Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

32SELÇUK ESENBELyan bir karışımından oluşup, pek esneklik göstermeyen tek boyutlu bir eklektisizmdi.Sonuç19. yüzyıl Meici Japon ve Osmanlı Türk seçkini, Batı kültürünü çağın reform ortamıiçin gerekli bir “medenileşme süreci”nin parçası olarak yaşamlarına dahilederken, kendilerine özgü eklektik kültür modelleri yarattılar. Japonlar, va ve yoolarak Japon ve Batılı unsurları ayrı bir konumda, aynı çağdaş birey ve toplumtanımının içinde kabul ettiler. Bu model görünürde esnek olup, Batı ve Japon/ulusalunsurların tanımlanmasını daha açıktan yapmaktaydı. Buna karşılıkOsmanlı Türk yaklaşımı, eski ve yerli öğelerin tamamen bırakılmasına ve temelliolarak Batı modellerinin benimsenmesine meyleden “ulusal” öğelerin zayıfkaldığı bir çağdaş kültür modeline benzemekteydi.Öte yandan konular ayrıntıyla incelendiğinde, bu tanımların tam anlamıylageçerli olmadığı görülmektedir. Osmanlı eklektisizmi aslında sürekli olarak yerlive Batılı öğeleri birleştirmektedir. Bu eklektisizmde, Avrupai maddi kültür öğeleri,sürekli olarak iç, zihinsel ve yerli bir ihtiyaç veya kaygıya uymak zorundabırakılmaktaydılar. Bu değişim modeli, bazen fes veya çarşaf gibi bazı unsurlarla,Batılı öğenin “içsel” olarak Türk veya Osmanlılaştırılmasıyla kısıtlanıyor veyaolumlu anlamda dengeleniyordu.Meici Japon yaklaşımı, kıyafette, evde, hatta görgü kurallarında, çağdaş bireyeJapon ve Batılı kimliğe girip çıkabileceği görece bir özgürlük tanır gibiydi.Ancak bu model gerçekte liberal değildi çünkü her iki kategori de kendi içindebüyük bir katılık taşıyordu ve birbirlerinden ayrı tutulmalıydı. Çağdaş Japon bireyi,Japon ve Batı kültür unsurlarının estetik ve kurallarını istediği gibi birindendiğerine taşıyamaz, veya Osmanlı örneğinde görüldüğü gibi Batılı modelleriyerli içerikle “yumuşatması” söz konusu olamazdı.Ancak Japon eklektisizminin birbiriyle yer değiştirebilen bu Batı ve Japon ikiliözelliği, ilerici Japonya kimliğinin gelecekte güçlü bir şekilde Batı kültür kimliğininkamusal imgesine bağlı olabilmesini zorunlu kılmıştır. Nitekim 20. yüzyılJapon milliyetçileri, bir ara Japon kategorisine öncelik tanıyarak, Batı kültürünüinkâr eden bir model üretme çabasına girdiler. Buna karşılık Osmanlı eklektikkarışımları, Meici’nin “tam Batılı” kategorisinden daha az “Batılı” ve tek bir eklektiksistemden oluştuğundan daha az “esnek”ti; ancak değiştirilemezlik potansiyelidaha güçlü gözükmekteydi. Diğer bir deyişle, bir kere yeniçeri kıyafeti,Türk evinin sedirleri ve ev kıyafeti bırakıldıktan sonra bunlar Japonya’da olduğugibi bir alternatif benlik oluşturmamışlardı.Öte yandan Japon eklektisizmi, ikili bir kültür yaşamı içinde, Batı kültürününkamu alanında hızla ve tümden kabul ve kullanımını teşvik eden bir tutum sergilemekteydi.Buna karşılık Osmanlı’nın kamu alanında Batı kültürüne yaklaşı-