Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

BİTMEMİŞ BİR PROJE OLARAK BEDEN 41Medenileşme projesinin öznesi ve nesnesiAktüel dergisi (13 Mayıs 1992) ‘Euro Türkler ve Milli Magandalar’ başlıklı yazısındamilli magandalar olarak tanıttığı kişileri bıyıklı esmer erkeklerden seçmeklekalmıyor, iki ‘tür’e de örnek olarak hep erkekleri seçiyor. Toplumsal anlayışta‘Siyah Türkler’i çağrıştıran, ‘maganda’, ‘zonta’, ‘kıro’ gibi terimler neredeysetamamen erkekleri betimliyor. ‘Beyaz Türkler’ gibi, ‘Siyah Türkler’i de toplumsalimgelemde neredeyse tamamen erkekler temsil ediyor. Davranış biçimi,giyimi, zevkleri, fiziksel özellikleri, karşı cinse yaklaşım şekli, dürtüleri üzerindesahip olduğu denetimin derecesi, duygularını ortaya koyuş şekli gibi ölçütlerledeğerlendirilerek medeni/hayvani ekseninin hangi tarafına düşeceğine kararverilen genellikle erkeklerdir. Cumhuriyet’in kurucuları hem kadını hem de erkeğimedenileştirme misyonunu yüklenmişlerdi. Ancak kadının bu konudakaydedeceği gelişmenin büyük ölçüde erkeğin kadın için çizeceği yaşam stratejileriylebelirleneceği fikri toplumda yaygın olarak kabul görmüştür. Erkek busürece katılıp katılmamak konusunda özgür iradeye sahipmiş gibi algılanır vesürecin dışında kalmakta diretenler geri kalmışlıkla, ve rejime sadakatsizliklesuçlanırlarken, aynı sürecin dışında kalan kadın, erkek egemen toplumun veonun dayattığı ideolojinin kurbanı gibi görülmüştür. Yani erkek, akıl ve iradesiylehayatına yön verme kapasitesine sahip birey olarak algılanırken, kadın bukapasiteden yoksun ‘birey-altı’ varlık olarak kabul edilmiştir. Belki kadına haklarınınerkekler tarafından verildiği bir düzende bu anlayışın oluşması kaçınılmazdı.Ancak bu durum sadece Türkiye’ye özgü değildir. Bu anlayış, moderniteyirasyonel erkeğin vizyonu ve aktif katılımıyla ortaya çıkmış bir durum olarakgören, güçsüzlüğü ve duygusallığı ile ön plana çıkarttığı kadının ise, bu sürecinoluşmasında hatırı sayılır bir rolü veya aktif katılımı olabileceği fikrini yadsıyanBatılı tarih anlatılarını (Mills’den aktaran Felski, 1995: 67) çağrıştırmaktadır.Kandiyoti’nin (1997:109) şu saptaması da toplumdaki bu anlayışın bir yansımasıdır:“Cumhuriyetin modern erkeği topluluk içinde kolunda yüzü açık karısı ileboy gösterirken, kırsal kesimdeki biraderi kendisini kırk adım geriden takipeden peçeli karısı ve geleneksel kıyafetiyle (tercihan karısı yürürken kendisieşek üstünde) çiziliyor ve sık sık da karikatürize ediliyordu”.Üretilen erkeklik ideallerinde bir çift değerlilik ve müphemlik göze çarpıyordu;bir yandan resmî görüş ve söylemde ‘geleneksel erkeklik’ ve ‘kadının ezilmesi’hem kırsal değerler bağlamında ifade ediliyor, hem de ‘medeniyet eksikliği’ olarakalgılanıyor, öte yandan popüler söylemde geleneksel erkeklik değerleri idealizeediliyordu (Kandiyoti, 1997: 109-10). Popüler söylem erkekliğin cinsellik yönünüde ön plana çıkarıyor, sömürgeci söylemin onu erotize ederek, kendi ‘Öteki’sihakkında ürettiği söylemi, Türk erkeğinin cinsel yönden ne kadar güçlü ve çekiciolduğunu sık sık tekrarlayarak üretiyordu. Gazeteler de bu söylemi Avrupalı kadınlarınTürk erkeklerine ‘hayran kaldıkları’ ‘aşık oldukları’ yönündeki haberlerle