sayısına göre 4 ile 6 adet cağlıkbulunmaktadır. Her cağlığa renk sırası kadar bobin dizilir.36

UYGULAMA FAALİYETİFAALİYETİRenkli cağlık raporunu diziniz.İşlem Basamakları‣ Çalışma ortamını hazırlayınız.Renk adedini kumaş üzerinden sayaraktespit ediniz.Öneriler‣ Makinenin temiz olduğuna dikkat ediniz.Sayarken lup kullanınız.‣ Cağlıklarda kullanılmak üzere yeterlimiktarda iplik bobini temin ediniz‣ Cağlığa dizilecek bobinlerin renk raportablosunu hazırlayınız.‣ Renkli iplik bobinler kullanabilirsiniz.‣ Sistem sayısının adedine dikkat ediniz.38

‣ Cağlığa bobinleri renk dağılımına görediziniz.KONTROL LİSTESİBu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler içinEvet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizideğerlendiriniz.Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır1 Çalışma ortamını hazırladınız mı?2 Renk adedini kumaş üzerinden sayarak tespit ettiniz mi?3Cağlıklarda kullanılmak üzere yeterli miktarda iplik bobinitemin ettiniz mi?4Cağlığa dizilecek bobinlerin renk rapor tablosunu hazırladınızmı?5Cağlığa bobinleri renk dağılımına göre dizdiniz mi?DEĞERLENDİRMEDeğerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.39

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEAşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız.1. Yuvarlak örme makinelerinde, bobinlerin üzerine dizildiği sehpaya………………denir.2. Günümüzde 3 tip cağlık sistemi kullanılmaktadır. Bunlar; filtre kapalı odacıklardanbeslemeli, yandan-yerden beslemeli ve………………….dır.3. Cağlık dizim raporları …………………..tarafından kodlanır.4. Renkli raporlarda,…………………..göre renk adedinin tespiti yapılır.5. Renk adedini tespit etmek için kumaş göz ile gözlemlenir. Üzerindeki deseninbir raporunun renk adedi ve ……………………..sayılarak bulunur.DEĞERLENDİRMECevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevapverirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.Cevaplarınızın tümü doğru ise “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.40

MODÜL DEĞERLENDİRMEAşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.1. Aşağıdakilerden hangisi, yağlama sistemlerinden değildir?A) Hidrodinamik yağlamaB) Basınçlı yağlamaC) Sınırlı yağlamaD) Fırçayla yağlama2. Aşağıdakilerden hangisi, bozuk kovan nedeni değildir?A) Furnisörlerin arızalanmasıB) Çelik kapaklarının açık unutulmasıC) Vidaların yeterince sıkılmamasıD) İğne ayağı kırıkları3. Aşağıdakilerden hangisi cağlığın görevlerinden değildir?A) İplik sevkiB) Kompresör yardımı ile iplik sevkiC) Bobin takılarak iplik beslemeD) Bobin besleme4. Aşağıdakilerden hangisi cağlık çeşitlerinden değildir?A) Üstten beslemeliB) Filtreli kapalı odacıklardan beslemeliC) Tavandan beslemeliD) Yandan ve yerden beslemeli5. Aşağıdakilerden hangisi cağlık dizim raporlarından değildir?A) Düz raporB) Desenli raporC) Renkli raporD) Karışık rapor6. Aşağıdakilerden hangisi, yuvarlak örme makinesinde cağlık dizim raporunu kodlar?A) Makine operatörüB) İşçiC) DesenciD) Ortacı7. Renkli cağlık raporu düzenlenirken aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılmaz?A) Yapılacak desenin kaç renk iplikten oluşacağı tespit edilir.B) Renkli ipliklerin üretilecek desene göre mekik karşılıkları tam olarak hesaplanır.C) Makine operatörüne cağlık dizim listesi verilerek makineye uygulanması istenir.D) Cağlık dizim listesi hazırlanır.DEĞERLENDİRMECevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevapverirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.41

CEVAP ANAHTARLARICEVAP ANAHTARLARIÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI1 Doğru2 Doğru3 Yanlış4 DoğruÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI1 Cağlık2 Üstten Beslemeli3 Makine Operatörü4 Desene5 Maylara DağılımıMODÜL DEĞERLENDİRMENİN CEVAP ANAHTARI1 D2 A3 D4 C5 D6 A7 C42

KAYNAKÇAKAYNAKÇA‣ BFS Örme Sanayi ve Ticaret Ltd.Ş43