2001 Senesi "Gönül Bahçesi" Yazıları - Mehmet Oruç

sebebiyle ekonomik yönden zayıflayan devletin daha da zayıflaması için,bir tarafta içte Bankerler, diğer tarafta dışarıda Batılı Devletler, Osmanlınınkanını emmeye başladılar.On yedinci asırda Osmanlı İmparatorluğunda iktisâdî, sınâî ve ticârîfaaliyetler zayıflamaya başladı. Bunu fırsat bilen Bankerler, Avrupadevletlerinin de desteğini alarak ,sayıları yüzü geçen bankerlik kuruluşlarıile iktisadî hayata el koymaya başladılar.Önceleri, devlet içinde devlet olan Yeniçerilerin himâyesinde idi bubankerler. Tanzimâtın ilanıyla azınlıklara tanınan imtiyâzlar neticesindeGalata Bankerleri, faaliyetlerini genişletme ve imparatorluğun mâlî işlerinitamâmen kontrol altına alma imkanı buldular.1838 Baltalimanı Ticâret Antlaşması ile, ithâlât arttı, mahallî gümrüklerkaldırıldı, gümrük resmi % 3’lere düşürüldü. Böylece gelişen bu dış ticaretinpara ve kredili alım satım işleri tamamen Galata bankerleri tarafındanyürütülür oldu.Dış güçler ekonomisi zor durumda olan ülkeleri yakın takibe alırlar.Onlara borç para verip boyunduruğu altına almak isterler. Osmanlılarda daböyle oldu. Fransa ve İngiltere Osmanlıya borç para vermek için her yoludenedi. Padişahlar buna çok direndiler. Hatta Mustafa Reşid Paşa’nınizinsiz yaptığı borç sözleşmesini tazminat ödeyerek Sultan Abdülmecid Haniptal etti.Abdülmecid Han, tasarrufla sıkıntıyı atlatmak istiyordu. Fakat onlarborç verebilmek için kriz üzerine kriz çıkarttılar. Mesela bu gaye ile içerideelde ettikleri paşalar vasıtasıyla Osmanlıyı Kırım savaşına soktular. Savaşmasrafları devleti çok zora soktu. Padişah, buna rağmen faizle borç paraalmanın ne olduğunu bildiği için buna direndi. Sultan Abdülmecid Handanhabersiz olarak bu defa da sadrazam Ali paşa ilk borçlanmayı yaptı. Bunuöğrenen Sultan Ali paşayı görevden aldı. Fakat artık surdan delik açılmışoldu. Borçlanmanın arkası geldi. Bir müddet sonra Devlet, sadece alınanborçların faizini ödeyebilir duruma düştü. Yirmibir yıllık borçlanmada alınanparanın sadece %7’si yatırımda kullanılabildi. Gerisi cari harcamalardakullanıldı. Borçların faizi bile ödenemez hale geldi.Bu arada İngilizlerinyönlendirmesiyle Ruslarla 93 harbine (1877-1878) girildi. Zaten iflas etmişdurumda olan Devlet büyük bir hezimete uğradı. En verimli topraklarınıkaybetti. Ayrıca Rusya’ya ağır tazminat ödemek zorunda kalındı.Alacaklıların zoru ile de 1881’de Cumhuriyete kadar devam eden meşhur“duyunu umumiye” devri başladı.Böylece Avrupa asırlardır beklediği güne kavuşmuş oldu. Devletinbütün gelirlerine el koydular. Devlet, ekonomik bağımsızlığını resmenkaybetti. Ekonomik bağımsızlığını kaybeden devletin siyasi bağımsızlığı dazaten söz konusu değildir.Osmanların siyasi ve ekonomik yönden taviz verdiği, Avrupa ileyapılan sözleşmelerin hepsi böyle sıkıntılar, borçlar neticesindeçaresizlikten yapılan antlaşmalardır. 1839’daki Tanzimat Fermanı,1856’daki Islahat fermanı, 1876’daki Kanuni Esasiye’nin kabulü ve daha