Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

34SELÇUK ESENBELgöre vardı; ayırımın fark edilmesi bence modern bireyin kimliğinin özelliği.) yada bunun rahatça ortadan kalkması değil sorun. Geleneksel-yerel / rasyonel ayrımınınyeni Batı ayrımına ‘ayak’ uydurmaya mecbur kalması -buna deformasyon/ mutasyon da denilebilir- ve kimlik anlayışı ile uyumlu yapılması sorunu;işte bu ‘çifte tansiyonu’ yaratmakta. Belki de onun için Japonlar ve Türkler, kültürtutarlılığı olmayan iç odalarda rahat etmekteler. Meici aristokrasisi üzerineyazdığı son kitabında Lebra, Japon aristokrasisinin, Meici devrinden itibarenBatılılaşmayı veya Batılı gibi olmayı nasıl içselleştirmek zorunda kaldığını ve busürecin kişiler üzerinde yarattığı bazı psikolojik, sosyal sorunları tartışmaktadır.Bu tür bir çalışmanın Osmanlı Türk seçkin zümresinin üyeleri için yapılmasınınzihin açıcı olacağı aşikârdır.Toplumların “gelenek”lerinin modernleşmenin yarattığı gerilimler karşısındakalan bireye güven veren bir duygusal sığınak olduğunu öne süren modernistsavların tersine, Japonya ve Türkiye’deki birey, rasyonelin Batı ve moderniteyitemsil etmesine karşı, duygusalın Doğu ve gelenekte aranması gibi basit bir ikilemyerine, modernleşmenin kamu alanında yarattığı gerilimlere karşı, özel içselalanlarında, kültürel sınırları daha az tanımlanmış alternatif eklektik kültürelortamlarda duygusal sığınak buldular.Ancak her iki toplumun Batılılaşma serüveni boyunca bu süreçte savrulanseçkin aydın ve düşünürler arasından psikolojik sorunlarından ötürü intiharedenlerin, Beşir Fuad veya Mişima Yukio örneklerinde görüldüğü gibi intiharlarınıbazen kültürel kimlik meselelerine bağlamaları, bu toplumların çağdaş bireypsikolojisinin oluşumunda, Batı ve yerli kültür karışımının getirdiği bir geriliminbilincinin mevcudiyetini bize ima etmektedir. Geriye bakıldığında, MeiciJaponları ve Osmanlı Türkleri’nin bu kültür ikilemi deneyimi içinde, bu ikilemiderinden yaşayan bireylerin kendilerini en emniyette ve rahat hissettikleri yer,büyük bir ihtimalle, evlerinin herhangi bir kültür tutarlılığı tanımayan, karmaşıkyapılı, “melez kültür ortamları olan” iç odalarıydı ve muhtemelen halen deöyledir.KAYNAKÇAAdıvar, Halide Edib (1922 [1973]) Ateşten Gömlek, Atlas Kitabevi, İstanbul.Ayata, Sencer (1988) “Statü yarışması ve salon kullanımı”, Toplum ve Bilim, 42, Yaz. 5- 25.Chamberlain, Basil (1904 [1985]) Japanese Things, Charles E. Tuttle and Co., Tokyo.Çizgen, Engin (1989) Fotoğrafçı Ali Sami 1866-1939, Haşet Kitabevi, İstanbul.Dirlik, Arif (1999) “Tarihte ve bellekte devrimler: Tarihsel perspektiften Kültür Devrimi’nin politikası”,Toplum ve Bilim, 80, Bahar, 36-71.Duben, Alan (1985) “Nineteeth and twentieth century Ottoman-Turkish family and householdstructure”, Türk Toplumunda Aile içinde, Türkiye Sosyal Bilimler Derneği, Ankara.