Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

‘UYGARLIK SÜRECİ’ KAVRAMI AÇISINDAN BİR MUKAYESE 33mı, baştan itibaren daha yavaş bir davetiyeye işaret etmesiyle, daha kısıtlayıcıve katı görülmektedir. Ancak Batı kültürü, özel iç alanlarda, kişisel yaşamın bütünyönlerine daha hızla nüfuz edecektir. Bu fenomen, Osmanlı örneğinde, dışarıdandevletin/resmî dinsel ideolojik denetimin doğrudan müdahale etmediğiev ortamını, bu kültür değişiminin uygulanabileceği nispeten özgür ortamlarkılmıştır. Ancak, gerek Osmanlı gerek Japon örneğinde, ev mekânlarında, dışarıdan‘müdahalenin’ en az olduğu yerler, bir başka deyişle, Ayata’nın ele aldığı salonlaryerine, ‘melez’ kültür karmaşası olan iç odalar, bireylerin kültür/kimliktansiyonundan, nispeten en uzak ve dolayısıyla özgür olacağı mekânlar halinegetirilmiştir.İki eklektik modelin uygulanışında kişiler için “takıntı” sayılacak boyutlar ortayaçıkmıştır. Örneğin Japon ve Osmanlılar’ın saç biçimi, serpuş, çarşaf, kadınlarınaçık saçık giyinmesi, erkeklerin dans etmesi gibi konulardaki takıntıları,bu kültür kimliğinin değişiminden duyulan rahatsızlığı dile getirmektedir.Son olarak, bu iki toplumda Batılı kültür öğelerinin kullanımının, çağdaş bireykimliğinin oluşumunda birey için yeni gerilimler getirdiği oldukça açıktır.19. yüzyıl Japonu ve Osmanlısı, bu çağdaşlık eklektisizmlerinin içinde, kendi yereltörelerinin, geleneksel kültürlerinin simgelediği akılsal ve duygusal olgu anlayışlarıylabunların sergilendiği mekânları değiştirip, bunlarla beraber bir deyabancı olan Batı kültürünün akılsal ve duygusal tanımlamalarını benimsemekdurumunda idiler. Bu sürecin kişisel yükünün ağır olacağı belliydi. Çağdaş Japonve Türk bireyi, çağdaş Batı’nın öngördüğü, bireyin kimliğinin algılanmasındaakılsal ve duygusal ayırımının yarattığı psikolojik gerilimi taşımak zorundaydı;ilaveten kendi kültürel ve kişisel kimlik duygusunu korumak ihtiyacı duymaktaydı.Öte yandan, Batı yaşamının benimsenmesiyle, “alaturka” yaşamınkendi “duygusal” alanlarının bu tipte Batılılaşan çağdaş bireyler için gittikçe kapanması,bireyin “çifte gerginlik”li kimliğinin pekişeceğini ima etmektedir.Bu çağdaş kimlik oluşumunun yarattığı sorunlar, zaman içinde hızlı bir sosyalve ekonomik değişim yaşayan çokkültürlü ortamlarla bir şekilde bağdaştırılmalıydı.Her iki toplumun bu akımlara öncelikle maruz kalan seçkin zümre bireyleri,çoğunlukla bu kişisel çatışmayı sağlıklı bir biçimde alt edebilme yollarınıbir şekilde bulabildiyseler de, bu ortamlarda çağdaş birey için sorun alanlarınındoğduğu aşikârdır. Japon ve Türk toplumları, kamu alanında “medeni davranış”ınalgılandığı özel ve kamu alanlarındaki “duygusal” ve “rasyonel” Batıkültürü ile, gene özel ve kamu alanlarındaki “duygusal” ve “rasyonel” gelenekselkültürün birleştiği ikili yapıdan kaynaklanan bir “çifte gerginlik”le yaşamak zorundakaldılar. Batı-rasyonel-public-kamu alanı/Doğu-duygusal-private-iç alanikilemine indirgenemeyen basit bir Doğu/Batı ikilemi değildir sözkonusu olan.‘Eski’ kültürde rasyonel ve duygusal arasındaki ayırımın zaten mevcut olması(Bence Elias bunun farkında değil. Japonlar’da da Osmanlılar’da da, kendi kültürlerindeduygusal ve rasyonelin ayrıştığı özel ve kamusal alanlar kendilerine